يك موضوع كامل و دقيق درمورد گلخانه

[mani24 29665]

انواع گلخانه ها از لحاظ پوشش

 

پلاستیکی

 

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های شیشه ای یک لایه است.

اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلی اتیلن بوده که معمولاً به ماده مقاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور وقیمت آن تقریباً معادل شیشه است.پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت

تا یک سوم نقش موثری دارند . امروزه عملاً تمام گلخانه های مدرن دارای پوشش پلاستیکی از سیستم هوای فشرده بین دولایه استفاده می کنند. دولایه پلاستیک که یکی از آنها مستقیماً روس سطح خارجی ورقه دیگر قرار می گیرند، توسط بالشتکی از هوای فشرده از یکدیگر جدا می شوند. لایه خارجی پلاستیک جهت کاهش نور ماوراءبنفش (U.V) باید 0.152mm ضخامت داشته باشد در حالیکه لایه درونی فقط نیاز به 0.102mm ضخامت دارد زیرا نور U.V در این محل کمتر است.

 

شیشه ای

 

گلخانه های شیشه ای از پر هزینه ترین نوع گلخانه های صنعتی محسوب می شوند. نیاز به اسکلت محکم و نیز استفاده از پوشش شیشه و همچنین مصرف سوخت بالا در این گلخانه ها باعث افزایش قیمت این نوع گلخانه ها در مقایسه با پلاستیکی و پلی کربنات گردیده است. از مزیتهای این نوع گلخانه ها به قابلیت بالای عبور نور و حرارت آفتاب می توان اشاره کرد که در مناطق سردسیر و کم نور دارای کارایی بالایی می باشند. همچنین گلخانه های شیشه ای نسبت به انواع دیگر گلخانه ها دارای بیشترین طول عمر می باشد که البته به همان نسبت هزینه های نگهداری آن نیز نسبت به دیگر انواع گلخانه ها بالاتر می باشد.

 

پلی کربنات

از جمله مزیتهای پوشش پلی کربنات به جای شیشه هزینه کمتر ونیز وزن سبک تر آن می باشد. همچنین مقاومت بالای آن نسبت به پلاستیک باعث تقاضای روزافزون آن به عنوان پوشش در صنعت گلخانه گردیده است .پوشش پلی کربنات اغلب جهت پوشش قسمت های جلو ، عقب و نیم دایره های مربوطه و یا کناره ها و سقف گلخانه درصورت تقاضای مشتری درنظرگرفته میشود. ورقهای پلی کربنات جایگزین مناسبی برای شیشه بوده و باعث صرفه جویی در انرژی می شوند. بطوريكه در تابستان از ورود گرما به داخل جلوگيري كرده و در زمستان مانــــع خروج و هـدر رفتن گرمــــــاي داخـل مي شوند.

 

 

 

خصوصيات سازه هاي پيشرفته و مدرن

امروزه بارزترين خصوصيت استاندارد گلخانه هاي چند دهانه و پيشرفته (Multi Span & High Technology) دنيا، ارتفاع بلند و عرض زياد آنهاست. چرا كه هر چه گلخانه مرتفع تر باشد حجم هواي داخل گلخانه بيشتر خواهد شد و اين خود نه تنها باعث كاهش مصرف انرژي گرمايش و سرمايش گلخانه خواهد گشت بلكه باعث كاهش رطوبت اضافي و نيز تجمع هواي نامطلوب در بالاي گلخانه و در دسترس قرار گرفتن هواي تازه در كنار گياه خواهد شد.

حجم زياد هواي گلخانه امكان ثابت نگه داشتن دماي داخل گلخانه را نيز فراهم مي آورد و در نتيجه خطرات ناشي از تنش هاي وارده بر گياه در اثر تغيير ناگهاني دماي خارج گلخانه از بين مي رود.

بيشتر بودن عرض گلخانه نيز مزايايي همچون استفاده بهينه و راحت تر از فضاي بين دو ستون و در نتيجه كرت بندي بيشتر و امكان اتوماسيون را فراهم مي آورد.

به علاوه عرض بيشتر باعث كاهش تعداد ستونها و ناوداني ها ميشود و اين خود نه تنها نور بيشتري را فراهم مي آورد بلكه باعث كاهش قيمت تمام شده نيز ميگردد.

از نظر فني نيز در ساخت گلخانه هاي پيشرفته به موازات افزايش ارتفاع و عرض گلخانه، استحكام و مقاومت سازه در برابر باد (Wind Load) برف (Snow load) و بار آويزان (Crop load) ضمن سبكتر ساختن سازه مي بايست محاسبه گردد، چرا كه هر چه ارتفاع گلخانه افزايش يابد، شدت باد نيز افزايش مي يابد. همچنين هر چه عرض گلخانه بيشتر شود فشار بار آويزان و بار برف بر روي سقف و احتمال فروريختن سقف، افزايش مي يابد. در كنار يك سازه خوب، تجهيزات متناسب با كشت مورد نظر و اقليم خاص منطقه احداث گلخانه بسيار ضروري و عامل تعيين كننده در موفقيت و يا عدم موفقيت يك پروژه محسوب مي گردد.

 

7 متر مربع ارتفاع،9 متر و 60 عرض 3 مترو 40 عرض دريچه سقفي حجم بيشتر – مصرف سوخت و انرژي كمتر، تنظيم بهتر و راحت تر فاكتورهاي رشد‌(نور، دما، رطوبت) و حذف تنش حرارتي .

امروزه پوشش هاي پلي

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

( نايلون) گلخانه هاي پيشرفته علاوه بر خصوصيت ضد اشعه ماوراي بنفش (Anti -UV) داراي خاصيت تفرق نور (Diffusion) نيز مي باشند. بدين معنا كه نه تنها بايد قابليت عبور نور را به خوبي دارا باشند بلكه نور را متفرق مي كنند تا درتمام جهات و زوايا به گياه بتابد.

اين خصوصيت راندمان گياه را بالاتر برده و در زمستان كه شدت نور كمتر است بسيار مفيد واقع مي گردد. (قرمز شدن گوجه فرنگي در زمستان)

امروزه جهت عايق نمودن جداره گلخانه ها و كاهش تبادل حرارت با محيط بيرون، پوشش پلاستيك دو جداره باد شونده مي سازند.(30 سانتي متر فاصله دو جداره)

اين مزيت نه تنها باعث كاهش چشم گير مصرف سوخت و انرژي مي شود بلكه خود باعث حذف چكه هاي آب از سقف(Condensed water) مي گردد.

از ديگر خصوصيات مهم يك گلخانه استاندارد و پيشرفته تهويه سقفي آن است، كه هر چه اين تهويه بهتر انجام شود راندمان توليد نيز افزايش مي يابد. تهويه مناسب باعث مي شود كه هواي تازه شامل اكسيژن و Co2 همواره در دسترس گياه باشد. بعلاوه رطوبت اضافي نيز به هنگام تخليه هواي نامناسب تجمع يافته در بالاي گلخانه خارج مي شود.

نصب آسان توري ضد حشره، قابليت نصب پرده هاي سايه افكن و يا نگهدارنده گرما (Energy Saver) و همچنين قابليت اتوماسيون از ديگر خصوصيات سازه هاي استاندارد و پيشرفته دنيا است.

اتوماسيون سازه و تجهيزات، نه تنها هزينه پرسنل را به حداقل مي رساند بلكه باعث كاهش دخالت انسان و در نتيجه كاهش خطا مي گردد.

[mani24 29665]

طرح گلخانه fao

 

در طرحی كه این سازمان برای سازه‌های گلخانه‌ای معرفی كرده تمام اسكلت گلخانه پیش ساخته و بدون استفاده از هرگونه جوشكاری و تماماً فلز آهن گالوانیزه بوده و توسط پیچ و مهره و بست مونتاژ می‌شود.

ارتفاع و عرض دهانه بنا به نوع كشت متفاوت بوده و این سازه از نظر مهندسی لزوماً باید در برابر باد با سرعت ۱۲۰ كیلومتر در ساعت و وزن برف تا ارتفاع ۸۰ سانتیمتر (در صورت روشن بودن سیستم گرمایشی) مقاوم باشد. در این سازه جهت تهویهٔ مناسب، پنجره‌های كناری به ارتفاع ۵/۱ متر در طرفین و سیستم پد و فن در ابتدا و انتهای گلخانه و پنجرهٔ سقفی سراسری دقیقاً در راس كمان تعبیه می‌شود. برای پوشش این سازه از پلاستیك آنتی uv (حداقل دارای ۳% مادهٔ موثر) و ضد عرق و در مكانهای سردسیری و كم نور استفاده از پوشش پلی كربنات دو جداره (حداقل فاصلهٔ دو جداره ۸ میلیمتر) پیشنهاد می‌شود. جهت حفظ دما و انرژی، این سازه به صورت به هم پیوسته بوده و حتی‌الامكان یك‌پارچه و دارای اندازهٔ طول و عرض نزدیك به هم (تقریباً مربع شكل) می‌باشد.

[masi eng 47044]

نکات مهم در احداث گلخانه ­های ثابت

 

1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف

2. کیفیت آب از نظر سختی

3. وجود بازارهای فروش محلی

4. دسترسی به کارگران متخصص

5.مناسب بودن آب وهوای محیط

6در دسترس بودن عوامل تولید مانند سم و کود

 

 

انواع گلخانه‌های ثابت

 

گلخانه یکطرفه:

از یک جهت از نور کامل آفتاب بر ­خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گل­خانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندان‌های طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانه‌ها به صرفه می‌باشد.

گلخانه دو طرفه:

از دو جهت بطور کامل از نور آفتاب بهره­مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایده­آل و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجهٔ حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره می‌برد. گلخانه نیمه دو طرفه: از یک جهت بطور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. گلخانه‌های سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب می‌باشند. اما بطور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانه­های دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان می‌توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ­ارزشی داشت.

[masi eng 47044]

يك موضوع كامل و دقيق درمورد گلخانه

گرم كردن گلخانه :

 

حرارت خورشیدی : پوشش گلخانه در روز انرژی تابشی خورشید را به صورت نور و امواج الكترو مغناطیسی جذب و این انرژی گیاهان

,

خاك و سایر اشیاء موجود در گلخانه را گرم می كند . این حرارت جذب شده توسط اشیاء داخل گلخانه در شب و در دمای پایین از آن ها منتشر می شود و با طول موج های بزرگتر ساطع می شود كه از پلاستیك عبور كرده ولی از شیشه عبور نمی كند .

 

اثر گلخانه ای

Green house Effect

: گرفتن پرتو ها ی نور با طول موج كوتاه و ساطع كردن پرتوها با طول موج بلند را اثر گلخانه ای گویند .

 

اثر گلخانه ای بر روی پوشش های مختلف متفاوت است به این معنی كه این موج ها از پلاستیك خارج می شود ولی از شیشه نمی تواند عبور كند.

 

كالری

: مقدار گرمایی كه لازم است تا دمای یك گرم آب را یك درجه سانتی گراد افزایش دهد كالری گویند .

 

واحد گرمایی انگلستان (

Btu

)

: مقدار گرمایی كه لازم است تا دمای یك پوند آب را یك درجه فارنهایت افزایش دهد واحد گرمایی انگلستان نامیده می شود .

 

چون گلخانه در زمستان قادر نیست كه تمامی گرمای مورد نیاز خود را از نور خورشید تامین كند بنابراین نیاز گلخانه به گرما از طریق مختلف لازم است كه به آنها اشاره می كنیم :

 

سیستم های گرمایی كه برای گرم كردن گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرند باید دارای خصوصیات زیر باشند : 1- امكان تامین حرارت مورد نیاز در سرد ترین شب سال را داشته باشد 2- حرارت را در سر تا سر گلخانه به طور یكنواخت پخش كند كه باعث كاهش بیماری ها

,

رشد مناسب گیاهان و افزایش كارایی آنها می شود .

 

تولید گرما در گلخانه می تواند به صورت منبع حرارتی مركزی یا موضعی باشد .

سیستم حرارتی مركزی :

در این سیستم یك یا چند دیگ بزرگ بخاری در محلی قرار داده می شوند كه بخار آب یا آب داغ شده توسط این بخاری ها طول مسیری كه داخل گلخانه لوله كشی شده به حركت در می اید و تمامی محیط گلخانه را تقریبا به یك اندازه گرم می كند . كه البته هزینه اولیه آن زیاد است .

 

 

 

سیستم حرارتی موضعی

(

Hot Air Furnace

)

:در گلخانه های پلاستیكی كه به طور موقت احداث می شود و یا در زمان های خاص از سال مورد استفاده قرار می گیرد سیستم گرم كننده مركزی مقرون به صرفه نمی باشد و بهتر است از سیستم موضعی استفاده شود . در این روش بخاری در نقاط مختلف گلخانه قرار داده می شود و فقط محیط اطراف خود را گرم می كند و هزینه اولیه آن كم است از جمله این بخاری ها می توان به بخاری های منفرد و یا تراكمی اشاره كرد .

 

برای سوخت كامل نیاز به گاز اكسیژن است كه تامین هوای تازه برای احتراق توسط لوله های صورت می گیرد كه هوای تازه را وارد گلخانه می كنند و دود حاصله از سوخت را نیز به بیرون گلخانه هدایت می كنند البته برخی از گلخانه داران دود و دی اكسید كربن حاصل از سوخت و احتراق را به بیرون هدایت نمی كنند و تصور میكنند كه دی اكسید كربن حاصل از احتراق برای فتوسنتز گیاهان موثر است و به انها كمك می كند . هدایت دود ناشی از احتراق همراه با گاز های دیگر در گلخانه برای گیاهان و انسان مضر هستند و باعث مسمومیت گیاهان می شوند (دی اكسید كربن به صورت محدود و در شرایط ویژه ای برای برخی از گونه های گیاهان لازم است) سوخت كامل تولید آب و دی اكسید كربن می كند

,

در حالی كه سوخت ناقص تولید اتیلن كرده و باعث كج شدگی و پیچیدگی ساقه

,

باریك شدن برگ ها و سقط جوانه می كند و همچنین حل شدن این ماده در لایه نازك رطوبت موجود در سطح برگ ها

(H2SO3)

تشكیل می شود كه در اثر اكسید شدن تولید اسید سولفوریك می كند و این اسید موجب سوزاندن سلول ها . ایجاد نقاط زرد در برگ ها و در شرایط حاد موجب مرگ كامل برگ می شود .

 

مسله مهم پس از تولید گرما انتقال آن با حداقل تلفات به گلخانه و توزیع یكنواخت در اطراف گیاهان است.سیستم گرمایش گلخانه طوری طراحی می شود تا از نیروی طبیعی برای حركت هوا استفاده شود . هوا توسط فرایندی طبیعی

كنوكسیون یا همرفت (

Convection

)

حركت می كند . یعنی هوا وقتی گرم می شود بالا می رود و وقتی كه سرد می شود پایین می آید . حركت كنوكسیونی هوا باعث می شود كه دمای گلخانه در جاهای مختلف آن متفاوت باشد . برای جلوگیری از این كار لوله های گرمایش باید طوری قرار بگیرندكه قادر به توزیع یكنواخت گرما باشند.ب

هترین گرمایش در حالتی انجام می

شود كه از كف صورت گیرد؛ چرا كه به طور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می رود. گیاهان

اغلب دارای

دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول زیر محدوده های

دمایی توصیه شده برای چندین محصول متداول گلخانه ای آمده است. دمای شبانه دارای

بیشترین اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می تواند موجب از بین رفتن

محصولات گلخانه شود.

 

 

دمای روزانه و شبانه

توصیه شده

برای چند محصول متداول گلخانه ای

محصول

 

دمای شبانه

( F)

 

دمای روزانه

( F)

 

گوجه فرنگی

 

66-60

 

80-70

 

كاهو

 

55

 

78-70

 

خیار

 

65

 

80

 

فلفل

 

62

 

80-70

 

گل داودی

 

63-62

 

80-75

 

گل شمعدانی

 

60-55

 

75-70

 

 

 

خنك كردن گلخانه

:خنك كردن گلخانه بسیار سخت تر و پر هزینه تر از گرم كردن آن می باشد . در تابستان هوای داخل گلخانه اغلب 11 درجه سانتی گراد و بیشتر از دمای محیط بیرون است

 

اثرات زیان بار دمای بالا عبارتند از : عدم استحكام ساقه

,

كاهش اندازه گل

,

تاخیر در گلدهی و مرگ جوانه

.

خنك كردن به منظور جلوگیری از نفوذ تابش های زیاد آفتاب در تابستان صورت می گیرد .

 

روشهای خنك كردن عبارتند از : 1- سایه دادن .2- رنگ آمیزی پوشش گلخانه 3- سایه دادن با آب آهك 4- روش تبخیری پوشال و پنكه.

 

سایه دادن

: لازم است به طریقی پوشش گلخانه پوشانده شود تا مانع تابش مستقیم اشعه آفتاب به گلخانه گردد . این كار هر چند كه روشنایی گلخانه را كاهش میدهد اما تا حدی مانع كاهش دمای گلخانه می شود . اگر پارچه روی سطح خارجی گلخانه قرار گیرد اثرسایه در كاهش دمای گلخانه بیشتر از قرار دادن پارچه در داخل گلخانه است.

 

رنگ آمیزی پوشش گلخانه یا(

White wash

)

: از رنگ های پلاستیكی برای رنگ كردن پوشش گلخانه ها استفاده می گردد .

 

 

 

سایه دادن با آب آهك

:در این روش برای بهتر چسبیدن محلول آب و آهك آن را با یك قاشق روغن كتان محلول می كنند تا به خوبی بر روی پوشش گلخانه چسبیده شود . جوهر نمك نیز این محلول را به سهولت برطرف می كند . ولی جوهر نمك برای اسكلت های فلزی و آلومینیومی زیان آور است و باعث پوسیدگی اسكلت می شود .سایه دادن با مخلوط آب و خاك

Mud)

) شبیه آب آهك است اما عیب این روش احتمال شكستگی در اثر سنیگینی حاصل از رسوب است .

 

روش تبخیری پوشال و پنكه:

با پوشال و پنكه در روز های گرم می توان تا 30-20 درجه سانتی گراد دمای گلخانه را كاهش داد البته این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین بهتر صورت می گیرد . روش كار بدین صورت است كه در یك طرف گلخانه پوشال و در طرف مقابل آن پنكه ها قرار داده می شود و هوای بیرون در اثر عبور از لایه های فیبری مرطوب خنك شده و گرمای داخل گلخانه را گرفته و از طریق پنكه خارج می نماید و از این طریق جایگزین هوای گرم گلخانه می گردد . مكانیسم عمل این است كه آب موجود در پوشال با جذب گرمای پوشال و هوایی كه بین آن عبور میكند تبخیر می شود و هوای گرم بیرون با از دست دادن گرما خنك شده و وارد گلخانه می گردد.

 

شرایط گلخانه استاندارد

: ارتفاع منطقه از سطح دریا باید كمتر از 300 متر باشد . با افزیش ارتفاع از سطح دریا سرعت خروج هوا باید افزایش یابد . در ارتفاعات بالا هوا رقیق تر و سبك تر می شود و باید حجم بالاتری از هوا در داخل گلخانه جابه جا شود تا اثر خنك كنندگی معادل ارتفاع پایین بدست آید .

