ساز شناسي : سازهاي ايراني

[پیرهاید 10,193]

تار

 

 

شكل ظاهري _قسمت كاسه ( شكم ) خود به دو قسمت كوچك و بزرگ تقسيم شده كه

 

 

قسمت كوچكتر را « نقاره » مي گويند .

 

 

روي كاسه و نقاره تار پوست كشيده شده و خرك تار بر پوست كاسه تكيه كرده است .

 

 

قسمت نقاره در انتهاي بالائي ( گردن ) متصل شده است .

 

 

دسته تار بلند ( 45 تا 50 سانتي متر است ) و بر كناره هاي سطح جلوئي آن دو روكش

 

 

استخواني چسبانده اند . دور دسته دستان ها ( پرده هائي عمود بر طول آن با فواصل معين

 

 

بسته شده . قطر هر دستان در داصوات اصلي دستگاه هاي موسيقي ايراني كمي بيشتر از

 

 

اصوات گذرا و كم اهميت تراين موسيقي است . تعداد دستان ها امروزه 28 است .

 

 

 

 

جعبه گوشي (سر) در انتهاي بالائي دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشي بر سطوح

 

 

جانبي جعبه جا گذاشته شده است .

 

 

 

 

تعداد سيم هاي تار شش عدد است كه از انتهاي تحتاني كاسه شروع شده است . از روي خرك

 

 

عبور مي كند ودر تمام طول دسته كشيده شده تا بالاخره به جعبه گوشي ها داخل و در آنجا به

 

 

دور گوشي ها پيچيده مي شوند . دو سيم زرد ( همصدا ) يك سيم سفيد نازك ( به نام زير ) و بالاخره

 

 

يك سيم زرد ( بم ) كه دوتاي آخري غالبا به فاصله اكتاو كوك مي سوند .

 

 

فاصله سيم هاي همصوت سفيد نسبت به سيم هاي زرد غالبا « چهارم » و سيم هاي سفيد نسبت به سيم بم

 

 

معمولا فاصله اكتاو يا هفتم را تشكيل مي دهند . ( به اين ترتيب اگر سيم هاي همصداي سفيد را « دو »

 

 

كوك كنيم سيم هاي زرد بايد غالبا « سل » و سيم بم « دو » يا « ر » كوك شوند ) .

 

 

 

 

البته مدلی دیگر از تار به نام بم تار نیز از همین خانواده است

البته تغییراتی در ظاهر این ساز وجود دارد ، سه سیم خاصه بم (ابریشم پیج شده) - بدون پوسته و صدا مستقیما در کاسه (دل کوچ به دل بزرگ ) شارش می کند. این نوع تار در همنوازی هایی که نیاز به صدای بم برای جبران کاستی های هارمونیک قطعه است استفاده میشود . و در هیچ موردی به عنوان سل نوازی از آن استفاده نمی شود

موید باشید

[پیرهاید 10,193]

سیم سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا هم جنس و هم اندازهٔ سیم یکم است

 

این سیم در سه تار از دوران قاجار وارد شد و بنا به گواه تاریخ اولین بار توسط درویش مشتاق علیشاه استفاده گردید ، به همین دلیل به آن سیم مشتاق می گویند

نکته ای هم در مورد کاسه های سه تار ، کاسه های سه تار از دونوع دست کوچک و دست بزرگ استفاده میشود ، که نوع دست کوچک برای نوازندگانی که انگشتان نازک دارند استفاده میشود ( کودکان و بانوان ) نوع دست بزرگ هم بیشتر برای نوازندگان مرد مورد استفاده قرار میگیرد ، همچنین سه تار های کاسه خربزه ای برای نواخت های آکوردیک و یا گاها مقامی - تنبوری استفاده میشود(چون شره صدا را بیشتر نشان میدهد)

با تشکر

[farid.wtpm 436]

البته مدلی دیگر از تار به نام بم تار نیز از همین خانواده است

البته تغییراتی در ظاهر این ساز وجود دارد ، سه سیم خاصه بم (ابریشم پیج شده) - بدون پوسته و صدا مستقیما در کاسه (دل کوچ به دل بزرگ ) شارش می کند. این نوع تار در همنوازی هایی که نیاز به صدای بم برای جبران کاستی های هارمونیک قطعه است استفاده میشود . و در هیچ موردی به عنوان سل نوازی از آن استفاده نمی شود

موید باشید

 

البته استاد رضا ژاله تاری بنام مراژ(morazh) سالهاست که ساخته اند و ظاهرا به شکل یک ققنوس است و آقای خلیل موسوی(که در بهارستان مغازه دارند) از روی آن کپی برداری کرده اند.

