يك موضوع كامل و دقيق درمورد گلخانه

[amir.d 1211]

گلخانه......

 

 

کشت گلخانه ای

 

مقدمه

 

هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روزانه ، دمای شبانه ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند . برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد ، طوفان های ویرانگر ، سرما و یخبندان و ..... از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار ، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می کند . با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت می گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه ، انتخاب مکان ، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد .

 

تعریف گلخانه

 

گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می*شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.

 

گل*خانه* ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن*ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم*بندی می شوند.گلخانه*های ثابت، به گل*خانه*هایی گفته می*شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن*ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن*ها استفاده کرد.

[amir.d 1211]

محل احداث گلخانه

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود.

گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .

 

مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

 

* دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .

 

* نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .

 

* دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .

 

* اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .

 

* نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ....

 

* محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .

[amir.d 1211]

جهت گلخانه ها

 

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد.

 

نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .

 

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

 

 

جریان هوا در گلخانه

 

گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود.

 

اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند .

[amir.d 1211]

 

کنترل شرایط محیطی گلخانه

 

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

 

 

درجه حرارت در گلخانه ها

 

تنظیم درجه حرارت در گلخانه*ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه*های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت*های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت*های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می*کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده*اند نظیر پامچال که در جنگل*های شمال دیده می*شود.

اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه*ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری*ها یا سیستم*های گازی و ... می*توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

 

سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول

 

متداول گلخانه ای؛

محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)

گوجه فرنگی 66-60 80-70

کاهو 55 78-70

خیار 65 80

فلفل 62 80-70

گل داودی 63-62 80-75

گل شمعدانی 60-55 75-70

نیاز نوری گیاهان

 

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.

 

گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.

گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می*گیرند، مثل گل داودی.

 

گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

[amir.d 1211]

 

آبیاری گلخانه ها

تأ*مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن*ها را در گلخانه*های خاص خود جایگزین می*کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی*شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز*های یکسان در نظر گرفته می*شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.

 

آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.

 

 

آبیاری تحت فشار

 

1- آبیاری بارانی :هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.

 

2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.

 

گاز کربنیک در گلخانه*ها

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می*توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می*شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می*شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

 

زهکشی گلخانه

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به زهکشی گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

 

بادکشن

در مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

[amir.d 1211]

 

انواع پوششهای گلخانه ای

 

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد .چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .

 

 

پوششهای پلاستیکی

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های

 

 

شیشه ای یک لایه است . امروزه گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

 

PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد.گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد . امروزه اکثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شوند.

[amir.d 1211]

 

سکوها و بسترهای کشت

 

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد .

 

به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:

الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .

ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .

ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .

کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .

 

نحوه قرار گرفتن سکوها

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .

 

ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .

 

در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .

سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده

 

گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .

 

ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است .

[amir.d 1211]

تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

 

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سیستم گرمایشی:

1-سیستم مرکزی:سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

2-سیستم موضعی: بخ

[amir.d 1211]

کشت گلخانه ای

 

مقدمه

 

 

اسکلت گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

 

یکی از اولین تصمیماتی که باید اتخاذ شود، این است که گلخانه به صورت یک واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش کمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نورکمتری دریافت می کنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. یک گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می کنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. یک گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما کوچکترین گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های کوچکتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملکرد بسیار گران هستند .

مسائلی که باید برای احداث گلخانه در نظر داشت عبارتند از:

 

 

• دسترسی به راههای حمل و نقل که با احداث هر چه نزدیکتر به راههای اصلی این مشکل به حداقل می رسد .
  

• نوع سوخت مصرفی در گلخانه؛در مناطقی که امکان دسترسی به گاز طبیعی وجود دارد می توان با کاربرد این سوخت ارزان هزینه ها را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد .

  
  

• دسترسی به منابع آب با کیفیت و کمیت مناسب .

