معرفی و خلاصه ای از کتب برتر معماری

**.FatiMa** · 5 دی، ۱۳۹۱

[TABLE]

[TR]

[TD=colspan: 3]

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD=bgcolor: #cdcdcd]

[/TD]

[TD=align: center]

معماری، حداقل از اوایل قرن بیستم، مراجع تاریخی را در طرفداری از انتزاع جهانی مسکوت گذاشته است . در دهه ی بعد از جنگ جهانی دوم، که تاریخ دانان معماری شروع به تعیین میراث آوان گارد در جهت ساخت روایتی منسجم از توسعه ی مدرنیسم کردند، به ناچار تحت تاثیر تمایلات معاصر قرار گرفتند . در تاریخ اکنون آنی، آنتونی وایدلرآثار چهار تن از تاریخ دانان معماری مدرن و راه هایی را که تاریخ شان در غالب برنامه هایی کمابیش علنی، برای تئوری و اجرای طراحی در محتوای معاصر ساخته بود، بررسی می کند .

وایدلر بر رهیافت های تاریخی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

و مانفردو تافوری و همچنین تفسیر های خاص مدرنیسم که روایت های تاریخی طرح می کنند، تعمق می ورزد . وایدلر نشان می دهد که کافمن مدرنیسم را شبیه به پروژه های اخیر روشنفکری و یکی از فرم های خالصِ هندسی و ساختی بنیادین می پندارد؛ رو منریست را به شکلی مبهم و پیچیده در طراحی معاصر می بیند؛ مدرنیسم بانهَم سرمشق های خود را از اشتیاقات فوتوریست ها می گیرد و " مدرنیسم رنسانسی " تافوری منشا خود را در تقسیم میان ار زیابی های تکنیکیِ برونِلسکی و نوستالژیای فرهنگی آلبرتی کشف می کند . پژوهش وایدلر سازش بدیهی میان تاریخ و طراحی را شرح می دهد که در سراسر گفتمان معماری مدرن پخش می شود و موجب وقوع برخی از هیجان انگیز ترین تجارب معماریِ دوره ی بعد از جنگ شده است .

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

zahra22 · 25 دی، ۱۳۹۱

سیری در هنر و معماری ایران نوشته ی حسین یاوری، تهران، سیمای دانش، ۱۳۸۸

کتاب سیری در هنر و معماری ایران از نخستین مجموعه هایی است که به معرفی هنر و معماری ایران به ویژه در زوایای ناشناخته و راز و رمز های آن پرداخته است.

این کتاب شامل سه فصل است و در انتها تصاویری از آثار هنر و معماری ایران از گذشته تا به امروز به نمایش کشیده شده است. در این نوشتار تأکید بیشتر بر معماری در دوره های مختلفی است که در کتاب آمده است.

فصل اول از کتاب به تعریف و شکل گیری هنر و معماری پیش از تاریخ پرداخته است. در تعریف هنر نظریات ایرانیان و یونانیان باستان، فیلسوف ایتالیایی «بندتوکروچه»، فرانسیس بیکن، امیل زولا، هربرت رید، ارنست فیشر، علی شریعتی، سنت گراها و مدرنیست ها؛ به کار گرفته شده است. در نهایت نتیجه گیری که از مباحث بدست می آید بدین ترتیب است که « هنر بیان زیبایی است از احساسات، ادراکات، عواطف، توانش های فردی و ذوق و مهارت و خلاقیت انسانها که مسئولیتش برقراری ارتباط میان «جهان هستها» با « دنیای بایدها» است» (ص ۱۴).

در بررسی معماری پیش از تاریخ دوران «پارینه سنگی» به عنوان اولین دوره ی هنری انسان معرفی شده که خود به سه بخش کهنه سنگی، میان سنگی و نو سنگی تقسیم می شود. در این بخش نقاشی های غارهای آلتامیرا و لاسکو و نقش برجسته ها و مجسمه های این غارها، اشاره می شود. ” کارشناسان معتقدند که دوره ی دیرینه سنگی از حدود ۴۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ سال ق.م، دوره ی میان سنگی از حدود ۲۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ ق.م و دوره ی نوسنگی از ۱۰۰۰۰ سال پ.م به این سو آغاز شده است” (ص ۱۶). به طور کلی در دوره ی نوسنگی است که انسان از طبیعت جدا شده و دست به ساخت و ساز و تغییر محیط طبیعی خود می زند و در راه تسلط بر محیط خویش گام بزرگی را آن هم در خاورمیانه، بر می دارد و بدین دلیل است که خاورمیانه را «گهواره ی تمدن» نامیده اند.

