معرفی کتاب های شهرسازی

[Mohammad Aref 120451]

توسعه شهری پایدار

توسعه شهری پایدار، دکتر بهناز امین زاده، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، 1387

 

بسیاری از صاحب نظران و نظریه پردازان معاصر مفهوم تو سعۀ پایدار را پارادایم غالب پس از تجدد و کمال فرا تجدد می دانند.این امر کلیه زمینه های دانش را به صور مختلف تحت تأثیر قرار داده است.بدون شک شهرسازی نیز نمی تواند از این تحول اساسی و تعیین کننده بی بهره بماند،زیرا ادامۀ روند افزایش جمعیت و شهرنشینی،تمرکزگرایی،فشارها و تنگناهای زیست محیطی،تهدید سوانح طبیعی و مسائل اجتماعی و اقتصادی عدیده،کیفیت زندگی در شهرها را به شدت کاهش داده و آسیب پذیری آنها را به شدت کاهش داده و آسیب پذیری پانها را افزایش داده است.گرچه مسائل گفته شده کم و بیش مسائل مشترک کلیۀ جوامع امروزی در سرتاسر جهان است،لیکن وضعیت در مورد کشورهای در حال توسعه،از جمله کشور ما،از جهات مختلف به شدت وخیم تر است.

[Mohammad Aref 120451]

برنامه ریزی مناطق مرکزی شهرها

برنامه ریزی مناطق مرکزی شهرها، دکتر محمد رحیم رهنما، دانشگاه فردوسی مشهد، 1388

 

این مجلد مشتمل بر 7 فصل به شرح ذیل می باشد:

فصل اول: در این فصل مفاهیم مربوط به برنامه ریزی و به ویژه برنامه ریزی شهری، مراحل برنامه ریزی، روند تغییرات برنامه ریزی، تئوریها و الگوهای برنامه ریزی تشریح شده است.

فصل دوم: در این فصل مفاهیم مربوط به شهر، نظریات مربوط به ساختار شهری، تعاریف مفاهیم مربوط به مناطق مرکزی شهرها، روشهای کمی و کیفی مربوط به تعیین و تحلیل محدوده مرکزی شهرها بیان شده است.

فصل سوم: در این فصل مفاهیم مربوط به ارزشها، انواع ارزشها، جایگاه ارزشها در محدوده مرکزی شهرها، تئوریها و سلسله مراتب ارزشها، عوامل کسب ارزشها، سنجش و محاسبه ارزشها، ارزشها و اخلاقیات ارزشهای فیزیکی – کالبدی و اهمیت حفظ ارزشها در محدوده مرکزی شهرها تشریح شده است.

فصل چهارم: در این فصل مفاهیم مربوط به نظریه، انواع نظریه ها و اهمیت آنها در تحقیق بیان شده، همچنین انواع تئوریهای احیاء مراکز شهری شامل تئوری اصالت بخشی، تئوری فقر و محرومیت شهری و الگوی برنامه ریزی اجتماعی، تئوری مکان گزینی مسکونی، تئوری نوسازی – ترک اجباری و تئوری مشارکت ارنشتاین تشریح شده است.

فصل پنجم: در این فصل سلبقه احیای بافتهای مراکز شهری در جهان به اختصار تشریح شده است.

فصل ششم: این فصل شامل بررسی سابقه برنامه ریزی مناطق مرکزی و احیاء بافتهای قدیمی در ایران می باشد.

فصل هفتم: این فصل شامل روشها و الگوهای احیاء مراکز شهری می باشد که در آن ابتدا سیر تحول اقدامات و تجربه ها در مورد احیاء بافتهای مراکز تاریخی در جهان تشریح شده است سپس الگوها و روشهای احیاء بافتهای تاریخی مراکز شهری و روشهای احیاء عملکردی بیان شده است.

[Mohammad Aref 120451]

شهرسازی شهروندگرا

شهرسازی شهروندگرا، فرانسیس تیبالدز، مترجم: محمد احمدی نژاد، نشر خاک، 1381

 

موضوع این کتاب، طراحی، نگهداری و مدیریت شهرها و محیط های شهری، بویژه "مرکز شهر" است.

این کتاب به موضوع هایی می پردازد که رغبت و علاقه به ساختمان ها و نگرانی در مورد آنها را در خواننده زنده می کند. همچنین، تنزل کیفیت محیط های شهری و عرصه های عمومی را نیز یادآور می شود.

شناخت اشتباهات گذشته همواره آسان بوده است، ولی یافتن شیوه هایی بهتر برای ساختن و آفرینش محیط های شهری انسان گراتر همیشه ما را با مشکلات بسیاری روبرو ساخته است. بر همین اساس دراین کتاب کوشیده شده است تا هم رویکرد فلسفی نوین و هم راهکارهای عملی را در برابر دیدگان شما به نمایش بگذارد. نخستین نکته این است که در میان اجزای یک محیط شهری، مکان ها - ساختمان ها، جاده ها و پارک ها - باید مهم تر قلمداد شوند، و دومین اینکه بررسی علل موفقیت نمونه های قدیم می تواند ما را در طراحی و مدیریت محیط های بدیع و نوین یاری بخشد.