  
  

• اثرات محیطی؛ جایی که دائماً دارای آب و هوای نامساعد ، بارانهای شدید ، سایه ناشی از واقع شدن در دامنه شمالی کوههای بلند و یا درختان سربه فلک کشیده می باشد مناسب احداث گلخانه نیست . شدت نور یکی از عوامل تعیین کننده محسوب می گردد .

  
  

• نوع محصولی که در برنامه تولید قرارمی گیرد . با توجه به اینکه گرایشها به سمت تولید اختصاصی محصولات است و دستور کار تولید پس از مطالعه ابتدایی بازار داخلی و خارجی مشخص می گردد قبل از احداث ، ابتدا بایستی تعیین کنند که چه محصولی تولید شود سپس تصمیم به احداث گلخانه در منطقه و اقلیمی مناسب آن محصول بگیرید . *در نظر داشتن قوانین مربوط به زمین محدوده های شهری و احداث و بهره برداری از گلخانه ها و ....

  
  

• محل احداث بایستی حتی الامکان مسطح باشد چرا که در صورت ناهمواری و شیبدار بودن ، ایجاد یک گلخانه بزرگ با مشکلات و هزینه های زیادی برای تسطیح همراه خواهد بود .

  
  

• جهت گلخانه ها
   
   
   
   
  جریان هوا در گلخانه
   
  گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای تازه درخارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تأمین شده و گیاه می تواند اکسیژن پس داده و از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می نماید . گلخانه های تجاری به همه نیازمندی های اشاره شده در بالا و حتی بیشتر از آن وابسته اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است؛ برای رسیدن به این هدف، گلخانه باید از لحاظ تأمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و دمای گلخانه باید به طور سخت و جدی کنترل شود. اخیراً کامپیوترها برای چنین کنترل هایی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن و دی اکسید نیتروژن می باشند؛ که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند
  

• کنترل شرایط محیطی گلخانه

  
   
   
   
   
  

فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان، مستقیماً متأثر از شرایط محیطی می باشد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

به عواملی مانند دما، شدت نور و وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما ی محیطی متفاوت می باشد .محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه ای که منجر به بالاترین بازده فتوسنتزی می شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت می باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد؛ این کار برای سلامت گیاهان گلخانه ضروری می باشد.

 

درجه حرارت در گلخانه ها

 

نیاز نوری گیاهان

 

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند.گیاهان از نظر نیاز نوری به سه گروه تقسیم می شوند.

 

 

آبیاری گلخانه ها

 

 

تأ­مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم برای رشد و نمو گیاهان است، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه­های خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز­های یکسان در نظر گرفته می‌شود.انواع روش های آبیاری به طور خلاصه به شرح زیر است.

آبیاری سطحی(ثقلی) سیستم های

[amir.d 1211]

گاز کربنیک در گلخانه­ها

 

زهکشی گلخانه

 

بادکشن

 

انواع پوششهای گلخانه ای

 

تا قبل از سال 1950 فقط گلخانه های شیشه ای وجود داشت امروزه این گلخانه هاپرهزینه ترین نوع گلخانه محسوب می گردد .چون مصرف سوخت در این گلخانه ها بالاست ، نیاز به اسکلت های محکم دارند . بسته به پهنای گلخانه از اسکلتهای مختلفی می توان برای بنای آن استفاده نمود . در پهنای کمتر از 6 متر اسکلت چوبی بدون نیاز به ستونهای میانی قابل استفاده است . برای گلخانه هایی با پهنای تا حدود 12 متر اسکلت لوله ای بدون نیاز به ستون های عمودی وسط قابل کاربرد هستند ولی بایستی برای استحکام به قاب پنجره ها متصل شوند .