از آثار شاخص دوران نوسنگی جهان که در این فصل به آنها اشاره شده است می- توان اریحا (از شهرهای قدیمی خاور میانه) و چاتال هویوک حاجیلار ( در آناتولی ترکیه) را نام برد. در انتهای این فصل تصاویری مبتنی بر متن آمده است که به دریافت بصری خواننده کمک قابل توجهی می کند.

فصل دوم از کتاب به هنر و معماری ایران از آغاز تا پایان دوران ایران باستان، می پردازد. در صفحه ی ۲۹ از کتاب آمده است ” معماری سرزمینمان را می توانیم در ادوار تاریخی زیر از آغاز تا پایان ایران باستان مورد مطالعه قرار دهیم:

-معماری ایلامی (عیلامی) – معماری مادی – معماری هخامنشی – معماری اشکانی – معماری ساسانی”.

معماری ایلامی به سه بخش قدیم، میانی و جدید تقسیم بندی شده است و آنچه بیش از همه مورد توجه قرار گرفته دوره ی میانی یعنی درخشانترین دوره ی حاکمیت ایلامی هاست. در این دوره معابد، گورها و نقش برجسته های فراوانی بدست آمده که از مهمترین آنها «زیگورات چغازنبیل» است. این معبد عظیم به صورت کامل و از تمامی جوانب توسط عکس هایی از نماها و پلان های مختلف، معرفی شده است. لازم به ذکر است که کتاب در دو بخش به توصیف مرحله ی اول ساختمان یعنی معبد به جز زیگورات و مرحله ی دوم که زیگورات چغازنبیل «معبد اعلی» است می پردازد.

هفت تپه ی خوزستان از دیگر آثار معماری در دوره ی ایلامی میانی است که به بقایای مجموعه ی عظیم آن اشاره شده است.

معماری مادی در دو بخش بررسی شده است:

۱- معماری صخره ای که در آن از مصالح آزاد و طبیعی استفاده شده و در دامنه ی کوهها و صخره ها بنا شده است. آثار این معماری اغلب در نواحی غربی ایران و بخشی از کردستان عراق پراکنده شده است. لازم به ذکر است که این معماری ها اغلب جنبه ی مذهبی دارند.

۲- معماری معمولی: ” که آپار آن در مکانهایی چون تپه ی نوشیجان ملایر، گودین تپه، بابا خان، هگمتانه، زیوییه و… قرار دارد و در کاوشهای باستان شناسی بدست آمده است”(ص ۴۱). کتاب به خوبی پلان و نمادهای مختلفی از این مقبره ها، دخمه ها و دژها، ترسیم و توصیف کرده است و خواننده با دیدن این تصاویر احساس نزدیکی بیشتری با این مکانها پیدا می کند.

آن چنان که در کتاب می خوانیم هنر ایران در دوره ی هخامنشی – پارسیان – هنری است شاهی و سرنوشتش با سرنوشت شاهان هخامنشی پیوند خورده است و در دوران کوروش و داریوش به اوج خود می رسد. “بی تردید مهمترین بنای به جای مانده از دوران مذکور « کاخ های شاهی» است، تاریخ ساختمان این کاخ ها به اواسط قرن ششم ق.م بر می گردد و آغاز آن از «مسجد سلیمان» و بعدها در «پاسارگاد» و «تخت جمشید» بوده است”(ص ۵۴). در پاسارگاد مجموعه ای از بناهای کاخ ها، مقابر، پل و کوشک ها بر پا شده است که در کتاب به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته است از جمله ی این مجموعه آثار می توان به تل تخت (تخت سلیمان)، آرامگاه کوروش، کاخ دروازه، کاخ شاهی، کاخ بار عام کوروش، کوشک های باغ شاهی و… اشاره کرد.

یکی ارکان بسیار مهم که نویسنده ی توجه ویژه ای را به آن داشته است ستونها در معماری هخامنشی است. ” ستون عنصر اصلی و اساسی بناهای دوران هخامنشی است و به واسطه ی آن که سر ستونش به شکل سر حیوانات – ندرتا انسان – ساخته می شد، از مجموعه ی دیگر عناصر ساختمانهای تخت جمشید بیرون نمی ماند”ص ۷۰٫

” اقوام پارتی (اشکانیان) نه تنها احیاگر معماری روره ی قبل از سلوکی شدند بلکه تحول ملی و عظیمی در زمینه ی شهر ها و معماری ایجاد کردند و در معماری دو عنصر نو ظهور افزودند: یکی احداث گنبد بر روی چهار ضلعی (مربع شکل) از طریق « فیل پوش ها» و دیگری ساختمان ایوان طاق دار”( ص۷۹). در این بخش می خوانیم: آثار معماری شهر نسا، کاخ هترا، کاخ آشور، کوه خواجه، رباط سفید و معبد آناهیتا.

