آموزش تئوري موسيقي

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- >گام مینور ملودیک

 

در موسیقی غربی استفاده از فاصله ی دوم افزوده ( یک و نیم پرده ) که در میان درجه های ششم و هفتم مینور هارمونیک قرار دارد جایز نیست به همین دلیل موسیقی دانان تصمیم گرفتند که علاوه بر درجه ی هفتم ، درجه ی ششم را نیز نیم پرده کروماتیک بالا ببرند که فاصله ی دوم افزوده از میان برود.

 

در زیر گام مینور ملودیک را مشاهده میکنید :

 

 

 

 

این تغییرات و نشانه ها فقط در حالت بالا رونده در مینور ملودیک وجود دارد و در حالت پایین رونده نیازی به این تغییرات نیست زیرا هنگام پایین آمدن احتیاجی به محسوس نیست و مانند شکل زیر گام پایین رونده ی ملودیک عیناً نظیر گام مینور تئوریک است.

 

 

چون این گام عیناً در ساخت ملودی استفاده میشود آن را مینور ملودیک نامیده اند. در شکل زیر یک گام لامینور بالا رونده و پایین رونده را مشاهده میکنید :

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- >مدولاسیون

 

معمولا در طول قطعات موسیقی برای جلوگیری از یکنواختی ناشی از شنیده شدن چند نت ثابت نت تونیک قطعه را عوض میکنند. برای مثال از دوماژور به سل ماژور تغییر میدهند. در بعضی موارد نیز مد قطعه را تغییر میدهند یعنی این که برای مثال از مد ماژور وارد مد مینور میشوند و از این طریق تنوع ایجاد میکنند. به این عمل مدولاسیون یا مدگری گفته میشود.

 

اگرچه نحوه ی مدولاسیون کاملا سلیقه ای است و به ذوق آهنگساز بستگی دارد اما چون در هر مدولاسیونی نت های جدیدی که جای نت قبلی را میگیرند برای گوش بسیار ناآشنا هستند از این رو هر چه تغییرات کمتر باشد این انتقال و جابجایی نرم تر و قابل تحمل تر صورت میگیرد.

معمولا برای مدولاسیون های نرم از یک گام به گام همسایه میروند. گامهای همسایه گامهایی هستند که کمترین تفاوت را با گام مبدا دارند...به زودی با گامهای همسایه آشنا میشویم.

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- >گام های همسایه

 

به دو گام که کمترین اختلاف را از لحاظ تعداد نشانه های ترکیبی دارند گامهای همسایه میگویند. بعبارتی دیگر دو گام همسایه کمترین تفاوت را از لحاظ نشانه های ترکیبی با هم دارند. حال با گامهای همسایه ی اصلی مد های ماژور و مینور آشنا می شویم.

 

الف ) گامهای همسایه ی گام ماژور

هر گام ماژور سه همسایه ی اصلی دارد و دو همسایه ی فرعی دارد.

 

_همسایه های اصلی گام ماژور :

1. گامی که به فاصله ی پنجم درست بالاتر از گام ما قرار دارد همسایه ی اصلی گام ما محسوب میشود .

2. گامی که به فاصله ی پنجم درست پایین تر از گام ما قرار دارد یک همسایه ی اصلی محسوب میشود.

3. همانطور که گفتیم هر گام ماژور یک مینور تئوریک نسبی برای خود دارد . حال بدانید که مینور نسبی هر گام ماژور یک همسایه ی اصلی محسوب می شود.

 

_همسایه های فرعی گام ماژور :

در بالا گفتیم که مینور نسبی گام ماژور یک همسایه ی اصلی محسوب میشود حال :

1. اگر در فاصله ی پنجم درست بالاتر از مینور نسبی گام ماژور یک گام مینور دیگر تشکیل دهیم آن گام یک همسایه ی فرعی برای گام ما خواهد بود.

2. اگر یک گام مینور در فاصله ی پنجم درست پایین تر از مینور نسبی گام ماژور تشکیل دهیم نیز یک همسایه ی فرعی دیگر برای گام ماژور ساخته ایم.