شایان ذکر است که در عمل نیز هیچ جایگزینی برای مشاهده کردن، دیدن و یادگرفتن وجود ندارد. بنابراین ، باید تا آنجا که ممکن است، نمونه های موفق گذشته را یافت و به دقت بررسی نمود و با دیدن آنهایی که درستی اصول به کار گرفته شده شان با گذر زمان به اثبات رسیده است، اطلاعات ارزشمندی را به دست آورد؛ و این دستاورد را برای رفع نیازهای امروزی به شیوه ای موجه تر نهادینه ساخت.

این کتاب ، حاصل حدود سی سال فالیت حرفه ای، مشاهده، مطالعات موردی و اسکیس بوده و در عین حال مضامین شکل گرفته در دوران خوشایند ریاست انجمن سلطنتی شهرسازی در سال 1988 را نیز در بردارد.

[Mohammad Aref 120451]

ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان

ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان، دیوید دریسکل، مترجمان:مهرنوش توکلی-نوید سعیدی رضوانی، دیبایه، 1387

 

کتاب ایجاد شهرهای بهتر با کودکان و جوانان یک راهنمای کاربردی در مورد مفهوم سازی،ساختار بخشی و تسهیل گری مشارکت کودکان و جوانان در فرآیند توسعه اجتماعی و شهری می باشد.ایده اصلی کتاب و روش های توصیه شده آن در شهرهای متعددی از کشورهای در حال توسعه یا توسعه یافته در جریان طرح پژوهشی «رشد یافتن در شهرها»که از سه دهه قبل تا سال های اخیر ادامه داشته،آزمون شده است.

این طرح پژوهشی که با حمایت سازمان آموزشی،علمی و فرهنگی ملل متحد به انجام رسید در آغاز به وسیله شهرساز صاحب نام کوین لینچ هدایت می شد و بعد سایر پژوهشگران آن را پی گرفتند.مطالعات موردی متعددی که در خلال این پروژه انجام شد نحوه بومی سازی روش های آزمون شده را روشن و علاوه بر اینکه روش های «پژوهش مشارکتی» را معرفی می کند،شیوه های کاربردی را برای اجرایی کردن ایده «شهرسازی مشارکتی» عرضه می دارد.

[Mohammad Aref 120451]

مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی

مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی، جین جیکوبز، مترجمان:دکتر حمیدرضا پارسی-آرزو افلاطونی، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1386

 

این کتاب یورشی است بر برنامه ریزی و بازسازی شهری معاصر.همچنین تلاشی است برای معرفی اصول نوین آن،در مخالفت و متفاوت با آنچه در همه جا از مدارس معماری و برنامه ریزی گرفته،تا مجلات زنان و ضمیمه های روز یکشنبه دربارۀ آن آموخته می شود.این یورش در مواجه با روش های بازسازی یا موشکافی دربارۀ مدهای طراحی قرار نگرفته است؛بلکه یورشی است بر اصول و اهدافی که برنامه ریزی و بازسازی مدرن و متداول سخت کیش را شکل داده است.

[Mohammad Aref 120451]

رویکردها و روش های سنجش کیفیت محیط مسکونی شهری

رویکردها و روش های سنجش کیفیت محیط مسکونی شهری ،ریک ون پل، مترجمان:دکتر مجتبی رفیعیان-جمشید مولودی، آذرخش، 1390

 

طبق برآورد سازمان ملل متحد تقریباً بیش از 50 دزصد از جمعیت جهان در شهرها و نواحی شهری زندگی می کنند.محیط های شهری به مهمترین سکونتگاه جمعیت جهان تبدیل شده و کیفیت محیط مسکونی در نقاط شهری به یک موضوع مهم برای ساکنان و همچنین،برنامه ریزان شهری،طراحان،مدیران شهری و محققان تبدیل شده است.این اهمیت در شهرهای کشورهای در حال توسعه دو چندان است به طوری که امروزه زشد سریع شهرنشینی و به طور کلی رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه فشارهای زیادی به محیط های شهری و به ویژه نواحی مسکونی وارد کرده است.کیفیت نازل محیط مسکونی میزان قابل توجهی (شاید بیشتر از 50 درصد)از ساکنان نواحی شهری را در جهان در حال توسعه تحت تاثیر قرار می دهد.

[Mohammad Aref 120451]

نظریه برنامه ریزی شهری(1)/سده بیستم

نظریه برنامه ریزی شهری(1)/سده بیستم، اسکات کمپل-سوزان فاینشتاین، مترجم:عارف اقوامی مقدم، آذرخش، 1388

 

نظریه برنامه ریزی شهری به وضوح تمام نشان می دهد که چگونه مقولات اجتماعی در انتقال به جوامعی که به لحاظ اجتماعی آمادگی پذیرش آن مفاهیم را ندارند،تحریف می شوند.نه تنها برنامه ریزی شهری بلکه روایت های تاریخی آن از جمله جنبش باغ شهر،سهر زیبا و شهر درخشان لوکوربوزیه از این مقولات هستند که در کتاب حاضر از منظر اقتصاد سیاسی فضا به آن نگاه می کنیم.