پوششهای پلاستیکی

پوششهای پلاستیکی می تواند از جنس پلی استر ، پلیوینل کلراید (P.V.C) پلی وینل فلوراید(P.V.F) باشد . از مزایای این پوششها عدم نیاز به اسکلتهای سنگین وکاهش هزینه گرم کردن تا حدود 40% نسبت به گلخانه های

شیشه ای یک لایه است . امروزه

سکوها و بسترهای کشت

 

سکو بخشی از فضای گلخانه است جایگاهی است برای قرار گرفتن گلدان ها یا کشت گیاهان در بستر های بالا تر از سطح زمین همانگونه که از نام آن پیدا است ، سکوها همواره در سطحی بالاتر از کف گلخانه ها قرار می گیرند . این عمل ضمن جلوگیری از گسترش عوامل آلوده کننده و بیماری زای گیاهی به تهویه بهتر و گرم شدن زودتر بستر کمک می کند . انتخاب شکل سکوها و مواد سازنده آنها به نوع گیاه ، گلخانه و سلیقه سازنده بستگی دارد . به طور کلی ویژگی های یک سکوی خوب عبارت است از:

الف _ از زهکشی مطلوبی برخوردار باشند .

ب_ پهنای آن طوری باشد که کارگران به آسانی به مرکز سکو دسترسی داشته باشند .

ج_ طوری نصب شده باشد که حداکثر نور را جذب کنند .

کارکردن با سکوها برای قرار دادن گلدان ها به کارگران این امکان را می دهد که بدون خم شدن کار خود را انجام دهند در صورتی که سکوها برای کشت گیاهان استفاده بهتر است 30-15 سانتیمتر عمق داشته و از زهکشی مناسبی برخوردار باشد . ارتفاع سکوها از سطح زمین می بایست به گونه ای باشد که اقدامات داشت با تسلط کارگر بر محصول امکانپذیر باشد که این امر به نوع محصول بستگی دارد . سکوها را می توان از جنس آلومینیوم ، ایرانیت ، الوار چوبی و یا مواد بتنی ساخت . آلومینیوم عمری طولانی دارد ولی گران قیمت است و چوب ارزان بوده ولی عمر کوتاهی دارد و احتمال پوسیدگی آن نیز زیاد است و همچنین عوامل بیماری زا نیز در آن نفوذ می کنند .

نحوه قرار گرفتن سکوها

بایستی سکوها را طوری نصب نمود که از حداکثر فضای گلخانه ای برای پرورش گیاهان استفاده شود . تعداد و عرض راهروها بستگی به نحوه استفاده از آنها و نوع محصول دارد .

ارتفاع سکوهای کشت 90-80 سانتیمتر است . پهنای سکوهای مجاور دیواره ها حدود 90سانتیمتر و پهنای سکوهای میانی که از دو طرف قابل دسترسی است حداکثر میبایست 180 سانتی متر باشد . سکوهای کشت گیاهان گلدانی نبایست دیواره داشته باشد و کف سکوها تا حد ممکن بایستی منفذدار باشد . تخته های چوبی سوراخدار به همراه تورسیمی محکم برای ساختن کف سکوها مناسبند .

در روش نوین به منظور استفاده موثر از حداکثر فضای گلخانه از سکوی متحرک استفاده می کنند . این سیستم فضای تولید را تا بیش از 90% مساحت گلخانه افزایش می دهد . راهروها توسط سکوهای متحرک اشغال شده که با حرکت سکو راهرو از یک سمت باز می شود و از طرف دیگر بسته می شود .