برای درک بیشتر همسایه های اصلی و فرعی گام ماژور و مینور به شکل زیر توجه کنید :

 

 

ب ) گامهای همسایه ی گام مینور

هر گام مینور یک همسایه ی اصلی و 4 همسایه ی فرعی دارد.

_ همسایه ی اصلی گام مینور :

گام ماژوری که گام مینور ما از آن به وجود آمده است تنها همسایه ی اصلی گام مینور ما خواهد بود.

 

_همسایه های فرعی گام مینور :

1. اگر در فاصله ی پنجم درست بالاتر از گام مینور مورد نظرمان یک گام مینور تشکیل دهیم آن گام از همسایه های فرعی گام مینور ما محسوب میشود.

2. اگر در فاصله ی پنجم درست پایین تر از گام مینور مورد نظرمان یک گام مینور تشکیل دهیم آن گام یک همسایه ی فرعی برای گام مینور ما محسوب میشود.

3. گفتیم که ماژوری که گام مینور ما از آن به وجود آمده است تنها همسایه ی اصلی است. حال اگر از آن گام ماژور یک پنجم درست بالا برویم و یک گام ماژور بسازیم گام ساخته شده یک همسایه ی فرعی خواهد بود.

 

4. گفتیم که ماژورری که گام منور ما از آن بوجود آمده است تنها همسایه ی اصلی است. حال اگر از آن گام ماژور یک پنجم درست پایین برویم و یک گام ماژور بسازیم گام ساخته شده یک همسایه ی فرعی خواهد بود.

برای درک بیشتر گام های همسایه ی اصلی و فرعی گام مینور به شکل زیر دقت کنید:

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- >کلید های دیگر

 

در گذشته با کلید سل آشنا شدیم. حال این را باید بدانیم که نت ها به کلید سل و چند خط تکمیلی بالاتر و پایین تر محدود نمیشوند و وسعتی بیشتر از این دارند و برای رسیدن به این نتها در کلید سل باید از خطوط تکمیلی زیادی استفاده کرد تا به نتهای مورد نظر رسید که این خطوط تکمیلی بسیار زیاد باعث ناخوانا شدن نت و در نتیجه اجرای ضعیف نوازنده می شود برای حل این مشکل موسیقی دانان شروع به ساختن کلید های مختلفی به غیر از کلید سل کردند که وقتی روی حامل قرار بگیرد نام نتها را نیز تغییر میدهد و کار را برای آهنگ سازان و نوازندگان راحت تر سازد. در زیر شکل کلیدهای مختلف را بر روی حامل مشاهده میکنید که به با آنها آشنا خواهید شد :

 

1) کلید فا ( کلید باس )

این کلید را چون بم ترین نتها را در جای خود جای داده است کلید فا می نامند. این کلید نشان دهنده ی این است که نت روی خط چهارم نت فا می باشد.

حال سوالی پیش می آید که این نت فا در کجای کلید سل قرار دارد ؟

جوابتان این سوال را در شکل زیر مشاهده کنید :

 

 

حال نتهای روی حامل کلید فا را که نسبت به نت فا خط چهارم به دست آورده ایم مرور کنیم :

 

از این کلید معمولا" برای سازهای بسیار بم ارکستر و یا خوانندگانی که صدای بم دارند استفاده می شود.

برای سازهایی مثل کنترباس و توبا از این کلید استفاده میشود.

این کلید را هم باید برای آشنایی مانند کلید سل تمرین کنید و آنرا خوب به خاطر بسپارید.

 

2)کلید باریتون:

 

شیوه ی عملکرد این کلید هم مانند کلید فا است با این تفاوت که نت روی خط سوم نت فا میباشد و بقیه ی نتها هم به همین نسبت تغییر میکنند.

این کلید از کلیدهایی است که امروزه اصلا استفاده نمیشود و همین آشنایی مختصر برای شما کافی است.