[Mohammad Aref 120451]

مدل های کاربردی در تحلیل مسایل شهری و منطقه ای

مدل های کاربردی در تحلیل مسایل شهری و منطقه ای، نوربرت اپنهایم، مترجم: دکتر منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، 1380

 

کتاب حاضر درصدد است تا کاربرد روش های علمی تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری را در برنامه ریزی سیستم های شهری و منطقه ای ارائه کند.دیدگاهی که از این فرایند در این کتاب به کار گرفته شده،مبین گام هایی است پیاپی و عقلانی که هر یک از آنها بر استفاده از روش های علمی استوارند.این فرایند به عنوان یک "سیستم" ،تکیه دارد.بدین ترتیب،به سازمان اجتماعی به صورت مجموعه ای از اجزا،یعنی،جمعیت،فعالیت های گوناگون آن (سکونتی،اقتصادی و غیره)،و فضاهای مورد نیاز این فعالیت ها که به یکدیگر مرتبط و وابسته اند،نظر می شود.این سیستم اگر چه فاقد یک نوع جامعیت عقلانی و تفسیرهای ضروری است ولی در هر حال،می تواند به صورت ریاضی هر چند ساده یا ناقص توضیح داده شود.موضوع این کتاب توصیف و عمل به چنین مدل های ریاضی است که به منظور تجزیه و تحلیل های برنامه ریزی شهری و منطقه ای به کار می روند.

[Mohammad Aref 120451]

کاستی ها و رهیافت های توسعه نیافتگی برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایران

کاستی ها و رهیافت های توسعه نیافتگی برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایران، دکتر سید علی حسینی، نشر فرهنگ ایلیا، 1389

 

کتاب کاستی های برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایران، درنگی بر مسائل برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایران است. مطالب موجود در این کتاب به دانشجویان، مقاطع مختلف، کارشناسان و صاحب نظران درکی درست از معضلات برنامه ریزی در ایران می دهد. به عبارت دیگر در سراسر مجموعه حاضر سعی بر آن است تا ضمن طرح معضل، راهکارهای رفع آن را نیز که متأثر از برنامه ریزی شهری مرسوم در ایران نیز است، ارائه کند. این راهکارها راهگشای پژوهش های کاربردی آینده نیز است.

این مجموعه هیچ نسخه ای را به طور قطع، تجویز نمی کند. راهکارها عمدتاً ناشی از درک شرایط موجود و با رویکرد هنجاری و صرفاً متناسب با زمان و مکان، با امکان چرخش به روشهای نوین تدوین گردیده است. بنابراین امکان تغییر متناسب با زمان و مکان را دارا است.

این مجموعه در دو بخش و پانزده فصل تنظیم شده است. هر فصل به طور جداگانه بخشی از موضوعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای را هدف قرار داده تا ضمن پی ریزی چارچوب اولیه، درکی صحیح از فرآیندهای موجود و شرایط مناسب ارائه دهد.

[Mohammad Aref 120451]

مجموعه استانداردهای طراحی شهری

مجموعه استانداردهای طراحی شهری، دونالد واتسون،آلن ج پلاتوس،رابرت جی شیبلی، مترجمان: کیانوش ذاکر حقیقی،شهرزاد فرزین پاک،گلزار زندی، وزارت مسکن و شهرسازی،مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی معماری، 1387

 

کتاب حاضر طیف گسترده ای از رشته های مرتبط همچون برنامه ریزی حمل و نقل،مدیریت آبهای روان،پارکینگ،طراحی عمومی،آکوستیک و گرافیگ شهری را در بر می گیرد.این مجموعه،منبعی منحصر به فرد برای مقالات مرجع در زمینه طراحی شهری و برنامه ریزی کالبدی شهرها شامل ویژگی های اجتماعی،زیست محیطی و اقتصادی مرتبط را فراهم می نماید.این کتاب به منظور ارجاع آسان و سریع برنامه ریزان و طراحان شهری،مهندسان حمل و نقل شهری تدوین شده و در حال حاضر به عنوان یکی از منابع کلاسیک ضروری برای عمل در عرصه طراحی شهری مطرح گشته است.این مجموعه ابزاری الزامی برای محققان،اساتید و دانشجویان رشته های معماری،طراحی و برنامه ریزی شهری است.

[pari.v 10304]

شهرسازی؛ واقعیات و تخیلات

 

 

 

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

تصویر: شوای

شوای، فرانسواز (1375)، شهرسازی؛ واقعیات و تخیلات، ترجمه سید محسن حبیبی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

 

فرانسواز شوای Françoise Choay نویسنده ی فرانسوی این اثر، گرچه تحصیلات خود را در رشته ی فلسفه به پایان رسانده اما به عنوان منتقد جدی شهرسازی شناخته می شود. مهمترین آثار او علاوه بر کتاب حاضر که در سال 1965 نگاشته شده عبارتند از ؛ برنامه ریزی شهری در قرن نوزدهم (1970)، احساس شهر(1972)، قاعده و الگو (1980) ، شهر عصر صنعت (1983) ، توسعه ی شهری و بحران شهروند (1985) ، فرهنگ لغات شهرسازی با همکاری پیر مرلن (1988) و رمز و راز میراث (1992).

پیدایش شهر را به حدود 5-6 هزار سال پیش نسبت می دهند. زمانی که تنها چند هزار سال پس از انقلاب نوسنگی، تغییراتی عظیم در شیوه ی زندگی انسان ها بوجود آمد. پیشرفت تکنولوژیک انسان را قادر به تولید و انباشت غذای بیشتر نمود. به دنبال تغییر در شیوه ی معیشت و تقسیم کار اجتماعی، تحولات مهمی در عرصه های مدیریت منابع ( نظام سیاسی) و نظام اعتقادی پدید آمد. انسان ها در مکان های اقامتی بزرگتر از مقیاس روستا ساکن شدند و به این ترتیب نخستین شهرها با تقسیم کار اجتماعی، انباشت ثروت و قدرت مدیریت آن و سیستم ایدئولوژیک سلسه مراتبی، در جلگه های حاصلخیز بین النهرین و نیل و سند متولد شد و نخستین موج شهرنشینی شکل گرفت.