از خصوصیات دیگر در معماری پارتیان تزئینات فراوانی همچون نقاشی و گچ بری است که به گونه ای وسیع به کار گرفته شده است.

در بخش های انتهایی این فصل به معماری ساسانی پرداخته می شود. در این قسمت نیز همچون سایر بخش ها بعد از توضیحی در مورد سلسله ی ساسانی و نحوه ی شکل گیری و توصیف این قوم به معماری آن با جزئیات در توصیفات و تصاویر پرداخته می شود.

“ساختمان های اصلی معماری ساسانی هم مانند هخامنشیان، کاخ های شاهی بود و اصرارشان بر این بود که مانند آنها شاه را در آپادانای خود همانند خدایی که از آسمان فرود آمده نشان دهند”(ص۸۹). برخی گونه های معمماری ساسانی که در کتاب مورد مطالعه قرار گرفته شامل: قلعه ی دختر- فیروز آباد، کاخ فیروز آباد، تخت نشین (طریال)، طاق کسری ( ایوان مداین)، کاخ بزرگ شاپور، معبد آناهیتای بیشابور و کاخ سروستان (تخت سلیمان) است.

” بخش عظیمی از تزئینات وابسته به معماری دوره ی ساسانی گچ بری است. از تزئینات دیگر وابسته به این دوره موزائیک کاری است که به نحوی شایسته در ایوانهای شرقی و غربی « کاخ بیشابور» استفتده شده است”ص ۱۰۳٫ در ادامه این فصل به صورتی جزئی تر به هنر ایران در این دوره ها پرداخته می شود.

فصل سوم از کتاب به هنر و معماری ایران پس از ظهور اسلام تا دوران معاصر پرداخته است. در صدر اسلام بناها و هنر های تزئینی در دو بخش اساسی تقسیم بندی شده است.

الف- بناها یا معماری اسلامی که بیشتر به صورت مساجد، مقابر، مدارس، کاروانسراها، اماکن مقدس و نیز بازار هستند که از جمله مسجد تاریخانه ی دامغان، مسجد جامع نائین، مقبره های اوایل اسلام، مقبره ی امیر اسماعیل سامانی و گنبد کابوس هستند. ” آنچه مسلم است در این قرون معماران ایرانی به دنبای ابداع نمی رفتند، بلکه سعی داشتند آنچه را بود تکمیل تر کنند” (ص ۱۱۸).

ب- هنر های تزئینی که بیشتر در نگارگری، خوشنویسی، هنرهای صناعی و موسیقی دیده می شود.

در دوره ی سلجوقی معماری ایران مساجد چهاطاقی ساسانی و منزل های خراسانی را مورد تکمیل و توسعه قرار داد و به شکل مربع شکل آجری با پوشش گنبدی رو به سمت قبله ایجاد شد که به آن سبک مسجد چهار ایوانی می گفتند. این سبک در معماری مدرسه و کاروانسرا نیز رعایت می شد. ” در اواخر دوره ی سلجوقی، رنگ و تزئینات گچبری نقش مهمی در معماری به عهده می گیرد که در دوره های بعدی نیز این روش ادامه پیدا می کند”(ص۱۳۶).

در این بخش نیز دو بنای تاریخی به عنوان شاخصه های معماری این دوره؛ مسجد جامع اصفهان و گنبد علی (عالی) به طور کاملی مورد توصیف و ترسیم قرار گرفته اند.

در دوره های ایلخانی و تیموری بدون تردید از جمله بناهای با شکوه گنبد سلطانیه و مسجد جامع ورامین هستند که در اینجا به معرفی خصوصیات آنها پرداخته می شود، علاوه بر این می توان از مسجد کبود تبریز و مدرسه ی غیاثیه خواف نام برد.

” دوره ی صفویه را یکی از اعصار درخشان معماری و هنر ایران می دانیم چرا که تمامی زمینه های هنری از معماری و تزئینات آن، نگارگری و خوشنویسی، موسیقی سنتی، هنر های صناعی، نمایش و در نهایت مباحث حکمی و فلسفی هنر و ادبیان ایران شاهد رشد و شکوفایی هنر و خلق آثار هنری بوده ایم، آثاری که اکنون موجود و یا زینت بخش موزه های سراسر جهان است. معماری دوره ی صفویه که به نام یا سبک اصفهانی معروف است در بناهای مساجد، کاخ ها، کاروانسراها، مدارس، مقابر، حمام ها، پل ها و بازارها به چشم می خورد” (ص ۱۶۵-۱۶۶)

از جمله نمونه هایی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته اند مسجد امام (شاه سابق) اصفهان، کاخ عالی قاپو و آرامگاهها هستند. بنابر آنچه در مورد آرامگاهها آمده است در دوران صفویه و روزگار پس از آن این آرامگاهها سیر قهقرایی را طی کرده اند. جایگاه طبیعی چنین آرامگاههایی اغلب کاملا بزرگ و مجلل بوده در حالیکه در این عصر بقاع بزرگ مذهبی ایران کم و بیش با هیأت ظاهری قطعی خود رسید و امروز به همان شکل بر جای مانده است.

