يك موضوع كامل و دقيق درمورد گلخانه

[masi eng 47,044]

نور وتامین آن درگلخانه

---

نور : انرژی خورشیدی در همه ساختار هایی گیاهی نقش دارد و نتیجه نهایی این فرایند ها در رشد گیاه است که منجر به افزایش ماده خشک می شود . در شرایطی که همه عوامل از جمله میزان دی اکسید کربن , دما و رطوبت در حد مطلوب باشد . برای انجام فتوسنتز به شدت نور در حد مطلوب نیاز است . نور کم باعث کاهش فتوسنتز و رشد گیاه و نور یشتر باعث صدمه به کلروپلاست ها و کاهش فتوسنتز می شود . فتو پریود عبارت است از مدت زمانی از روز که نور به گیاه می تابد . طول روز بسته به فصل سال و عرض جغرافیایی تغییر می کند . در نیمکره شمالی طول روز در چهار روز از سال اهمیت ویژه دارد . 1- اول فروردین (21مارس) : که خورشید مستقیما بالایی خط استوا قرار میگیرد و در این روز طول روز و شب مساوی و برابر 12 ساعت است . و به آن اعتدال بهاری می گویند . 2- سی و یکم خرداد (21 ژوئن) : که خورشید به شمالی ترین قسمت بالایی خط استوا می گیرد و طولانی ترین روز و کوتاه ترین شب سال است و به آن انقلاب تابستانی می گویند . 3- سی ام شهریور (21سپتامبر ) : که خورشید مستقیما بالایی خط استوا است و طول روز و شب مساوی است و اعتدال پاییزی نامیده می شود . 4- سی ام آذر (21 دسامبر ) : که خورشید در جنوبی ترین قسمت زیر خط استوا قرار می گیرد و کوتاه ترین روز و بلند ترین شب سال است و انقلاب زمستانی نامیده می شود (شب یلدا ) نقطه موازنه نوری (Light compensation point) : نقطه ای است که در آن شدت فتوسنتز برابر شدت تنفس است . در این نقطه تمامی مواد تولید شده در فتوسنتز در تنفس به مصرف می رسد . نقطه موازنه نوری در گیاهان آفتاب پسند بیشتر از گیاهان سایه پسند است . نقطه اشباع نوری (Light saturation point) : نقطه ای که فتوسنتز در آن حداکثر است و با افزایش نور دیگر فتوسنتز افزایش نمی یابد , نقطه اشباع نوری گویند. کیفیت نور : اشعه ماورای بنفش با طول موج 400- 300 نانومتر باعث صدمه به گیاه شده و غیر قابل رویت با چشم انسان است . اشعه مادون قرمز با طول موج 750- 700 نانومتر خارج از حس بینایی انسان است و ضروری برای رشد گیاه است اما در فتوسنتز گیاه بی تاثیر است . طیف نوری (760- 380 نانومتر) در فتوسنتز نقش دارد . میزان فتو سنتز در نور قرمز و آبی حداکثر است . اگر گیاه فقط در معرض نور آبی قرار گیرد رشد کاهش و اندام های گیاه سفت و تیره می شود و اگر گیاه در معرض نور قرمز قرار گیرد رشد گیاه افزایش و اندام های گیاه نرم و لصیف می شود . برای انجام فتو سنتز تمامی طول موج های نور لازم است . افزایش شدت نور : به استثنای سایه پسند ها افزایش نور در اواسط پاییز تا اوایل بهار باعث افزایش محصول می گردد . ساده بودن قاب های شیشه ای روی گلخانه ظرفیت قاب ها و افزایش عرض قاب ها باعث افزایش شدت نور وارده به داخل گلخانه می شود . اسکلت چوبی به طور کاملا محسوس شدت نور را کاهش می دهد و بهتر است چهارچوب چوبی زا با رنگ سفید رنگ آمیزی کرد تا به به جای جذب نور آن را منعکس کنند . همچنین بهتر است که قاب های شیشه ای پوشش گلخانه را نیز با رنگ سفید رنگ کنند و پوشش بیرونی قاب ها را هر دو سال یک بار و از داخل هر 5 سال یک بار رنگ آمیزی شود . میزان کاهش نور تابیده شده به گلخانه عبارت است از : 10 درصد توسط اسکلت و 5 درصد توسط قاب شیشه ای و 7 درصد شیشه ها و 78 درصد نور وارد گلخانه می شود . شیشه ها را باید در پاییز و زمستان از موادی که برای کاهش شدت نور ورودی با رنگ پوشیده شده اند پاک کرد . این مواد حدود 20 درصد میزان نور ورودی را کاهش می دهند . تامین نور تکمیلی : انواع لامپ ها 1- نور سفید (حاوی رشته ملتهب تنگستن) : نور در این لامپ ها حرارت تولیدی زیاد و کیفیت نور پایین است و راندمان تبدیل انرژی الکتریکی به نورانی 7 درصد است . بخش بیشتری به گرما تبدیل می شود . 2- لامپ فلورسنت : این لامپ ها در رشد و نمو موثر هستند . عیب این لامپ ها قدرت ولتاژ پایین است و لازم است که تعداد زیادی لامپ مصرف شود که در این صورت هزینه سیم کشی و نصب زیاد آنها باعث ایجاد سایه روی گیاهان می شود. لامپ های سرد و مهتابی گرم بازده خوبی دارند(20درصد ) و مخمترین و معمول ترین لامپ فلورسنت برای رشد گیاه هستند . نور در این لامپ ها نزدیک نور آبی است . 3- لامپ های سدیمی فشار بالا : این لامپ ها ارزان و کاربرد آنها ساده است . راندومان تبدیل انرژی الکتریکی به نورانی آن حدود 20 درصد می باشد . مدت زمان تابش 18 – 16 ساعت (نور طبیعی و تکمیلی) است . مدت زمان خاموش کردن لامپ های مکمل وقتی است که نور خورشید طبیعی محیط را کاملا روشن کرده باشد . در این زمان نور باید دو برابر نور تمکیلی لامپ ها باشد . تابش 24 ساعته در مورد اکثر گیاهان مضر و یا بی اثر است . واکنش گیاهان در مرحله جوانی (مرحله نشا در خزانه یا جعبه نشا) زیاد و به مرور زمان از شدت آن کاسته می شود . برای یک بستر کاشت به عرض 1.2 متر , یک رشته لامپ 60 واتی به فاصله 1.2 متر از هم و در ارتفاع 1.5 متر بالاتر از سطح خاک بستر کشت و برای دو بستر یک رشته لامپ 100واتی به فاصله 1.8 متر از هم و در ارتفاع کمتر از 1.8 متر نیاز است . برای روشن کردن هر متر مربع مساحت گلخانه 16 وات نور مورد نیاز است .