اما آنچه به شهر و شهرنشینی اهمیت ویژه بخشید و باعث شکل گیری موج دوم شهرنشینی شد، انقلاب صنعتی بود. اختراعات تکنولوژیک انبوه جمعیت کارگر را روانه ی شهرها ساخت. رشد شتابزده ی شهر و تغییر بنیادی بوجود آمده در شیوه ی زندگی انسان ها ذهن متفکران بسیاری را به خود درگیر ساخت. معماران و شهرسازان از یک سو و اصحاب علوم اجتماعی نوپا از سوی دیگر در کنار جمعیت شناسان، روانشناسان، تاریخ دانان و ... همه به مطالعه ی شهر و پیامدهای انقلاب صنعتی روی آوردند.

از قرن نوزدهم با آغاز انقلاب صنعتی و رشد سریع شهرها، توصیفات هراس انگیزی از بی نظمی شهرهای صنعتی و وضعیت رقت بار کارگران ارائه شد. در مقابل عده ای دیگر سخن از آرمانشهرهایی به میان آوردند که پیشرفت تکنولوژی زمینه ساز پیدایش آنها خواهد بود. این آرمانشهرها بر اساس سه الگوی عمده شکل گرفته اند. شوای از این دسته نظریات با عنوان " پیش شهرسازی" یاد می کند و در فصول جداگانه ی کتاب به معرفی و نقد آرای متفکران منصوب به هر یک می پردازد.

1. پیش شهرسازی ترقی گرا

در این فصل به نظریات آون (Owen)، فوریه (Fourrier)، کونسیدران (Considérant) ، کابه (Cabet)، پرودون (Proudhon)، ریچاردسن، ژان باپتیست گودین (Godin)، ژول ورن و هربرت جرج ولز پرداخته شده است.

اساس این الگو فناوری و کارایی است. آنها به آینده ی شهر صنعتی خوشبین هستند. " به گمان اینان مسایل ناشی از رابطه ی انسان ها با جهان و بین خودشان را نوعی خرد گرایی، علم و فن می تواند حل کند. این اندیشه ی خوش بینانه روی به آینده دارد ومقهور عقیده ی ترقی است. انقلاب صنعتی پدیده ای تاریخی – کلیدی است که آینده ی بشریت را تضمین و سعادتش را تأمین خواهد کرد" (ص 12)

ترقی گرایان شهر را مکانی برای برآوردن نیازهای انسان معرفی می کنند. سنت شهرسازی آنها بر پایه ی علم هندسه است. توجه به بهداشت دیگر مؤلفه ی شهری است. شهر ایده آل ترقی گرایان شهری پاک و زیبا با طبقه بندی های دقیق کاربردی است. لازم است نظمی نوین جایگزین نظم شهرهای قرون وسطایی شود تا با نیازهای انسان هماهنگی بیشتری داشته باشد.

فضای محوری در این شهر " مسکن استاندارد" است. خانه هایی هم شکل در محلاتی کنفک و خودکفا که چندان رابطه ای با دیگر محله ها ندارند.

نقد شوای بر این اندیشه سلطه ی نظام سیاسی بر تمامی فضاهای شهری است. برای تأمین بیشترین بازدهی لازم است که قدرت سیاسی تمام جنبه های شهر را پوشش دهد. این نگرش به شدت ابزاری است و حتی نسبت به انسان نیز رویکردی ابزاری دارد.

2. پیش شهرسازی فرهنگ گرا

در این فصل آراء پوژن (Pugin)، راسکین (Ruskine)و موریس(Moriss)بررسی می شود.

پیش شهرسازی فرهنگ گرا در تقابل با پیش شهرسازی ترقی گرا اعتقادی به یک شکلی فضاهای شهری ندارد و برعکس از ایده ی تمایز و اشکال فضایی ناهمگون و بناهای متنوع دفاع می کند. اتفاق رأی بر این است که بی تقارنی در شهر نوعی نظم اندامواره پدید می آورد. " به گرد بناهای یادواره ای ادینبورگی خویش بگردید و بنگرید به آنچه که می تواند شمارا ارضا کند. هیچ چیز جز شبکه ی شطرنجی و بازهم شطرنجی، همیشه شطرنجی، برهوتی از شطرنجی ها. آنها به خانه های شما سیمای زندان می بخشند و در واقع زندان هم هستند. این شطرنجی ها زندان های جسم نیستند بلکه گورهای جان هستند." (ص159 ،نقل قولی از راسکین)

برای اندیشمندان فرهنگ گرا " زیبایی شناسی" هم ارز بهداشت نزد ترقی گرایان است. هنر برترین تأئید یک فرهنگ است که در عین حال ریشه در سنت تاریخی دارد. در آرای این گروه از متفکران نوعی بازگشت به هنر قرون وسطایی دیده می شود.

از دیدگاه سیاسی شهر فرهنگ گرا به شیوه ی دموکراتیک اداره می شود. از نظر اقتصادی این شهر کاملاض ضد صنعتی است.

انتقاداتی که بر این نظریات وارد می شود تاریخی بودن بیش از حد و عدم هماهنگی با دستاوردهای خلاق زمان است. این الگو نیز مانند الگوی پیشین صرفاً نوعی مدینه ی فاضله را تداعی می کند که در واقعیت امکان دستابی به آن چندان مقدور نیست.