 

تهویه گلخانه

: تهویه به معنی نصب پنجره در سقف یا اطراف گلخانه به منظور ارتباط هوای داخل و خارج گلخانه است .

 

اهداف تهویه

: 1- مبادله هوای داخل و خارج گلخانه 2- تهیه دی اكسید كربن لازم برای فتو سنتز 3- متعادل كردن رطوبت (یعنی كاهش رطوبت) هاك اكثر قارچ ها برای جوانه زنی نیاز به رطوبت نسبی بالا دارند . رطوبت بالا در گلخانه باعث افزایش تراكم بخار آب روی برگ های گیاه می شود و وجود لایه آب روی برگ ها نیز باعث كمك به جوانه زنی هاك ها می شود.

 

تهویه اتوماتیك

: تهویه اتوماتیك باعث كاهش هزینه كارگری می شود . تهویه اتوماتیك ویكنواخت باعث ثابت نگه داشتن دما برای رشد و نمو گیاهان می شود .

 

محل نصب دستگاه تهویه

: دستگاه تهویه در محلی نصب می شود كه اختلاف سطح كافی با بلندترین ارتفاع گیاه داشته باشد تا گیاهان در معرض سیستم جریان هوا قرار نگیرد . دستگاه تهویه بایددر خلاف جهت باد غالب نصب شود

[masi eng 47044]

مزایا و معایب کشت گلخانه ای

---

مقدمه

 

روش های معمول كشت در هوای آزاد بر اساس مساعد بودن شرایط محیط صورت می گیرد معمولا در اكثر مناطق كشور كاشت در بهار و برداشت در اواخر نابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوایل پاییز به طول می انجامد در روش های معمول كشت تمامی عملیات كاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است .

 

در صورتی كه بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید با به كار گیریی روش هایی عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما.رطوبت نسبی و نور ) را تحت كنترل داشته باشیم . كه برای این منظور از گلخانه Greenhouse استفاده می كنیم

 

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .

 

 

 

اهداف كشت گلخانه ای :

 

تولید محصول در محلی كه در آن محصول تولید نمی شود

 

تولد در زمانی كه كشت محصول در هوای آزاد غیر ممكن است .

 

 

مزایایی كشت گلخانه ای :

 

 

 

1- افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی كه مثلا در مورد خیار تولید 20 كیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 كیلوگرم در همان یك متر مربع در هوای آزاد

 

2- تولید بیش از یك محصول در سال (كه در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممكن می باشد )

 

3- افزایش كیفیت محصول تولیدی (كه با كنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های كنترل بیولوژیكی و كاهش مصرف سموم كه باعث افزایش كیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود )

 

4- صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )

 

5- استفاده از اراضی غیر قابل كشت با سیستم هیدرو پونیك (مانند گلخانه های پرورش سبزی در كیش )

 

6- عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امكان بازار یابی مناسب و تنظیم برتامه كشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود كه زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )

 

7- تواوم كار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امكان كنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه

 

8- ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و كار آموختگان كشاورزی و استفاده از اوقات فراغت كشاورزان در فصل های پاییز و زمستان .

 

 

 

 

معایب كشت گلخانه ای :

 

 

 

1- هزینه اولیه آن زیاد است و قسمت عظیم این هزینه صرف احداث گلخانه می شود كه البته در صورت سود مند بودن محصول تولیدی این هزینه حداكثر در سه سال برگشت داده می شود .

 

2- نیاز به مراقبت دایمی (برخلاف كشت در هوای آزاد كه با مراقبت كمتر میتوان به سود قابل توجهی دست یافت) در كشت گلخانه ای حتی لحظه ای غفلت میتواند خسارت جبران ناپذیری وارد كند (مثلا كاهش شدید دما در گلخانه در یك شب سرد زمستانی می تواند باعث نابودی كامل محصولات گلخانه ای شود)

 

 

 

در صورت تصمیم به كشت گلخانه ای چه باید كرد؟

 

 

1- مشخص كردن بازار فروش sell your crope before planting) ) باید مشخص شود محصول تولید در كجا به فروش خواهد رسید

 

2- تعیین زمان های مختلف سال از نظر میزان فروش محصول تولیدی , زمان كسادی و اشباع بازار , و زمان خلاء و نیاز شدید بازاز

 

3- تعیین نوع و ویژگی محصول مورد نیاز كه مورد پسند مصرف كننده همان منطقه باشد (مثلا تولید كوجه فرنگی ریز یا درشت , تولید فلفل زرد,سیاه ویا ....)

 

4- جمع آوری اطلاعات هواشناسی منطقه مورد كشت (میانگین ده ساله حداقل دما در سرد ترین شب سال و میانگین حداكثر دما در گرم ترین روز سال ,میانگین ده سال بارندگی , تعداد روز های آفتابی, روز های ابری , روز های یخبندان , ....)

 

5- تعیین جهت های جغرافیایی و جهت وزش باد های غالب در منطقه

 

6- نوع خاك از نظر بافت , ساختمان ,PHخاك ,ECخاك و عناصر پر مصرف و كم مصرف , میزان آهك , ظرفیت تبادل كاتیونی ,و....

 

7- وضعیت آب منطقه از نظر كمی و كیفی كه برای هر متر مربع بستر خاكی گلخانه حدود یك متر مكعب آب باید در دسترس باشد و نیز باید مواد حل شده جامد در آب مانند بیكربنات سدیم , كلر , فلور آب , در حد مطلوب باشد

 

8- مسافت گلخانه تا بازار مصرف

 

9- دستمزد كارگر در منطقه مورد احداث گلخانه

 

10-جمع آوریاطلاعات علمی در مورد كاشت داشت و برداشت و آفات بیماری ها و انبار داری محصول مورد كشت

 

11-بازدید از گلخانه های اطراف جهت جمع آوری اطلاعات علمی و تجربی آنان به منظور جلوگیری از تكرار اشتباه دیگران و ...

 

 

 

هزینه های ثابت گلخانه :

 

1- هزینه احداث 2- هزینه تاسیسات گرم كننده 3- هزینه تاسیسات خنك كننده 4- هزینه تاسیسات آبیاری 5- خرید سمپاش

 

 

 

هزینه های جاری :

 

1- هزینه آب . برق . گازوئیل.گاز. تلفن و ... 2- هزینه بذر 3- خرید كود 4- هزینه كارگری (از كاشت تا برداشت )

 

 

 

كل هزینه ها = هزینه های ثابت + هزینه های جاری

 

سود = فروش كل (عملكرد كل * قیمت ) - كل هزینه

[masi eng 47044]

اهمیت گلخانه و تغذیه دی اکسید کربن در گلخانه

مقدمه

ایران به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و محدودیت های منابع آبی از جمله کشور های است که نیاز به تجدید نظر اساسی در ساختار نظام کشت بوده و در این راستا توسعه کشت گلخانه ای می تواند به عنوان یک راهکار مناسب مطرح باشد که هم اکنون مورد توجه قرار گرفته است

آنچه در این ارتباط می توناد مهم باشد تغییر نگرشی است که نسبت به این نوع سیستم کاشت مطرح بوده و باید این باور ایجاد شود که سیستم کشت گلخانه ای تفاوت اساسی با سیستم کشت سنتی داشته و علاوه بر تجربه نیازمند داشتن دانش گلخانه داری می باشد که در این راستا . توجه به سبزیجات گلخانه ای از اهمیت خاصی بر خوردار است .

 

 

شرایط اقلیمی ایران از نظر محدودیت منابع آب شیرین

,

فراوانی آب شیرین

,

موقعیت آب و هوایی گوناگون و ... بهره گیری از این منابع را در برنامه ریزی کشور ایران قرار میدهد . کشت گیاهان در گلخانه به آب و زمین کمتری احتیاج دارد . اما کار بیشتری می طلبد . د حال با آموزش دادن نیرویی کار می توان از فضای کم گلخانه چندین برابر فضای آزاد را برداشت کرد . زیرا در محیط گلخانه کاشت و برداشت در تمام طول سال امکان پذیر بوده و در فصولی از سال که محصولات در فضای آزاد غیر قابل کشت نیستند این امکان را فضای گلخانه به وجود می اورد که گیاهان در غیر فصل خود پرورش یافته و محصولات گلخانه با کیفیت بهتر نسبت به کشت در زمین باز تولید و به بازار عرضه می شود .

 

بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی سبزی های گلخانه ای مساحتی حدود 1500هکتار را تشکیل می دهند . البته این مساحت هم اکنون دو برابر شده است . اگر در هر هکتار از این گلخانه ها حدود 200 تن محصول تولید شود تقریبا کل تولید 300 هزار تن خواهد بود که اگر قیکت هر کیلو گرم آن حدود 200 فرض شود رقمی حدود 60 میلیلرد تومان می شود که می تواند اهمیت زیادی در اقتصاد کشور داشته باشد . البته با افزایش رو به افزون زیر کشت محصولات گلخانه ای رقم بدست آمده بیشتر و رو به افزایش است .

اگر کلیه عملیات کاشت تا برداشت طبق اصول و برنامه ریزی صحیح صورت گیرد سود قابل توجهی عاید کشاورزان خواهد شد که به عنوان مثال اگر گلخانه ای به مساحت 1000 متر مربع داشته باشیم و بخواهیم خیار کشت کنیم و اگر 3000 بوته خیار کشت شده باشد و هر بوته بطور متوسط پنج کیلو گرم خیار تولید کند در مجموع 15000گیلو گرم خیار تولید می شود که اگر سه بار کشت در سال داشته باشیم و با احتساب قیمت 200 برای هر کیلویی آن در آمد کل فروش محصول در یک سال مبلغ 000/000/9 تومان خواهد بود . که دستیابی به چنین رقمی در هوایی آزاد تقریبا غیر ممکن است .

روش های معمول کشت در هوای آزاد بر اساس مساعد بودن شرایط محیط صورت می گیرد معمولا در اکثر مناطق کشور کاشت در بهار و برداشت در اواخر تابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوایل پاییز به طول می انجامد در روش های معمول کشت تمامی عملیات کاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است .

در صورتی که بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید با به کار گیریی روش هایی عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما . رطوبت نسبی و نور ) را تحت کنترل داشته باشیم . که برای این منظور از گلخانه

Greenhouse

استفاده می کنیم .

 

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .

اهداف کشت گلخانه ای :

 

تولید محصول در محلی که در آن محصول تولید نمی شود.

 

تولد در زمانی که کشت محصول در هوای آزاد غیر ممکن است .

 

افزایش عملکرد – افزایش کیفیت محصول

روش های معمول کشت در هوای آزاد بر اساس مساعد بودن شرایط محیط صورت می گیرد معمولا در اکثر مناطق کشور کاشت در بهار و برداشت در اواخر نابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوایل پاییز به طول می انجامد در روش های معمول کشت تمامی عملیات کاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است .

در صورتی که بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید با به کار گیریی روش هایی عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما.رطوبت نسبی و نور ) را تحت کنترل داشته باشیم . که برای این منظور از گلخانه

Greenhouse

استفاده می کنیم

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .

مزایایی کشت گلخانه ای :

 

1-

افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی که مثلا در مورد خیار تولید 20 کیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 کیلوگرم در همان یک متر مربع در هوای آزاد

2-

تولید بیش از یک محصول در سال (که در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممکن می باشد )

3-

افزایش کیفیت محصول تولیدی (که با کنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های کنترل بیولوژیکی و کاهش مصرف سموم که باعث افزایش کیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود )

4-

صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )

5-

استفاده از اراضی غیر قابل کشت با سیستم هیدرو پونیک (مانند گلخانه های پرورش سبزی در کیش )

6-

عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازار یابی مناسب و تنظیم برتامه کشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود که زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )

7-

تواوم کار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امکان کنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه

8-

ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و کار آموختگان کشاورزی و استفاده از اوقات فراغت کشاورزان در فصل های پاییز و زمستان .

[masi eng 47044]

معایب کشت گلخانه ای :

 

1- هزینه اولیه آن زیاد است و قسمت عظیم این هزینه صرف احداث گلخانه می شود که البته در صورت سود مند بودن محصول تولیدی این هزینه حداکثر در سه سال برگشت داده می شود .

2- نیاز به مراقبت دایمی (برخلاف کشت در هوای آزاد که با مراقبت کمتر میتوان به سود قابل توجهی دست یافت) در کشت گلخانه ای حتی لحظه ای غفلت میتواند خسارت جبران ناپذیری وارد کند (مثلا کاهش شدید دما در گلخانه در یک شب سرد زمستانی می تواند باعث نابودی کامل محصولات گلخانه ای شود)

در صورت تصمیم به کشت گلخانه ای چه باید کرد؟

1- مشخص کردن بازار فروش sell your crope before planting) ) باید مشخص شود محصول تولید در کجا به فروش خواهد رسید

2- تعیین زمان های مختلف سال از نظر میزان فروش محصول تولیدی , زمان کسادی و اشباع بازار , و زمان خلاء و نیاز شدید بازاز

3- تعیین نوع و ویژگی محصول مورد نیاز که مورد پسند مصرف کننده همان منطقه باشد (مثلا تولید کوجه فرنگی ریز یا درشت , تولید فلفل زرد,سیاه ویا ....)

4- جمع آوری اطلاعات هواشناسی منطقه مورد کشت (میانگین ده ساله حداقل دما در سرد ترین شب سال و میانگین حداکثر دما در گرم ترین روز سال ,میانگین ده سال بارندگی , تعداد روز های آفتابی, روز های ابری , روز های یخبندان , ....)

5- تعیین جهت های جغرافیایی و جهت وزش باد های غالب در منطقه

6- نوع خاک از نظر بافت , ساختمان ,PHخاک ,ECخاک و عناصر پر مصرف و کم مصرف , میزان آهک , ظرفیت تبادل کاتیونی ,و....

7- وضعیت آب منطقه از نظر کمی و کیفی که برای هر متر مربع بستر خاکی گلخانه حدود یک متر مکعب آب باید در دسترس باشد و نیز باید مواد حل شده جامد در آب مانند بیکربنات سدیم , کلر , فلور آب , در حد مطلوب باشد

8- مسافت گلخانه تا بازار مصرف

9- دستمزد کارگر در منطقه مورد احداث گلخانه

10-جمع آوریاطلاعات علمی در مورد کاشت داشت و برداشت و آفات بیماری ها و انبار داری محصول مورد کشت

11-بازدید از گلخانه های اطراف جهت جمع آوری اطلاعات علمی و تجربی آنان به منظور جلوگیری از تکرار اشتباه دیگران و ...

 

هزینه های ثابت گلخانه :

1- هزینه احداث 2- هزینه تاسیسات گرم کننده 3- هزینه تاسیسات خنک کننده 4- هزینه تاسیسات آبیاری 5- خرید سمپاش

هزینه های جاری :

1- هزینه آب . برق . گازوئیل. تلفن و ... 2- هزینه بذر 3- خرید کود 4- هزینه کارگری (از کاشت تا برداشت )

 

کل هزینه ها = هزینه های ثابت + هزینه های جاری

 

سود = فروش کل (عملکرد کل * قیمت ) - کل هزینه

 

تغذیه دی اکسید کربن

مقدار دی اکسید کربن موجود در هوا 0.03درصد و یا حدود 300پی پی ام می باشد. (هر میلیون کیلوگرم هوا دارای 300کیلوگرم دی اکسید کربن می باشد ) در مناطق صنعتی , باتلاقی و بستر رودخانه ها حدود 400پی پی ام و در برخی مناطق 200 پی پی ام است .

 

مقدار دی اکسد کربن موجود در هوا برای فتوسنتز کافی است.

کمبود دی اکسید کربن : در زمستان به علت مسدود بودن گلخانه , تبادلات هئای داخل گلخانه با محیط بیرون به حداقل می رسد و در ساعات آفتابی روز دی اکسید موجود در فضای گلخانه توسط فرآیند فتوسنتز از هوا گرفته شده و مقدار آن در گلخانه بسته مرتب کم می شود (کمتر از 200 پی پی ام ) که باعث کاهش فتوسنتز و توقف رشد می شود . یک برگ آفتابگردان در حال رشد , می تواند 2,4 متر در مدت یک ساعت مصرف کند . میزان دی اکسید کربن موجود در گلخانه بسته در عرض چند ساعت می تواند به نقطه بحرانی خود برسد ( پایین ترین حد ممکن ) و باعث بازماندن از رشد شود . مقدار بحرانی دی اکسید کربن 125- 25 پی پی ام است . ادامه کمبود دی اکسید کربن باعث طولانی شدن دوره کشت و کاهش کیفیت محصول می شود.

 

میزان دی اکسید کربن موجود در خاک بین 2500 - 2000 پی پی ام متغیر است . منبع تولید این گاز در خاک تجزیه مواد آلی خاک و تنفس ریشه می باشد . دی اکسید کربن از میان ذرات خاک انتشار می یابد . این گاز با آب ترکیب شده و تبدیل به کربنات و بی کربنات پتاسیم و منیزیم می شود . وجود دی اکسید کربن در خاک با کم کردن میزان اکسیژن خاک موجب کاهش رشد گیاه می شود . زهکشی ضعیف و غرقاب شدن خاک باعث کاهش میزان اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن خاک می شود .

 

تزریق دی اکسید کربن : افزایش غلظت دی اکسید کربن تا میزان 1500 – 1000 پی پی ام برای اکثر گیاهان مفید است . البته افزایش دی اکسید کربن در فتوسنتز بستگی به سایر عوامل موثر در فتوسنتز دارد . غلضت بالای دی اکسید کربن برای گیاه سمی است و باعث کاهش عملکرد کلروزه شدن( بین رگبرگ ) و نکروزه شدن برگ می شود . سطح آستانه دی اکسید کربن در گیاهان مختلف متفاوت است . مثلادر گوجه فرنگی 2200 و در خیار 1500 پی پی ام می باشد . در کاهو تزریق 1600 پی پی ام دی اکسید کربن باعث 31 درصد افزایش محصول و 20 درصد زود رسی می شود . در گوجه فرنگی تزریق 1000پی پی ام باعث 48 درصد و در خیار تزریق 1000پی پی ام دی اکسید کربن باعث 33 درصد افزایش عملکرد می شود .

وقتی دستگاه های تهویه به اندازه 5 سانتی متر باز باشند و یا پنکه های خنک کننده کار کنند میزان دی اکسید کربن داخل گلخانه به اندازه محیط آزاد است (حدود 300 پی پی ام ) . در مناطق گرم , در جایی که برای خنک کردن گلخانه دستگاه هاهی خنک کننده در تابستان به طور مداوم کار می کنند . تزریق دی اکسید کربن لازم است. وقتی تزریق دی اکسید کربن در زمستان انجام می شود رشد گیاهان و نیاز کودی نسبت به حالت عادی افزایش می یابد .

 

زمان تزریق دی اکسید کربن : تزریق دی اکسید کربن در تمام طول روز از طلوع آفتاب تا یک ساعت قبل از غروب صورت می گیرد . زمان تزریق به موقعیت گلخانه و عرض جغرافیایی هم بستکی دارد و در فصل های پاییز و زمستان صورت می گیرد . این عمل معمولا در اواخر شهریور یا اوایل مهر تا اواسط فروردین – اواسط اردیبهشت انجام می شود . در زمان تزریق باید کلیه دستگاه های تهویه و هواساز و خنک کننده خاموش باشد و در یچه تهویه کمتر از 5 سانتی متر باز باشد .