این ساز بسیار چشم نواز زیبا و خوش صداست که جایگزین بم تار شده است.

 

شرمنده باز جسارت کردم و نظر دادم

[پیرهاید 10,193]

البته استاد رضا ژاله تاری بنام مراژ(morazh) سالهاست که ساخته اند و ظاهرا به شکل یک ققنوس است و آقای خلیل موسوی(که در بهارستان مغازه دارند) از روی آن کپی برداری کرده اند.

این ساز بسیار چشم نواز زیبا و خوش صداست که جایگزین بم تار شده است.

 

شرمنده باز جسارت کردم و نظر دادم

گمان کنم استاد شجریان هم ساغر را برای جایگزین بم تار ابداع کرده اند

اگر اشتباه نکنم

 

 

پ.ن: خواهش میکنم دوست گرامی

[farid.wtpm 436]

گمان کنم استاد شجریان هم ساغر را برای جایگزین بم تار ابداع کرده اند

اگر اشتباه نکنم

 

 

پ.ن: خواهش میکنم دوست گرامی

 

بله درست است اما مراژ زودتراز آن ساخته و كاربردى ترشده است

اگربنده هم اشتباه نكنم استاد ساغر را فقط خودشان استفاده كرده اند

نام اون ساز آرشه اى بم كه ٢سال پيش ساختند چى بود؟

[پیرهاید 10,193]

بله درست است اما مراژ زودتراز آن ساخته و كاربردى ترشده است

اگربنده هم اشتباه نكنم استاد ساغر را فقط خودشان استفاده كرده اند

نام اون ساز آرشه اى بم كه ٢سال پيش ساختند چى بود؟

صراحی بود

البته من مصاحبه استاد را دیدم ایشان گفته بود 5 الی 10 سالی بود که این سازها آماده بودن اما موقعیتش نبوده که ارائه شود

تا جایی هم که اطلاع دارم ، همایون آخرین آلبومش بهمراه استاد درخشان با تمامی این سازهاست( که در حال تهیه آن هستند)

ساغر:

 

 

صُراحی

 

 

شما که عود باز هستید این ساز هم جایگزین ساز عود هست "کرشمه"

 

 

 

استاد شجریان در کنار استاد درخشان و ساز ساغر

 

 

البته من کسنرت لندن استاد را مشاهده کردم (از تمامی سازها استفاده شد) نظرم شخصیم این بود کمبود صدای بم متوازن با زیر که در موسیقی ایرانی یک نقص است کاملا رفع شده بود

 

با تشکر

[FrnzT 18,194]

سلّانه

 

 

 

 

 

 

 

سلانه ساز زهی جدیدی است که در سال‌های اخیر سیامک افشاری با همکاری حسین علیزاده ساخته‌است.

سلانه، سازی است از خانواده تنبور با دسته بلند که براساس تصاویر تاریخی بازمانده از ایران باستان دارای سه سیم و سه گوشی بوده‌ است که از طریق اضافه کردن سیم‌های اصلی می‌توان به صداهای بم‌تری دست یافت.

 

سلانه متشکل از ۱۲ سیم که ۶ سیم جهت انگشت‌گذاری و ۶ سیم به منظور طنین صدا است. این ساز ترکیبی از بربط و سه‌تار است و به گفتهٔ سازنده، چون سلانه سلانه وارد موسیقی شده نام سلانه را به خود گرفته‌است.

 

 

 

 

 

 

سلانه نام سازي است غريب. نه آنکه نا آشنا باشد ولي جديد است.

 

كشف يا بهتر بگوييم اختراع آن مي‌تواند تحولي را در موسيقي اصيل ايراني و در ميان سازهاي زهي ايجاد کند.

 

به گزارش سرويس نگاهي به وبلاگ‌هاي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در وبلاگ "تحرير" به نشاني

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

در ادامه مي‌خوانيد: اين ساز با نام حسين عليزاده نوازنده‌ي تار و سه تار و همکار قبلي گروه محمدرضا شجريان شناخته شده است با اين حال زحمت ساخت آن را سيامک افشاري کشيده است.