3. پیش شهرسازی بی الگو

نظریه پردازان این الگو سوسیالیست ها و آنارشیست ها هستند. مارکس، انگلس، کروپتکین (Kropotkine)، بوخارین (bukharine) و پرئوبراژانسکی (Préobrajensky)

مهمترین ویژگی نظریه های این گروه نقد شهر صنعتی است بی آنکه الگویی برای شهر آینده ارائه شود یا بازگشتی به الگوهای تاریخی صورت گیرد. شکل آتی شهر بسته به استقرار جامعه ی بی طبقه است. در چنین جامعه ای می توان از "روستا-شهر" سخن گفت که صرفاً یک آمایش فضایی نیست بلکه لازمه ی آن عدم توازن جمعیت و نابرابری فرهنگی و اقتصادی است.

سه فصل نخست کتاب به معرفی و نقل قول نظریات اندیشمندان پیش شهرسازی اختصاص یافته است. در سه فصل آتی، نویسنده به بررسی نظریات شهرسازی می پردازد. آنچه ایندو را از یکدیگر جدا می سازد خصلت غیر سیاسی شهرسازی است. شهرسازی بیشتر عملی است هرچند هنوز می توان رگه هایی از تخیل پیش شهرسازی را در آن دید. به عبارتی شهرسازی کوششی است برای تلفیق تخیلات ارمانشهرگرایانه با واقعیات شهر در عصر تکنولوژی.

همانند الگوهای پیش شهرسازی، الگوهای شهرسازی نیز به سه مدل کلی تقسیم شده است. در ادامه به ذکر این الگوها و ارائه ی نکات اصلی مورد اشاره ی نظریه پردازان مطرح آنان در کتاب شهرسازی فرانسواز شوای می پردازیم.

1. شهرسازی ترقی گرا

در این فصل نظریات تونی گارنیه (Garnier)، ژرژ بنوا-لوی (George Benoit –Lévi)، والتر گروپیوس (Walter Gropius)، لو کوربوزیه (Le Corbusier) و استروملین (Stromline)، بررسی شده است.

این الگو حاصل تحول در الگوی پیش شهرسازی ترقی گراست و انگاره ی اصلی آن " نوگرایی" است که در دو زمینه ی عملی صنعت و هنر پیشرو قابل مشاهده است. الگوی ترقی گرا نتیجه ی تلفیق فناوری و هنر است که از یک سو به کارایی هرچه بیشتر برای برآوردن نیازهای انسان با کمک تکنولوژی جهان صنعتی می اندیشد و از سوی دیگر به زیبایی شناسی استوار بر نظم هندسی توجه دارد. برای دستیابی به کارایی نو ، روش های استاندارد کردن و مکانیزاسیون و بکار گرفتن ابزار و مصالح نو ضروری است و چنانچه این فناوری با هنرهای تجسمی درهم آمیخته شود سیمای شهر ایده آل ترقی گرایان فراهم می آید. هندسه اساس شکل گیری فضاهای منتظم و زیبای شهری است که بیش از هرچیز در توجه به "زاویه قائمه گرایی" نمود پیدا کرده است. لو کوربوزیه در منشور آتن رفع نیازهای انسان در شهررا با آمایش فضایی چهارگانه ی زیر قابل حصول می داند ؛ فضاهای اسکان، فضاهای کار، فضاهای رفت و آمد و فضاهای پرورش روح و جسم.

مسئله ی سلامت و بهداشت همچنان مورد توجه جدی شهرسازان ترقی گراست. این انگاره حول محور خورشید و فضای سبز تمرکز می یابد و به ایده ی سازه های مرتفع و شهرهای عمودی می انجامد به نحوی که بتوان حداکثر استفاده را از نور به عمل آورد. نظریه ی " باغ – شهر عمودی" لو کوربوزیه از همین ایده تغذیه می شود.

تقریباً همان انتقادات پیشین بر شکل جدید الگوی ترقی گرا نیز وارد است. علاوه بر سیاسی بودن و لزوم اعمال قدرت ، منتقدان شهر ترقی گرا را یک فضای حقیقتاً شهری نمی دانند. این شهر صرفاً مجموعه ای از مجموعه های منفک است که تنها بدلیل کارایی بهتر در کنار هم گرد آمده اند. این شهر مکانی اجباری و ایستاست که هیچ یک از فعالیت های انسانی در آن قابل تغییر نیست.

2. شهرسازی فرهنگ گرا

در این فصل به نظریات کامیلو سیت (Camillo Sitte)، ابنزر هوارد(Ebenezer Howard) و ریموند آنون (Reymond Unwin) پرداخته شده است.

این الگو نیز نتیجه ی تحول الگوی پیش شهرسازی فرهنگ گراست. آغاز این اندیشه را می توان به دو دهه ی پایانی قرن نوزدهم و حوزه ی آلمانی زبان نسبت داد. این الگو نیز در تقابل با شهرسازی ترقی گرا قرار می گیرد. نظم هندسی شهر ترقی گرا در شهر فرهنگ گرا با بی نظمی ارگانیک جایگزین می شود. آنچه در ساماندهی فضایی شهر اصل اساسی شمرده می شود فرهنگ است که جز با مطالعه در سنت بدست نمی آید. زیبایی شناسی در این الگو اهمیت بالایی دارد. شهرسازی فرهنگ گرا نیز با انتقادات مشابه پیش شهرسازی مواجه شده است. تاریخی بودن و بازگشت به سنت پویایی را از این الگو سلب نموده و مجالی برای بروز خلاقیت باقی نگذاشته است.