 

منابع تولید دی اکسید کربن : دستگاه مولد دی اکسید کربن قادر به تولید 1500پی پی ام در مساحت 465متر مربع می باشد . سوخت دستگاه مولد نقتی مایع , گاز , پروپان , نفت سفید و .... است . دستگاه را معمولا از سقف آویزان می کنند . دی اکسید کربن در دمای پایین به صورت منجمد است که به آن یخ خشک می گویند . دی اکسید کربن تحت فشار به صورت مایع است که گران قیمت است .

 

کمپوست ,CO2 و گلخانه : توجه بهبعضی از ویژه گی هایمربوط به مواد آلی کمپوست و میزان CO2 در هوای گلخانه می تواند مفید باشد . وقتی کمپوست با خاک مخلوط می شود CO2 و گرما تولید می شود . هنگامی که کپه های کمپوست تجزیه می شوند دمای آن ها به سهولت به بیش از 38 درجه سانتی گراد خواهد رسید که ین امر می تواند حتی به گرم شدن گلخانه در زمستان نیز کمک کند .

منبع: وبلاگ مهندسی کشاورزی

royan4.blogsky

[masi eng 47044]

تاثیر آبیاری بر رشد گیاهان گلخانه ای کم آبی در گیاهان به صورت علایمی مانند توقف رشد , کوچکتر شدن برگ , کوتاه شدن فاصله میان گره ها , بد شکل شدن برگ ها , سوختگی حاشیه برگ ها و ریزش برگ در گیاهان حساس به ریزش برگ مشاهده می شود . علایم کمبود آب در گل داوودی شامل تیره شدن برگ ها و در بگونیا به صورت خاکستری شدن برگ ها دیده می شود.

پر آبی به صورت علایمی مانند افزایش ارتفاع گیاه , آبدار شدن ساقه و نرم و شکننده شدن و گاهی پژمردگی و مرگ گیاه (در معرض نور ) , کاهش اکسیژن و صدمه به ریشه و عدم جذب آب و مواد غذایی و در نهایت پژمردگی و توقف رشد نمایان می شود . پر آبی به معنی مصرف بیش از حد آب در هر دور آبیاری نیست بلکه نشان دهنده تکرار دفعات استفاده از آب است . در زمستان گیاهان در مدت طولانی در معرض آب و هوای ابری هستند و معمولا یک یا دو روز در معرض هوای آفتابی قرار می گیرند . گیاهانی که به نور کم عادت کرده اند نمی توانند به سرعت به شدت نور زیاد پاسخ دهند در نتیجه مقدار آب کمی که از طریق ریشه ها جذب می شود نمی تواند مقدار آب از دست رفته از طریق تعرق را جبران نماید و پژمردگی اتفاق می افتد در این حالت ممکن است تصور شود که گیاه به آبیاری نیاز دارد ولی آبیاری مشکل را حادتر می کند . کندن خاک نشان می دهد که خاک مرطوب اما سرد است . پس سرما عامل اصلی است و ریشه ها نمی توانند آب جذب کنند .

زمان آبیاری : مدیریت آبیاری عامل اصلی در موفقیت کشت است . نیاز های رطوبتی گیاه با مرحله رشد فرق می کند و داننهال نسبت به گیاه بالغ به آب کمتری نیاز دارد . فصل سال بر میزان آب مورد نیاز موثر است . میزان نیاز آبی در تابستان بیشتر از زمستان است . نوع بستر رشد به کار رفته , سیستم حرارتی , نوع گلدان و نوع محصول نیز بر میزان نیاز آبی موثر است . بهترین روش برای راهنمایی کشاورز برای آبیاری استفاده از تجربیات سال های گذشته است که چه مقدار آب مصرف شده و واکنش گیاه به آن چگونه بوده است . ساده ترین روش استفاده از تانسیومتر است .

باید در زمان مناسب زمین یا گلدان را به خوبی آبیاری کرد . آبیاری ناقص (مثلا اگر نصف آب مورد نیاز داده شود) باعث می شود فقط نیمه بالایی سطح خاک خیس شده و نیمه دیگر آن خشگ باقی بماند و گیاه زود تر از موعد مقرر نیاز آبیاری مجدد پیدا می کند . و تکرار این عمل باعث صدمه به ریشه واز بین رفتن آن می شود . مقدار آب خارجی از گلدان باید حدود 15 – 10 درصد آب داده شده به گلدان باشد تا باعث شستشوی املاح از خاک و جلوگیری از تجمع آن شود .

به طور کلی هر متر مربع بستر کشت به عمق 1 سانتی متر به 1/1 لیتر آب و هر متر مربع کاشت با 18 سانتی متر عمق به 20 لیتر آب نیاز دارد .

PHآب آبیاری : بهترینPH بین 5/5 تا 7 متغیر است . خاک اره نرم و ظروف تورب یا پیت باعث کاهش PH آب و اسیدی شدن آن می شود .

سیستم های آبیاری : در گلخانه ها روش های مختلفی جهت آبیاری گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد که مهمترین آن ها به اختصار شرح داده می شود .

آبیاری دستی :آبیاری دستی ابتدایی ترین و متداول ترین روش است . از معایب آن می توان به زیاد شدن هزینه کارگری . اتلاف وقت , شسته شدن خاک و پاشیدن گل روی شاخساره گیاهان اشاره نمود . در این روش باید تمام گلخانه را لوله کشی کرد و شیر های آب در دو طرف سطح زمین انجام شود چون فشار آب موجب شسته شدن سطح خاک و فشردگی آن می شود . با استفاده از سر شیلنگ فشار آب کاهش می یابد .

آبیاری قطره ای : در این روش آبیاری از لوله پلاستیکی و پلی وینیل کلرید استفاده می شود (لوله نوع دوم نیازی به قیم نداشته و لنگر نمی اندازد) . بسته به دما , نوع خاک و گیاه حدود یک لیتر آب در متر مربع لازم است . از مزایای این روش می توان به شسته شدن نمک خاک , صرفه جویی در آب از طریق پخش مستقیم آب در اطراف ریشه و تسهیل کوددهی اشاره کرد .

آبیاری مه افشانی یا میست :در این روش پخش آب به صورت قطرات ریز در محیط کشت برخی از گیاهان زینتی و قلمه ها صورت می گیرد . پخش متناوب آب باعث کاهش دما و افزایش رطوبت در اطراف قلمه ها و در نهایت پایین آمدن تبخیر و تعرق می شود .

آبیاری زیر زمینی : در این روش با خاصیت کاپیلاریته آب بیشتری در دسترس گیاهان قرار می گیرد . در روش کشت مستقیم گیاه , در قسمت تحتانی یک لوله سفال به شکل 8 قرار داده می شود . کف بستر مقداری سنگریزه ریخته و به آن خاک اضافه می کنند و سپس گیاهان را داخل آن می کارند . در بهار و تابستان و اوایل پاییز با غرقاب کردن بستر آبیاری انجام می گیرد و مازاد آب خارج می شود . روش های دیگر آبیاری بستر کشت گیاهان گلخانه ی از روش های ذیل نیز استفاده می شود : آبیاری بارانی , آبیاری ثقلی(میکرودریپ), آبیاری نورانی, مه پاشی دینامیکی

منبع:وبلاگ مهندسی کشاورزی

royan4.blogsky

[masi eng 47044]

دی اکسید کربن در گلخانه

---

رشد و نمو گیاهان

سه عامل عمده در رشد و نمو گیاهان عبارتند از :

فتوسنتز، تنفس و تعرق

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

فتوسنتز :

یکی از اختلافات عمده بین گیاهان و حیوانات در کره زمین، توانایی گیاهان برای ساخت داخلی غذای خودشان می باشد. یک گیاه برای تولید غذای مورد نیاز خود به انرژی حاصل از تابش آفتاب، دی اکسید کربن موجود در هوا و آب موجود در خاک نیازمند است. اگر هر یک از این اجزاء دچار کمبود شود، فتوسنتز یا همان تولید غذا متوقف خواهد شد. در واقع اگر هر یک از این عوامل برای مدت زیادی قطع شود، گیاه از بین خواهد رفت.

هر گونه بافت گیاه سبز، توانایی انجام فرآیند فتوسنتز را داراست. کلروپلاست ه در سلولهای گیاه سبز، حاوی رنگدانه های سبزی هستند که کلروفیل نامیده می شوند و انرژی نور را به تله می اندازند. با این وجود برگها (با توجه به ساختار بخصوصشان) عمده ترین قسمت برای تولید غذا می باشند. بافتهای داخلی حاوی سلولهایی با مقادیر فراوان کلروپلاست می باشند؛ که در یک نظم و ترتیب خاص، به راحتی به آب و هوا اجازه جابجایی می دهند. لایه های اپیدرمی محافظ بالایی و پایینی برگها، حاوی تعداد زیادی دهانه می باشند که؛ از دو سلول نگهبان بخصوص در هر سمت تشکیل شده اند. سلولهای نگهبان، جابجایی (ورود دی اکسیدکربن و خروج اکسیژن و بخار آب از برگها) گازهای درگیر در فتوسنتز را کنترل می کنند. اپیدرمی های پایینی برگها به طور طبیعی، حاوی بیشترین تعداد دهانه می باشند.

 

تنفس :

کربوهیدرات های ساخته شده در طول فرآیند فتوسنتز، تنها وقتی برای گیاه با ارزش هستند؛ که به انرژی تبدیل شده باشند. این انرژی در فرآیند ساخت بافتهای جدید مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند شیمیایی که طی آن قند و نشاستة تولید شده در فرآیند فتوسنتز، به انرژی تبدیل می شود؛ تنفس نامیده می شود. این فرآیند مشابه سوزاندن چوب یا زغال سنگ برای تولید حرارت یا انرژی می باشد.

اگر اکسیژن محدود شود یا در دسترس گیاه قرار نگیرد، تنفس یا متابولیسم ناهوازی رخ خواهد داد. تولیدات حاصل از این واکنش، اتیل الکل یا اسید لاتیک و دی اکسید کربن می باشد. این فرآیند به عنوان فرآیند تخمیر یا اثر پاستور شناخته می شود*. این فرآیند در صنایع لبنیات کاربرد فراوان دارد. هم اکنون باید واضح باشد که تنفس عکس فرآیند فتوسنتز می باشد. بر خلاف فتوسنتز، فرآیند تنفس در طول شب نیز به خوبی روز صورت می گیرد. تنفس در کلیة اشکال زندگی و در همة سلولها صورت می گیرد. آزاد شدن دی اکسید کربن اندوخته شده و گرفتن اکسیژن همواره در سطح سلول اتفاق می افتد. در ادامه مقایسه ای بین فتوسنتز و تنفس آمده است.

 

فتوسنتز:

تولید غذا می نماید

انرژی را ذخیره می کند

در سلول هایی که حاوی کلروپلاست هستند رخ می دهد

اکسیژن آزاد می کند

آب مصرف می نماید

دی اکسید کربن مصرف می نماید

در روشنایی صورت می پذیرد

 

تنفس :

غذا رابرای تولید انرژی گیاه به مصرف می رساند

انرژی آزاد می کند

در همة سلولها صورت می گیرد

اکسیژن را مورد استفاده قرار می دهد

آب تولید می نماید

دی اکسید کربن تولید می نماید

در تاریکی هم به خوبی صورت می پذیرد

 

تعرق:

تعرق فرآیندی است که در طی آن گیاه آب از دست می دهد. عمدتاً این کار از طریق دهانة برگها صورت می گیرد. تعرق فرآیندی ضروری است که حدود 90% از آب وارد شده به گیاه از طریق ریشه ها را مورد استفاده قرار می دهد.10% باقیماندة آب در واکنشهای شیمیایی و در بافتهای مختلف گیاه به مصرف می رسد. فرآیند تعرق برای حمل مواد معدنی ازخاک به گیاه، خنک نمودن گیاه در فرآیند تبخیر و نیز برای جابجایی قند و مواد شیمیایی گیاه کاملاً ضروری است. مقدار آب ازدست رفتة گیاه به چندین فاکتور محیطی از جمله دما، رطوبت، وزش باد یا جابجایی هوا وابسته است. با افزایش دما و یا جابجایی هوا، رطوبت نسبی کاهش یافته و این باعث می شود که سلولهای نگهبان در برگها، دریچه های استومتا را باز کنند؛ به این ترتیب نرخ تعرق افزایش می یابد.

 

دی اکسید کربن در گلخانه

سالهای زیادی است که به منافع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد. همانطور که در بخش قبل اشاره شد، فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همة پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیلة غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از :

گلدهی قبل از موعد

بازده میوه دهی بالاتر

کاهش جوانه های ناقص در گلها

بهبود استحکام ساقة گیاه و اندازة گل

 

بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

برای اکثر محصولات گلخانه ای، میزان خالص فتوسنتز به واسطة بالا بردن میزان دی اکسید کربن از ppm 340 تا ppm1000 افزایش می یابد. آزمایش های صورت گرفته بر روی بیشتر گیاهان نشان داده است که با افزایش میزان دی اکسید کربن تا ppm1000 فتوسنتز به اندازة 50% افزایش خواهد یافت. البته برای بعضی از گیاهان اضافه کردن دی اکسید کربن تا ppm 1000 در نورکم، از لحاظ اقتصادی، توصیه نمی شود. برای بعضی دیگر از گیاهان مانند گل لاله ، هیچ پاسخی نسبت به اضافه کردن دی اکسید کربن مشاهده نشده است. دی اکسیدکربن در خلال باز شدن دهانه ای، توسط فرآیند پخش به گیاه وارد می شود. استومتاها سلولهای اختصاصی هستند که به طور عمده در قسمت زیرین برگها و در لایة بیرونی قرار گرفته اند. باز و بسته شدن این سلولها اجازه می دهد که معاوضة گازها صورت گیرد. تغلیظ 2CO دراطراف برگها، بالا گیری دی اکسید کربن در گیاهان را قویاً تحت تأثیر قرار می دهد. تغلیظ بیشتر 2CO، منجر به بالا گیری بیشتر 2CO در گیاهان می شود. سطح نور، دمای برگها و دمای هوای محیط، رطوبت نسبی، تنش آبی، غنی سازی دی اکسید کربن و میزان اکسیژن موجود در هوا و برگها از جمله فاکتورهای محیطی هستند که باز و بسته شدن استومتا را کنترل می نمایند.

غلظت دی اکسید کربن موجود در هوای محیط چیزی در حدود ppm340 (از لحاظ حجمی) می باشد. همة گیاهان در این شرایط به خوبی رشد می نمایند؛ اما بواسطة بالا رفتن غلظت 2CO تا1000 ppm، نرخ فتوسنتز نیز افزایش خواهد یافت؛ که در نهایت منجر به افزایش مواد قندی و کربو هیدراتهای قابل دسترس برای رشد گیاهان می شود. هر گونه گیاه سبز در حال رشد در یک گلخانه کاملاً بسته (که اصلاً تهویه نمی شود و یا اینکه تهویة کمی دارد) غلظت دی اکسید کربن را در طول روز به کمتر از ppm200 کاهش می دهد. کاهش در نرخ فتوسنتز، هنگامی که غلظت 2CO از ppm 340 به ppm 200 می رسد، برابر است با افزایش آن هنگامی که غلظت 2CO از ppm 340 به ppm 1300 می رسد. با یک حساب سرانگشتی در می یابیم که افت سطح دی اکسید کربن به پایینتر از سطح محیط تأثیرات بسیار بیشتری نسبت به افزایش آن به بالاتر از سطح محیط خواهد داشت.

در گلخانه های جدید و به بخصوص در سازه های دو جداره که نفوذ هوای بیرون کاهش یافته است؛ غلظت دی اکسید کربن در زمانهای بخصوصی از سال به راحتی می تواند به پایینتر از ppm 340 افت نماید. این موضوع تأثیرات منفی قابل توجهی برروی رشد گیاهان خواهد داشت. تهویة مناسب در طول روز می تواند میزان دی اکسید کربن را تا نزدیکی سطح محیطی آن بالا ببرد؛ اما میزان آن هرگز به سطح محیطی ppm340 باز نخواهد گشت. تأمین دی اکسید کربن تنها روش غلبه بر این اختلاف سطح و افزایش غلظت 2CO به بالاتر از ppm 340 است؛ که برای اکثر محصولات گلخانه ای پر منفعت می باشد. میزان غنی سازی دی اکسید کربن به نوع محصول، شدت نور، دما، تهویه، مرحلة رشد گیاه و ملاحظات اقتصادی بستگی دارد. نقطة اشباع دی اکسید کربن در غلظتی حدود 1000 تا ppm 1300 حاصل می شود. غلظت کمتری (800 تا ppm1000) برای محصولاتی مانند گوجه فرنگی، خیار، فلفل و کاهو توصیه می شود. افزایش غلظت دی اکسید کربن دورة رشد گیاه را کوتاه می نماید (5 تا10 درصد)، کیفیت و بازده محصول را بهبود می بخشد و همچنین اندازه و ضخامت برگها را افزایش می دهد.

منابع دی اکسید کربن: دی اکسید کربن را می توان از سوزاندن سوختهای پایة کربن مانند گاز طبیعی، پروپان، نفت سفید و یا اینکه مستقیماً از تانکهای مخصوص نگهداری دی اکسید کربن خالص تهیه نمود. البته هر یک از منابع فوق الذکر دارای مزایا و معایب بالقوه ای می باشند. وقتی که گاز طبیعی، پروپان یا نفت سفید سوزانده می شود، تنها دی اکسید کربن تولید نمی شود؛ بلکه همراه با آن حرارت نیز تولید می شود، که به طور طبیعی موجب گرم شدن سیستم می شود. باید توجه داشت که احتراق ناقص یا سرایت مواد سوختی به داخل گلخانه، می تواند منجر به از بین رفتن گیاهان شود. اکثر منابع گاز طبیعی و پروپان دارای مقدار کمی (به اندازة کافی پایین) آلودگی می باشند. باید توجه داشت، در سوختی که برای تأمین دی اکسید کربن مورد استفاده قرار می گیرد، مقدار سولفور بیشتر از 0.02% (از لحاظ وزنی) نباشد. احتراق سوختها همچنین منجر به تولید رطوبت می شود. برای گاز طبیعی به ازای هر متر مکعب گاز سوخته شده، kg 1.4 بخار آّب تولید می شود. در مورد پروپان، مقدار رطوبت تولید شده به ازاء هر کیلوگرم دی اکسید کربن، کمی پایین تر از گاز طبیعی است.

گاز طبیعی، پروپان و سوختهای مایع در ژنراتورهای مخصوص دی اکسیدکربن سوزانده می شوند. اندازة دستگاهها (Btu تولید شده) و اندازة جریان هوای افقی در گلخانه، تعداد و موقعیت این دستگاهها را تعیین می نماید. مهمترین مشخصة این مشعلها این است که؛ سوخت باید به طور کامل سوزانده شود. بعضی از کارخانجات مشعلهایی ساخته اند که می تواند هم گازطبیعی و هم پروپان را مورد استفاده قرار دهد. به علاوه این واحدهای تولید 2CO دارای خروجی قابل تنظیم هستند. اشکال بالقوه این سیستم این است که حرارت و بخار آب تولید شده ممکن است موجب تأثیر موضعی بر دما و شیوع بیماریها در گلخانه شود.