 

سلانه کاسه‌اي به مانند عود دارد و دسته‌اي بمانند ساز تار. تعداد پرده هاي روي دسته‌ي ساز نيز همانند تار است. با اين وجود اين ساز صداي قريبي دارد. حسي عجيب در آن است. وقتي در سه گاه آن را مي‌شنويم ، حسي عجيب به ما دست مي دهد. حسي که شايد در بعضي مواقع قابل وصف نباشد.

 

اگر اشتباهي در کار نباشد فکر مي‌کنم تعداد سيم‌هاي ساز ‌٨ عدد باشد. آن را با زخمه مي نوازند و ...

 

 

 

 

 

 

 

 

سلانه – سيامک افشاري

 

سازهاي زهي مضرابي داراي کاسه ي طنين ، از لحاظ ساز شناسي ، غالبأ به دو رده ي اصلي دسته بلند و دسته کوتاه تقسيم مي شوند بربط و عود از نمونه هاي دسته کوتاه و تنبور و دوتار و سه تار از نمونه هاي دسته بلند سازهاي اين خانواده محسوب مي شوند. اين ساز ها بسيار قديمي اند آنچنان كه ردپاي آنها را تا ايران باستان مي توان جستجو كرد.

 

علاوه بر بربط كه ساز زهي مضرابي است و داراي كاسه طنين نسبتاً بزرگ ودسته اي كوچك است و يكي از ساز هاي باستاني و اصيل ايران محسوب مي شود و مي توان نام و تصويرش را از آثار بازمانده از دوران باستاني تاريخ ايران مشاهده كرد انواع مختلفي از سازهاي خانواده تنبور نيز در ايران از دوران باستان تا كنون رواج داشته اند.

 

ساز "سلاّنهِ" با الهام از تصاويري از يك نمونه ساز زهي مضرابي دسته بلند كه در اصل داراي سه سيم و سه گوشي بوده است در راستاي كنكاشي براي جستجوي صدايي گمشده ساخته شده است.

 

ساز مذكور (سلاّنهِ) همچنين در قرون 16 و 17 ميلادي در ايتاليا مقارن با دوران رنسانس تحت عناويني همچون "گلاسيكن" (Classikon) رواج داشته كه ظاهراً بر اساس نمونه هاي شرقي همين ساز(سلاّنهِ) شكل گرفته بوده است.

 

كوشش در جهت احياي چنين سازي به گونه اي كاملاً تجربي محملي شد. براي جامه عمل پوشاندن به اهداف، خواست ها و تاملاتي نظير :

۱) استفاده از واخوان ها جهت تقويت هارمونيك ها و حجم تنوع بخشيدن به رنگ آميزي صدا

2) امكان دست يابي به صدا هاي بم تر (از طريق اضافه كردن سيم هاي اصلي) به صورتي كه جنس و رنگ و حالت صداي ايراني بماند.

 

نكات قابل توجه در ساخت و طراحي فيزيك اين ساز عبارتند از :

1) تغيير تكيه گاه و محل عبور سيم ها و واخوان ها

2) استفاده از گوشي هاي واخوان ها در انتهاي كاسه

3) طراحي پنجه و غيره ...

 

كوشش در جهت نيل به اهداف فوق ساز "سلاّنه" را به با آورد.

 

 

 

سلانه – حسين عليزاده

 

آنچه که از موسيقي ايراني از قرن گذشته به صورت آثار صوتي باقي مانده در هيچ يک از آنان از سازهايي با وسعت و فرکانس‌هاي بم استفاده نشده است. حتي سازي مانند عود (بربط) که ريشه و اصل و نسب آن ايراني است در آثار ذکر شده مورد استفاده قرار نگرفته است.