3. شهرسازی طبیعت گرا

در این فصل صرفاً نظریات فرانک لوید رایت معمار امریکایی مطرح شده است.

برخلاف دو الگوی پیشین این الگوی شهرسازی مدل جدیدی است که مشابه آن در اندیشه های پیش شهرسازی وجود نداشته است. اساس این الگو بر آن است که شهر بزرگ صنعتی انسان ها را به ازخود بیگانگی دچار می سازد و تنها راه حل برون رفت از این معضل "تماس باطبیعت" است. فضای الگوی طبیعت گرا ترکیبی پیچیده دارد و خصوصیاتی از هر دو الگوی پیشین در آن راه یافته است. رایت معتقد است چنانچه افراد بتوانند با آزادی عمل رفتار کنند و خود را از قید و بند صنعت گرایی رها سازند به " دموکراسی" مورد نظر وی دست یافته اند. این اصطلاح صرفاً دارای بار سیاسی نیست و همه ی جنبه های اختیار را در بر می گیرد. فضای زندگی که رایت تصویر می کند خانه های جدا از هم احداث شده در مساحت های بزرگ است که در آنها اوقات فراغت انسانها به کشاورزی سپری می شود. رایت الگوی استقرار مورد نظرش را برودایکر (broadacre) نامیده است.

از میان سه الگوی یاد شده بیشترین اقبال جهانی به الگوی ترقی گرا بوده است. الگوی طبیعت گرا صرفاً در برخی حومه های شهری ایالات متحده پیاده شده و الگوی فرهنگ گرا نیز در تعدادی از بناهای شهرهای انگلیسی نمود یافته است.

فرانسواز شوای طی فصول هفتم تا نهم به نظریه های جدیدتر می پردازد. در سرزمین فن (tecnotopia) شهرسازی علمی – تخیلی را معرفی می کند. شهرهایی که با یاری گرفتن از منتها درجه ی تکنولوژی به اشکالی رویایی ساخته شده اند. هندسه ی ساده در آن ها با حجم های سه بعدی پیچیده و سازه های معلق فضایی جایگزین شده و شهرهایی آویخته در فضا یا شناور بر دریا را تصویر می کند.

اندیشه ی شهرسازی جدید دیگر شهر انسان (anthropopolis) است که ایده ای انسان دوستانه برای شهرهای آینده در نظر دارد. طراحان این شهرها نه معمار و شهرساز بلکه مجموعه ای از متفکران علوم اجتماعی، روانشناسی، تاریخ، اقتصاد و حقوق هستند که عمدتاً به کشورهای آنگلوساکسون تعلق دارند. شهر انسان حاصل این اندیشه است که شهر صرفاً یک پروژه ی فنی و مهندسی برای ساختن سرپناه نیست بلکه باید تمامی جنبه های تمدن یک جامعه را پوشش دهد. در این فصل چند اندیشمند مورد دقت نظر قرار می گیرند؛ پاتریک گدس (Patrick Geddes)، مارسل پوئت (Marcel Poéte)، لوئیس مامفورد، جین جیکوب، لئونارد دوهل (Leonard Duhl) و کوین لینچ.

به باور مامفورد، شهر به طور سنتی مکان فرهنگ بوده و باید تلاش نمود این ویژگی خود را در دوران مدرن بازیابد. " مامفورد در آرزوی شهری است که هم شهری تر و هم روستایی تر از آنی باشد که الگوهای ترقی گرا پیشنهاد می کنند." (ص58)

دوهل و جیکوب از تغییر ساماندهی فضای شهری با در نظر گرفتن مفهوم سلامت روان دفاع می کنند و شکل کالبدی شهر را عاملی مؤثر بر مسائل و معضلات اجتماعی چون بزهکاری و ... می دانند.

لینچ بر چگونگی ادراک شهر توسط شهروندان تأکید دارد. این ادراک از نظر او به مجموعه ای از روابط عملی و عاطفی فرد با شهر بستگی دارد. فضاهای شهری به گونه ای درک می شوند که با کنشگر رابطه ای منطقی و پویا از خلال فعالیت های روزمره برقرار کنند. شهروند در پی خوانش شهر است.مفهوم " خوانایی" شکل ارتباط فرد با شهر است.

فصل پایانی کتاب به فلسفه ی شهر اختصاص یافته است که به نظر مناسب تر بود در فصول اولیه بدان پرداخته شود. نویسنده در این فصل با بررسی ایده ی شهر نزد ویکتور هوگو، زیمل، اسوالد اشپنگلر و هایدگر در صدد تلفیق فلسفه با شهرسازی برآمده است.

در کل این کتاب با ذکر نظریات 38 اندیشمند در حوزه ی شهر می تواند به عنوان یک اثر مرجع مورد استفاده قرار گیرد. نویسنده کتاب تلاش نموده با جمع آوری و تفسیر نظریات مختلف سیر حرکت شهرسازی را از تخیل های شاعرانه به واقعیات ملموس نشان دهد هرچند هرگز نمی توان مرز دقیقی میان تخیل و واقعیت تصور نمود. پیشرفت علم و فناوری از یک سو و پدید آمدن نظریه های جدید افق های تازه ای در برابر شهر می گشاید.