 

 

3) کلید دو :

 

همانطور که در شکل اول دیدید این کلید بر روی هر پنج خط حامل قرار میگیرد و هر کدام مخصوص ساز و صدای خاصی هستند که ما اینجا به مهمترین آنها یعنی کلید آلتو ( کلید دو خط سوم) میپردازیم.

این کلید ، کلیدی است که نشان میدهد نتی که روی خط سوم قرار میگیرد نت دو میباشد

حال در پایین نت دو یی را که در کلید دو روی خط سوم قرار دارد را در کلید سل مشاهده کنید :

 

 

در پایین نام دیگر نت ها را که نسبت به نت دو در خط سوم مشخص کرده ایم مشاهده کنید :

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- > حامل مضاعف

 

برای سازهایی مانند ساز پیانو که دارای پهنه ی صوتی زیادی هستند نمی توان روی یک کلید به تنهایی نت نوشت زیرا یک کلید به تنهایی خیلی محدودتر از پهنه ی این سازها میباشد. برای حل این مشکل از دو خط حامل بر روی هم استفاده میشود که برای حامل بالایی سل و برای حامل پایین کلید فا درنظر گرفته شده است :

 

 

علاوه بر حامل مضاعف به این حامل ، حامل بزرگ و حامل عمومی هم میگویند . از این حامل در آموزش و تحقیقات تئوریک موسیقی و هارمونی استفاده میشود.

 

در شکل زیر به شیوه ی نت نگاری بر روی حامل مضاعف توجه کنید :

 

 

توجه داشته باشید که یک خط نامرئی است که در واقع خط دو تکمیلی پایین کلید سل است :

 

 

 

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- > کلید سازهای کوبه ای

 

بعضی از سازهای کوبه ای مانند طبل ها وظیفه ی اجرای ریتم های مختلفی را برعهده دارند اما صدایی که تولید میکنند ارتفاع معینی ندارد . در این سازها ارتفاع صدا مهم نیست تنها چیزی که مهم است ریتم می باشد به همین دلیل به این کلید ، کلید خنثی گفته میشود و چون فقط ریتم را نشان میدهد کلید ریتم هم نامیده می شود.

 

 

گاهی هم میتوان این کلید را با یک خط استفاده کرد :

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- > پهنه ی صوتی صدای انسان

 

در موسیقی کلاسیک غرب صدای خوانندگان را از نظر پهنه ی صوتی به شش گروه تقسیم میکنند که به ترتیب از بم به زیر از این قرار هستند:

 

صدای مردان :

1. باس

2. باریتون

3. تنور

 

صدای زنان:

1. آلتو

2. متسو سوپرانو

3. سوپرانو

 

در شکل زیر میتوانید پهنه ی صوتی هر یک از این صداهای نام برده را مشاهده کنید .

توجه داشته باشید که این پهنه ی ارائه شده نسبی میباشد و شامل نت هایی می شود که گروه ها براحتی میتوانند اجرا کنند :

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی ارتفاع --- > گام های دیگر

 

گام های ماژور و مینور حاصل تجربه ی سالها آزمون و خطا و نتیجه ی چندین الگوی گام هستند که اکثرا" دیگر استفاده نمیشوند و یا کم استفاده می شوند که به طور مختصر با آنها آشنا میشویم.

 

 

گام های کلیسایی :

این گام ها که از یونان باستان اقتباس شده است در حدود یک هزاره اساس موسیقی غرب بوده است. اگر هر بار یکی از نتهای دوماژور را نت آغاز یک گام قرار دهیم مدی به دست می آید که از مدهای کلیسایی می باشد:

 

یونین : همان گام ماژور امروزی است که در موسیقی موسوم به کلاسیک تا هیپ هاپ مورد استفاده قرار میگیرد.