[masi eng 47,044]

بستر کشت گیاهان گلخانه ای

---

بستر کشت گیاهان گلخانه ای

بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از : 1- مخزن مواد غذایی 2- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه 3- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر 4- محل استقرار گیاهان .

سوال: چرا محصولات در مزرعه بدون نیاز به تغییر عمده رشد می کنند ولی اگر همان خاک به گلدان منتقل داده شود رشد محدود خواهد شد ؟

 

جواب : در خاک مزرعه چهار عمل که در بالا از آنها یاد شد به خوبی انجام می شود ولی در ظرف هوادهی به اندازه کافی انجام نمی شود . خاک مزرعه دارای لوله های است که آنها را از سطح به عمق می برد . این لوله های کاپیلاری باعث می شود آب اضافی از لایه های سطحی خاک بعد از بارندگی خارج شود . وقتی مزرعه خشک است این لوله ها آب را از عمق به محیط رشد ریشه منتقل می کنند . وقتی خاک از مزرعه جدا و به گلدان یا بستر گلخانه ای منتقل می شود این لوله های کاپیلاری ا بین می روند . بنابراین خاک بستر مانند خاک مزرعه نمی تواند عمل کند و لوله جهت خروج آب از سطح وجود نخواهد داشت .

 

وقتی خاک مزرعه به گلدان منتقل داده می شود شرایطی پیش می آید که سطح ایستابی (آب آزاد) نامیده می شود (Perched water table) یعنی فضای هوای موجود در زیر گلدان به علت زهکشی ضعیف از آب پر شده است و چون لوله های کاپیلاری از بین رفته اند عمل کاپیلاری برای کشیدن آب از خاک (جهت زهکشی آن ) انجام نمی شود . هر چه عمق گلدان بیشتر باشد باید سطح ایستابی پایین تر تشکیل شده و در نتیجه فضای بیشتری برای رشد گیاه وجود دارد. ظرفیت نگهداری آب و تهویه خاک به هم وابسته اند .

 

تغییر دادن PH :

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه قلیایی است می توانید خاصیت اسیدی آن را با افزودن اسید سولفوریک یا پایین آورنده های PH افزایش دهید.

 

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه اسیدی است می توانید خاصیت قلیایی آن را با افزودن جوش شیرین یا بالا آورنده های PH افزایش دهید. هنگام تنظیم PH مهم است که مقادیر را کم کم اضافه کنیم تا اینکه PH یکباره تغییر نکند و همچنین بدانیم که چه موقع به سطح PH مطلوب می رسیم.

 

محدوده PH مناسب برای انواع محصولات باغی

 

لوبیا

 

کلم

 

خیار

 

بادمجان

 

کاهو

 

نخود

 

تربچه

 

گوجه

 

هندوانه

 

فلفل

 

توت فرنگی

 

5/8

 

6/2

 

6/3

 

6/5

 

5/7

 

6/2

 

5/7

 

5/9

 

5/7

 

6/2

 

6/3

 

6/5

 

5/8

 

6/2

 

5/8

 

6

 

5/4

 

5/6

 

5/8

 

6/2

 

5/8

 

6/2

[masi eng 47,044]

PH مناسب: PHمحیط یا محلول غذایی برای رشدگیاه بسیار مهم است. هر گیاهی محدوده PH خاصی دارد که خارج شدن از این محدوده باعثکم شدن رشد یا حتی مرگ گیاه می شود. PH کمتر از 5/4 یا بیشتر از 9 صدمات سختی بهریشه گیاه وارد می کند و اثرات زیان آوری روی رشد گیاه دارد.