 

رویا آسیایی

[pari.v 10304]

تحلیل و طراحی فضای شهری نوشته دکتر محمد نقی زاده از انتشارات جهاد دانشگاهی تهران

 

معرفی کامل در PDF زیر

 

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120451]

تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها

تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها، سهراب مشهودی، مزینانی، جامعه مهندسان شهرساز، 1389

 

این کتاب به یکی از مباحث مهم در عرصه علمی شهرسازی پرداخته است. مبحثی که به ویژه در دو دهه اخیر به یکی از مسائل چالشی درعرصه حرفه و اجرا تبدیل شده است. چالش هایی که تأثیرات جدی و مخربی بر نظام شهرسازی کشور داشته است.

 

محورهای اصلی که این کتاب به آن پرداخته است شامل عناوین ذیل می باشد:

 

• نحوه تعیین تراکم
  
• بررسی امکانات و محدودیت های افزایش تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها
  
• اثرات تراکم برای مساحت تفکیکی ها و گونه های احداث
  
• اثرات تراکم بر نسبت سطوح کاربری های عمده شهری در کل شهر
  

[Mohammad Aref 120451]

کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای

کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، دکتر حسن حکمت نیا،میر نجف موسوی، انتشارات علم نوین، 1385

 

بدون تردید علم جغرافیا،به معنای شناخت سرزمین،قدمتی به بلندای تاریخ دارد.با بکارگیری روش های کمی و مدل های ریاضی در تحقیقات جغرافیایی جهت شناخت پدیده ها و بیان واقعیت های طبیعی و انسانی سیستم های فضایی،جغرافیا گام نوینی را در راستای قانونمند شدن در پیش گرفت.در کشور ما با گذشت پنج دهه از انقلاب کمی،استفاده از مدل ها و روش های کمی آن چنان باید و شاید جایگاه ویژه ای را برای خود باز نکرده است.هر چند که باید به این نکته اذعان نمود،مدل ها در بیان حقایق جغرافایی پایه نظری محکمی ندارند و سیستم های فضایی و پدیده های جغرافیایی پیچیده تر از آن هستند که بتوان با مدل حقایق آنها را روشن نمود.مدل ها فقط می توانند به عنوان یک ابزار در توصیف و شناخت پدیده ها مفید واقع گردند.این مجموعه به منظور آشنایی با روش های کمی و مدل های جغرافیایی (برنامه ریزی شهری - ناحیه ای) تهیه گردیده است.

[Mohammad Aref 120451]

برنامه ریزی شهری و منطقه ای رویکرد سیستمی

برنامه ریزی شهری و منطقه ای رویکرد سیستمی، جی . براین مک لالین، مترجم: دکتر فرح حبیب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 1385

 

این کتاب نظریه ای جدید نیست همچنان که راهنمایی برای صرفاً کار عملی نیز نمی باشد در عین آنکه هر دوی این موارد را شامل می شود. این کتاب تلاشی است در جهت آنکه چهارچوبی را فراهم آورد که توجه همگان را به ابزارهای متفاوت و عرصه های گوناگونی که در زمینه های بسیار مختلف در امر برنامه ریزی دخیلند را نمایش دهد.

این کتاب همچنین کاربرد عام اصول تحلیل سیستمی و وظیفه کنترلی برنامه ریزی را با مثالهایی روشن می کند. نهایتاً اینکه این کتاب خواننده را تشویق به توجه عمیق به ریشه های مسائل کرده و فرا رفتن از نکاتی که در این کتاب عنوان گردیده را مطرح می کند.

[Mohammad Aref 120451]

گرافیک های طراحی شهری

گرافیک های طراحی شهری، بلی میدا، نیل پرکین، دیوید استورات والتون، مترجمان: مهندس امیر شکیبامنش، مهندس مهشید قربانیان، نشر طحان،نشر هله، 1386

 

این کتاب راهنمایی آموزنده و کاربردی برای خلق گرافیک در پروژه های طراحی و برنامه ریزی شهری است. مؤلفان با استفاده از ترسیمات و تشریح موضوع، نشان داده اند که چگونه احیاء طراحی و ایده پردازی شهری، تکنیک های گرافیکی رو به رشد و متنوعی را جهت ارتباط و انتقال چشم انداز پروژه آفریده کرده است. این راهنما، روش های گوناگونی از تولید دیده های بصری را بوسیله دست یا کامپیوتر در بر می گیرد؛ همچنین تمام فرآیند طرح ریز ی، از مشاوره و مشارکت مردمی یا گزارشات نهائی را به تفضیل بیان می نماید.

این کتاب به توصیف خروجی هایی که باید واضح، مناسب، در دسترس، صریح و معتبر و جذاب باشند می پردازد. ضمن این که سیستم هایی را جهت دستیابی به این خروجی ها نیز معرفی می نماید. بر این اساس و به منظور نیل به این هدف، اطلاعات مفصل و جزئیاتی را در بخش های اصلی ذیل ساماندهی می نماید:

 

• گرافیک در فرآیند طراحی شهری - روش های مختلفی که گرافیک ها می توانند در ارتباط و انتقال مفاهیم هر یک از مراحل مهم فرآیند طراحی شهری مفید و کاربردی باشند.
  
• تکنیک های مناسب - نحوه تولید خروجی هایی با کیفیت بالا به کمک اصول قراردادی استاندارد.
  