 

استفاده از سازهاي سنتي در موسيقي دستگاهي (رديفي) در سال هاي متمادي چه در تکنوازي و چه در همنوازي ، رنگ و صداهاي يکنواختي را ايجاد کرده که حتي اگر آثاري جديد به وسيله‌ي اين سازها اجرا شود به علت رنگ‌ها و وسعت محدود آنها تکراري جلوه مي‌کند. جاي آن دارد با ريشه‌يابي از صداها و سازهاي قديم ايران (که بسياري از آنها منشا سازهاي ديگر کشورهاي جهان نيز هستند) سازهايي ساخته و يا احيا شوند که موسيقي ايراني را با رنگ و وسعت بيشتر غنا بخشيده تا راه براي ايجاد ذوق و ابتکار موسيقي دانان هموار شود. اين امر وظيفه‌ي مهمي بر دوش موسيقي‌دانان ، پژوهشگران و سازسازان قرار مي‌دهد که آينده‌اي پربار براي موسيقي اين سرزمين بيافرينند.

سيامک افشاري از آشنايان و علاقه مندان موسيقي و سازسازي که در هنر معماري تخصص دارد همواره در اين زمينه جست‌وجو گر و پر تلاش بوده است. حاصل اين تلاش ساز سلانه است. بديهي است سلانه تجربه‌اي است که نياز به طي مسير تکامل و تعمق و تامل بيشتري دارد.

چرا سلانه؟!

نام سلانه را سيامک افشاري انتخاب کرد. او معتقد بود که به خاطر دير رسيدن به اين ساز و يا سلانه سلانه رسيدن به آن ساختمان و صدا نام آن سلانه انتخاب شد.

پس از پايان کارهاي ساز او بزرگ روي ساز نوشته: سلانه براي ح. عليزاده ‌٢١/١٠/٨١

 

خبرگزاری ایسنا

 

 

 

 

[FrnzT 18,194]

حسین علیزاده – آلبوم سلانه

Hossein Alizadeh – Sallaneh

 

کوشش‌های حسین علیزاده برای بازسازی و احیای این ساز باستانی، و کاوش‌هایش در گوشه‌های فراموش شده موسیقی ایرانی به آلبومی به نام سلانه منجر شد. این آلبوم شامل بداهه‌نوازی‌های علیزاده با این ساز در دستگاه‌های بیات اصفهان، سه‌گاه، کرد بیات و افشاری است. این آلبوم در نزد اساتید فن و کارشناسان موسیقی واکنش‌های متفاوتی برانگیخت.

 

 

1. مهتاب (اصفهان )
   
2. پگاه ( سه گاه )
   
3. آفتاب ( بيات کرد )
   
4. شامگاه ( افشاري )
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[shadmehrbaz 24,772]

بینجو

 

 

تاریخچه:

بینجو نیز خانواده ی سازهای زهی مضرابی است. اگرچه این ساز امروزه در تمام نواحی بلوچستان رواج دارد-اما یک ساز اصیل بلوچی نیست و از پاکستان به بلوچستان ایران مهاجرت کرده است.انواع مختلفی از این ساز در هندوستان و پاکستان رایج است.

● ویزگی های ظاهری و ساختاری:

سازی است با جعبه ی طنینی نسبتا کشیده و دراز.جعبه ی طنینی در مقطع سیم گیر-عرض بیشتری دارد و در قسمت دیگر و مقطع گوشی ها-دارای عرض کمتری است.بنابراین جعبه طنینی بینجو دارای دو ضلع جانبی متساوی و اضلاع بالایی و پایینی متفاوت(به ترتیب حدود ۲۴ و ۱۲ سانتی متر)و عمق نسبتا کم(در حدود ۵ تا ۶ سانتی متر)است.بر روی جعبه ی طنینی-صفحه ی چوبی قرار دارد و در قسمتی که محل نواختن مضراب است-سوراخی به شکل یا ایجاد شده است.وجود این سوراخ در ایجاد صدا و کیفیت طنین صدای بینجو اهمیت دارد.خرک در نقطه ی معینی که حدودا میان سیم گیر و سوراخ روی صفحه است بر روی صفحه ی ساز قرار می گیرد.بینجو ۶ وتر دارد.

وترها از یک طرف به سیم گیر و از طرف دیگر پس از عبور از خرک به دور گوشی های مربوط به خود پیچیده می شوند.بینجو دارای سه شیطانک است.شیطانک اصلی نزدیک به گوشی ها و در منتهی الیه پایه ی پرده ها قرار دارد.از روی این شیطانک دو وتر اصلی بینجو(وترهای وسط=وترهای سوم و چهارم)عبور می کند.دو شیطانک دیگر مربوط به وترهای جانبی(وترهای اول و ششم)است.هر کدام از این دو وتر یک شیطانک جداگانه دارند که شیطانک ها ی فرعی بینجو محسوب می شوند و هر یک شامل یک میخ فولادی است.هر کدام از این دو شیطانک فرعی دو وظیفه به عهده دارد:

۱)

کوتاه تر کردن طول وترهای اول و ششم برای تولید صداهای زیرتر

۲) ایجاد انحراف در مسیر حرکت این دووتر-برای دور کردن آن ها از وترهای میانی.