چنانچه سطح PH تغییر کند تاثیر مستقیمی در دسترسی گیاه به مواد غذایی می گذارد. اکثر مواد مغذی در PH 6 - 7/5 در دسترس گیاه می باشند. وقتیکه سطحPH خیلی زیاد یا کم شود مواد مغذی در محلول قفل شده و از دسترس گیاه خارج می شوند.

 

باید PH محلول غذایی را هنگام ترکیب و استفاده و نیز هرچند روز یکبار اندازه گیری کنید و آن را در حد مطلوب نگهداری کنید.

اجزای محیط رشد :

 

الف) مواد آلی: 1- پیت 2- کوکوپیت 3- پوست درختان 4- خاک برگ 5- کود دامی

 

ب) مواد معدنی : 1- ورمی کولیت 2- پوکه 3- پرلیت 4- پشم سنگ

 

1- پیت : پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداکثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد که یخ بزنداین کار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال کرد (غربال با Mesh No 10 ) . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشک خودش آب نگهداری کند و دارای یک درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.

 

پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . که انواع مختلف آن عبارتند از :

 

1- Sphagnum Papillosum

 

Capillacearum2- Sphagnum

 

Palusre3- Sphagnum

ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH آن بین 3 تا 4 متغیر است - قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشک خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.

 

98 -80 درصد آن منافذ است که در کشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ کشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبک است (حدودا هر متر مکعب آنKg 104 است .

 

درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است که تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 کاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4 و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی کاربرد دارد .

 

پیت خزه نی جنگی (Grass Peato Reed Sadge Peat ) : این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .

 

پیت هوموس Peathumus : از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها کمتر است – PH آن حدود 7.5 – 5 است - نیتروژن آن زیاد است .

 

 

2- کوکوپیت : این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایر پیت ها متفاوت است و ظرفیت کاتیونی آن نیز کمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .

 

پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود که البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مرکز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .

 

 

3- پوست درختان (Wood shaving or shredded bark) : پوست درختان دارای لیگنین است که تجزیه آن کند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه کردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گرو تقسیم بندی می شود:

 

الف) Hardwood Bark : شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود که 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .

 

ب) Softwood Bark : شامل مخروطیان مانند صنوبر , کاج ,سرو , نراد, غول Redwood و شوکران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند . تکه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای کشت ارکیده است .

 

4- خاکبرگ (Leaf Mold) : خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را کمی مرطوب می کنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت که اگر این خاک برگ ها با مواد شیمیایی و علف کش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینکه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .

 

5 - کود دامی : ظرفیت تبادل کاتیونی کود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای مواد غذایی است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم , وعناصر کم مصرف نیز می باشد. کود گاوی پوسیده بهترین نوع کود مورد استفاده در گلخانه است . کود مرغی دارایی آمونیاک بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه و برگ صدمه می زند .

مواد معدنی :

1- ورمی کولیت : ورمی کولیت یک سنگ ازجنس سیلیکات میکا است که در 1000 درجه سانتی گراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای ضخامت نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی کولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی , تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یک محیط کشت بدون خاک محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت کرد . ورمی کولیت را نباید با خاک مخلوط کرد چون فشرده شده و باعث کاهش منافذ آن می شود .

 

2- خاک رس : هدف از کاربرد آن تغییر خاصیت فیزیکی محیط کشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شکستن است , دارای منافذ کافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل کاتیونی آن بالاست .

 

3- پرلیت : پرلیت سلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می کند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط کشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است .

 

4- پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوکه زغال سنگ , بازالت , سنگ آهک و کف آهن است که در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست کاج برای کشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر کمی کلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است که البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه کافی نیست .

[masi eng 47,044]

یک گلخانه در سنت پاول ایالت مینه‌سوتا، آمریکا.

 

 

گُلخانه به فضای محدودی اطلاق می­شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گل­خانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است. گل­خانه­ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می­شوند. گل­خانه ­های ثابت و متحرک بنا ­بر نیاز در موقعیت معین، در جایی که مدنظر ما است احداث می­شوند. گل­خانه­های ثابت، به گل­خانه­هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین نکاتی در ساخت گلخانه‌های ثابت باید در نظر گرفته شود.

۱نکات مهم در احداث گلخانه

 

 

۲ انواع گلخانه های ثابت

۳عوامل قابل کنترل در گلخانه

۴ نیاز نوری گیاهان

۵ کنترل رطوبت در گلخانه

 

• ۶گازکربنیک در گلخانه
  
• ۷شهرک گلخانه ای
  
• ۸ پیوند به بیرون
  

 

نکات مهم در احداث گلخانه ­های ثابت

 

1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛ 2. کیفیت آب از نظر سختی؛ 3. وجود بازارهای فروش محلی؛ 4. دسترسی به کارگران متخصص. 5.مناسب بودن آب وهوای محیط 6در دسترس بودن عوامل تولید مانند سم و کود

 

انواع گلخانه‌های ثابت

 

گلخانه یکطرفه: از یک جهت از نور کامل آفتاب بر ­خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گل­خانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندان‌های طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانه‌ها به صرفه می‌باشد.

گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور کامل از نور آفتاب بهره­مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایده­آل و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجهٔ حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره می‌برد. گلخانه نیمه دو طرفه: از یک جهت بطور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. گلخانه‌های سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب می‌باشند. اما بطور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانه­های دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان می‌توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ­ارزشی داشت.

 

عوامل قابل کنترل در گلخانه ­ها

 

• .درجه حرارت؛
  
• .نور؛
  
• .رطوبت؛
  
• . مقدار گاز کربنیک(Co2).
  

هر کدام از عوامل قابل کنترل در گل­خانه ­ها جداگانه توضیح داده می‌شوند. درجه حرارت در گل خانه ها تنظیم درجه حرارت در گل­خانه ­ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه ­های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان دماهای بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت­های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می­کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود. اما چگونگی تنظیم دما در گلخانه­ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما دو شرط اولیه موجود در عامل گرم ‌کننده عبارتند از: 1- توان توزیع یکنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛ 2- فاقد اثرات مخرب زیست محیطی باشد. 3دی اکسید کربن را هم تامین کند. نوع دیگر گلخانه گلخانه های استوانه ای است که برای دریافت نور بیشترومقاومت کمتر در برابر باد است

 

نیاز نوری گیاهان

 

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند. بنابراین گیاهان را از نظر نیاز نوری به سه گروه بزرگ تقسیم می­کنیم:

گیاهان روزبلند: برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر احار، اطلسی، ناز و میمون.

گیاهان روزکوتاه: برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داوودی.

گیاهان بی تفاوت به طول روز: برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند. به گل بردن گیاهان روز کوتاه در طی ساعات روشنایی، طولانی به موضوع کنترل نور بر می­گردد. در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند بخوبی از رشد رویشی برخوردار باشد. لذا گیاهان روز کوتاه را به وسیلهٔ پایین آوردن ساعات روشنایی، بوسیله یک پرده تیره رنگ، و اصطلاحاً ایجاد شب­های طولانی به گل می­بریم.

نور در گلخانه ها در گلخانه­ها مقدار نور را به وسیلهٔ پوشاندن شیشه­ ها با حصیر، پاشیدن گِل ومل و یا رنگ‌های قابل شست و شو و یا با استفاده از چادر­های الکترونیکی، کنترل می‌کنیم.

 

کنترل رطوبت در گلخانه­ها

 

تأ­مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم در گلخانه ­ها است. برای رشد و نمو گیاهان، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعضی از گیاهان به رطوبت‌های خیلی بالا نیاز دارند و بعضی دیگر به رطوبت کمتری نیاز دارند، مثل گل کاغذی. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه­های خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز­های یکسان در نظر گرفته می‌شود. راه‌ها و روش‌های مختلفی برای تأمین رطوبت گل‌خانه‌ها وجود دارد که عبارتست از: 1. آبیاری؛ 2. پاشیدن آب به سقف و کف و جدار گلخانه؛ 3.کاربرد دستگاه‌های بخار ساز.

گاز کربنیک در گلخانه­ها

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد. وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز یا عملکرد گیاه می­شود. در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می­شود.

فرمول نور ساخت (فتوسنتز)

6 CO2 + 6 H2O à C6H12O6 + 6 O2 گلخانه­های ایزوله و با شرایط استاندارد دارای Co2هستند. ازاینرو گلخانه­هایی که ارتباط کمتری با فضای خارج دارند و یا گلخانه­هایی که تبادل گازی کمی دارند و در معرض رفت و آمد‌های مکرر و متوالی نیستند برای مصرفCo2 مناسب­تر هستند.

 

شهرک گلخانه ای

 

مجموعه ای از گلخانه هاست که در یک فضای مشترک متمرکز می باشند، این کشت یکپارچه و هماهنگ و جلوگیری از خردشدن مجدد اراضی

-کاهش هزینه های تولید.بالا بردن تولید و در نتیجه افزایش در آمد کشاورزان

- استفاده مشترک از ماشین آلات و تسهیل در ارائه خدمات با توجه به افزایش سطح مکانیزاسیون در نتیجه صرفه جویی در منابع مالی

- ایجاد صنایع تبدیلی و جلوگیری از گسترش مهاجرت

- تشویق کشاورزان به مشارکت در کارهای دسته جمعی

معایب شهرکهای گلخانه ای آن است که به علت جمع شدن گلخانه ها دارای اثرات زیست محیطی می باشند و باعث آلودگی محیط زیست می شوند.

گلخانه های صنعتی

[masi eng 47,044]

اهميت گياهان گلخانه ای

---

مقدمه

ايران به دليل شرايط خاص آب و هوايي و محدوديت هاي منابع آبي از جمله كشور هاي است كه نياز به تجديد نظر اساسي در ساختار نظام كشت بوده و در اين راستا توسعه كشت گلخانه اي مي تواند به عنوان يك راهكار مناسب مطرح باشد كه هم اكنون مورد توجه قرار گرفته است .