در این دوره برای تبلیغ و اجرای احکام و شعایر مذهبی مدارس زیادی ساخته شده است. ” عناصر فضایی-کارکردی مدارس عبارت بوده است از: حجره، مَدرس، کتابخانه، مسجد، اتاق های خادم، چراغ دار و آبکش و سرویس های بهداشتی”(ص۱۸۰). حمام ها، کاروانسراها و پل ها از دیگر مواردی هستند که در ادامه ی این فصل بدانها پرداخته می شود. لازم به ذکر است که در هر یک از این بخش ها به ذکر نام و محل قرار گیری اماکن به گونه ای جزئی پرداخته می شود، پیش از پایان بخش معماری دوره ی صفویه نیز فهرستی از مهمترین مساجد احداث شده در این دوره آورده شده است.

کتاب در نهایت به بررسی معماری و هنر ایران از پایان دوره ی صفویه تا به امروز پرداخته است. ” از آثار شاخص معماری در این دوره با ید از مدرسه و مسجد بزرگ آقا بزرگ در کاشان، مدرسه و مسجد سپهسالار (شهید مطهری)، عمارت کلاه فرنگی و بازار وکیل شیراز – مربوط به دوره ی زندیه – و کاخ گلستان نام برد”(ص۲۱۸). در ادامه ی کتاب نیز مروری بر مدارس ایرانی از پایان دوره ی قاجاریه تا دوران معاصر و نیز اشاره ای به حمام سازی از پایان دوره ی صفویه تا دوران معاصر می شود.

کتاب سیری در هنر و معماری ایران را بایستی کتابی جامع دانست که معماری و هنر ایرانی را در سیری اجمالی ولی کامل از کهن ترین زمان تا دوران معاصر به تصویر کشیده است و خواننده را با تمامی زوایا و جزئیات بناها، مقبره ها، مساجد، کاخ ها و تمامی اماکنی که در کتاب ذکر آن آمده است آشنا می سازد.

فهرست مطالب:

فصل اول: تعریف هنر و شکل گیری هنر و معماری پیش از تاریخ

فصل دوم: هنر و معماری ایران از آغاز تا پایان دوران ایران باستان

۲-۱- کلیات

۲-۲- معماری ایران از کهنترین زمانها تا پایان دوران ایران باستان

۲-۲-۱-معماری دوره ی ایلام

۲-۲-۲- معماری ماد

۲-۲-۳- معماری دوره ی هخامنشی

۲-۲-۴- معماری دوره ی پارتیان (اشکانیان)

۲-۲-۵-معماری دوره ی ساسانی

۳-۲- هنر اران از دوره ی پارینه سنگی تا دوره ی ماد

۲-۴- هنر ایران در دوره های ماد و هخامنشی

۲-۵- هنر ایران در دوره ی اشکانی

۲-۶- هنر ایران در دوره ی ساسانی

فصل سوم: هنر و معماری ایران پس از ظهور اسلام

۳-۱- مقدمه ای بر هنر اسلامی

۳-۲- بناها و هنر های تزئینی اسلامی

۳-۳- هنر و معماری ایران در صدر اسلام (قرون اولیه ی اسلامی)

۳-۳-۱- معماری ایران در اوایل اسلام

۳-۳-۲- درباره ی سایر هنرهای ایرانی در صدر اسلام (از اوایل ظهور اسلام تا آغاز دوره ی سلجوقی)

۳-۴- هنر و معماری ایران در دوره ی سلجوقی

۳-۴-۱- معماری ایران در دوره ی سلجوقی

۳-۴-۲- سایر هنر های ایرانی در دوره ی سلجوقی

۳-۵- هنر و معماری ایران در دوره های ایلخانی و تیموری

۳-۵-۱- مقدمه

۳-۵-۲- معماری ایرانی در دوره های ایلخانی و سلجوقی

۳-۵-۳- سایر هنر های ایرانی در دوره های ایلخانی و تیموری

۳-۶- هنر و معماری ایران در دوره ی صفویه

۳-۶-۱- مقدمه

۳-۶-۲- معماری ایران در دوره ی صفویه

۳-۶-۳- درباره ی سایر هنرهای دوره ی صفویه

۳-۷- هنر و معماری ایران از پایان دوره ی صفویه تا به امروز

۳-۷-۱- مقدمه

۳-۷-۲- معماری ایران پس از دوره ی صفویه تا به امروز

۳-۷-۳- سایر هنرهای سنتی ایران بعد از دوران صفویه

تصاویری از آثار هنر و معماری ایران از گذشته تا به امروز

faezeh mzk · 27 اسفند، ۱۳۹۱

کتاب: تنها دویدن – نوشته ی:نادر خلیلی (خاطرات و زندگینامه) – ناشر:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