 

 

دورین : این مد شبیه به مد مینور می باشد. این مد در انواع موسیقی راک ، بلوز ، جاز و فیوژن مورد استفاده قرار میگیرد:

 

فریژین : این مد مورد علاقه ی اسپانیایی ها میباشد و در موسیقی فلامینکو ، فیوژن و متال سرعتی استفاده می شود . این گام بسیار شبیه به شور در موسیقی ایرانی است و ترانه ی امشب در سر شوری دارم در همین مد ساخته شده است :

 

لیدین : در انواع موسیقی جاز ، راک ، فیوژن و موسیقی محلی آمریکا میتوان این مد را شنید :

 

میکسودین : این مد هم در موسیقی راک ، بلوز ، محلی ، آمریکایی ، راک آبیلی مورد استفاده قرار میگیرد :

 

 

آئولین : این همان مینور طبیعی است که در انواع موسیقی شنیده میشود :

 

 

لوکرین : این مد به ندرت مورد استفاده در موسیقی راک و جاز است و به نظر غربی ها صدای بسیار عجیبی میدهد :

 

 

توجه داشته باشید که این گامها را از هر نت دیگری میشود آغاز کرد و آنها را ساخت.

 

گام کروماتیک

این گام دارای دوازده درجه به فاصله ی مساوی نیم پرده است و به همین علت نقش درجه های مختلف آن بر خلاف دیگر گامها کاملا یکسان است و تنها در تئوری کاربرد دارد. گام کروماتیک شامل تمام صداها میشود که در موسیقی غرب بکار میروند. گام کروماتیک را از هر نتی به دو صورت بالا رونده و پایین رونده میتوان تشکیل داد.

 

گام کروماتیک بالا رونده : در شکل زیر گام کروماتیک بالا رونده از نت دو را مشاهده میکنید در گام کروماتیک بالا رونده از نشانه ی دیز استفاده میکنیم :

 

گام کروماتیک پایین رونده : گام پایین رونده ی دو مانند شکل فوق است فقط در حالت پایین رونده از نشانه ی بمل استفاده میکنیم .

[دختر باران 18625]

سلام

 

این مطالب مربوط به همه نوع موسیقی میشه دیگه؟

 

مثلا واسه تار و سه تار هم میشه؟

 

اینجا اگه نباید اسپم میشد بعد پاکش کنید

[shadmehrbaz 24772]

سلام

 

این مطالب مربوط به همه نوع موسیقی میشه دیگه؟

 

مثلا واسه تار و سه تار هم میشه؟

 

اینجا اگه نباید اسپم میشد بعد پاکش کنید

 

درود

بله تئوری موسیقی یه دانش عمومیه محدود به ساز خاصی نمیشه

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی دیرند--- > میزان های لنگ

 

قبلا گفتیم که میزان ها بر سه نوع هستند :

1. ساده

2. ترکیبی

3. لنگ

 

ما با میزان های ساده و ترکیبی در گذشته آشنا شدیم و اکنون می خواهیم با میزان های لنگ آشنا شویم.

میزانهای لنگ از ترکیب میزان های دو ضربی و سه ضربی به وجود آمده اند به همین خاطر تعداد ضرب های یک میزان لنگ از 5 کمتر نخواهد بود.

 

در میزان های غیر از میزان لنگ تاکید ها در فاصله های زمانی مساوی از یکدگیر قرار دارند ولی در میزان های لنگ تاکید ها اگرچه قانون خاصی برای خود دارند ولی فاصله مساوی با یکدیگر ندارند . حال در شکل زیر تاکید ها با علامت

 

هر گاه این علامت را برای دومین بار در قطعه مشاهده کردید باید قطعه را از جایی که این علامت برای بار اول آمده است تکرار کنیم :

 

 

میزان های لنگ هم مانند میزان های دیگر بسته به آن که واحد هر ضرب یک نت ساده یا نقطه دار باشد میتوانند ساده یا ترکیبی باشند که در زیر با آنها آشنا می شویم.