آنچه در اين ارتباط مي توناد مهم باشد تغيير نگرشي است كه نسبت به اين نوع سيستم كاشت مطرح بوده و بايد اين باور ايجاد شود كه سيستم كشت گلخانه اي تفاوت اساسي با سيستم كشت سنتي داشته و علاوه بر تجربه نيازمند داشتن دانش گلخانه داري مي باشد كه در اين راستا . توجه به سبزيجات گلخانه اي از اهميت خاصي بر خوردار است .

 

 

شرايط اقليمي ايران از نظر محدوديت منابع آب شيرين , فراواني آب شيرين , موقعيت آب و هوايي گوناگون و ... بهره گيري از اين منابع را در برنامه ريزي كشور ايران قرار ميدهد . كشت گياهان در گلخانه به آب و زمين كمتري احتياج دارد . اما كار بيشتري مي طلبد . د حال با آموزش دادن نيرويي كار مي توان از فضاي كم گلخانه چندين برابر فضاي آزاد را برداشت كرد . زيرا در محيط گلخانه كاشت و برداشت در تمام طول سال امكان پذير بوده و در فصولي از سال كه محصولات در فضاي آزاد غير قابل كشت نيستند اين امكان را فضاي گلخانه به وجود مي اورد كه گياهان در غير فصل خود پرورش يافته و محصولات گلخانه با كيفيت بهتر نسبت به كشت در زمين باز توليد و به بازار عرضه مي شود .

 

بر اساس آمار وزارت جهاد كشاورزي سبزي هاي گلخانه اي مساحتي حدود 1500هكتار را تشكيل مي دهند . البته اين مساحت هم اكنون دو برابر شده است . اگر در هر هكتار از اين گلخانه ها حدود 200 تن محصول توليد شود تقريبا كل توليد 300 هزار تن خواهد بود كه اگر قيكت هر كيلو گرم آن حدود 200 فرض شود رقمي حدود 60 ميليلرد تومان مي شود كه مي تواند اهميت زيادي در اقتصاد كشور داشته باشد . البته با افزايش رو به افزون زير كشت محصولات گلخانه اي رقم بدست آمده بيشتر و رو به افزايش است .

اگر كليه عمليات كاشت تا برداشت طبق اصول و برنامه ريزي صحيح صورت گيرد سود قابل توجهي عايد كشاورزان خواهد شد كه به عنوان مثال اگر گلخانه اي به مساحت 1000 متر مربع داشته باشيم و بخواهيم خيار كشت كنيم و اگر 3000 بوته خيار كشت شده باشد و هر بوته بطور متوسط پنج كيلو گرم خيار توليد كند در مجموع 15000گيلو گرم خيار توليد مي شود كه اگر سه بار كشت در سال داشته باشيم و با احتساب قيمت 200 براي هر كيلويي آن در آمد كل فروش محصول در يك سال مبلغ 000/000/9 تومان خواهد بود . كه دستيابي به چنين رقمي در هوايي آزاد تقريبا غير ممكن است .

روش هاي معمول كشت در هواي آزاد بر اساس مساعد بودن شرايط محيط صورت مي گيرد معمولا در اكثر مناطق كشور كاشت در بهار و برداشت در اواخر تابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوايل پاييز به طول مي انجامد در روش هاي معمول كشت تمامي عمليات كاشت تا برداشت تابع شرايط محيطي است .

در صورتي كه بخواهيم توليد خارج از فصل داشته باشيم بايد با به كار گيريي روش هايي عوامل محيطي مناسب رشد گياه (دما . رطوبت نسبي و نور ) را تحت كنترل داشته باشيم . كه براي اين منظور از گلخانه Greenhouseاستفاده مي كنيم .

استفاده از گلخانه به منظور توليد خارج از فصل سبزي هاي گلخا نه اي انجام مي شود و اهميت به سزايي در علوم باغباني دارد .

 

اهداف كشت گلخانه اي :

توليد محصول در محلي كه در آن محصول توليد نمي شود.

تولد در زماني كه كشت محصول در هواي آزاد غير ممكن است .

افزايش عملكرد – افزايش كيفيت محصول

[masi eng 47,044]

مقدمه

هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روزانه ، دمای شبانه ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند . برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد ، طوفان های ویرانگر ، سرما و یخبندان و ..... از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار ، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می کند . با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت می گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه ، انتخاب مکان ، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد .

 

تعریف گلخانه

گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می¬شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل¬خانه¬ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه¬های ثابت، به گل¬خانه¬هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد.

 

محل احداث گلخانه

 

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .

مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

• دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .

• نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .

• دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .

• اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .

• نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ....

• محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .

جهت گلخانه ها

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

 

جریان هوا در گلخانه

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .

 

کنترل شرایط محیطی گلخانه

 

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

 

[masi eng 47,044]

کشت گلخانه ای

درجه حرارت در گلخانه ها

تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه¬های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت¬های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت¬های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می¬کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.

اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه¬ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛

محصول دمای شبانه (

F) دمای روزانه ( F)

گوجه فرنگی 66-60 80-70

کاهو 55 78-70

خیار 65 80

فلفل 62 80-70

گل داودی 63-62 80-75

گل شمعدانی 60-55 75-70

 

نیاز نوری گیاهان

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.

گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.

گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.

گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

 

آبیاری گلخانه ها

 

تأ¬مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه¬های خاص خود جایگزین می¬کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز¬های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.

آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.

آبیاری تحت فشار

1- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.

2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.

 

گاز کربنیک در گلخانه¬ها

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می¬شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می¬شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

 

زهکشی گلخانه

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

 

بادکشن

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

 

 

[masi eng 47,044]

کشت گلخانه ای

انواع پوششهای گلخانه ای

شیشه

 

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد .چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .

پوششهای پلاستیکی

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (

p.v.c

) پلی وینل فلوراید(

p.v.f

) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های

شیشه ای یک لایه است . امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل

uv

( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (

ir

) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

pvf

نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد.گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد . امروزه اکثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شوند.

 

سکوها و بسترهای کشت

 

 

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:

الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .

ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .

ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .

کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .

نحوه قرار گرفتن سکوها

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .

ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .

در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .

سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده

گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .

ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است .

 

تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

 

 

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سیستم گرمایشی:

1-سیستم مرکزی:سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

2-سیستم موضعی: بخ

 

 

[masi eng 47,044]

تعريف گلخانه

 

گلخانه عبارت است از محلي كه در آن شرايط محيطي شامل دما ، نور و رطوبت ,قابل كنترل است . هدف از احداث آن پرورش محصولات در خارج از فصل ، صرفه جويي در ميزان مصرف آب ، استفاده از بذر و خاك با كيفيت بالا به منظور دست يابي به حداكثر سود دهي مي باشد .

 

تقسيم بندي گل خانه :

الف) بر اساس شكل ساختمان به سه شكل يك طرفه ، دوطرفه و نيمه دو طرفه احداث مي شود .

ب) از نظر اسكلت گلخانه :

شامل دو گروه دائمي و موقت مي شود . دوام گلخانه بر اساس اينكه جنس آن از آلومنيوم چوب ، لوله هاي فلزي گالوانیزه ، پلی ونیل فلوراید و يا پلي و نيل كلرايد ( P.V.C ) باشد متفاوت است . چهارچوب گل خانه بايد به گونه اي باشد كه در مقابل شرايط نامساعد مانند وزش باد شديد و تجمع برف مقاومت داشته باشد . سيستم هاي تهويه خودكار دريچه هاي شيشه اي و درب هاي حفاظ دار هم جز مهمي از طراحي گلخانه مي باشد . در آغاز كار هزينه ها ممكن است فرد را به داشتن يك گلخانه كوچك محدود كند . اما مي توان بعد از مدتي آنها را توسعه داد اجزاء تشكيل دهنده گلخانه

اجزاء اصلی تشکیل دهنده گلخانه عبارتند از:

1- اسكلت گلخانه

2- پوشش شفاف گلخانه

3- سكوهاي گلخانه

4- راهروها

5- هواكش هاي گلخانه

6- اتاق كار گلخانه

اسكلت گل خانه :

اسكلت گلخانه شامل قسمتي است كه پوشش پلاستيكي را نگه مي دارد بايد محكم و در عين حال سبك بوده و تا حد امكان سايه اندازي كمتري داشته باشد علاوه بر اين نكاتي مانند قيمت مناسب و دوام نيز بايد در نظر گرفته شود . در حال حاضر اسكلت گلخانه هاي پلاستيكي و شيشه اي اكثراً از آهن گالوانيزه و يا آلومنيوم ساخته مي شود كه سبك است و كمتر جلوي نفوذ نور را مي گيرد . معمولاً جنس اسكلت را از لوله هاي فلزي ( آهن گالوانيزه ) و يا در گلخانه هاي سنتي از جنس چوب انتخاب می کنند . در صورت استفاده از چوب به عنوان اسكلت بايد در نظر داشت كه با وجود هزينه هاي کم اوليه كه در بلند مدت به دليل امكان پوسيدگي و جلوگيري از نفوذ نور و سايه اندازي نسبي مقرون به صرفه نخواهد بود . در انتخاب اسكلت گلخانه نكات زير بايد در نظر گرفته شود :

1- هرچه گلخانه بزرگتر باشد كنترل شرايط محيطي در آن سخت تر است

2- در صورتي كه بخواهيم سطح زيادي را به كشت اختصاص دهيم مي بايست آن را به قطعات كوچك تقسيم نمائيم تا بتوانيم در آن دما و تهويه را كنترل كنيم { اندازه گلخانه استاندارد 540 متر مربع است( 9 متر عرض 60 متر طول )} .(به نقل از کتاب کشت گیاهان گلخانه خیار و گوجه فرنگی مهندس جعفر نیا بر اساس استاندارد فائو گلخانه استاندارد جهت ایران از نوع مرکب سه دهانه ای با مساحت ۱۰۰۰ متر مربع می باشد)

3- هر چه شيب سقف بيشتر باشد استحكام گلخانه بيشتر خواهد شد . ضمناً در گلخانه هاي كه ارتفاع آنها بيشتر است به دليل آن كه هواي گرم و آلوده در فضاي بالا جمع مي شود محيط اطراف بوته ها سالم تر بوده و گياه بهتر رشد مي كند . ( تنها ايراد آن هزينه بيشتر جهت گرم و سرد نمودن فضاي اضافه است ) در تونل هاي پلاستيكي شيب سقف بين 25 تا 30 درجه در نظر مي گيرند

4- گلخانه را نبايد عمود بر باد شديد احداث نمود بهترين حالت آن است كه طول گلخانه تقريباً در امتداد جهت وزش بادهاي محلي باشد .