به عنوان یک پیشنهاد، می توان قسمتی از گاز دودکش بویلر گاز طبیعی، مربوط به سیستم حرارتی آب داغ، را به عنوان وسیله ای جهت تأمین دی اکسید کربن به داخل گلخانه هدایت نمود. البته این سیستم باید به چگالنده گاز دودکش، که برای تأمین این هدف طراحی شده است، مجهز باشد.

نکتة قابل توجه این است که همة بویلرها (بخصوص بویلرهای قدیمی) برای این کار طراحی نشده اند. بویلرهای گاز طبیعی باید احتراق تمیزی داشته باشند؛ اکسیدهای نیتروژن (NOx) و اتیلن تولید نکنند و یا حداقل، مقدار آنها در محصولات احتراق کم باشد.

در این سیستم، لوله های گاز در جایی که بویلر به لولة دودکش متصل شده است، بیرون کشیده می شوند. واحد های چگالنده برای کاهش دما و رطوبت گاز ورودی به گلخانه طراحی می شوند. یک سیستم کنترل مانیتوری، پیوسته محافظت ایمنی لولة گاز را برای کنترل سطح مونو اکسید کربن انجام می دهد. سطح مجاز مونو اکسیدکربن (CO) در لولة گاز چیزی بین 6 تا ppm 10 است. یک هواکش ظرفیت پایین که دارای مکش کلی کمی است، حجم ثابتی از گاز را مکش می نماید. یک هواکش دیگر برای اختلاط گازهای دودکش با هوای گلخانه مورداستفاده قرار می گیرد؛ و در پایان این مخلوط به داخل گلخانه هدایت می شود. این سیستم شرایطی را فراهم می نماید که دی اکسید کربن از پایین به میان محصولات هدایت شده و قبل از خروج از منافذ و دریچه ها، در میان گیاهان به سمت بالا حرکت نماید. سیستم تحویل باید به گونه ای طراحی شده باشد که توزیع یکسانی را در سراسر گلخانه در بر داشته باشد.

می توان یک سیستم حرارتی آب داغ را برای افزایش بازده و نیز تأمین دی اکسید کربن در طول روز (هنگامی که نیازی به حرارت وجود ندارد) به یک تانکر عایق جهت ذخیرة آب داغ مجهز نمود. حرارت تولید شده در طول روز به وسیلة تانکر آب داغ ذخیره شده و در هنگام شب بر حسب نیاز مورد استفاده قرار می گیرد.

تأمین دی اکسید کربن با استفاده از گاز دودکش در تابستان، حرارت ذخیرة بسیار بیشتری از آنچه که به هنگام شب مورد نیاز است، حاصل می نماید. در طول ماههایی از تابستان، از آنجا که دمای محیط بیرون به هنگام شب اغلب بالاتر از 22 درجة سانتیگراد می باشد، حرارت ذخیره شده مورد نیاز نیست؛ در این موقعیت باید کاربرد دی اکسید کربن را محدود نمود.

[masi eng 47044]

دی اکسید کربن مایع (حتی با وجود اینکه معمولاً گرانتر است) مورد پسند بسیاری از پرورش دهندگان گل و گیاه قرار گرفته است. مزایای عمدة استفاده از دی اکسید کربن مایع عبارتند از :

خلوص فراورده

عدم تولید حرارت و رطوبت

عدم نگرانی از زیان رساندن به محصولات

کنترل بهتر غلظت دی اکسید کربن در گلخانه

انعطاف در وارد کردن دی اکسید کربن به گلخانه در هر زمان

 

دی اکسید کربن خالص در مخازنی که توسط تریلر حمل می شود، به گلخانه منتقل می گردد. تانکرهای نگهداری مخصوص (که معمولاً از فروشنده اجاره می شود)، برای هر واحد گلخانه مورد نیاز است. دی اکسید کربن متراکم به صورت مایع می باشد و باید توسط یک واحد تبخیرکن، تبخیر شود.

سیستم توزیع دی اکسید کربن مایع در محیط گلخانه، از لحاظ طراحی و نصب ساده تر می باشد. اکثر استفاده کنندگان از این سیستم، لوله های پلی وینیل کلراید (pvc) انعطاف پذیر18 میلیمتری را مورد استفاده قرار می دهند. این لوله ها باید در فواصل مناسب سوراخ شده باشند. برای یک بهره برداری کوچک ممکن است دی اکسید کربن توسط کپسول فراهم گردد.

هنگامی که فرد گلخانه دار برای پرورش گیاهان از کود حیوانی یا دیگر مواد ارگانیک استفاده می کند، غلظت دی اکسید کربن در گلخانه بواسطة فرآیند تفکیک افزایش خواهد یافت. مقدار تولید شده به پایداری کود حیوانی و فعالیت میکروارگانیسم ه، که مواد ارگانیک را به دی اکسید کربن تبدیل می کنند، وابسته است. البته تولید 2CO از کود حیوانی تنها برای حدود یک ماه قابل توجه می باشد. در بعضی از موارد رشد ارگانیک پوشش میانی گیاه مانند الیاف نارگیل، غلظت دی اکسید کربن را در طول شب به حدود ppm 1200 افزایش خواهد داد. این موضوع معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند؛ چراکه غلظت دی اکسید کربن در روشنایی روز به طور کاملاً سریع افت می نماید.

تراز های تکمیلی برای دی اکسید کربن :

امروزه اکثر پرورش دهندگان شرایط محیطی گلخانه را به وسیلة حسگرهای متصل به یک کامپیوتر مرکزی، برای یکپارچه سازی فاکتورهای محیطی مختلف، کنترل می نمایند. یک کنترل کنندة دی اکسید کربن، که معمولاً یک آنالیزگر گازی مادون قرمز ( IRGA ) می باشد، برای نمایش و کنترل حداقل و حداکثر غلظت دی اکسید کربن در گلخانه مورد استفاده قرار می گیرد. واحد IRGA را می توان به تنهایی یا مثل اکثر موارد در اتصال با یک کامپیوتر کنترل کنندة محیط بکار برد. در مورد اخیر، کامپیوتر کنترل کنندة محیط برای کنترل میزان دی اکسید کربن در اجماع با سطح نور، مرحلة تجدید هوا، و سرعت جریان هوا مورد استفاده قرار می گیرد؛ البته واحد IRGA به یک کالیبراسیون روزمره برای اطمینان از دقت اندازه گیری نیازمند است.

نرخ تأمین دی اکسیدکربن وابسته به پاسخ محصولات و ملاحظات اقتصادی می باشد. در حالت کلی تأمین دی اکسیدکربن به اندازة ppm 1000 در طول روز، هنگامی که دریچه ها بسته است، توصیه می شود. هنگامی که دریچه ها به اندازة 10% باز می شوند، می توان تأمین دی اکسیدکربن را قطع یا به مقدار 400 تا ppm 600 کاهش داد. برای به دست آوردن بازده اقتصادی بالاتر می توان غلظت دی اکسیدکربن را با توجه به میزان نور تنظیم نمود. موارد زیر تدابیر توصیه شده برای پروش دهندگان سبزیجات می باشد :

در روزهای آفتابی در حالیکه دریچه هابسته هستند، میزان دی اکسیدکربن را به اندازة 1000 ppm تأمین نمایید.

در روزهای ابری، هنگامی که میزان نور پایینتر از 2watt/m 40 می باشد، تأمین دی اکسیدکربن را تنها به اندازة ppm 400 در نظر بگیرید.

با این وجود اکثر پرورش دهندگان گل بدون توجه به میزان نور، غلظت دی اکسیدکربن را به طور ثابت در ppm 1000 در نظر می گیرند. کامپیوتر کنترل کنندة محیط را می توان با توجه به میزان نور، برای تنظیم غلظت دی اکسیدکربن برنامه ریزی کرد؛ اما هنگامی که دریچه ها بیش از 10% باز می شوند و یا با فرارسیدن مرحلة دوم از عملیات فن های خروجی، میزان دی اکسیدکربن را باید در مقدار ppm 400 ثابت نمود.

از آنجا که به هنگام شب هیچ فتوسنتزی رخ نمی دهد، طبیعتاً احتیاجی به تأمین دی اکسید کربن نمی باشد. در واقع تغلیظ دی اکسید کربن در نتیجة تنفس گیاه صورت خواهد گرفت. بنابراین مشاهدة غلظت دی اکسیدکربن در حدود 500 تا ppm 600 در اوایل صبح نباید غیر عادی به نظر برسد.

دی اکسیدکربن در یک گلخانه به وسیلة مبادلة طبیعی هوا و فتوسنتز کاهش می یابد.

مبادلة طبیعی هوا :

دزرها و منافذ در گلخانه اجازه می دهند هوای بیرون، که تنها دارای ppm 340 دی اکسید کربن می باشد، به داخل گلخانه نفوذ کند. یک مقدار میانگین برای نفوذ هوا در یک گلخانه می تواند به اندازة تعویض هوای کامل در یک ساعت باشد. برای جبران این رقیق سازی و تثبیت میزان دی اکسید کربن در ppm 1300 ، باید 2m100/2 kg CO0.37 در هر ساعت به محیط گلخانه اضافه شود.

باید توجه داشت که برای ارتفاع و عرض بیشتر گلخانه، باید مقدار مزبور را تصحیح نمود. یک گلخانه که دارای پهنای بیشتری نسبت به گلخانة دیگر با همان ارتفاع باشد، حجم هوای نفوذی بیشتری خواهد داشت. برای گلخانه هایی که دارای پوشش دو جداره (دو جدارة پلی اتیلن یا اکریلیک) هستند، مقدار نفوذ هوا به اندازة 4/1 تا 3/1 حجم هوای گلخانه در یک ساعت را می توان انتظار داشت. برای گلخانه هایی که دارای تهویة اجباری هستند، اگر فن ها در حال کار باشند، غلظت دی اکسید کربن در مقدار کمتری تثبیت خواهد شد.

فتوسنتز :

گیاهان در طول فرآیند فتوسنتز دی اکسید کربن را مورد استفاده قرار می دهند. نرخ مصرف باتوجه به نوع محصولات، شدت نور، دما، مرحلة رشد گیاه و میزان مواد مغذی متفاوت خواهد بود. یک مقدار میانگین مصرف به اندازة 2m100/hr/kg 0.24-0.12 محاسبه شده است. نرخ بالاتری از مصرف در صورتی که روز کاملاً آفتابی باشد وگیاهان کاملاً سبز باشند صورت خواهد گرفت.

وقتی که این دو عامل با هم جمع شوند، با توجه به محاسبات صورت گرفته، می باید برای تثبیت غلظت دی اکسید کربن در ppm 1300 (در یک گلخانه استاندارد) حدود 2m100/hr/kg 0.60-0.50 به محیط آن اضافه نمود. برای یک گلخانه با پوشش دوجدارة پلی اتیلن این مقدار برابر با 2m100/hr/kg 0.35-0.25 خواهد بود. در یک گلخانة شیشه ای تأمین دی اکسید کربن عمدتاً برای جبران رقیق سازی مربوط به نفوذ طبیعی هوا صورت می گیرد؛ در حالیکه برای گلخانه ای با پوشش دوجدارة پلی اتیلن مقدار دی اکسید کربن مورد نیاز برای جبران نفوذ هوا و فتوسنتز به یک اندازه خواهد بود.

ظرفیت مشعل مورد نیاز :

جهت محاسبة ظرفیت مشعلها فقط گاز طبیعی و پروپان در نظر گرفته شده است. این موضوع از آنجا نشأت می گیرد که این سوختها عمومی ترین سوختهای مورد استفاده در صنعت می باشند. پرورش دهندگانی که دارای آنالیزگر گاز دی اکسید کربن یا کامپیوتر کنترل کنندة محیط نمی باشند، می بایست اندازة مشعلها را به صورت کاملاً دقیق تعیین کنند. این دقت مخصوصاً در مورد گلخانه های ساده با پوشش معمولی کاملاً ضروری است. در جدول1-2 ظرفیت مشعل های مورد نیاز برای تثبیت ppm 1300 دی اکسید کربن در گلخانه درج شده است. این مقادیر بر اساس نرخهای جبران، که قبلاً اشاره شد، لیست شده اند. با توجه به مقادیر توصیه شده در این جدول، می توان محاسبه کرد که وقتی از گاز طبیعی به عنوان سوخت استفاده می شود، رطوبت نسبی به اندازة 3 تا 6 درصد افزایش خواهد یافت. البته این افزایش از حرارت تولید شده توسط مشعلهای 2CO متأثر نخواهد شد؛ به خصوص هنگامی که درجه حرارت به اندازة یک درجه سانتیگراد افزایش یابد، هیچ تأثیری بر روی رطوبت نسبی نخواهد داشت.

در چه زمان هایی تأمین دی اکسید کربن صورت می گیرد؟

از آنجا که به طور طبیعی فرآیند فتوسنتز در روشنایی روز صورت می گیرد، تأمین دی اکسید کربن در هنگام شب لازم نیست. با این وجود، در روزهای ابری برای جبران نرخ کمتری از فتوستز، تأمین دی اکسید کربن برای گلخانه توصیه می شود. البته در این صورت به دلیل کاهش نرخ فتوسنتز، تغلیظ دی اکسید کربن به مقدار بیشتری صورت خواهد گرفت. تأمین دی اکسید کربن را باید یک ساعت قبل از طلوع آفتاب آغاز و یک ساعت قبل از غروب متوقف نمود. تأمین دی اکسید کربن هنگامی که از روشنایی high pressure sedium (HPS) در شب استفاده می شود، به صورت کاملاً جدی توصیه می شود.

اگرچه سطح بهینة دی اکسید کربن با افزایش شدت نور افزایش می یابد، اما این کار با توجه به سرعت باد و برای تثبیت غلظت ppm 1000 وقتی که دریچه ها بیش از 10 تا 15 درصد باز می باشند (یا اینکه فن های خروجی در حال کار هستند)، اغلب کار بیهوده ای می باشد. مطلب مهم این است که پرورش دهندگان، دی اکسید کربن را در سراسر گلخانه به صورت یکنواخت توزیع نمایند. گردش هوای اضافی در گلخانه می تواند نرخ توزیع دی اکسید کربن را به وسیلة کاهش لایة مرزی در اطراف سطح برگها افزایش دهد.

جدول ظرفیت مشعل مورد نیاز برای تثبیت ppm 1300 دی اکسید کربن در گلخانه

پروپان

گاز طبیعی

 

2m1000/kw

hr/2m1000/3m

2m1000/kw

hr/2m1000 L/

گلخانة شیشه ای

36-30

3.4-2.8

24-20

3.4-2.8

گلخانة پلاستیکی

18-15

1.7-1.4

12-10

1.7-1.4

[masi eng 47044]

توزیع دی اکسید کربن در گلخانه :

وجود یک سیستم توزیع مناسب دارای اهمیت زیادی است. توزیع دی اکسید کربن عمدتاً به حرکت هوا در میان گلخانه وابسته است. این موضوع ناشی از آن است که دی اکسید کربن در خلال فرآیند پخش نمی تواند مسافت زیادی را طی نماید. به عنوان مثال هنگامی که برای یک محوطة بزرگ و یا برای چند گلخانة متصل به هم، تنها یک منبع دی اکسید کربن مورداستفاده قرار می گیرد، سیستم توزیع مناسبی باید نصب شود. این سیستم باید به گونه ای طراحی شود که توزیع یکسانی را در سطح گلخانه، بخصوص زمانی که از دی اکسید کربن مایع یا دی اکسید کربن مربوط به گاز دودکش استفاده می شود، فراهم نماید. فن های جریان افقی یا سیستم های فن- جت، توزیع یکنواختی را به وسیلة حرکت حجم زیادی از هوادر گلخانه (هنگامی که دریچه های بالایی بسته شده و فن های خروجی در حال کار نمی باشند) فراهم می نمایند. امروزه پرورش دهندگانی که از دی اکسید کربن مایع یا دی اکسید کربن مربوط به گاز دودکش استفاده می کنند، از سیستم توزیعی با شیر مرکزی همراه با لوله های منحصر به فرد، که دارای سوراخ هایی با فاصله مساوی هستند، استفاده می کنند. این لوله ها در قسمت پایین محصولات (سایه بان) قرار گرفته اند. البته جریان هوا در گلخانه نیز کسب دی اکسید کربن توسط محصولات را افزایش می دهد. در واقع با این کار لایة مرزی اطراف برگها کاهش یافته و مولکولهای دی اکسید کربن به سطح برگها نزدیکتر می شوند.

خسارت ناشی از تأمین دی اکسید کربن بر روی گیاهان :

هرگز نباید اجازه داد که غلظت دی اکسید کربن در گلخانه از حد مجاز بالاتر رود. غلظت دی اکسید کربن به اندازة ppm 5000 می تواند موجب سرگیجة انسان شود. میزان بالاتر دی اکسید کربن از آنچه که توصیه شده میتواند موجب از بین رفتن برگهای پیر خیار و گوجه فرنگی گردد. برگهای بنفشة آفریقاییبسیار سخت و شکننده شده و رنگ خاکستری متمایل به سبزی به خود می گیرند. در این حالت اغلب گلبرگها حالت بدشکلی داشته و به طور کامل باز نمی شوند. علائم مشابهی در گلهای فریزی که برای آنها مشعل های دی اکسید کربن به عنوان منبع تأمین حرارت گلخانه مورد استفاده قرار گرفته اند و به این وسیله مقادیر مفرطی از دی اکسید کربن تولید و به گلخانه وارد شده است مشاهده گردیده است. باید توجه داشت که به جز در مواقع ضروری نباید از مشعل های دی اکسید کربن به عنوان سیستم حرارتی استفاده نمود.

از آنجایی که دی اکسید سولفور (ppm 0.2 در هوای اتمسفر) می تواند موجب فساد شدید گیاهان شود، محتویات سولفور در سوخت مورد استفاده نباید بیش از 0.02 درصد باشد. سوختهایی مانند No.2 oil و bunker C (# 6 Oil) برای تأمین دی اکسید کربن مناسب نمی باشند.

اتیلن در غلظت ppm 0.05 و پروپیلن در سطوح بالاتر می توانند موجب پیری زودرس گیاهان خیار و گوجه فرنگی گردند. اتیلن اغلب در اثر احتراق ناقص تولید می شود. در حالیکه تولید پروپیلن معمولاً مربوط به استفاده از پروپان می باشد. خطوط نشت دار تأمین پروپان در گذشته خسارت های مالی جدی به پرورش دهندگان وارد ساخته است. مونو اکسیدکربن (CO) که معمولاً به خودی خود مسأله ای ایجاد نمی کند، اغلب به عنوان شاخص احتراق ناقص مورد استفاده قرار می گیرد. تجاوز میزان مونو اکسید کربن از ppm 50 در گاز دودکش نشان دهندة وجود اتیلن به مقداری است که می تواند موجب خسارت شود.

مشعل هایی که دمای شعلة بالایی دارند، می توانند موجب تشکیل اکسیدهای نیتروژن (NOx و 2NO) شوند. مقادیر بیش از اندازة اکسیدهای نیتروژن می تواند باعث کاهش رشد و حتی از بین رفتن گیاهان شود. باید بویلرهای مجهز به مشعلهایی که NOx کمی تولید می کنند برای تأمین دی اکسید کربن از گاز دودکش مورد استفاده قرار گیرند.