دو وتر دیگر بینجو(وترهای دوم و پنجم)فاقد شیطانک هستند.بنابراین همه ی وترها از یک طرف به سیم گیر واحد متصل اند و از روی خرکی واحد عبور می کنند.وترهای جانبی(اول و ششم)شیطانک های جداگانه و مستقلی دارند.وترهای میانی(سوم و چهارم)هر دو از روی شیطانک اصلی می گذرند.وترهای دوم و پنجم فاقد شیطانک هستند.

وترهای سوم و چهارم-وترهای اصلی هستند و پرده ها نیز با همین دو وتر تماس می یابند.سایر وترها واخوان هستند و با پرده های بینجو هیچ تماسی ندارند.

شیطانک اصلی بینجو(مربوط به وترهای سوم و چهارم)یک تیغه ی فلزی است که در منتهی الیه پایه ی پرده ها کار گذاشته شده است.روی صفحه ی بینجو و در طول آن یک تکه چوب نسبتا طویل به عنوان پایه برای پرده ها و شیطانک اصلی تعبیه شده است.این چوب در طول صفحه و در وسط آن و در حد فاصل سوراخ روی صفحه و گوشی ها با میخ به صفحه کوبیده شده است.روی این پایه ی طویل چوبی که در حکم دسته ی ساز است-شیارهای باریکی در فواصل معین ایجاد شده است و پرده ها و شیطانک اصلی در این شیارها جای می گیرند.

پرده های بینجو-تیغه های نازک فلزی هستند که تقریبا ارتفاع واحدی دارند.آخرین پرده که قدری از بقیه بلندتر است-همان شیطانک اصلی(برای وترهای سوم و چهارم )است.گوشی های شش گانه ی بینجو-مفتول های فولادی چهارگوشی هستند که به صورت تقریبا نیم دایره در کنار هم قرار گرفته اند.روی جعبه ی طنینی و در طول آن یک حفاظ چوبی وجود دارد که طول آن تقریبا برابر با طول پایه ی پرده ها است.دکمه ها یا شستی های بینجو در قسمت زیرین این حفاظ کار گذاشته شده اند.این حفاظ چوبی توسط سه پایه ی فلزی به ضلع های جانبی و عقبی جعبه ی طنینی متصل می شود.برای هر پرده یک دکمه یا شستی وجود دارد.

هر دکمه یا شستی یک قسمت گرد-محدب و دکمه مانند دارد که انگشتان دست چپ نوازنده روی آن قرار می گیرد.این قسمت دکمه مانند روی تیغه ای فلزی قرار دارد که این تیغه به منزله ی بازوی شستی است و توسط فنر در قسمت زیرین حفاظ چوبی متصل است.با فشار دکمه یا شستی –بازو(تیغه ی فلزی)با وترها برخورد می کند و آن ها را به یکی از پرده ها می چسباند.با برداشتن انگشت-تیغه و دکمه ی مربوط به آن توسط فنر به وضعیت اول باز می گردد. بنابراینه هر دکمه یا شستی بینجو شامل قسمت انگشتی-بازو یا تیغه ی فلزی و فنر انتهایی دست چپ نوازنده قرار می گیرد.وضعیت و ترتیب دکمه ها شبیه به وضعیت و ترتیب کلاویه های پیانو است.به این معنی که ردیف پایینی دکمه ها مربوط به صداهای دیاتونیک(معادل کلاویه های سفید پیانو)و ردیف بالایی دکمه ها مربوط به صداهای کروماتیک(معادل کلاویه های سیاه پیانو) است.