• محصولات - محصولات فیزیکی و نمایشی بر روی صفحه یا پرده به منظور ارائه و انتقال پروژه های شهری.
  
• مدیریت گرافیک ها و محصولات - نحوه سازماندهی فرآیند.
  
• تصاویر و اطلاعات - تشریح داده های خام مناسب و مربوط، تصاویر، انواع فایل، مقیاس ها و اندازه ها.
  

این مجلد منبعی بسیار ضروری برای شاغلین، اساتید و دانشجویان طراحی شهری می باشد که به درک، به کارگیری و آماده سازی نمایش های گرافیکی در پروژه های طراحی شهری کمک شایانی خواهد کرد.

[Mohammad Aref 120451]

معماری قرن بیستم آمریکا

معماری قرن بیستم آمریکا، سیدنی لبلنک، مترجمان: امیر اعلا عدیلی،حسین حافظ القرآنی، مؤسسه انتشارات همام، 1384

 

این مجموعه از تحقیقات و مشاهدات خانم سیدنی لبلنک در مورد آثار ارزشمند معماری آمریکا نشأت گرفته و با روشی بسیار متفاوت به بیان نظریات و تحولات معماری این کشور و در گامی فراتر،معماری جهان در قرن بیستم پرداخته است.درکتاب حاضر سعی گردیده معماری برجسته ی یک قرن آمریکا را در قالب 200 اثر برگزیده به نحوی ارائه دهد که ریشه های قبلی و تأثیرات آینده ی آنها به گونه ای ملموس تر از گذشته در اختیار دیگران و به خصوص متخصصان و معماران قرارگیرد.

[Mohammad Aref 120451]

مدیریت عمران شهری

مدیریت عمران شهری، دکتر محمد تقوی رضویان، پیوند نو، 1381

 

انقلاب صنعتی و پیشرفت علوم و فناوری،تغییر در ترکیب جمعیت روستایی وشهری،توسعۀ روز افزون نیازهای انسانی و بسیاری پدیده های دیگر،روز به روز بر پیچیدگی جوامع انسانی افزوده است.حکومت ها که در جوامع اولیه ترکیبی ساده و وظایف و امکانات محدودی داشتند،در دنیای جدید نه تنها در مقابل ملت ها بار مسولیت سنگینی را تقبل کرده اند بلکه در زمینۀ مسائل بین المللی نیز متحمل مسئولیت های دشوار شده اند.

پیچیدگی و اهمیت این وظایف توجه دست اندر کاران و پژوهشگران را به سوی نتایج این مسئولیت ها و چگونگی اجرای این وظایف معطوف داشته است.بدین ترتیب «مدیریت»بعد از انقلاب صنعتی به عنوان موضوعی جدید مورد بحث و توجه قرار گرفت و تلاش وافری برای ارایه تعاریف آن به عمل آمد.

[Mohammad Aref 120451]

ارزیابی اثرات زیست محیطی

ارزیابی اثرات زیست محیطی ،دکتر مسعود منوری، نشر میترا، 1384

 

ارزیابی اثرات زیست محیطی به عنوان فعالیتی به منظور شناسایی و پیش بینی اثرات یک پروژه برروی رفاه و سلامت انسان و نیز محیط بیوژئوفیزیکی او به منظور بررسی و انتشار اطلاعات این اثرات مطرح و اجرای قانونی آن جایگاه ویژه ای در کشورهای مختلف جهان یافته است.کتاب حاضر عمدتاً در زمینه شناسایی مفاهیم و ارزیابی اثرات زیست محیطی در کشورهای جهان،الگوهای کاربردی آن و در نهایت استفاده از آن به عنوان یک ابزار علمی برای رفع نیاز تخصصی - کاربردی و آگاهی بیشتر مسئولین دولتی،شرکت های مهندسی مشاور،دانش پژوهان و علاقه مندان به محیط زیست تدوین گردیده است.

[Mohammad Aref 120451]

ارزیابی زیست محیطی استراتژیک

ارزیابی زیست محیطی استراتژیک، دکتر مسعود منوری، نشر میترا، 1388

 

این کتاب، مفاهیم ارزیابی زیست محیطی استراتژیک، منافع و کاربرد آن، سازوکارهای لازم برای اجرای نظام این ارزیابی و فرآیندهای آن را معرفی می نماید و با توجه به نتایج بررسی های مختلفی که در کشورهای پیشرو در این زمینه صورت گرفته، راهکارهای مختلفی برای بومی شدن ارزیابی زیست محیطی استراتژیک پیشنهاد می نماید.

کتاب حاضر در چهار فصل تدوین گردیده است. در فصل اول، جهت آشنایی خوانندگان مفاهیم اصلی، نیازها، اهداف، مزایا و کاربردهای ارزیابی زیست محیطی استراتژیک تعریف شده است. در فصل دوم، ارتباط، نقش و اهمیت این ارزیابی در برنامه ریزی و موانع و چالش های اجرای آن بیان گردیده است. فصل سوم، به نظام های مختلف ارزیابی زیست محیطی استراتژیک اختصاص دارد و در فصل چهارم، به طور خلاصه به تجریبات کشورها و سازمان های بین المللی مختلف در این زمینه پرداخته شده است. با توجه به اهمیت اجرای ارزیابی زیست محیطی استراتژیک در تصمیم گیری های مربوط به بحران های زیست محیطی بین المللی، در فصل پنجم نیز برخی از مهم ترین موارد مرتبط ارائه شده است.