وجود مقدار کمی از مخلوط 2SO و NOx، خسارت بیشتری از وجود مقادیر بالا از هر کدام از آنها بر گیاهان وارد می کند. استفادة بیش از حد و طولانی مدت از دی اکسید کربن (به خصوص در مورد گوجه فرنگی) می تواند منجر به عدم پاسخ گیاه نسبت به تأمین دی اکسید کربن شود. انقطاع در استفاده از دی اکسید کربن برای چند روز می تواند موجب بهبود پاسخ گیاهان شود.

توجه :

یک کیلوگرم دی اکسید کربن برابر 570 لیتر است.

یک متر مکعب گاز طبیعی می تواند 1000 لیتر (kg 1.8) دی اکسید کربن و 1.4 لیتر آب تولید نماید.

یک متر مکعب گاز طبیعی برابر 0.75 لیتر نفت سفید و برابر یک لیتر پروپان جهت تولید مقادیر یکسان دی اکسید کربن می باشد.

دی اکسید کربن تکمیلی :

دی اکسید کربن تکمیلی مربوط به تغلیظ آن در فضای گلخانه برای فراهم کردن مادة خام بیشتر جهت فرایند فتوستنز است. نور، آب و دی اکسید کربن به وسیلة گیاهان طی فرآیند فتوسنتز، جهت تولید کربوهیدراتها برای رشد و متابولیسم گیاه، مورد استفاده قرار می گیرند. میزان رشد گیاه به تعادل بین ساخت ترکیبات بالا انرژی(کربوهیدراتها) از دی اکسید کربن و آب در فرآیند فتوسنتز و بکارگیری این ترکیبات توسط فرآیند تنفس گیاه وابسته است.

می دانیم که مواد خام مورد نیاز جهت فتوسنتز، آب و دی اکسید کربن می باشد. مطالعات بیشماری روی محدودة زیادی از محصولات نشان داده که، میزان دی اکسید کربن موجود در اتمسفر نرخ فتوسنتز را محدود می نماید. آب احتمالاً یک فاکتور محدود کنندة مستقیم در مورد فتوسنتز نمی باشد. وقتی گیاهان به نقطه پژمردگی می رسند، در بافتهای خود مقادیر کافی آب برای فتوسنتز دارند. با این وجود پژمردگی باعث می شود که دریچه های دهانی (استومتا) گیاه بسته شوند؛ در نتیجه دی اکسید کربن موجود در بافتها به سرعت مصرف شده و دی اکسید کربن جدیدی نمی تواند به برگها وارد شود. بنابراین تأثیر غیرمستقیم کمبود آّب بر روی نرخ فتوسنتز احتمالاً به وسیلة محدود کردن تأمین دی اکسید کربن صورت می گیرد.

دی اکسید کربن موجود در اتمسفر غلظتی حدود ppm 340 دارد. البته این یک مقدار میانگین است. مقدار غلظت واقعی دی اکسید کربن در یک موقعیت مشخص می تواند متفاوت با این مقدار باشد. تغییرات آب و هوایی موجب 4 تا 8 درصد تغییر در غلظت دی اکسید کربن به صورت روزانه یا فصلی می گردد. این تغییرات ناشی از افزایش یا کاهش تابش خورشید، درجه حرارت، رطوبت نسبی و عبور جریانهای پرفشار می باشد. غلظت دی اکسید کربن در جو همچنین توسط فعالیت های انسانی، مانند سوزاندن سوخت های فسیلی، متأثر می گردد. غلظت دی اکسید کربن معمولاً در نزدیکی شهرها، کارخانجات و فعالیت های احتراقی بسیار بیشتر است.

در یک گلخانه که پر از گیاه است، غلظت دی اکسید کربن، تا زمانیکه درطول روز تهویه صورت گیرد، از غلظت دی اکسید کربن محیط پیروی می کند. غلظت دی اکسید کربن در طول دورة تاریکی بالا می رود؛ چرا که گیاهان هیچ دی اکسید کربنی برای فتوسنتز مصرف نمی کنند و به علاوه دی اکسید کربن به واسطة تنفس گیاهان و دیگر ارگانیسم ها تولید می شود. در طول دورة روشنایی که تهویه صورت نگیرد، غلظت دی اکسید کربن به پایین تر از غلظت آن در محیط افت می نماید.

تجدید هوا، اگر مقدور باشد، می تواند راه مؤثری برای تثبیت غلظت دی اکسیدکربن در گلخانه باشد. با این وجود هنگامی که در یک گلخانه شدت نور بالا باشد و سرمای بیرون مانع از تهویة مناسب شود، غلظت دی اکسید کربن افت خواهد کرد. در یک گلخانه کاملاً بسته، غلظت دی اکسید کربن تا حدود 150 تا ppm 200 افت می نماید. این مقدار غلظت در نزدیکی نقطة جبران دی اکسید کربن قرار دارد. در این نقطه، دی اکسید کربن تولید شده توسط تنفس گیاه با مقدار مصرف شدة آن در فرآیند فتوسنتز برابر خواهد بود. هنگامی که نقطة جبران دی اکسید کربن(هرچند به مدت کوتاهی) فرا برسد، رشد گیاهان به مقدار زیادی کاهش می یابد.

مطالعات زیادی نشان داده است که اگر دی اکسید کربن با غلظتی بالاتر از غلظت آن در محیط در اختیار گیاه قرار گیرد، موجب بهبود رشد گیاه می شود. خصوصاً 3 تا 4 برابر غلظت بیشتر دی اکسیدکربن، رشد گیاه را به اندازة 10 تا 25 درصد افزایش می دهد. دی اکسید کربن تکمیلی موجب افزایش سطح برگها، وزن خشک گیاه، شاخه های جانبی و در بسیاری از موارد موجب کاهش زمان گلدهی می شود. تأمین دی اکسید کربن در طول روز به اندازة 800 تا ppm 1000، برای افزایش رشد بسیاری از محصولات مانند بنفشة فرنگی، گل شمعدانی، گل حن، بگونی، گل اطلسی، گل داودی، گل مینای چینی، و گلهای رز مورد استفاده قرار گرفته است.

در یک گلخانه ممکن است در زمانهای بخصوصی غلظت دی اکسید کربن به پایین تر از سطح محیط کاهش یافته و رشد گیاهان محدود گردد. در یک گلخانه کاملاً درزبندی شده در طول زمستان و درحالیکه دریچه ها کاملاً بسته اند، میزان دی اکسید کربن به طور کامل افت می نماید. در روزهای آفتابی سرد که تعویض هوای اندکی صورت می گیرد، عمل فتوسنتز گیاهان می تواند سطح دی اکسید کربن داخل را به مقدار زیادی کاهش دهد؛ و به این ترتیب نرخ فتوسنتز محدود می گردد.

از آنجا که دی اکسید کربن به صورت گاز می باشد، همانند بسیاری از گازها از لحاظ کنترل دارای دشواریهایی می باشد. به محض اینکه محیط گلخانه گرم شود به تجدید هوا نیازمند است، لذا دی اکسید کربن تکمیلی از طریق دریچه ها به خارج رانده می شود. بنابراین اضافه کردن دی اکسیدکربن به محیط گلخانه به شرایط آب و هوایی سرد و ایام بخصوصی از سال محدود می گردد.

دی اکسید کربن – طول عمر گیاه :

تأثیر دی اکسید کربن تکمیلی به زمانبندی، استمرار و غلظت آن وابسته است. بکارگیری دی اکسید کربن تکمیلی در مورد نهالهای تخمی منجر به کاهش زمان نشاکاری، افزایش انباشتگی مادة خشک و سطح برگها، بیشتر از زمانی که تحت شرایط محیط بیرون قرار می گیرند، می شود. در مورد گیاه بگونیا با آزمایش کردن سطوح مختلف دی اکسید کربن و نور مصنوعی در گلخانه نتایج جالبی به دست آمده است. در صورتیکه بگونیا در معرض ppm 970 دی اکسید کربن، نور ملایم و دمای بالا (80 درجه فارنهایت) قرار گیرد، برداشت نشا چهار هفته طول خواهد کشید. این نتایج نشان دهندة 47% کاهش در زمان لازم برای برداشت نشا در مقایسه با موردی است که بدون اضافه کردن دی اکسید کربن صورت گرفته است. آزمایش مشابهی نیز در مورد گل شمعدانی و بنفشة فرنگی نشان داده، در صورتیکه دی اکسید کربن به میزان ppm 1000 در دسترس گیاه قرار گیرد، زمان لازم جهت برداشت نشا به میزان دو هفته کاهش خواهد یافت. واکنش گیاهان جوان نسبت به تأمین دی اکسید کربن بسیار بیشتر است. بنابراین زمان سنجی در تأمین دی اکسید کربن دارای اهمیت زیادی می باشد.

دی اکسید کربن- دما :

دمای مناسب می تواند تأثیر قابل توجهی بر میزان پاسخ گیاه نسبت به تأمین دی اکسید کربن داشته باشد. در مورد گل داودی افزایش دمای روزانه و تأمین دی اکسیدکربن (باهم)، موجب افزایش طول ساقه و وزن تر گیاه می شود. این افزایش بیشتر از حالتی است که هر یک از این عوامل به تنهایی در اختیار گیاه قرار گیرد.

جدول تأثیر دی اکسید کربن و دمای روزانه و شبانه بر وزن تر و طول ساقه در گل داودی

[masi eng 47044]

دی اکسید کربن – مواد مغذی :

با تأمین دی اکسید کربن در شرایط آفتابی و نیز با استفاده از افزایش مواد مغذی در دسترس گیاه می توان رشد گیاهان را تسریع بخشید. غلظت پایین مواد غذایی در محیط کشت موجب کاهش نرخ فتوسنتز و رشد گیاه می شود. در شرایطی که غنی سازی دی اکسید کربن انجام می شود و به خصوص هنگامی که توأماً نور تکمیلی هم مورد استفاده قرار می گیرد، کمبود مواد غذایی سریعاً رخ خواهد داد.

باور عمومی بر این است که تحت شرایط غنی سازی دی اکسید کربن، میزان کوددهی را باید افزایش داد. آزمایشات مختلف نشان داده که در این حالت بعضی از مواد غذایی سریعاً در محیط کشت دچار کمبود می شوند. در حالیکه تغییرات مواد غذایی دیگر بسیار اندک است. بهترین توصیه این است که پرورش دهندگان از نمایشگرهای نشان دهندة میزان مواد غذایی در خاک و بافتهای گیاه استفاده کنند و سپس برنامه های کوددهی خود را بر اساس نتایج حاصله تنظیم نمایند.

منبع :پارس بیولوژی

royan4.blogsky

[masi eng 47044]

بستر گلخانه و ساختمان ان

---

مقدمه :

 

هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روزانه ، دمای شبانه ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند .

به منظور تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال ناگزیر از فراهم ساختن شرایط محیطی مطلوب و کنترل عوامل خسارت زا نظیر بادهای زیادی بار ، طوفان های ویرانگر ، سرما و یخبندان و ..... از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار ، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می کند . با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت می گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه ، انتخاب مکان ، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد .

محل احداث گلخانه :

 

1-اولین مسئله ای که بایستی در نظر گرفته شود دسترسی به راههای حمل و نقل است که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد . چرا که بطور استاندارد هزینه فروش گل و گیاه نبایستی از یک چهارم سود ناخالص عمده فروشی بیشتر شود مگر اینکه هزینه های تولید فوق العاده پایین باشد .

2-عامل دیگر که تعیین کننده محل احداث گلخانه است نوع سوخت می باشد . در صورت احداث گلخانه در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .

3-عامل سوم دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب است که از فاکتورهای مهم احداث گلخانه می باشد . در بررسی میزان آب مورد نیاز بایستی توجه داشت که در هر بار آبیاری به ازاء هر متر مربع سطح مورد نظر 30-20 لیتر آب مورد نیاز است . استفاده از آب شهری گران تمام شده و هزینه تولید را بالا می برد همچنین فلوراید و کلر آن مضر است ، استفاده از چاه ارزانتر خواهد بود .

4- دیگر عامل اثر محیطی است که حتماً بایستی مد نظر قرار گیرد . جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه قلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد . شدت نور در ارتفاعات بلند برای پرورش محصولاتی نظیر رز و میخک مناسب است ولی برای محصولاتی که نیاز به شدت نور پایینی دارند ( همچون بتفشه آفریقایی ، بگونیا ، گلوکسینیا و اغلب گیاهان گلدانی برگ تزئینی که بومی مناطق حاره هستند ) مناسب نیست .

5-عامل مهم دیگری که تعیین کننده محل احداث گلخانه است نوع محصولی است که در برنامه تولید قرار دارد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . در همین رابطه در آمریکا چندین مجتمع تولید کننده میخک به دلیل عدم توجه به اختلاف دمای شبانه روزی مطلوب کشت و کار این محصول تعطیل و مجبور به نقل مکان به ارتفاعات شدند .

6-در احداث گلخانه ها ، در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و .... ضروریست چون فعالیت بسیاری از گلخانه ها بر همین اساس متوقف شده است .

7-محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .

جهت گلخانه :

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .

در صورتی که جهت باد خیلی تعیین کننده نباشد بایستی امتداد طول گلخانه ها شمالی _ جنوبی باشد . این مسئله در گلخانه هایی که در امتداد طول به هم متصل هستند با تأکید بیشتری توصیه می گردد .

نقشه احداث گلخانه :

از موارد مهم در احداث گلخانه توجه به طرح گسترش گلخانه است با ارایه یک نقشه گلخانه همراه با طرح گسترش آن بدون نیاز به جابجایی ساختمانها و گلخانه ها ، ساختمان های جدید گلخانه را می توان احداث نمود . در زمینهای شیبدار بهتر است عملیات ساختمانی را از وسط شیب انجام داد و طرح گسترش گلخانه با طرح گسترش 5 مرحله ای آمده است . در این نقشه ها درهای گلخانه که به داخل ساختمان سرویس باز می شوند دارای 7/2 متر ارتفاع 4/2 متر عرض هستند تا وسایلی نظیر تراکتورهای کوچک بتوانند به داخل آن وارد شوند . عرض ساختمان سرویس حدود 5 متر و در ورودی آن 7/3 متر عرض و 2/4 متر ارتفاع دارد تا عبور کامیون ها و تخلیه و بارگیری به خوبی صورت گیرد .

زمین مورد نیاز احداث گلخانه حداقل بایستی دو برابر سطح گلخانه باشد . در گلخانه های کوچک مساحت ساختمان های سرویس در حدود 13 درصد مساحت کف گلخانه است که با توسعه گلخانه ها این درصد کاهش می یابد و در گلخانه های خیلی بزرگ به 7% می رسد ولی بطور متوسط مساحت ساختمان سرویس را 10% کل ساختمان گلخانه ها در نظر می گیرند .

 

 

1-نقش احداث گلخانه تجاری با طرح توسعه 5 مرحله ای

 

زهکشی گلخانه :

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

بادکشن :

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

فرم های متفاوت گلخانه :

 

1-گلخانه های سوله ای منفرد به شکل A:

اسکلت اصلی این گلخانه ها معمولاً از آهن آلومینیوم یا چوب است . مزایای این گلخانه ها جذب نور بالا و در مواردی که جنس آنها از فلز باشد استحکام زیاد آنهاست . از معایب آنها نیز پرهزینه بودن و صرف انرژی گرمایی زیاد برای کنترل دمایی آن است این گلخانه ها بسته به موفقیت و شرایط محیطی و .... به سه شکل دو طرفه ، نیمه دوطرف و یکطرفه تقسیم بندی می شوند .

گلخانه های یکطرفه و نیمه دوطرفه در کنار ساختمانها بنا شده و مورد استفاده قرار می گیرند در این سبک از نور خورشید بهتر استفاده شده و نیاز به سوخت نیز کاهش می یابد .

گلخانه دوطرفه دو سقف به پهناهای مساوی دارد . در سطح جهانی کاربرد گلخانه های منفرد کاهش یافته است چرا که با اتوماسیون سازگار نیستند .

 

2-اشکال گلخانه های سوله ای منفرد

 

2- گلخانه های سوله ای به هم پیوسته :

 

همان گلخانه های نوع اول هستند که از قسمت طول به هم متصل بوده ، و دیواره عرضی مابین آنها برداشته شده و فضای به هم پیوسته ای را در داخل گلخانه ایجاد می کنند . این گلخانه ها هزینه کمتری نسبت به نوع اول داشته و کنترل محیطی آنها آسانتر و بهتر و تلفات انرژی گرمایی نیز کمتر است ، همچنین از سطح کل گلخانه هم بطور بهینه استفاده می شود . از ایرادات این گلخانه ها مناسب نبودن برای چند محصول و عدم تحمل برف سنگین است . علیرغم داشتن مسئله وزن برف ، از این گلخانه ها به نحو چشمگیری در اروپای شمالی و کانادا استفاده می شود . پوشش هر دو نوع گلخانه های فوق الذکر می تواند شیشه و یا پلاستیک باشد .

 

 

3- گلخانه های تراسی به هم پیوسته

 

3- گلخانه های تونلی و یا نیمه استوانه ای :

 

به کمک لوله های کمانی احداث می گردند به پایه های زیادی نیاز نداشته و سقف سازی این گلخانه ها نیز مشکل ندارد برای تولید گیاهان فصلی کاملاً مناسبند . از مشکلات آنها دشوار بودن تهویه است که البته در انواع پیشرفته آنها توسط کمپانیهای سازنده تمهیداتی برای تهویه در نظر گرفته شده است . نورگیری در این گلخانه ها بسیار مطلوبست . امروزه گرایش عجیبی به سمت استفاده از این قبیل گلخانه ها در هر دو شکل منفرد و پیوسته در سطح جهان وجود دارد . پوشش آنها می تواند پلاستیک فایبرگلاس یا مواد پوششی دیگر باشد .

 

 

4- چنر سیستم برای حل مسئله تهویه در گلخانه های نیمه استوانه ای

[masi eng 47044]

در احداث گلخانه های نیمه استوانه ای همیشه بین پهنای گلخانه ، ارتفاع قسمت میانی و سایر اجزاء رابطه ای وجود دارد.

 

5- رابطه بین اجزاء گلخانه در نیمه استوانه ای

 

4- گلخانه های نیمه استوانه ای با دیواره :

 

این گلخانه ها مشابه نوع قبل بوده با این تفاوت که یک دیواره عرضی از جنس فایبرگلاس یا پوشش پلاستیکی نیز دارند .

5- گلخانه های سایبانی (Lath house ) :

به منظور فراهم ساختن محیط سایه دار برای پرورش گیاهان حساس به گرما و نور شدید و فراهم سازی فضایی خشک برای گیاهان آماده برای فروش و کمک به مقاوم سازی آنها از این ساختمان ها استفاده می کنند . این گلخانه ها با یک اسکلت ساده مشابه گلخانه و پوشش های تخته نرده ای و یا پوشش های سایه انداز مصنوعی پوشیده می شوند .