ترتیب دکمه ها ردیف بالا نیز مانند کلاویه های سیاه پیانو به صورت دوتایی و سه تایی است.دکمه های هر دو ردیف همه در یک سطح قرار دارند.در قسمت زیرین جعبه ی طنینی غالبا چند برآمدگی کوتاه چوبی وجود دارد که به عنوان پایه های کوتاه باعث می شود تا سطح زیرین جعبه ی طنینی-اندکی از زمین فاصله بگیرد.در قسمت جانبی وجلویی بینجو نیز معمولا دسته ای برای سهولت در حمل و نقل آن تعبیه شده است.روی صفحه ی چوبی بینجو و آن غالبا تزییناتی به صورت عکس یا نقاشی دیده می شود.در دو قسمت بالایی و پایینی صفحه ی چوبی بینجو بخاطر بالا بردن مقاومت صفحه و جلوگیری از آسیب دیدگی آن-دوصفحه ی چوبی نازک چسبانده می شود:

یکی در محل نواختن مضراب و دیگری در محلی که گوشی ها به صفحه ی ساز داخل می شوند.

 

تكنيك هاي اجرايي :

الف) تكنيك هاي اجرايي دست راست :

مضراب پلاستيكي بين انگشت شست و سبابه قرار ميگيرد و تأكيد نوازنده بيشتر روي وتر هاي سوم و چهارم است و بقيه ي وترها به صورت واخوان نواخته مي شوند .اين ساز تكنيكهاي دست راست زيادي ندارد و موارد زير تكنيكهاي مورد استفاده اند :

1- حركت رفت : درو كردن تمام وتر ها از بالا به پايين 2- حركت بازگشت : درو كردن تمام وترها از پايين به بالا 3- ريز 4- دراب : كه برخي نوازندگان استفاده ميكنند.

ب) تكنيكهاي اجرايي دست چپ :

استفاده از پنج انگشت براي فشردن دكمه ها.

نوازندگان نامي بينجو در منطقه ي بلوچستان :

بركت شكِّل زهي – مراد سميعي – درويش عبدالرئوف صاحب زاده .

[shadmehrbaz 24,772]

قيچك(سرود)

 

 

 

ساز قیچک با شکلی که امروزه در گروه های موسیقی شهری ایران به کار می رود، پیشینه ای تقریباً 50 ساله دارد. نخستین بار در کارگاه ساخت سازهای سنتی وزارت فرهنگ و هنر ایران توسط ابراهیم قنبری مهر با الگو برداری از یک ساز بومی بلوچستان صورت گرفت. قیچک از خانواده سازهای زهی آرشه ای است. نوع بومی اش که در بلوچستان سرود Sorud خوانده می شود، معمولاً دوازده سیم دارد. شش سیم نقش واخوان دارند و شش سیم دیگر در خدمت ملودی نوازی قرار می گیرند. سرود ساز اختصاصی بلوچ هاست و از طریق ایشان به اقوام همجوار سرایت کرده است. این ساز در فرهنگ بلوچی هم به صورت تکنوازی و هم گروه نوازی با تنبورک و دهلک نواخته می شود.

اما الگوی شهری سرود که امروزه در موسیقی شهری ایران کاربرد دارد، فاقد سیم های واخوان است و مانند ویولون و کمانچه فقط چهار سیم دارد و همانند کمانچه کوک می شوند. در واقع قیچک مورد استفاده در موسیقی شهری، نوعی کمانچه است که فقط شکل کاسه اش متفاوت ساخته می شود. کاسه طنینی قیچک همانند تار دو بخش است که بر روی دهانه کاسه کوچک آن، قطعه ای پوست بره یا بز می کشند و خرک بر روی آن قرار می گیرد. دهانه کاسه بزرگ تر، هیچ پوششی ندارد و بیشترین حجم صدای ساز هم از آن بیرون می آید.

امروزه نمونه های بم تر این ساز در موسیقی گروه نوازی و ارکستری ایران بیشتر مورد توجه اند. ساخت قیچک آلتو و قیچک باس با الگو برداری از خانواده ویولون صورت گرفته است. محدوده صدا دهی آن ها نیز دقیقاً با نظایر خود مانند ویولون آلتو و ویلنسل برابر است. شیوه نواختن نمونه های آلتو و به ویژه قیچک باس نیز همانند نواختن ویلنسل است.