 

میزان های لنگ ساده :

به میزان هایی گفته می شود که از ترکیب میزان های دو ضربی و سه ضربی به وجود می آیند به عنوان مثال میزان های پنج ضربی که هر ضرب آن یک چنگ باشند و از ترکیب دو میزان 2/8 و 3/8 بوجود می آید و نشانه ی میزان آن را به صورت 5/8 نشان میدهیم. این میزان از نظر جای تاکید ممکن است به دو صورت وجود داشته باشد. اول این که تاکید روی ضرب اول و سوم میزان قرار گیرد و دوم آن که تاکید روی ضرب اول و چهار میزان قرار گیرد. در زیر نمونه های مختلف 5 ضربی و 7 ضربی را مشاهده کنید :

 

میزان های لنگی ترکیبی:

به میزان هایی گفته می شود که از ترکیب میزان های دو ضربی و سه ضربی ترکیبی به وجود آید. به عنوان مثال میزان پنج ضربی که هر ضرب آن یک چنگ نقطه دار باشد از ترکیب دو میزان 6/16 و 9/16 بوجود می آید و نشانه ی میزان آن را به صورت 15/16 نمایش میدهیم . این میزان ها هم مانند میزانهای لنگ ساده از نظر جای تاکید ممکن است به دو صورت وجود داشته باشد.

در زیر انواع تاکیدهای میزان 5 ضربی و 7 ضربی لنگ ترکیبی را مشاهده میکنید:

 

 

 

در بعضی موارد آهنگساز ممکن است در میزان های ساده با عوض کردن جای تاکید ضرب ها حالت ضرب مانند میزان های لنگ ایجاد کند و این باعث میشود آهنگساز هر میزانی را که علاقه دارد بسازد. برای مثال به میزان ساده ی زیر که جای تاکیدات آن عوض شده توجه کنید :

 

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی دیرند--- > تقسیمات فرعی دیرند

 

قبلا با تقسیمات اصلی دیرند های اصلی ( گرد ، سفید و ... ) و با نشانه های افزایش دیرند (نقطه و دو نقطه ) و با طرز کار آنها آشنا شدیم.

گاهی دیرندهایی در موسیقی اجرا میشوند که با هیچ کدام از روش هایی که تاکنون با آن ها آشنا شده ایم نمیتوان آنها را نمایش داد. برای مثال فرض کنید بخواهید در زمان یک نت سیاه 3 یا 5 و یا 7 نت مساوی اجرا کنیم چگونه میتوان آن را نشان داد ؟

در این صورت برای ثبت این دیرندهای فرعی به نشانه های دیگری نیاز داریم که با آنها آشنا میشویم:

 

سه بر دو :

هرگاه بخواهیم به جای دیرند دو نت هم شکل سه نت اجرا کنیم که فاصله های مساوی از هم داشته باشند از سه بر دو استفاده میکنیم که تریوله هم نامیده میشود :

 

سه بر دو را میتوان این طور تعریف کرد : اجرای سه نت مساوی در زمان سه نت هم شکل در زیر به نمونه ای دیگر از تریوله توجه کنید :

چهار بر سه :

هرگاه به جای سه نت هم شکل چهار نت مساوی اجرا کنیم که مجموع دیرند دو گروه با هم یکسان شود به آن چهار بر سه میگویند. مانند شکل زیر:

پنج بر چهار :

هرگاه به جای چهار نت هم دیرند 5 نت هم دیرند اجرا کنیم به طوری که دیرند دو گروه یکی باشد آن را پنج بر چهار مینامند. مانند شکل زیر :

 

پنج بر سه :

هرگاه به جای سه نت هم دیرند پنج نت هم دیرند اجرا شود به طوری که دیرند دو گروه مساوی باشد آن را پنج بر سه می نامند:

 

نکته : در مورد تفاوت پنج بر چهار و پنج بر سه توجه کنید که از نظر ظاهری کاملا شبیه به هم هستند و تنها راه تشخیص به این صورت است که ببینیم به جای چند نت آمده است و آن را میشود از روی میزان قبلی آنها و یا نشانه ی میزان تشخیص داد.