6- شاسی سرد و گرم :

به منظور ایجاد فضای مناسب ازدیاد جنسی و غیر جنسی محصولات زینتی یا سبزیجات و یا مقاوم سازی گیاهان با شرایط فضای باز و همچنین فراهم سازی شرایط رشد تکمیلی برخی محصولات از این ساختمان های شبه گلخانه ای استفاده می کنند . اسکلت جانبی این ساختمانها می تواند از جنس بلوکهای سیمان ، آجر ، چوب و مواد مشابه بوده که با پوششی از شیشه یا پلاستیک پوشانده می شوند .

تفاوت میان شاسی سرد و گرم در این است که شاسی سرد تنها از نور خورشید گرمای خود را تأمین می کند . ولی شاسی گرم علاوه بر گرمای خورشید می تواند گرمای خود را از لایه کود دامی در حال پوسیدن ، کابلهای برق مخصوص و یا لوله های تولید کننده حرارت مثل لوله های آب گرم دریافت نماید .

 

انواع پوششهای گلخانه ای :

 

1-شیشه :

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه ها پرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد . کصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .

گلخانه هایی با پهنای بیش از 15 متر نیاز به اسکلتهای سوله ای محکم دارند . اجزای فولادی پهن و لوله ای یا آهن آلات در زوایا به هم متصل می شوند تا اسکلت خرپایی ( سوله ای ) بسازند که در محل اتصالات از بست ها و شمع ها استفاده می شود . شمعها اجزای حمایت کننده در مقابل فشار بوده در حالی که بستها اجزاء حمایتی در مقابل کشش می باشند .

ستون های وسط فقط در اسکلتهای بسیار وسیع سوله ای که 21 متر و یا بیشتر پهنا دارد بکار می روند امروزه گلخانه های شیشه ای بیشتر از نوع سوله ای هستند . گلخانه های سوله ای بیشتر بخاطر اینکه اقتصادی بوده و به راحتی ساخته می شوند مد نظر می باشند . شیشه ها بر روی قابهای پنجره نصب می شوند / قابها را می توان از جنس چوب ، آلومینیوم یا آهن انتخاب نمود . معمولاً شیشه ها در ابعاد 50 تا 100 سانتیمتر و ضخامت آنها در حدود 3 الی 4 میلیمتر در نظر گرفته می شود . در گلخانه های هلندی از شیشه های مات استفاده می شود . این شیشه ها بدلیل پراکندگی نور رشد یکنواختی را در گلخانه باعث می شوند . ولی عیب آنها بالا بودن درصد شکستگی است .

در آزمایشس با استفاده از شیشه هایی که 86% نور را عبور می دادند مشخص شد که نور عبوری در کل سطح گلخانه در حدود 60% بوده که این اختلاف به خاطر قاب پنجره ها و اجزاء اسکلتی و زاویه تابش خورشید می باشد .

2-پوششهای پلاستیکی :

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد .

از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های شیشه ای یک لایه است . امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت خاک بسترها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای کهستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد . گلخانه های نیمه استوانه ای یا کوانست برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .

در صورتی که از اسکلتهای چوبی استفاده شود می توان با رنگ نمودن چوب هم دوام آنها را افزود و هم با رنگ روشن سفید میزان نور داخل گلخانه را افزایش داد و قسمت داخل خاک پایه های چوبی را می توان با کمک یک ماده مقاوم کننده نظیر نفانات مس در مقابل پوسیدگی مقاوم نمود.

میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد .

صفحات محکم و شفاف PVC نیز در برخی نقاط بکار می روند که هزیده این صفحات 5-4 برابر ورقه های پلی اتیلنی بوده و عمری در خدود 2 سال دارند . این صفحات در معرض نور ماورای بنفش کدر شده و حالت شکنندگی پیدا می کنند.

امروزه اثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شوند.

9- گیره های جاسازی پوششهای پلیاتیلن دولایه

3-فایبرگلاس مقاوم(FRP ) :

در صورتی که بر روی اسکلت های سبک بکار روند هزینه تمام شده گلخانه کمتر از گلخانه های شیشه ای می شود . این پوششها در برابر ضربات عوامل خارجی شکنندگی کمتری نسبت به شیشه دارند . شدت نور یکنواختی در گلخانه فراهم می کنند . ( شبیه شیشه مات ) ولی عیب آنها کدر شدن سطوح پوشش فایبرگلاس است که نیاز به فرچه کشی و سپس آغشته کردن سطح آن بارزین اکریلیک می باشد . بسته به کیفیت آنها دوام متفاوتی دارند و قیمت انها نیز معمولاً ارزانتر از شیشه است در سالهای اول میزان عبور نور از آنها با شیشه برابری می کند و معمولاً برای پرورش گیاهان گلدانی برگ زینتی مناسب تر هستند در مدت زمان کمتری حنک شده ولی از نظر گرم کردن نیاز به انرژی تقریباً برابری با شیشه دارند . در احداث گلخانه به علت عدم نیاز به قاب ، نیروی کار و هزینه کمتری مورد نیاز می باشد . از معایب دیگر فایبرگلاس داشتن خطر آتش سوزی است .

سکوها و بسترهای کشت :

 

سکوبخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . این سکوها باید :

الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .

ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .

ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .

کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد .

ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند . در صورت استفاده از چوب بهتر است ضمت استفاده از چوبهای مقاوم آنها را با نفتانات مس اندود نمود .

نحوه قرار گرفتن سکوها :

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصوا دارد .

ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای محاور دیواره ها حدود 90 سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر می بایست 180 سانتی متر باشد .

سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه توریسمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .

الف _ سکوهای عرضی ب_ سکوهای شبه جزیره ای ج_ سکوهای طولی

بطور کلی در صورتی که تولید گلدانهای بزرگ مدنظر باشد می توان سکوها را عرضی نسب نمود تا جابجایی گلدان ها آسانتر باشد . در این حالت استفاده از سکوهای شبه جزیره ای مفید است . به این طریق تا حدود 80% فضای گلخانه ای قابل استفاده خواهد بود . راهروهای مرکزی را در حدود 2/1-6/0 متر در نظر می گیرند تا چرخ دستی حمل گلدان بتواند داخل آن حرکت کند و راهروهای فرعی را نیز در حدود 50 سانتیمتر در نظر می گیرند . همچنین در گلخانه های به هم پیوسته راهرویی ماشین رو را به عرض 4/2 متر در قسمت مرکزی به منظور حمل و نقل در داخل گلخانه در نظر می گیرند .

در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .

11- ساخت سکوی پرورش باتورهای سیمی فلزی

در برخی موارد نیز کف گلخانه را سنگفرش یا بتون و اسفالت متخلخل نموده و از حداکثر سطح گلخانه برای پرورش گیاهانی گلدانی استفاده می کنند . در ایران این حالت به وفور یافت می شود و حسن آن عدم نیاز به هزینه نسبتاً سنگین ساخت سکو و همچنین استفاده از سطح موثر نسبتاً مطلوب است . و عیب آن دشوار تر شدن کار برای کارگران و کم شدن تهویه بین گلدانی است .

سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده :

گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .

ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است . بستر بایستی V شکل بوده و از دو سطح مورب ساخته شده باشد . همچنین بایستی محل تقاطع دو سطح 4 سانتی متر گودتر از اطراف باشد و روی این قسمت با آجرها نصفه پوشانده و در طول بستر نیز شیبی در حدود یک درصد منظور گردد ، تا زهکشی به خوبی صورت پذیرد سپس اطراف آجر و کف بستر را با سنگریزه به ضخامتی در حدود 10-5 سانتی متر پوشانده و بر روی آن نیز خاک مناسب ریخته شود . بعد ها از این کانال زهکشی می توان برای بخاردهی و ضد عفونی خاک بستر نیز استفاده نمود .

نوع دیگر بسترهای زمینی استفاده از دیوارهای چوبی روکش دار ، ایرانیت یا بلوکهای بتونی است دیواره حداقل باید تا عمق 20 سانتی متر در خاک فرو رود تا به خاک زیرین دارای زهکشی خوب برسد . اما اگر خاک زیرین دارای زهکشی خوبی نباشد باید مطابق شکل 12 و زهکشی بسترهای کشت را با کمک لوله های سفالی سوراخ دار در کف بسترها و شن ریزی اطراف این لوله ها بهبود بخشید .

شکل 12

منابع :

 

اینگز ، جی . ای . 1372 . باغبانی تزئینی ، جلد دوم ، ترجمه منوچهر گرگان ، فولادی و نادر نارونی .

نلسون ، پی . وی . 1374 مدیریت گلخانه .

[masi eng 47044]

احداث گلخانه و تجهیزات مورد نیاز

---

مقدمه:

احداث گلخانه برای تولید میوه های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن 17 میلادی در اروپا آغاز و در سالهای اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک وآب و یا اشتغال زایی در سراسر جهان گسترش یافته است.

این صنعت در استان اصفهان از سال 1340 در منطقه فلاورجان با گلخانه های چوبی شروع شــــده و هم اکنون با احداث گلخانه های مدرن در سراسر استان, انواع محصولات نظیر خیار, گوجه فرنگی, فلفل دلمه ای رنگی, طالبی آناناسی, توت فرنگی, انواع گلهای شاخه بریده مانند رُز, ژربرا و....... در حال تولید است که علاوه بر تأمین بازارهای داخلی استان, به سایر استانها و مقداری نیز به خارج از کشور صادر می گردد.

برای اطلاع رسانی مناسب به متقاضیان احداث گلخانه در استان, سازمان جهادکشاورزی اصفهان مجموعه ای تحت عنوان (آشنایی با کشت های گلخانه ای) تدوین نموده که حاوی اطلاعات اجمالی از انواع محصولات گلخانه ای سازه ها و چگونگی صدور پروانه تأسیس گلخانه می باشد. که امید است مورد استفاده علاقه مندان تولیدات محصولات گلخانه ای قرار گیرد.

 

1- تعریف گلخانه:

گلخانه بخش محدودی از فضاست که در آن کلیه عوامل محیطی قابل کنترل بوده و برای کشتهای متراکم و تولید محصول خارج فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه احداث میگردد.

 

2- انواع گلخانه ها :

گلخانه ها از نظر نوع تو لید و نوع تیپ سازه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند.

تقسیم بندی بر اساس نوع تولید:

1-2- گلخانه های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی(ریحان- شاهی و........) می باشد.

2-2- گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رُز- ژربرا – گلایول – داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.

3-2- سالنهای گلخانه ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی

از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شوند.

4-2- گلخانه های چوبی

اسکلت اصلی این گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستیک مـی باشد. ارتفاع در ایـن سازه هـا 2 تا 3 متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و بدلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد. مزیت این گلخانه ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی بدلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه های مدرن بسیار کمتر است. بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه ها توسعه نیافته است و گلخانه های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه های مدرن تبدیل می شوند.

5-2- گلخانه های فلزی یا مدرن

اسکلت این گلخانه ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می باشد. ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از 5/4 متر است و بدلیل شرایط مناسب رشد گیاه در اینگونه سازه, عملکرد در واحد سطح نسبت به گلخانه های چوبی افزایش دارد.

اتصال قطعات در گلخانه های فلزی بوسیله پیچ ومهره(پرتابل)و یا استفاده از جوش می باشد. هزینه واحد گلخانه های پرتابل نسبت به سیستم جوشی 20-15% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت تر است. تیپ های مختلف سازه های موجود, مزایا و معایب در جدول شماره(1) نشان داده شده است.

جدول شماره(1)

عیوب مهم مزایای مهم نوع دریچه مصالح تیپ گلخانه تولید کم- آفات وبیماریهای زیاد و عمرکم ارزان بدون دریچه چوب-پلاستیک چوبی افزایش مصرف سوخت آلودگی کم و عمر زیاد جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک تونلی:تک واحدی گران تهویه خوب, قابل اتوماتیک شدن جانبی-سقفی لوله گالوانیزه-پلاستیک پیوسته:چند واحدی بسیار گران ، هزینه سوخت بالا استحکام بالا، عمرطولانی تهویه خوب –قابل اتوماتیک شدن جانبی- سقفی اسکلت فلزی-شیشه شیشه ای

6-2- سالنهای گلخانه ای تولید قارچ های خوراکی:

کارگاههای تولید قارچ های خوراکی با بلوک, آجر, سیمان, بصورت یک ساختمان معمـولی ســاخته می شود و در آن امکانات گرمایشی, سرماساز و رطوبت ساز تعبیه می شود.

بعضی از کارگاههای تولید قارچ بصورت گلخانه ای احداث میگردد ولی با توجه به اینکه رشد قارچ به نور ناچیزی نیاز دارد. پوشش های گلخانه ها از نوع پلاستیک های رنگی که نور ناچیزی باید از آن عبور کند انتخاب می شود.

قارچ های خوراکی که در ایران پرورش داده می شوند عبارتند از قارچ دکمه ای و قارچ صدفی, تولید قارچ دکمه ای علاوه بر سالنهای پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارد که تولید کمپوست آلودگی محیط را به همراه دارد. لذا باید این کارگاهها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست احداث شود.

بستر پرورش قارچ صدفی کاه وکلش غلات است و چون نیازی به کمپوست ندارد موجب آلودگی محیط نمی شود و در مناطق مسکونی هم می توان به پرورش آن اقدام نمود و نیازی به مجوز سازمان حفاظت محیط زیست ندارد.

 

3- انواع بسترهای کاشت محصولات گلخانه ای

بستر کاشت در گلخانه ها به دو صورت خاکی و یا هیدروپونیک(بدون خاک)هستند که در کشت خاکی ریشه گیاه در خاک قرار میگیرد که در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به دانش فنی زیادی ندارد ولی مقداری از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه خارج و بیماریهای خاکزی همواره کشت را تهدید می کند.

در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در موادی نظیر پرلایت, پشم سنگ, لیکا, ماسه و....... قرار داده می شود و مواد غذایی مستقیماً در دسترس گیاه قرار میگیرد که این روش مصرف آب را کاهش, بیماریهای خاکزی کم و عملکرد را در واحد سطح افزایش می دهد امّا نیاز به دانش فنی بالا و مدیر کارآزموده و متخصص دارد و هزینه ساخت هم 20-15 درصد افزایش می یابد.

 

4- عملکرد تولیدات گلخانه ای

مهمترین مزیت تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از: اشتغالزایی بالا, مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.

جدول شماره(2)عملکرد تعدادی از محصولات گلخانه ای

نوع محصول تعداد دوره کشت درسال عملکردسالانه در1000مترمربع(تن) اشتغال زایی در1000مترمربع- نفر ملاحظات خیار 2 25-30 تن 1/5- 1 گوجه فرنگی 1 15-20 تن 1/5- 1 فلفل 1 15-20 تن 1/5- 1 طالبی 1 17-22 تن 1/5- 1 توت فرنگی گیاه دائمی4ساله 12-8 تن 1/5- 1 گل رز گیاه دائمی6ساله 150-180هزارشاخه 3-2 ژربرا گیاه دائمی3ساله 180-200 هزارشاخه 3-2 آلسترومریا گیاه دائمی6ساله 200-220 هزارشاخه 3-2 لیسیانتوس یک ساله 200-250 هزارشاخه 3-2 قارچ صدفی 10-8 دوره 60 تن 8 سالنهای سه طبقه قارچ دکمه ای 6- 4 دوره 100 تن 30 سالنهای پنج طبقه حداقل سطح اقتصادی یک گلخانه 2500مترمربع می باشد که نیاز به 3000مترمربع زمین مناسب جهت احداث گلخانه دارد.

 

 

5- شرایط لازم برای احداث گلخانه

برای احداث هر گلخانه باید موارد ذیل مد نظر قرار گیرد.

1-5- محل مناسب احداث گلخانه

خاک محل احداث گلخانه باید دارای بافتی متوسط, زهکشی مناسب, فاقد شوری و قلیائیت, آهک و گچ باشد. محل گلخانه حتی الامکان نزدیک جاده های اصلی یا دارای جاده های مناسب باشد. شیب های تند, محلهای بادگیر مکان مناسبی برای احداث گلخانه نیستند. ابعاد زمین باید طوری انتخاب شود که بتوان گلخانه ها را در جهت شمال – جنوب در آن احداث نمود.

2-5- وجود آب کافی با کیفیت مناسب

حداقل آب مورد نیاز برای 1000مترمربع گلخانه در هر شبانروز در فصل تابستان(پیک مصرف)10-8 مترمکعب است که با توجه به میزان آب موجود, سطح گلخانه قابل احداث را میتوان مشخص کرد. علاوه بر مقدار آب, کیفیت آب از عوامل مهم در تولید محصولات گلخانه ای است.

تحمّل گیاه نسبت به املاح موجود در آب آبیاری متفاوت است. مهمترین عامل محدود کننده برای کشت های گلخانه ای شوری یا EC آب است.

EC قابل تحمّل برای گیاهان در جدول(شماره3)بیان گردیده است.

میزان EC اگر از مقادیر ذکر شده بیشتر گردد عملکرد محصول کاهش می یابد. علاوه بر EC, میزان سدیم قابل جذب(S.A.R),کلر, بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول مؤثرند لذا لازم است قبل از احداث گلخانه از آب مورد استفاده, آزمایش کاملی بعمل آید.

EC مناسب برای کشت محصولات گلخانه ای

جدول شماره (3)

نوع محصول EC قابل قبول ds/m خیار 2 گوجه فرنگی 2/5 توت فرنگی 1 فلفل 2 خربزه 2 گل رز1/3 آلسترومریا 1/5 لیسیانوس 2 گلایول 2

6- تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سیستم گرمایشی:

1- سیستم مرکزی: سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

2- سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.

ب- انواع سیستم سرمایشی:

1- سیستم خنک کننده تابستانه:

1-1- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.

(Fan and pad evaporative coding system)

2-1- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش)

(Fog evaporating cooling system)

2- سیستم خنک کننده زمستانه

2-1- سیستم تیوپ– پنکه (fan tube ventilation)

 

7- سایر تجهیزات مورد نیاز گلخانه

1- ژنراتور (برق اِضطراری) 2- ترموستات 3- سیستم آبیاری تحت فشار

 

8- آفات و بیماریهای مهم گلخانه ای در مناطق مرکزی

اسامی برخی از آفات و بیماریهای مهم که معمولاً به محصولات سبزی و صیفی و گل و گیاهان زینتی خسارت وارد می سازند به شرح ذیل می باشد.

الف- آفات گلخانه ای

مینوز

تریپس

شته ها

زنجرکها

مگس سفید

حلزون های صدف دارو(رابها)

کنه تارعنکبوتی

شپشکهای سپردار

آبدزدک

 

ب- بیماریهای گلخانه ای

بیماری سفیدک داخلی(دروغی)

بوته میری یا مرگ گیاهچه

بیماری سفیدک سطحی

پژمردگی آوندی ناشی ازفوزاریوم

نماتد مولد غده ریشه

بیماری پژمردگی ناشی از ورتیسلیوم

ویروس موزائیک خیار

علفهای هرز

 

[masi eng 47044]

ساختمان گلخانه ۲

---

سازه گلخانه:

یک گلخانه، وسیله ای برای تغییر محیط اطراف گیاهان، جهت بهبود شرایط رشد فراهم می کند.گلخانه ها در چند مورد قابل استفاده اند. بعضی از گلخانه ها برای عملیات سالیانه مورد استفاده قرار می گیرند، درحالیکه بعضی از آنها فقط برای پرورش گیاهان در فصلهای بهار و پاییز ساخته می شوند. در بعضی از شرایط آب و هوایی، برای پرورش تعدادی از گیاهان درتابستان (مانند گوجه فرنگی)، که در شرایط بیرون قابل کشت نیستند، گلخانه مورد نیاز می باشد.