– تعداد صفحات: ۳۲۰ صفحه «تنها دویدن» گزارشِ کارها، فعالیت‌ها وتجربه‌های معمارِ باذوقی است که در پیِ تحققِ آرزوهایش برای ساختنِ خانه‌هایِ گِلی زیبا، راهیِ سفرهای جالبِ پژوهشی به روستاهای ایران می‌شود و با پشتکار و سعیِ مداوم تلاش می‌کند که طرح‌هایش را عملی کند و نشان دهد که با معجزه‌ی عناصر خاک، آب، باد و آتش و با به‌کارگیریِ خلاقانه‌ی تلفیقی از شیوه‌های سنتی و مدرن، می‌توان خانه‌های سرامیکیِ بادوام، ضدزلزله و زیبا بنا کرد.خوب نوشتن راجب نادر خلیلی توضیح واجبات هست و نمیخوام از دوباره بگم که چقدر معماریش رو دوست دارم، چون اینها رو قبلا خیلی گفتم، ولی باید راجب تجربه خوندن این کتاب بگم، که واقعا جادویی و زیبا بود…مخوصا که تعدادی از اتفاقات این کتاب در نزدیکی محل زندگی ما رخ داده از جمله شهریار و جایی به اسم” قطعه چهار” که حوالی رودخانه شور رباط کریم هست. سرتاسر کتاب درس هست از زندگی و تجربیات استاد خلیلی. من خودم به شخصه عاشق خوندن رمان هستم ولی خاطرات رئال، یه چیز دیگست…حالا مخصوصا این خاطرات راجب معمار و معماری و سیستم های خانه سازی هم باشد، دیگه نور علی نور میشه… می خواستم یه خواهش کنم از معدود خواننده های روشن ضمیر این پست، که اگر کتابی در این سبک سراغ دارید به من معرفی کنید که ممنونتون می شوم.در ادامه به معرفی اجمالی این کتاب می پردازم و چند تا از داستان های کوتاه این کتاب رو که قبلا هم در بخش روزنوشت هام منتشر کرده بودم رو براتون می گذارم، پس در ادامه خواهشا همراه سعید باشید.نادر خلیلی در جایی از کتاب می گویید:

«در نیمه راه زندگی از رقابت ها دست شستم و با گامهایی آرام با رویاهایم به راه افتادم، رویایی درباره ی ساختن یک خانه ی ساده ای که به دست انسان و با ارکان اصلی این جهان بنا شود. آب، باد، خاک و آتش. خانه ای با خاک و خشت و آتشی افروخته در آن که خشت ها در هم آمیزد و دیواره ای سنگ گونه پدید آورد و سرانجام این رویاهایم را در عالم حیقت لمس کردم بدون مسابقه دادن با کسی جز با خودم…»

بخش هایی از کتاب تنها دویدن….

خلیلی در پیشگفتار این کتاب می نویسد: این کتاب را در بیابان ها و روستاهای ایران، ابتدا به زبان انگلیسی نوشتم، زیرا آرزو داشتم سرزمین و فرهنگ افتخارآمیزی که در آن زاده و بزرگ شده ام در صحنه گسترده تری شناخته شود. آرزو داشتم بدانم بازتاب ایده ه و اندیشه هایم در سطح جهانی و فراتر از مرزهای وطنم چیست و در عین حال می خواستم برای پیشرفت این اندیشه ها از افکار و تجربیات پژوهشگران کشورهای دیگر کمک بگیرم.

او همچنین اشاره می کند که زمانی که در دشت ها و روستاهای ایران و در تنهایی فقط با خودم مسابقه می دادم و در درونم جست و جو می کردم، کتابهایی از این دست، می توانستند دلگرمی و الهام بیشتری به من بدهند. به همین دلیل فکر کردم شاید این کتاب با انتشار به فارسی بتواند مددکار پژوهشگران دیگری باشد….نشان بدهد که آنچه ما در این سرزمین داریم فقط شعر و ادب کهن و بناهای قدیمی نیست، بلکه فرهنگمان مرغزاریست مملو از نهال های جوان و پر ارزشی که اگر آنها را در ژرفای خود بشناسیم و پرورش دهیم در جهان معاصر و دنیای قرن بیست و یکم ،طالب و خریدار بسیار خواهند داشت.