 

شش بر چهار :

هرگاه به جای چهار نت هم دیرند شش نت هم دیرند اجرا کنیم به طوری که دیرند کلی دو گروه شبیه به هم باشد آن را شش بر چهار مینامند:

 

شش بر چهار را در صورتی که به شکل دو دسته ی سه تایی نوشته شود میتوان سه بر دو مضاعف نامید:

هفت بر چهار:

هر گاه به جای چهار نت هم دیرند هفت نت هم دیرند اجرا شود به طوری که مجموع دیرندهای دو گروه با هم برابر باشد گروه دوم را هفت بر چهار می نامند:

هفت بر شش :

گاهی ممکن است هفت نت به جای شش نت هم دیرند بیاید که به آن هفت بر شش میگویند مانند شکل زیر :

 

نه بر هشت :

هرگاه به جای هشت نت هم دیرند نه نت هم دیرند اجرا شود بطوری که دیرندهای دو گروه با هم برابر باشد به آن نه بر هشت میگویند مانند شکل زیر :

[shadmehrbaz 24772]

ادامه ی دیرند--- > علائم سرعت

علائم سرعت برای سرعت هر ضرب معمولا از عدد استفاه میکنند و آن را اول قطعه به صورت عدد مینویسند این عدد را تمپو نیز مینامند. برای مثال میگویند این قطعه را با تمپوی 60 اجرا کنید.

برای آنکه بدانید هر تمپو چه زمانی است به این صورت در نظر بگیرید که اگر تمپو 60 باشد یعنی در هر ثانیه یک ضرب باید بزنید و اگر 120 باشد یعنی در هر ثانیه 2 ضرب بزنید. برای یافتن دقیق زمان تمپو باید از دستگاهی به نام مترونوم استفاده کنید که در انواع مختلف در بازار قابل تهیه میباشد.

 

در مترونوم و نت های نوشته شده بعضی اوقات به جای شماره ی تمپو از کلمه ها استفاده میشود که در پایین جلوی هر کدام شماره ی تمپویی که منظور آنهاست نوشته شده است:

 

 

علائم دیگر مربوط به سرعت :

 

[shadmehrbaz 24772]

شدت--- > شدت

شدت موسیقی یعنی قوی و ضعیف بودن موسیقی را در ابتدا توضیح دادیم.

شدت در نت نگاری با علایم مختلف نشان داده می شود و بر روی حامل از آن استفاده می شود که با آنها آشنا می شویم :

 

 

 

این علائم در جاهای مختلف حامل قرار میگیرد و شدت مورد نظر آهنگ ساز را به نوازنده می گوید. در پایین به تعدادی دیگر از این علائم توجه کنید :

 

 

 

[shadmehrbaz 24772]

پایان

 

خب بعد از سالها بالاخره توفیق این رو داشتیم که آموزش تئوری موسیقی رو توی انجمن نواندیشان به پایان برسونیم امیدوارم تمام عزیزانی که از این تاپیک در انجمن بازدید کردند استفاده لازم رو برده باشن و تونسته باشیم قدمی در جهت افزایش دانش موسیقی علاقه مندان به این هنر برداشته باشیم.

شاد و موفق باشید ، ساز زندگی تون کوک...

 

[farhad844 11]

مبحث تئوری موسیقی بدلیل پایه ای بودن، از اهمیت دوچندانی برخوردار می باشد. برای نوشتن و خواندن یک قطعه موسیقی باید علائمی بکار برد. در آموزش موسیقی به حروف الفبای موسیقی نت می‌گویند. اسامی نت‌های موسیقی در دو سیستم ارائه می‌شوند. ۱ - سیستم هجایی ۲ - سیستم الفبایی

 

سیستم هجایی

در سیستم هجایی اسامی نت‌های موسیقی بصورت زیر می‌باشد. (از چپ به راست بخوانید) Do Re Mi Fa Sol La Si

 

 

امروزه به جای هجای Si از هجای Ti استفاده می‌شود.

 

 

در ایران از سیستم هجایی استفاده می‌شود. نام نت‌ها به زبان فارسی. دو ر می فا سل لا سی

 

 

سیستم الفبایی

در سیستم الفبایی اسامی نت‌های موسیقی بصورت زیر می‌باشد. (از چپ به راست بخوانید) C D E F G A B

 

 

در زبان آلمانی به جای حرف B (نت Si) از حرف H استفاده می‌کنند.

[Farzaaneh 3058]