پوشش گلخانه :

بهترين خصوصيت پوشش گلخانه توانائي عبور نور و حرارت آفتاب است هيچگاه انتقال نور به صورت 100% درصد انجام نمي شود . زيرا در حالت عادي مقداري از نور جذب پوشش گلخانه گرديده و يا منعكس مي شود پوششهاي گلخانه از جنسهاي مختلفي مانند شيشه پلاستيك ( پلي اتلين‌) پلي كربنات ، فايبر گلاس پلي استر و يا P.V.C انتخاب مي كنند بين پوشش هاي مختلف شيشه از لحاظ عبور نور و پلاستيك از نظر نگهداري حرارت از بقيه بهتر است . هر چه درصد آهن در شيشه بيشتر باشد آن را كدرتر مي كند . پوشش شيشه اي دائماً تهويه مختصري در گلخانه ايجاد مي نمايد و به دليل خارج كردن رطوبت اضافي كمتر از پوشش پلاستيك عرق مي كند . معمولاً پوشش گلخانه هاي كماني كه جهت كشت گياهان جاليزي استفاده مي شود از جنس پلي اتيلن ساخته مي شود . پلي اتيلن از نظر شيميايي خنثي است براق و لغزنده بوده و حتي در سرماي زياد نور از اين پوشش ها عبور مي كند و بسته به نوع آن در مقايسه با شيشه بيش از 10% نور كمتري عبور خواهد كرد . در صورت استفاده از پوشش دو لايه مي بايست بين دولایه 10 سانتی متر فاصله وجود داشته باشد . و لايه داخل بدون هيچ گونه درز و شكافي سرتاسر سقف را بپوشاند . كه در غير اين صورت هواي مرطوب بين دو لايه نفوذ كرده و عرق حاصل باعث مخلوط شدن با غبار بين دو لايه گرديده و پوشش را كدر مي سازد نتيجتاً نور كمتري به بوته مي رسد و رشد گياه كاهش مي يابد . سقف هاي فلزي قوسي شكل ( كوانست) براي پوشش پلاستيكي از سقف هاي زاويه دار بهتر است بهترین موقع كشيدن پلاستيك بر روي اسكلت گلخانه در روزهاي گرم و آفتابي كه نسبتاً پلاستيك گرم و بهتر روي سقف مي نشيند مي باشد . در اين صورت بعد از سرد شدن هوا پلاستيك منقبض شده و كاملاً جمع مي شود . ضخامت مناسب پوشش پلاستيك 200 ميكرون است جهت قرار دادن لايه هاي پلاستيكي بايد در امتداد جهت باد غالب محلي باشد در غير اين صورت باد از درز بين دو لايه نفوذ كرده و ممكن است لايه ها را از هم جدا كند . پوشش پلاستيكي رطوبت را در فضاي گل خانه نگه مي دارد و تراكم رطوبت موجب بروز امراض قارچي مي شود از طرف ديگر پلاستيك در مجاورت هواي خارج سرد مي شود و رطوبت اضافي هواي گلخانه در برخورد با پلاستيك سقف تبديل به آب شده و به صورت قطرات عرق ظاهر مي شود . قطرات عرق جلوي نور آفتاب را مي گيرد و با چكيدن روي بوته ها موجب توسعه ي بيماري ها مي شود براي جلوگيري از اين اشكال مي بايست با تهويه صحيح رطوبت اضافه را خارج نمود .

خلاصه اي از خصوصيات پوششهاي گلخانه :

1- پلاستيك معمولي ( پلي اتيلن ) نور را نسبتاً خوب عبور مي دهد اما دوام آن كم است.

2- P.V.C دوام آن بيشتر از پلي اتيلن است نور را هم بيشتر عبور مي دهد اما به تدريج كدر شده و گرم تر از پلي اتيلن مي شود.

3- پلي استر ، به اندازه شيشه نور را از خود عبور مي دهد و شفاف باقي مي ماند اما خيلي گران است .

4- فايبر گلاس دوام آن بسيار زياد است ولي به تدريج در عرض چند سال شفافيت خود را از دست مي دهد و از همه ي انواع پوشش ها گران تر است . پلي كربنات از همه آنها بهتر اما گران تر از همه ي آنها مي باشد .

راهروهاي گلخانه :

راهروهاي گلخانه بايد به اندازه اي باشد كه براي رفت و آمد كارگران و وسايل كار مانند سم پاش و . . . اشكالي فراهم نياورد . معمولاً عرض راهروها را 60 تا 70 سانتي متر در نظر مي گيرند .