 

 

 

قسمتهای اصلی قیچک عبارتند از:

۱. کاسه (چوب توت و گردو)

۲. دسته و سر پنجه (چوب توت و گردو)

۳. گریپ (آبنوس ، رز وود)

۴. خرک (چوب کبوده)

۵. گوشی ها(چوب گردو)

قیچکهای تولیدی دارای ۴ سیم اصلی و فاقد سیم های فرعی می باشند.

انواع قیچکهای تولید شده در کارگاه محمدی به شرح زیر است:

۱. سوپرانو(معادل ویلن ۴/۴)

۲. آلتو(معادل ویولا)

۳. باس (معادل ویلنسل)

نقشه زیر به انضمام جدول می تواند مقایسه ایی از اندازه های این سه سایز را نشان دهد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[shadmehrbaz 24,772]

 

سنتور يکي از سازهاي اصيل ايراني است که ساخت آن را به فيلسوف عـاليقـدر و موسيقيدان بزرگ قرن چهارم، ابونصرفارابي نسبت داده اند . از طرفي ديگر، شواهد و علائم بجاي مانده از نقاشي ها و حکاکي هاي موجود از دوره هاي آشوري و بابلي، تصوير هايي را نشان مي دهد که در آن افراد ، آلاتي ذوزنقه شکل شبيه سنتور را که به وسيله طناب يا نخي که بدان متصل بوداز گردن آويخته و با آن مي نواختند.

اين ساز خوش صدا و قديمي در اکثر کشورهاي دنيا نيز استفاده مي شود . جاذبه صداي سنتور فوق العاده است و هـر شنونده ايي را تحت تأثير قرار مي دهد . سنتور بر خلاف شکل ساده داراي ساختمان پر رمز و راز و پيچيده ايي است . سادگي شکل سنتور باعث شده تا افراد زيادي به ساختن آن روي بياورند. در اين بين شخصي مي تواند موفق باشد و به صداي واقعي سنتور دست پيدا کند که به تاريخچه سنتور سازي توجه داشته باشد و از تجربه ها و ريشه هاي تاريخي آن استـفاده کند.

 

اجزا و سازمان کلي سنتور در شکل فوق نشان داده شده است

 

1- کلاف

سوراخ موجود در پايين کلاف براي انتقال صدا به بيرون و تسهيل حمل و نقل ايجاد مي شود

2- گوشي سنتور

3- سيم گير

4- صفحه روي سنتور

5- گل سنتور

گلهاي روي صفحه سنتور علاوه بر زيبايي سنتور ، جهت انتقال صدا به داخل بدنه و ايجاد رزونانس تعـبيه شده اند

6- شيطانک

دو قطعه چوب که در سمت راست و چپ صفحه سنتور نصب مي شوند

7- مفتول سيمي روي شطانک

مفتول فلزي به ضخامت 5/1 ميلي متر که بر روي شيطانک ها قرار مي گيرد و سيم ها در دو انتهاي صفحه با عـبوراز آنها به سيم گير ها و گوشي ها ختم مي شوند

8- خـرک

9- مفتول سيمي روي خرک

10- سيم هاي زرد

11- سيم هاي سفيد

12- سيم هاي سفيد پشت خرک

13- سيم هاي زرد پشت خرک

سيم هاي فوق قابل نواختن نمي باشند

[shadmehrbaz 24,772]

 

کلا ف سنتور لا کوک

 

کلا ف سنتور سل کوک

 

کلاف سنتور نخستين بخش از ساختمان سنتور است که بر اساس نوع سنتور در ابعاد استاندارد ساخته مي شود. همانطور که درشکل ملاحظه مي کنيد اين ابعاد به شرح زير ميباشند

سنتور سل کوک

ـ قاعـده بزرگ کلا ف 90 سانتي متر

ـ قاعـده کوچک کلا ف 36 سانتي متر

ـ ارتفاع کلا ف 27 سانتي متر

ـ قطر سوراخ موجود در پايين کلا ف 17 ميلي متر

سنتور لا کوک

ـ قاعـده بزرگ کلا ف 82 سانتي متر

ـ قاعـده کوچک کلا ف 33 سانتي متر

ـ ارتفاع کلا ف 26 سانتي متر

ـ قطر سوراخ موجود در پايين کلا ف 17 ميلي متر

 

پهناي هر يک از چهار قطعه چوب بکار رفته در ضلعهاي کلا ف در هر يک از دو نوع کلا ف ، پنج سانتي متر و ضخامت هر يک از آنها 18 ميلي متر مي باشد

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

صفحه زير سنتور ، صفحه ايي است به ضخامت 5/7 ميلي متر که کلا ف سنتور روي آن قرار مي گيرد و صفحه انحنای جزیی به سمت بیرون دارد.