ملاحظات کلی:

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. جهات غرب، شرق و شمال مطلوبیت کمتری دارند. خصوصیات ساختمانهای موجود ممکن است انتخاب محل را برای گلخانه های متصل محدود نماید.

یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. هر گلخانه باید در محلی ساخته شود که دارای زهکشی مناسبی باشد.

یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .

ساختمان گلخانه:

هزینه ساخت گلخانه به طور کلی به اندازه و ماده پوشش دهنده آن بستگی دارد. ساخت گلخانه با پوشش شیشه ای و قاب فلزی معمولاً بیشترین هزینه را داراست. پوشش های دیگر مانند فایبرگلاس، اکریلیک و پلی کربنات دارای هزینه متوسطی می باشند. پوشش پلی اتیلن با قاب چوبی دارای کمترین هزینه است. تجهیزات حرارتی و تهویه نیز هزینه ای با توجه به ساختمان گلخانه و اندازه آن دارند. ساخت گلخانه های خورشیدی نیز امکان پذیر است اما به مهندسی خاصی نیازمند می باشد. اسکلت یا قاب گلخانه از فلز یا چوب ساخته می شود. فضای بین لایه های پوشش را می توان برای کمک به مقاومت در برابر وزش باد خالی از هوا نمود. گلخانه با اسکلت چوبی به آسانی ساخته می شود و انتخاب مناسبی برای سازنده است .

گرمایش:

محیط گلخانه معمولاً به وسیله هوای داغ، آب داغ یا بخار گرم می شود. گاهی اوقات گرما به صورت تکمیلی توسط گرمکن های الکتریکی تامین می شود. انتخاب منبع حرارتی باید با توجه به هزینه اولیه تجهیزات و هزینه عملیاتی انجام گیرد. گرمکن های الکتریکی هزینه اولیه کمی داشته اما معمولاً هزینه عملیاتی بسیار بالایی دارند. گرمایش به وسیله آب داغ یا بخار از لحاظ هزینه نصب گران است؛ اما هزینه عملیاتی کمی دارد. گرمایش به وسیله هوای داغ با استفاده از گاز طبیعی یا نفت به عنوان سوخت به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. زغال سنگ و چوب هم می تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد. البته هر کدام به مدیریت دقیقی نیازمند است.

باید توجه داشت که هرنوع گرمکن احتراقی برای جلوگیری از انباشت گازهای نامطلوب، که موجب از بین رفتن گیاهان می شود، دریچه ای به خارج گلخانه داشته باشد.

بهترین گرمایش در حالتی انجام می شود که از کف صورت گیرد؛ چرا که به طور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می رود. گیاهان اغلب دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول زیر محدوده های دمایی توصیه شده برای چندین محصول متداول گلخانه ای آمده است. دمای شبانه دارای بیشترین اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می تواند موجب از بین رفتن محصولات گلخانه شود.

 

دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای

محصول

دمای شبانه ( f)

دمای روزانه ( f)

گوجه فرنگی

66-60

80-70

کاهو

55

78-70

خیار

65

80

فلفل

62

80-70

گل داودی

63-62

80-75

گل شمعدانی

60-55

75-70

تهویه و سرمایش:

کار گرمایش گلخانه کار نسبتاً ساده ای است اما سرمایش آن بسیار مشکلتر می باشد. به علاوه درگلخانه های کوچکتر کار گرمایش و سرمایش دشوارتر است. یک گلخانه برای کاهش حرارت در تابستان و نیز در روزهای زمستانی آفتابی به تهویه توسط هوای تازه نیازمند است. همچنین کار تهویه برای کاهش رطوبت بیش از حد و نیز تأمین دی اکسید کربن از هوای خارج مورد استفاده قرار می گیرد.

کنترل ها:

اغلب دارندگان گلخانه های کوچک می دانند که وسایل کنترل اتوماتیک دارای ارزش زیادی هستند. ترموستاتها، رطوبت سنج ه، زمان سنج ها و یا کنترلهای کامپیوتری می توانند با هم ترکیب شده تا مدیریت دقیقی از دما و رطوبت (حتی هنگامی که مالک حضور ندارد) به دست دهند. آبیاری و روشنایی را هم می توان به صورت اتوماتیک کنترل نمود. سیستم های کنترل را می توان شخصاً سرهم نمود و یا اینکه به صورت پکیج خریداری کرد.

برنامه ریزی و ساخت یک گلخانه:

قبل از آغاز کار ساخت گلخانه یک برنامه ریزی دقیق بسیار مهم است. اصولاً ساخت یک گلخانه به هزینه و زمان زیادی نیازمند نمی باشد. انتخاب نهایی برای نوع گلخانه به فضای مورد نیاز رشد، معماری مربوطه، محل های موجود و هزینه های آن وابسته است. همچنین یک گلخانه باید محیط مناسبی برای رشد گیاهان فراهم نماید .

موقعیت:

موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند؛ واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند، مناسب می باشد .

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

انواع گلخانه:

یک گلخانه خانگی می تواند در تماس با ساختمان موجود و یا به صورت یک سازه ساده ساخته شود. محل انتخابی برای گلخانه و سلیقه شخصی می تواند در انتخاب نوع گلخانه موردنظر قرار گیرد. البته هر نوع گلخانه ای معایب و مزایای مختص به خود را دارد. نمونه ای از گلخانه های متداول در ادامه آمده است.

مجموعه خوبی از مواد ساختمانی و اسکلت گلخانه های تجاری در دسترس می باشد. اسکلت گلخانه معمولاً از چوب، فولاد گالوانیزه یا آلومینیم ساخته می شود. لوله های پلاستیکی به عنوان اسکلت گلخانه، معمولاً در برابر بار وارده از طرف برف و باد ناپایدار می باشند. اسکلت گلخانه را می توان با شیشه، فایبرگلاس سخت، پلاستیک دوجداره محکم و یا ورق پلاستیکی پوشانید.

انواع پیکربندی اسکلت های گلخانه:

انواع پیکربندی اسکلت های گلخانه، از ساده گرفته تا پیچیده، به ابتکار طراح و مهندس مربوطه وابسته است. در ادامه چند نوع پیکربندی متداول آمده است.

انواع پیکربندی اسکلت های گلخانه:

فونداسیون وکف سازی:

در یک گلخانه، فونداسیون دائمی برای مواد ورقه ای شیشه ای، فایبر گلاس و پلاستیک سخت دو جداره باید فراهم شده باشد. سازنده برای ساخت فونداسیون باید برنامه ریزی دقیقی داشته باشد. اغلب گلخانه ها به یک فونداسیون بتون ریزی شده، همانند ساختمانهای مسکونی، نیازمند هستند.

کف دائمی برای گلخانه توصیه نمی شود چونکه رطوبت را نگه می دارد و بواسطه آمیختگی خاک و شاخ و برگها منجر به لغزندگی می شود. ساخت یک گردشگاه سیمانی، شنی یا سنگی به عرض24 تا 36 اینچ برای دسترسی آسان به گیاهان توصیه می شود. مابقی کف باید توسط چند اینچ شن، جهت زهکشی آب اضافی پوشانیده شود.

گرمایش:

گرمایش مورد نیاز یک گلخانه به دمای مطلوب برای رشد گیاهان، موقعیت و ساختمان گلخانه و کل مساحت خارجی در معرض هوای بیرون وابسته است. با اینکه 25% گرمایش مورد نیاز روزانه می تواند به وسیله تابش خورشید تأمین شود؛ اما یک گلخانه عایق به مقدار زیادی گرمایش در یک شب زمستانی نیازمند می باشد. سیستم گرمایشی باید به گونه ای باشد که دمای مطلوب روزانه و شبانه را تأمین نماید.

گلخانه با گرمکن خورشیدی، در طول دوره بحران انرژی مورد پسند عوام قرار گرفته است. البته استفاده از این سیستم معمولاً اقتصادی نمی باشد. به علاوه مجموعه های خورشیدی اختصاصی و سیستم های ذخیره گرما به فضای زیادی نیازمند هستند. با این وجود مالکان گلخانه می توانند روشهای جمع آوری گرما را مورد آزمایش قرار دهند. یک روش این است که تانکهایی را برای جذب گرما با رنگ سیاه، رنگ کرده و جهت نگهداری حرارت آنها را پر از آب نمود. از آنجا که دمای هوای گلخانه باید در دمای مناسب رشد گیاهان ثابت بماند، گلخانه به خودی خود نمی تواند ذخیره کننده خوب گرما باشد.

سیستم های حرارتی را می توان توسط الکتریسیته، گاز طبیعی، نفت و یا چوب به کار گرفت. گرما می تواند به وسیله جریان اجباری هوای داغ، تشعشع، آب داغ و یا بخار در محیط گلخانه توزیع گردد. انتخاب سیستم حرارتی و نوع سوخت مصرفی به مواردی از جمله، دسترسی محلی، احتیاجات گرمایی گیاهان، هزینه و سلیقه شخصی وابسته است. برای تأمین اهداف ایمنی و جلوگیری از تماس گیاهان با گازهای مضر، تمام محصولات احتراق حاصل از سوزاندن گاز، نفت و چوب را باید به خارج گلخانه هدایت نمود. همچنین برای تأمین اکسیژن موردنیاز مشعلها جهت احتراق کامل، باید از دریچه های واصل به هوای تازه استفاده نمود. کنترلهای ایمنی مانند پیلوت های اطمینان و شیر قطع جریان گاز، باید به اندازه نیاز مورد استفاده قرار گیرد. چراغهای قابل حمل با سوخت نفت سفید که در خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد، برای گرمایش گلخانه پرخطر است؛ چونکه بعضی از گیاهان به گازهای تشکیل شده ناشی از احتراق سوختها بسیار حساس می باشند.

گردش هو ا:

نصب فن های گردش هوا در گلخانه سرمایه گذاری خوبی است. در طول زمستان، هنگامی که گلخانه باید گرم شود، گلخانه به گردش هوا نیازمند است؛ تا بدان وسیله دمای یکنواختی در داخل گلخانه تأمین گردد. بدون فن های اختلاط هوا، هوای گرم به بالای گلخانه رفته و هوای سرد در کف گلخانه و در اطراف گیاهان باقی می ماند.

برای گلخانه های کوچک (کمتر از 60 فوت درازا)، فن ها را به صورت قطری در گوشه های مقابل هم و کمی خارج از گوشه نصب می کنند. هدف از این کار ایجاد یک الگوی دایره ای (بیضی) برای جابجایی هوا می باشد. فن ها باید به طور مداوم در طول زمستان به کار گرفته شوند. اما این فن ها را در تابستان، هنگامی که گلخانه به تجدید هوا (تهویه) نیازمند است، باید خاموش کرد.

تجدید هوا (تهویه):

تجدید هوا، معاوضه هوای داخل با هوای بیرون برای کنترل دما، بیرون بردن رطوبت و غنی سازی دی اکسید کربن می باشد. چندین سیستم تهویه متفاوت را می توان برای تجدید هوای گلخانه مورد استفاده قرار داد.

تهویه طبیعی هو با استفاده از دریچه های سقفی که بر روی دیواره های کناری گلخانه نصب شده اند، صورت می گیرد. هوای گرم با استفاده از جریانهای جابجایی بالا رفته و از طریق دریچه ها خارج می گردد؛ و به این ترتیب موجب دریافت هوای سرد از همه طرف می شود.

تهویه مکانیکی هوا با استفاده از فن های خروجی، که هوا را از یک گوشه گلخانه به خارج می رانند درحالیکه هوای بیرون از گوشه دیگر گلخانه وارد می شود، صورت می گیرد. اندازه فن های خروجی باید به نحوی باشد که، کل حجم هوای داخل گلخانه را در یک دقیقه تعویض نماید.کل حجم هوا در یک گلخانه متوسط یا بزرگ (برحسب فوت مکعب) را می توان با حاصلضرب مساحت کف در عدد 8 (میانگین ارتفاع) محاسبه نمود . اندازه فن خروجی یک گلخانه کوچک، (حجم آن کمتر از 5000 فوت مکعب) از حاصلضرب مساحت کف در عدد 12 به دست می آید .

احتیاجات تجدید هوا با شرایط آب وهوایی و فصلهای مختلف متغیر خواهد بود. در تابستان باید، 1 تا 1.5 برابر حجم هوای گلخانه در هر دقیقه تعویض شود. البته گلخانه های کوچکتر به مقدار بیشتری تعویض هوا احتیاج دارند. در زمستان، اختلاط 20 تا 30 درصد از حجم هوای داخل با هوای بیرون در هر دقیقه، بدون سرد شدن محیط گیاهان، کافی خواهد بود.

سرمایش:

معمولاً ممکن است گردش هوا توسط تهویه (به تنهایی) در اواسط تابستان کافی نباشد. درتابستان اغلب لازم است که دمای هوا با استفاده از سرمایش تبخیری کاهش یابد. همچنین ممکن است در طول تابستان، شدت تابش خورشید برای گیاهان خیلی زیاد باشد. لذا در طول این دوره ممکن است سرمایش تبخیری، ایجاد سایه، یا رنگ آمیزی ضروری باشد.

سیستم سرمایش تبخیری شامل یک فن و یک اواپراتور برای تبخیر آب می باشد؛ بدین وسیله هوا خنک شده و رطوبت آن افزایش می یابد. طی فرآیند سرمایش تبخیری، گرمای هوا برای تغییر حالت آب از مایع به بخار گرفته می شود. به این ترتیب هوای خنک و مرطوب به گلخانه وارد می شود؛ در حالیکه هوای گرم داخل از طریق دریچه های سقفی و دیگر منافذ به خارج رانده می شود.

سیستم سرمایش تبخیری در حالتی که رطوبت هوای خارج پایین باشد؛ بهتر و مناسبتر عمل می کند. این سیستم را می توان بدون تبخیر آب برای تجدید هوای گلخانه مورد استفاده قرار داد. ظرفیت سیستم سرمایش تبخیری باید 1 تا 1.5 برابر حجم گلخانه باشد.

[masi eng 47044]

دی اکسید کربن و نور:

دی اکسید کربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب، گیاهان تولید انرژی غذایی (فتوسنتز) را آغاز می نمایند. میزان دی اکسید کربن در گلخانه، به واسطه مصرف توسط گیاهان، کاهش می یابد. با تجدید هوا می توان میزان دی اکسید کربن را به اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی اکسید کربن و نور در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تأمین روشنایی تکمیلی و تزریق دی اکسید کربن می توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد. دی اکسید کربن مایع، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می تواند به عنوان منابع تأمین دی اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد .

کنترل شرایط محیطی گلخانه :

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می باشد. محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

دما:

دمای مناسب برای گلخانه توسط انرژی حاصل از تابش خورشید فراهم می شود؛ و در صورتی که این انرژی کافی نباشد؛ دما به وسیله حرارت تکمیلی تأمین می گردد. گیاهان مختلف به محدوده دمایی متفاوتی نیاز دارند. برای مثال گیاهان گرمسیری به محدوده دمایی 70 تا 80 درجه فارنهایت نیازمند می باشند.

دمای داخل گلخانه باید در روز در دمای موردنظر ثابت بماند؛ و درشب 10 درجه فارنهایت پایینتر باشد. چهار روش برای ثابت نگه داشتن دما در حد مطلوب وجود دارد :

جلوگیری از اتلاف حرارت

ذخیره گرما

اضافه کردن حرارت

خارج کردن حرارت اضافی

 

دما، مهمترین فاکتور محیطی در نزد کشاورزان می باشد. تنظیم کردن دما، تأثیر مستقیمی بر روی رطوبت نسبی و سطح دی اکسید کربن دارد. تهویه می تواند بیشتر یا همه کنترل دمای مورد نیاز برای گلخانه های کوچک فصلی را به انجام برساند. گلخانه های بزرگتر ممکن است به فن های الکتریکی (برای خنک کردن گلخانه در تابستان) و سیستم های حرارتی برای شبهای سرد نیازمند باشند. با توجه به آنچه گفته شد، اغلب گیاهان دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول 1-1 محدوده های دمایی توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای آمده است.

رطوبت نسبی:

رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می باشد. میزان تنفس گیاهان متأثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می باشد؛ زیرا که رطوبت نسبی، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها و هوای اطراف را تعیین می کند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد، تأثیر ناسازگاری برروی رشد اکثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده می تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها کمک نماید. در ضمن رطوبت نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه می شود. رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه به وسیله دمای سطوح داخلی تعیین می شود. کاهش جریان هوا و نیز کم شدن نرخ تعویض هوا، منجر به افزایش رطوبت نسبی می شود. یک گلخانه دار که دارای گلخانه ای کاملاً بسته با پوشش دو لایه ای می باشد؛ باید از وجود امکانات تهویه کافی، که برای کنترل رطوبت نسبی و نیز حداکثر دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده آل برای گلخانه چیزی بین50 تا 60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به گیاهان فراهم می شود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را می توان با آبیاری کردن درصبح و بیرون راندن هوای مرطوب کنترل نمود. باید توجه داشت که هرگز نباید آبیاری را بعد از ظهر انجام داد.

نور :

شدت، استمرار و پخش طیفی نور مرئی برای رشد گیاه، مهم و حیاتی است. نور موردنیاز معمولاً توسط خورشید تأمین می شود؛ مگر اینکه گلخانه در فصل زمستان فعال باشد.

عوامل مؤثر در تعیین مقدار نور عبوری از پوشش گلخانه عبارتند از :

موقعیت گلخانه

جهت گیری نسبت به خورشید

زاویه پوشش شفاف گلخانه نسبت به شعاع نور

خصوصیات فیزیکی پوشش:

سطوح منعکس کننده نور در داخل گلخانه، می تواند مقدار نور در دسترس گیاهان را افزایش دهد. رنگ سفید و ورقهای آلومینیمی برای این کار مناسب است.

روشنایی در دو حیطه اندازه گیری می شود؛ کمیت و کیفیت. کیفیت مربوط به شدت تابش و کمیت مربوط به طول دوره تابش می باشد. می دانیم که یک گیاه به مقدار مشخصی از تابش نور نیازمند است. اگر کییفیت نور پایین باشد؛ با اضافه کردن کمیت آن، میزان نور تابیده شده به مقدار کمی اضافه می گردد و بر عکس. در هر گلخانه شفافیت لازم برای عبور نور، توسط پوشش گلخانه فراهم می شود. مثالهایی از مواد شفاف جهت پوشش گلخانه عبارتند از: شیشه، پلاستیک، اکریلیک و فایبرگلاس.

دی اکسید کربن:

یکی دیگر از فاکتور های محیطی که برای رشد گیاه لازم است، دی اکسید کربن می باشد. دی اکسید کربن یکی از اجزای اصلی در فرآیند فتوسنتز است؛ اما تاکنون آنطور که از تأثیرات دما، نور و رطوبت بر روی رشد گیاهان آگاه هستیم، در مورد دی اکسید کربن اطلاعات زیادی در دست نیست.