او می نویسد که درسرزمین ایران بزرگانی بوده و هستند که اصل توازن ارکان را شناخته و در هنر و ادبیات و فلسفه و علوم، همچون کمیاگران، ارکان خاک، باد، آب و آتش را خمیرمایه ی کار خود ساخته اند. نه فقط کاربرد این عناصر چهارگانه که امکان کشف نهایتی درسرمنزل مقصود به نام «یکتایی ارکان»، و این بزرگترین درسی بوده است که از این استادان آموخته است.

از نظر خلیلی، قهرمانان این کتاب در حقیقت مردم سادده و زنده دل ایران هستند، کسانی که گنجینه سنت و فرهنگ غنی ما در دلشان نهفته است. او نتیجه ی همه کارهای چندین ساله ی خود را مدیون همین مردم می داند.

او رویای ساختن یک خانه ی ساده را داشته است، خانه ای با خاک و خشت و آتشی افروخته در آن، آتشی که خشت ها را در هم آمیزد و دیوارهایی سنگ گونه پدید آورد. خانه ای مانند یک کوره یا کوره ای مانند یک خانه، آراسته با لعاب های رنگین به زیبایی ابدی ظروف سفالین…. گرما و باران به این خانه صدمه ای نخواهند رساند، باد هم مشکلی نخواهد بود و حتی زلزله های ویرانگر نیز آسیبی نخواهند رسانید.

او معتقد است که یک کوزه گر ساده، راز گل را با انگشتانش حس می کند و ما می توانیم خاک را با احساس خود بفهمیم نه به وسیله ی منطق. همچنین او معتقد است که صنعتی شدن با همه ی زرق و برقش چشمان انسان را کور و او را از دیدن روح نهفته در خاک، عاجز کرده است. بتن و فولاد، جلوی پیشرفت خاک را گرفته اند. طاق و گنبد هایی که زاییده ی خاک و گل هستند با بتن و فولاد کپیه می شوند، در حالی که فرم ها و فضاهای زیبایی که می توانستن با خاک خلق شوند در برهه ای از تاریخ، رها شده اند.

او می نویسد: از زمانی که مقاومت مصالح، شناخته شده و محاسبات فنی، توسعه پیدا کرده است، هیچ مهندس یا معماری جرئت زدن یک طاق خشتی بیشتر از سه متر را ندارد… در حالی که طاق های شش متری و هشت متری شهر یزد هرگز بر اساس تئوری های ریاضی و فنی ساخته نشده، بلکه بر اساس آزادی روح و جرئت پرواز به آن سوی مرزهای سه متری به وجود آمده اند.

همچنین اشاره می کند که ما در شهرها نسلی از انسان های بی مهارت ولی پر ادعا و همه چیز بلد مکانیک، کارگر ساختمانی و تکنسین تولید می کنیم. آنها حتی پیش از آنکه ابزار را بشناسند، متخصص می شوند. در کارهایشان همیشه نوعی بی توجهی دیده می شود و همه آنها به نحوی برخورد می کنند که نشان دهند شأنشان خیلی بالاتر از کاری است که انجام می دهند. بی اهمیتی و بی تفاوتی نسبت به کاری که انجام می دهند، خسارت ها و تلفاتی که این متخصصان به اصطلاح صنعتی شده به بار می آورند اثری چنان عظیم خواهد داشت که در تاریخ ایران بی سابقه بوده است….

راستی در صنعتی شدن با این عجله ما چه می خواهیم به دست بیاوریم؟ آیا قبل از شناختن فرهنگ ماشین، این صنعتی شدن به دردمان خواهد خورد؟

او در مورد مردم و شهرها و احساسشان به آزمایش آب جوش و قورباغه اشاره می کند ؛ قورباغه ای را در کاسه ای پر از آب بر روی شعله آرامی از آتش گذاشته و آتش زیرکاسه را آرام آرام زیاد می کنیم به طوری که قورباغه گرمای تدریجی آب را احساس نمی کند و بدنش به حرارت آب عادت می کند. پس از ساعت ها بالاخره آب آن قدر گرم می شود تا به جوش می آید و قورباغه در حالی که هنوز به آرامی در آب شناور است در آب جوشان می میرد بدون اینکه بداند چه اتفاقی افتاده است. بالا بردن حرارت محیط قورباغه آن قدر آرام و تدریجی بوده است که او را تا نقطه ی مرگ به محیطش عادت داده است. و این مردم در این خیابان ها و در داخل ماشین هایشان درست مانند قورباغه، روح و بدنشان به آرامی به شلوغتر شدن محیط عادت کرده و تغییر در محیط خود را احساس نمی کنند و متوجه نیستند که برایشان چه اتفاقی می افتد، حتی تا نقطه ی مرگ.