 

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

صفحه روي سنتور ، صفحه ايي است صاف ومسطح با ضخامت شش ميلي متر که بر روي آن دو گل زيبا نيز قرار دارد. گل هاي روي صفحه براي انتقال صدابه داخل جعـبه و ايجاد رزونانس مي باشند. صاف و مسطح بودن اين صفحه يکي از معـيارهاي انتخاب يک سنتور خوب است.

 

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

 

بدنه يک سنتور به عنوان شالوده اصلي سنتور مي باشد که با چسباندن صفحه هاي رو و زير کلا ف شکل مي گيرد. دقت در ساخت صحيح بدنه و استفاده از چوبهاي مرغوب تأثير مستقيمي در صداي سنتور دارد. پلهاي موجود درون بدنه سنتور که مابين صفحه هاي رو و زير قرار مي گيرد نيز تاثير زيادي دراستحکام ساختمان سنتور و صداي آن دارد. به طور کلي صرفنظر از صداي سنتور معيارهاي زير از اساسي ترين معيارهاي انتخاب يک سنتور خوب مي باشد.

معيارها

صاف و مسطح بودن صفحه رو

وجود يک انحناي جزيي به سمت بيرون ، در مرکز صفحه زير

اندازه هاي دقيق اضلاع کلاف و ساير بخش هاي بدنه سنتور

استفاده از چوب مرغوب و رنگ خوب

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

گوشي ها ، مفتول هاي ضخيم فلزي هستند که براي تاباندن سيمهاي سنتور بکار مي روند . اين گوشي ها در سمت راست کلا ف سنتور قرار مي گيرند و به وسيله ي آچار کوک ، با چرخاندن آنها، سيمهاي سنتور را کوک مي کنند. اين گوشي ها در چها ر رديف طولي به صورت پشت سر هم قرار مي گيرند و سيم ها در منتها عليه سمت راست کلاف ، به اين گوشي ها ختم مي شوند. در زير تصوير هايي از گوشي هاي سنتور نشان داده شده است.

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

سيم گير ها در سمت چپ کلاف سنتور واقع شده اند. اين سيم گير ها دقيقا متناظر با گوشي هاي سمت راست کلاف اند. سيم ها در اين قسمت ، به صورت حلقه هاي منظم بر روي سيم گير ها قرار مي گيرند.

 

[shadmehrbaz 24,772]

 

 

پلها ابزارهاي چوبي استوانه اي شکل هستند که مابين صفحه هاي رو و زير قرار می گیرند و این دو صفحه را بهم متصل می کنند . ارتفاع این پلها 5 سانتی متر و اندازه ضخامت آنها 1 سانتی متر می باشد. پلها علاوه بر حفظ و نگهداری صفحه ها در برابر فشارهای وارد شده در صدا دهی ساز نیز موثرند.

 

[shadmehrbaz 24,772]

خرك سنتور :

ارتفاع خرک هاي سيم هاي سفيد 22 ميلي مترمي باشد طول شيار موجود روي خرک 17 ميلي متر و طول مفتول فلزي روي آن 16 ميلي متر مي باشد.

 

 

ارتفاع خرک هاي سيم هاي زرد 20 ميلي مترمي باشد طول شيار موجود روي خرک 17 ميلي متر و طول مفتول فلزي روي آن 16 ميلي متر مي باشد.

 

 

خرک ها ابزارهاي چوبي هستند که براي قرار دادن سيم ها بر روي صفحه ي سنتور بکار مي روند . اندازه ي آنها براي سيم هاي زرد و سفيد متـفاوت است.

شيار موجود بر روي خرک ها براي قرار گرفتن مفتول فلزي روي خرک است که از روي هر خرک چه زرد و چه سفيد، چهار رشته سيم هم کوک و هم صدا عبور مي کند .

[shadmehrbaz 24,772]

 

آچار کوک ابزاري است فلزي که به وسيله آن گوشي ها را به راست يا چپ مي چرخانند و بدين وسيله سنتور را با آن کوک مي کنند.