در یک گلخانه کاملاً بسته که گیاهان فراوانی دارد، کمبود دی اکسید کربن می تواند فاکتورهای رشد را محدود نماید. تنظیم میزان این عامل محیطی برای بهبود رشد گیاهان در گلخانه، بخشی از مدیریت موفق گلخانه می باشد. البته باید توجه داشت که کمیت و کیفیت مطلوب محصولات گلخانه ای به وسیله مدیریت مناسب فاکتورهای رشد تحقق می یابد؛ به طوری که این عوامل در زمان درست و به مقدار مورد نیاز در اختیار گیاه قرار گیرد.

جریان هوا در گلخانه:

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید .

گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .

royan4.blogsky

[masi eng 47044]

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

 

اسکلت گلخانه ها سایه ایجاد می کند که اندازه سایه ها به زاویه تابش نور خورشید و فصل سال بستگی دارد. تأثیر سایه بر رشد گیاه در زمستان (زمانیکه اغلب شدت نور خورشید کم است) بسیار زیاد می باشد.

گلخانه های تک واحدی که در عرض های بالاتر از 40° شمالی واقعند باید در امتداد شرق به غرب ساخته شوند تا بتوانند نور آفتاب زمستانی که زاویه تابشی پائینی دارد را به نحو مناسب دریافت کنند. در عرضهای پائینتر از 40° شمالی امتداد گلخانه ها باید شمالی ـ جنوبی باشد زیرا زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است. گلخانه هایی که در امتداد طولشان به هم متصلند، در تمامی عرضهای جغرافیایی باید در جهت شمال به جنوب باشند تا بتوانند اثر سایه را درقسمت شمالی گلخانه کاهش دهند. جهت شمال به جنوب باعث می شود که ساقه در طول روز در عرض کف گلخانه حرکت کند. درحالیکه در جهت غرب به شرق این امر ممکن نیست.

ال جی ماریس در انگلستان محاسباتی را در عرض جغرافیایی 50° شمالی انجام داده است. این محاسبات تأکید می کند که امتداد یک گلخانه تک واحدی باید از شرق به غرب باشد. زیرا تفاوت شدت نور بدلیل این که در طول تابستان که زاویه تابش نور خورشید زیاد است، کم میباشد و این تفاوت در زمستان یعنی زمانی که شدت نور موضوع مهمی بشمار می رود بسیار بیشتر است.

 

جهت

 

وسط تابستان

 

وسط زمستان

 

شمال ـ جنوب

 

64

 

48

 

غرب ـ شرق

 

66

 

78

جریان هوا در گلخانه

 

 

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .

 

 

کنترل شرایط محیطی گلخانه

 

 

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

 

 

درجه حرارت در گلخانه ها

 

 

تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه­های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت­های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت­های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می­کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.

اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛

محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)

گوجه فرنگی 66-60 80-70

کاهو 55 78-70

خیار 65 80

فلفل 62 80-70

گل داودی 63-62 80-75

گل شمعدانی 60-55 75-70

 

نیاز نوری گیاهان

 

 

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.

گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.

گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.

گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

 

[masi eng 47044]

آبیاری گلخانه ها

 

 

 

تأ­مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه­های خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز­های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.

آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.

آبیاری تحت فشار

1- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.

2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.

 

 

گاز کربنیک در گلخانه­ها

 

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می­شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می­شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

 

زهکشی گلخانه

 

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

 

بادکشن

 

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

 

انواع پوششهای گلخانه ای

 

شیشه

 

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد .چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .

 

پوششهای پلاستیکی

 

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های

شیشه ای یک لایه است . امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد.گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد . امروزه اکثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شوند.

 

سکوها و بسترهای کشت

 

 

 

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:

الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .

ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .

ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .

کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .

نحوه قرار گرفتن سکوها

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .

ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .

در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .

سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده

گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .

ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است .

 

تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

 

 

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سیستم گرمایشی:

1-سیستم مرکزی:سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

2-سیستم موضعی: بخاری

[masi eng 47044]

سیستم گرمایشی گلخانه

--------------------------------------------------------------------------------

مقدار حرارت لازم برای گرم کردن گلخانه معدل گرمای اتلاف شده است. گرما به سه طریق اتلاف می شود: هدایت یا رسانایی، نفوذ تدریجی و تابش یا تشعشع.

بخش بیشتر گرما از طریق رسانایی یا هدایت (Conduction) از پوشش گلخانه ها از دست می رود. خاصیت رسانایی مواد مختلف مانند قابهای آلومینیومی، شیشه ها، پای اتیلن و دیواره های حاجب از جنس پنبه نسوز است و اساس سنجش آن سرعتی است که این مواد، حرارت را از محیط داخلی به محیط سرد خارجی منتقل می کنند.

 

نفوذ تدریجی عبارت است از خروج هوای گرم از طریق شکافهای موجود در پوشش گلخانه. شکافهای موجود در بین شیشه ها و اطراف تهویه و دربها اجازه خروج هوای گرم و ورود هوای سرد را می دهند. تصور عموم بر این است که یک گلخانه پلی اتیلن دو لایه ای هر 60 دقیقه یکبار یک گلخانه قدیمی خوب نگهداری شده هر 30 دقیقه یکبار و یک گلخانه قدیمی که خوب نگهداری نشده است هر 15 دقیقه یکبار از دست می رود.

 

سومین راه اتلاف گرما در گلخانه ها تشعشع یا تابش است. اجسام گرم انرژی تشعشعی از خود متصاعد می سازند. این تشعشعات بدون آنکه موجب گرم شدن قابل توجه هوا شوند از آن عبور کرده و به اجسام سرد می رسند و آنها را گرم می کنند. شیشه، پلاستیک وینیل،FRP و آب تقریباً مانع عبور انرژی تشعشعی می شوند (اجازه نمی دهند گرمای تابشی به سهولت از آن عبور کند) در حالیکه پلی اتیلن این خاصیت را ندارد. گلخانه های پلی اتیلنی مقدار قابل نوجهی گرما بصورت تابش از دست داده و این گرما به اجسان سردتر واقع در بیرون منتقل می شود، اما تشکیل لایه ای رطوبت بر روی پلی اتیلن بصورت مانع عمل می کند.

 

یکی از مزیتهای گلخانه ها بالاخص گلخانه های تونلی وجود سیستمهای حرارتی و تهویه ای مجهز است که با استفاده از آنها می توان زمان کشت محصول را به دلخواه تغییر داد. در این خصوص قبل از ارائه انواع سطستمهای حرارتی رعایت موارد احتیاطی زیر لازم است:

در استفاده از هر گونه سیستم حرارتی گلخانه باید دقت لازم را نمود که از نفوذ دود و گاز منواکسید کربن به داخل گلخانه بطور جدی جلوگیری کرد در غیراینصورت کلیه بوته ها آسیب جدی خواهند دید.

سعی شود موقع نصب، واحد تولید حرارت نزدیک بوته های خیار قرار داده نشود زیرا ضمن ایجاد سوختگی هوای خشک ایجاد نموده و تعدادی از بوته ها از بین خواهند رفت.

 

سوخت مشعل با ترکیب مناسب تهیه و بطور کامل سوخته شود.

در صورت استفاده از گازوئیل، مخزن سوخت در فضای آزاد نگهداری نشود همچنین مسیر سوخت رسانی بداخل گلخانه به هیچ وجه نباید از روی سطح زمین و در هوای آزاد عبور نماید زیرا که احنمال یخزدگی سوخت وجود دارد و یک یا دو ساعت قطع کوره ممکن است تمام محصول گلخانه را دچار یخزدگی یا سرمازدگی نماید و مزید بر آن اینکه عصرها هوای مرطوب به داخل مخزن سوخت نفوذ کرده و منجر به وارد شدن قطرات آب به داخل سوخت می شود که بتدریج روزانه میزان آن افزایش یافته و احتمال خراب قطعات مشعل سوخت را نیز افزایش می دهد.

یکی از موارد دقیق کاربرد سیستمهای حرارتی و تهویه ای نصب ترمواستات در فضای گلخانه می باشد تا اینکه کنترل دما و تهویه را مطابق با آنچه تنظیم میگردد انجام دهد. لذا بایداز سالم بون و کیفیت کارکرد آن مطمئن بود.

 

هزینه های سیستمهای حرارتی متفاوت می باشد و در این رابطه سیستمهای قابل انتقال که به راحتی بتوان آنها را جابجا نمود ارزانتر میباشد ولی سیستمهایی که دارای حرارت مرکزی می باشند مثل سیستم آبگرم و یا بخار داغ هزینه سرمایه گذاری آن 2-3 برابر سیستمهای موضعی مثل دمنده ها می باشد که بنظر میرسد با شرایط اقتصادی تولید خیار داربستی در ایران فعلاً صرفه اقتصادی نداشته باشد مگر اینکه با استفاده از سیستم حرارت مرکزی در کار باشد.

 

دمنده های حرارتی:

 

این نوع سیستمهای گرمایی معمولاً تشکیل شده است از محفظه دوجداره ای که جداره وسط آنها بوسیله مشعل گازی و یا گازوئیل سوز به شدت گرم شده و دود از لوله خروجی آن به بیرون از گلخانه هدایت می شود. اینکار باعث گرم شدن موجود در جداره بیرونی و هوای اطراف جداره وسط می شود که بوسیله دمنده ای قوی (وینتیلاتور) هوای گرم شده در این جداره به شدت بوسیله لوله فلزی و یا تونل نایلونی به قطر30-40cm از مسیر سوراخهایی که در قسمت طرفین آن قرار داردهوای گرم را بطور یکنوخت در گلخانه توزیع می نماید. همچنین به منظور حداکثر استفاده از حرارت ایجاد شده همراه دود توصیه میشود محفظه دوجداره ای مشابه محفظه قبلی نصب شود. آنگاه دود حاصل از جدار وسطی به بیرون از گلخانه هدایت شده و گرمای حاصل از گردش دود بوسیله دمنده مجددی از جدار بعدی به همان روش توزیع هوای گرم محفظه زیرین در داخل گلخانه توزیع گردد. خروجی هوای گرم دو محفظه را می توان مشترک نموده و هوای گرم را بوسیله یک تونل در سراسر گلخانه توزیع نمود.

 

در این روش ضروری است برای هر واحد حرارتی یک مشعل یدک در نظر گرفته شود تا درصورت خرابی مشعل اصلی در هر زمان بلافاصله جایگزین گردد و گلخانه از نظر هوای سرد در امان باشد.

 

اینگونه دمنده های حرارتی نسبتاً ارزان و دارای قدرت حرارتی خوبی میباشند، ضمن اینکه راه اندازی و سرویس آنها به تکنیک بالایی نیاز ندارد و گلخانه داران به سهولت می توانند این سیستمها را بکار گیرند.

 

سیستم آب گرم:

 

 

این روش با استفاده از دیگ بخار آب که معمولاً چدنی و یا فولادی می باشد، مانند شوفاژ عل می کند. آب داخل آن بوسیله مشعل گرم شده و سپس بوسیله الکتروموتورهای مخصوص آب گرم به داخل گلخانه ها فرستاده می شود. آب گرم بوسیله چند رشته لوله های مارپیچ و یا ساده از جنس پلی اتیلن و یا لوله گالوانیزه که در سطخ بستر و بین ردیفها و یا در ارتفاع 10-20cmآن نصب شده اند، در داخل و در طول گلخانه توزیع می شوند. آنگاه آب سرد شده مجدداً از طریق یک لوله اصلی به داخل دیگ حرارتی برکشت می کند. معمولاً برای تسهیل در گردش آب در داخل گلخانه و دیگ حرارتی، تجهیزات موتورخانه را در اتاقکی چائین تر از سطح گلخانه بنا می کنند.

 

در این روش به علت اینکه لوله های آب گرم را در سطح زمین زمین یا نزدیکی سطح زمین می توان نصب نمود معمولاً سطح خاک تا حدودی گرم شده و هوای گرم آن به ملایمت به طرف بالا صعود می نماید. در این شرایط فعالیت ریشه ها و رشد بوته ها افزایش یافته و از عملکرد بالاتری برخوردار می باشند همچنین به علت توزیع یکنواخت آبگرم در سطح گلخانه ها فضای آنها نیز بطور یکنواخت گرم می شود.

 

معمولاً برای چند واحد گلخانه (تونل پلاستیکی) سیستم مرکزی نصب می کنند و لذا کنترل شرایط دمایی برای همه گلخانه بطور هماهنگ انجام می گردد. لازم به ذکر است که نصب و احداث این سیستم دو تا سه براب رگرانتر از سیستم موضعی دمنده ها است. البته در نواحی بسیار سرد که ممکن است دما به -10°c برسد این سیستم کارآیی لازم هخواهد داشت و تنها با دو جداره نمودن گلخانه یا تلفیقی از این روش با یک دمنده حرارتی دمای مورد نیاز گلخانه های این مناطق را تأمین نمود. از محاسن دیگر این روش این است که به محض خرابی دستگاه دمای گلخانه به سرعت نزول نمی کند و تا حدی فرصت لازم برای تعمیر مجدد آن وجود دارد. سوخت مورد استفاده در این سیستم معمولاً گازوئیل میباشد که باید توجه نمود محل نگهداری منبع سوخت و لوله های سوخت رسانی در فضایی به دور از امکان یخزدگی نگهداری شود.

 

استفاده از گرمای زیر بستر:

 

گرمای زیر بستر به دو روش تأمین می شود:

 

1.استفاده از لوله های آبگرم مارپیچ یا صاف که از منبع موتورخانه شوفاژ تغذیه می گردد.

 

2.استفاده از المنتهای حرارتی برقی که با بکارگیری از یک واحد ترمواستاتیک، درجه حرارت مورد نظر را تهیه و منترل می نماید.

 

این سیستم حرارتی بیشتر برای رشد سریع ریشه ای استفاده می گردد و درصورتیکه برای تولید خیار قرار است در گلخانه استفاده گردد بایستی مشترکاً همراه با استفاده از سیستم حرارتی مکندهها بکار گرفته شود زیرا این سیستم نمی تواند به تنهایی نیاز حرارتی فضای گلخانه را تامین کند. لذا توصیه می گردد بیشتر از این روش برای کشتهای گلدانی و تولید نشاء استفاده گردد. لازم به ذکر است که با بکارگیری این روش فعالیت ریشه ها و جذب مواد غذایی بنحو مؤثری افزایش می یابد.

 

استفاده از بخاریهای معمولی:

 

معمولاً در گلخانه های سنتی بسیاری از تولید کنندگان خیار داربستی از بخاریهای معمولی که با سوخت نفت یا مخلوط بات گازوئیل کار می کند استفاده می کنند. این روش کارآیی چندانی ندارد ضمن اینکه احتمال نفوذ دود حاصله به داخل گلخانه وجود دارد. دیده شده است که بعضی از گلخانه داران اقدام به نصب بخاریهای غیر استاندارد و خودساز می نمایند که با ناقص سوختن آنها دود و یا منوکسید کربن (Co) تولید شده منجر به از بین رفتن کل محصول گلخان هشده است. استفاده از گاز پیک نیک و یا نمونه های دیگر بخاری گازی که بدون دودکش هستند فقط برای مدت کوتاهی (چند ساعت) مناسب هستند و نمی توان در طولانی مدت از آنها استفاده کرد.

 

سوخت:

 

سوختهای جامد، مایع و گاز که چوب، ذغال، نفت و گاز نمونه های آن میباشند برای گرم کردن گلخانه ها استفاده می شوند که هر یک از آنها دارای معایب و مزایایی می باشند. انتخاب آنها تحت تاثیر قوانین پاکیزگی هوا

مطلوبترین آنها گاز طبیعی می باشد زیرا هزینه نصب یک سیستم گاز طبیعی ارزانتر است، نیازی به مخزن ذخیره نیست، گاز تمیز تر می سوزد و در نتیجه آن زحمت تمیز کردن و تنظیم دیگ بخار کاهش می یابد. گازهای پروپان و بوتان نیز بسیاری از مزایای گاز طبیعی را دارند اما گرانترند.

 

 

انتخاب دوم معمولاً نفت است. سیستمهای نفت سوز را به آسانی می توان خودکار کرد، اما به مخزن ذخیره نیاز دارند و خاکستر و دود قابل توجه بیشتری تولید می کنند. اغلب، لوله ها و مسیرهای دود باید تمیز شوند و جعبه احتراق حداقل سالی یکبار تنظیم شود.

 

 

تعمیرات سیستمهای حرارتی:

 

 

تعمیرات سیستمهای حرارتی بسیار اهمیت دارد زیرا اهمال در این مورد امکان دارد در طول دوره بعدی و بالاخص در مواقع سرد سیستم دچار نقص فنی اساسی شود که در آن موقع ممکن است مدت تعمیرات طولانی و باعث خسارت به گیاهان کشت شده داخل گلخانه شود.این تعمیرات می تواند شامل دمنده ها اعم از محفظه های دو جداره، مشعل، ترموستات و ونیلاتورها می باشد.

 

 

در سیستمهای حرارتی آب گرم، دیگ حرارتی بایستی حتماً یکبار تمیز گردیده و محلهای عبور آب گرم و دریچه های گل گیری آن بازرسی و با جرمگیری مسیر خروجی دود آن و همچنین هر قسمتی که احتمال زنگ زدگی و یا سوراخ شدگی دارد تعمیر و تعویض گردند. همچنین شیرهای اطمطنان و کلیه شیرآلات و متعلقات داخل موتور خانه نیز باطد بازرسی و تمیز گردند.

 

 

قسمتهای مختلف مشعلهای حرارتی مثل جرقه زنها، چشمهای الکتریکی، صافی ها و مسیر سوخت رسانی بازدید و تمیز گردند.

 

 

محلهای ورودی هوا و سوخت در سیستمها کاملاً بازدید و تمیز گردند.

 

 

لوله های آب گرم در مسیر رفت و برگشت داخل گلخانه چنانچه نشتی و خوردگی دارند بازدید و تعمیر شود.

 

 

برای انجام اقدامات فوق لازم است از افراد متخصص در زمینه های فوق بهره گیری شود و سعی نشود که همه امور را تولید کننده خود انجام دهد. زیرا ممکن است تعمیرات ناقص انجام گرفته و نهایتاً خساراتی در موقع سرما به گلخانه وارد شود.

 

حفظ گرما:

 

 

جهت حفظ گرما و کاهش گرمای لازم برای گلخانه ها می توان از روشهای زیر و یا تلفیقی از آنها بهره جست:

 

 

1.پوشش دولایه برای پوشش گلخانه استفاده نمود.

 

 

2.گلخانه را طوری طراحی کرد که سطح آن به حداقل برسد.

 

 

3.از پرده های محافظ حرارت استفاده گردد.

 

 

4.از درختان به عنوان بادشکن و برای کاهش سرعت باد استفاده نمود.

 

 

5.از بخاریها و دیگهای بخار با کارآیی بالا استفاده نمود.

 

 

6.بخاریها، دیگهای بخار و ترموستاتها را مرتباً تمیز و تنظیم نمود.

 

 

7.از واریته های مقاوم به سرما استفاده شود

منبع:پارس بیولوژی

royan4.blogsky