او در مورد تجربه ی مردم کویر چنین می گوید: چادری که برای سقف کارگاهم در نظر گرفته بودم چهار نورگیر سقفی داشت اما اوستا رضای چادر ساز ، این نورگیرها را کوچکتر از اندازه هایی که به او داده بودم درست کرده بود. به او اعتراض کردم که داخل چادر تاریک خواهد بود اما او می گوید: به بزرگتر از این احتیاج نیست، همین ها کافی است به آسمان نگاه کن در اینجا نورخورشید اشعه ی خود را مثل سرنیزه به زمین می زند. بعد از اتمام کار که به داخل کارگاه می رویم و پیش خود اعتراف می کنم که به اندازه ی کافی نور وارد می شود، در واقع او در این صحرا نسبت به اشعه ی سوزان خورشید بسیار حساس تر از من است و به خوبی می داند که با آن چه باید بکند و اندازهی نورگیر چقدر باید باشد.

خلیلی بعد از اینکه در ایران به نتجه ای نمی رسد وبی توجهی سازمان ها ی داخل کشور او را مایوس می کند به آمریکا رفته و طرح هایش را در آنجا ارائه می کند و مسئولان ایرانی زمانی طرح های او را جدی می گیرند که یک مهندس بزرگ کانادایی که از فرهنگ و هنر ایران الهام می گرفته ، در این باره با مسئولان صحبت می کند. اما چون از این صحبت ها هم نتیجه ای نمی گیرد، تصیمیم می گیرد که ادامه راه را به تنهایی طی کرده و پژوهش هایش را به اتمام برساند؛ دوباره به کویر بازگشته و آزمایش هایش را از سر میگیرد.

او ایده ی خانه ی سرامیکی خود را با روش کوره های آجرپزی حاشیه ی کویر، می آزماید. قلعه ی مفید، که در حقیقت یک واحد روستایی کشاورزی است که اطرافش را با دیوارهای بلند محاصره کرده و فقط یک در بزرگ برای عبور دارد، اولین جایی است که ایده های خلیلی را به حقیقت تبدیل می کند. او اتاق های خشتی و گلی زیادی را که داخل محوطه ی قلعه برای سکونت رعایای مزرعه های اطراف ساخته شده بود با کمک علی آقا که یک کارگاه سرامیک سازی داشت ، به یک کوره سفال پزی تبدیل کرد و با به آتش کشیدن این اتاق ها خشت ها و ملات ها را همگی به آجر تبدیل کرد. دیوارها و سقفی بسیار محکم تر از آجر خالص؛ حتی مانند صخره سخت و محکم.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

-خدا کند که شما از آنهایی نباشید که آن خانه های سیمانی را برای شهر بوئین زهرا بعد از زلزله ساختند. مردم آن جا آن

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

ها را طویله ی حیواناتشان کردند آن خانه ها برای حیوانات خوب بودند، چون انسان نمیتوانست داخل آن خانه ها دوام بیاورد. در تابستان مثل کوره داغ بود و در زمستان مثل یخچال.

بعد از چند ثانیه سکوت باز ادامه میدهد:

-من پسر عمویی دارم که در بوئین زهرا زندگی میکند و خانه اش را در اثر زلزله از دست داد.دولت بعد از زلزله، خانه هایی سیمانی که به قفس کبوتر می ماند، ساخت و به او هم یکی داد. ما وقتی برای دیدنش رفتیم به خاطر طرز ساخت خانه نمیدانستیم کجا باید کفش هایمان را در آوریم. اصلا معلوم نبود خانه از کجا شروع می شد. این خانه ها را چنان بغل هم ساخته بودند که انگار برای گاو و گوسفند ساخته شده بودند.

-بعدش چه شد؟

-پسر عموی من آن طرف حیاط همین خانه دو اتاق با خشت و گل ساخت و این خانه سیمانی رو طولیه بزغاله هایش کرد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

من به طرز چای خوردن یکی از روستاییان دقیق می‌شوم و به نامحدود بودن زمان در این ده می‌اندیشم. زمان در همهٔ شصت هزار روستای این کشور به همین آرامی می‌گذرد. او استکان چای و نعلبکی را بلند می‌کند، یک چهارم چای را در نعلبکی می‌ریزد. استکان چای را پائین می‌گذارد. یک حبه قند برمی‌دارد و در دهانش می‌گذارد. چای را از نعلبکی می‌نوشد. برای مدتی صحبت می‌کند. سپس دوباره همین کار را تکرار می‌کند. برداشتن استکان، کمی چای ریختن در نعلبکی، نوشیدن، صحبت کردن و تکرار دوباره.