هواكش هاي گلخانه :

براي تهويه گلخانه دريچه هاي در طرفين يا در سقف گلخانه قرار مي دهند كه با دست يا به طور خودكار با استفاده از ترموسات مربوطه باز يا بسته مي شود . سيستم تهويه اي از ضروري ترين اجزاء گلخانه مي باشد كه به وسيله ي آن مي توان دما و رطوبت را تنظيم نمود . معمولاً به ازاء هر 100 متر مربع يك فن نصب مي نمايند . اخيراً سيستم جديد تهويه هوا در گلخانه ها استفاده مي شود كه به نام پوشال و Pad & fan معروف است .

پد و فن : به اين شكل در يك طرف گلخانه ( در عرض ) به صورت كامل از صفحه پوشالي كه مي تواند از جنس پوشال معمولي و يا سلولزي باشند قرار مي دهند كه بر روي آن آب پاشيده شده و باعث خنك شدن مي شود و در طرف مقابل آن از فن هاي مكش جهت خروج هواي داخل گلخانه استفاده مي شود .

كه اين سيستم بوسيله ي ترموسات ها به طور اتوموتيك كار مي كنند . بهترين نوع تهويه هواي گلخانه تهويه از طريق پنجره هاي سقفي مي باشد .

اتاق كار گلخانه :

هر گلخانه يا مجموعه اي از گلخانه ها نياز به يك اتاق كار جهت نگه داري وسايلي از قبيل گلدان ، حشره كش ها ، قارچ كش ها ، كودهاي شيميايي ، خاك ، شن ، پرليت ، ميز درجه بندي و بسته بندي و . . . مي باشد .

سكوها :

سكوها به منظور كنترل بهتر شرايط محيطي و بازده بهتر داخل گلخانه ساخته مي شود . در ساختمان آن چوب ، آجر ، سيمان و فلز استفاده مي شود . كه آن را به صورت گرد مسطح مي سازند . اندازه سكوها بر اساس عرض گلخانه تعيين مي شود . براي مثال يك گلخانه با عرض حدود 9 متر داراي سكوهايي با عرض 5/3 متر در هر طرف و يك راهرو در وسط مي باشد . به عبارتي ديگر 50 درصد فضاي كشت و كار بيشتر مي شود . در نظر گرفتن كاشت احتمالي گياهان در ظروف مخصوص درون گلخانه يا تلاش براي به حداكثر رساندن فضاي كشت و كار بسيار مهم است . در اكثر اوقات سال از سكوها به طور كامل استفاده مي شود اما اگر بخواهيم در فصولي از سال خيار يا گوجه فرنگي پرورش دهيم اين سكوها بايد برداشته شود . در اين حالت بهتر است از سكوهاي چند تكيه كه قابليت جابجايي و نگه داري دارند استفاده نمود . سكوهايي از جنس تيرهاي چوبي فاصله دار يا شبكه هاي فلزي استفاده مي شود ارتفاع اين سكوها بين 75 تا 90 سانتي متر متفاوت است . فاصله دار بودن مواد امكان تهويه هوا در اطراف گياهان و حشره كشي مطلوب را فراهم مي سازد . سكوهاي طبقه طبقه اغلب براي پرورش گياهان گرمسيري یک گل دان استفاده مي شود .

برخي از استانداردهاي گلخانه هاي تونلي :

همانطور كه قبلاً گفته شد جنس اسكلت گلخانه از آهن گالوانيزه یا چوب انتخاب مي كنند كه لوله گالوانيزه با وجود هزينه اوليه بیشتر به دليل استحكام و دوام بيشتر مقرون به صرفه تر است . براي نصب اسكلت گل خانه ابتدا اقدام به ساخت پايه ( فونداسيون ) مي نمايند به طوريكه ميله ها در فاصله 2 تا 4 متري ( فاصله مناسب 3 متري ) قرار گيرد در صورتيكه بخواهيم گلخانه اي مركب ( چند تونلي ) احداث نماييم بايد در بين هر سالن يك مسير عبور آب ( ناوداني ) در نظر بگيريم دهانه ي كمان هاي گلخانه بين 5 تا 8 متر در نظر مي گيريم از نظر طول گلخانه بهتر است تا حد ممكن اندازه گلخانه را كوچكتر بگيريم چون در اين صورت كنترل دما و رطوبت و كلاً شرایط محيطي بهتر خواهد بود . اندازه متوسط طول گلخانه را 25 تا 30 متر عنوان مي كنند فاصله كف تا تاج 5/3 تا 80/3 سانتيمتر بايد باشد فاصله كف تا سيم قيم 5/2 تا 80/2 سانتيمتر در نظر مي گيرند . اندازه قطر لوله هاي گالوانيزه 2 تا 5/3 اينچ مناسب است . لوله هاي اتصالات فرعي لوله وتر و اتصالات كمان 1 تا 5/1 اينچ در نظر مي گيريم .

قطر سيم مفتول مناسب جهت سيم قيم 5/1 تا 2 ميليمتر مي باشد . جهت گلخانه را به شكلي مي سازند كه بيشترين نورگيري و استحكام را در برابر باد داشته باشد كه به اين منظور گلخانه ها را در جهت شمالي جنوبي احداث مي كنند .