آشنایی با سیستم گلتافتن از زبان نادر خلیلی در این کتاب…

خلیلی می نویسد: روش پخت نیر به این شکل است: ما دو بشکه نفت بالای پشت بام قرار می دهیم تا به اندازه ی کافی فشار ایجاد شود و سپس مشعل را در زیر اتاق و در تونلی که له لیرون راه دارد قرار خواهیم داد. آن گاه بشکه های نفت را با لوله کشی به مشعل ها متصل می کنیم. دیگر هیچ! آن چه که اتفاق خواهد افتاد بسیار ساده است. نفت از ارتفاع ۶ متری به داخل مشعل ها جریان پیدا خواهد کرد. ما مشعل ها را با چند تکه چوب، گرم می کنیم و نفتی که به داخل مشعل می رود با حرارت از مایع به حالت گاز در می آید که از سر پستانک های مشعل، مانند جت ، آتش به بیرون خواهد حهید و همین طور ککه نفت جریان پیدا می کند و مشعل داغ می شود، پستانک ها شعله ی آتش را پیوسته به داخل اتاق خواهند پاشید…. مدت پخت این اتاق ۱۷ ساعت به طول می انجامد و دو روز هم طول می کشد تا اتاق به آرامی سرد شود، سپس درب اتاق را باز می کنند، اتاقی که به یک آجر یک پارچه تبدیل شده است. حتی ملات های بین خشت ها هم آجر شده بودند. آخرین بخش رویای خلیلی تبدیل این اتاق پخته به یک اتاق لعابی است ، که مایع لعاب محلی را با استفاده از سم پاش های کشاورزان و با همکاری آنها به در و دیوار وسقف می پاشند و هریک به رسم یادگاری جمله ای و یا اسم و فامیل خود را روی دیوارها می نویسند و همه سعی می کنند دیگران را نیز صدا کنند تا مطمئن باشند که آنها نیز مهمترین چیزی که در دنیا وجود دارد، یعنی اسم خودشان را بر روی دیوار بنویسند تا برای همیشه ثبت شود.

خلیلی بعد از گذشت ۸ ساعت از پختن لعاب ها وبازکردن درب اتاق در توصیف احساس خود چنین می نویسد: اکنون زمان آن فرا رسیده است که ظروف سفالین خود را به اندازه های جدیدی بیافرینیم. از رحم یک کاسه سفالی گام بیرون گذاریم و به فضای اتاق وارد شویم.

اکنون زمان آن فرا رسیده که گامی در تاریخ به عقب برداریم و احساس پدرانمان را که سفال های لعابین را لمس می کردند، لمس کنیم….. اکنون دیگر زمان آن رسیده است که سفال ها، چینی ها و سرامیک های سنگ گونه ای بسازیم که نه تنها به اندازه ی حجم دست هایمان بلکه به گنجایش حجم زندگیمان باشند.

“جان کلام” در بخش پایانی کتاب…

خلیلی در بخش پایانی کتاب «جان کلام» می نویسد:

آیا در دنیای امروز، در پی آمال و آرزوها رفتن و تنها دویدن، یک دیوانگی است؟

آیا پس از سالها تلاش بسیار، اصرار ورزیدن بر آرمان هایی که بارها به بن بست خورده اند هنوز منطقی است؟

او اضهار می کند که عطش رویاهایش به قدری عظیم بوده اند که او را از خانه های ساده خشتی و گلی روستاهای وطنش به سوی کره ماه، مریخ و حتی دورتر کشانده است. اینها نه تنها به دلیل بلند پروازی بلکه نتیجه ی کشش درونی به سوی روح پنهان در وحدت انسان با عناصر آب، باد، خاک و آتش بوده است.

“امروزه نه تنها شور و هیجان خانه های سفالی، مرا تشویق به ادامه ی کار با دانشجویان و همکارانم می کند، بلکه بعد جدیدی نیز با نام «ابرخشت» در روش گلتافتن پیدا شده است که می تواند سرپناهی امن برای میلیون ها انسان که دسترسی به مواد اولیه ی سازه های سفالی ندارند به وجود آورد…..”

او همسفر «طلب» را به عنوان عنصر مشترک در میان همه ی انسان های پر امیدی که آرمانهایی همانند او داشته اند می داند. و «مولانا جلالدین رومی » با این ابیات بیان کرده است:

تو به هر حالی که باشی می طلب

آب می جو دائماً ای خشک لب

کان لب خشکت گواهی می دهد

کو به آخر بر سر منبع رسد

این طلب مفتاح مطلوبات تست

این سپاه و نصرت رایات تست

در قسمت های پایانی کتاب ” بازتاب بین المللی گلتافتن ” در بین سازمان ها و ارگانهای جهانی آورده شده و در قسمت “کارنامه” به کارنامه فنی گلتافتن در فن آوری زمین و فضا توسط نادر خلیلی ، دانشجویان و همکاران او اشاره شده است.

واقعا کتاب زیباییه، مخصوصا برای اونهایی که به معماری سنتی ایران علافه دارن

faezeh mzk · 27 اسفند، ۱۳۹۱