سکوها و بسترهای زمینی گلهای بریده

گلهای بریده را در شرایط گلخانه ای به هر دو شکل بسترهای سکوئی و زمینی کشت می کنند . گیاهانی مثل گل داوودی و میمون را می توان بر روی سکوها کشت نمود . ولی این سکوها بایستی نزدیک زمین قرار گیرند تا عملیات حذف جوانه ها ، محلول پاشی و برداشت امکان پذیر باشد ، میخک را نیز به علت حساسیت به بیماری

تجهیزات و ادوات مورد نیاز در گلخانه ها

از تجهیزات و ادوات مورد نیاز گلخانه میتوان به

گلخانه های پلاستیکی درصد بالایی از گلخانه های دنیا را به خود اختصاص می دهند . ولی در اروپای شرقی محبوبیت چندانی ندارد .عیب پوششهای پلاستیکی دوام کم آنهاست چرا که اشعه ماورای بنفش خورشید باعث شکنندگی و تیرگی پلاستیک می شود . اغلب پوششهای پلاستیکی از نوع پلیاتیلن بوده که معمولاً به ماده مفاوم کننده در مقابل UV( اشعه ماورای بنفش ) آمیخته شده اند که در این صورت طول عمر آنها تا حدود 3 سال قابل افزایش است . همچنین عیب دیگر این پوششها این است که در زمستان اگر هوای گلخانه سردتر بوده و با برخورد هوای مرطوب داخل گلخانه قطرات بخار آب بر روی آنها تشکژل می گردد که با پیوستن به هم بزرگ شده و با چکیدن قطرات بر سطح برگها باعث بالا رفتن رطوبت سطح برگ و ایجاد بیماری های قارچی می گردند و از طرفی با ریزش قطرات بر کف گلخانه ها باعث افزایش رطوبت بسترخاکها و کاهش میزان اکسیژن خاک می شوند . که تداوم این امر می تواند منجر به کاهش جذب عناصر غذایی و کاهش رشد عمومی گیاه شود . راه حل این مشکل استفاده از اسپری محلول مواد شوینده در آب است که بر روی سطح داخلی پوشش می پاشند که البته این مواد خیلی زود پاک می شوند . حسن این کار جلوگیری از بزرگ شدن قطرات است . امروزه در کشورهای پیشرفته پلی اتیلن و سایر پوششهای پلاستیک را به مواد نگهدارنده نور مادون قرمز (IR) آمیخته می کنند که تلفات دمای گلخانه را در شب 15 تا 25 درصد کاهش می دهند .

PVF نیز یکنوع پوشش پلاستیکی جدید است که تا ده سال دوام داشته و واکنش آن نسبت به نور و قیمت آن تقریباً معادل شیشه است . پوششهای دوبل پلاستیکی نیز کاهش هزینه سوخت تا یک سوم نقش موثری دارند . انجام پوششهای دولایه در اسکلت های سوله ای که ستون کمتری دارند راحت تر است . فاصله بین دولایه پایینی از 10-25/1 سانتی متر کمتر یا بیشتر نباشد.گلخانه های نیمه استوانه ای برای پوششهای دولایه ای مناسب می باشند .میزان کشیدگی پلاستیک بسیار مهم است . هنگامی که در یک روز سرد نصب شود می بایست آن را محکم کشید و در روز گرم کمتر کشیده شود با در هوای سرد منقبض و پاره نگردد . امروزه اکثر گلخانه های جدید در آمریکا چه به صورت دایم و یا موقت با پوششهای پلاستیکی ساخته می شونددر مناطق باد خیز ردیفی از درختان و یا یک مانع طبیعی مثل تپه برای کاهش خسارت باد استفاده می شود . حداقل فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب بایستی حدود 5/2 برابر ارتفاع درختان باشد . این فاصله در قسمت جنوبی بیش از یک ارتفاع درختان است .

از موارد مهمی که در احداث یک گلخانه توجه به

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

گلخانه است . در مناطقی با زمینهای دارای بافت سخت و با لایه تحت الارض غیر قابل نفوذ با قرار دادن لوله های سفالی منفذ دار زیربسترها و یا به طرق ابتکاری دیگر تمهیدات لازم را در جهت بهبود زهکشی می اندیشند

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز می­شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می­شود.سالهای زیادی است که به منابع غنی سازی دی اکسید کربن در گلخانه ها، برای افزایش رشد و تولید گیاهان پی برده شده است. دی اکسید کربن یکی از ضروری ترین اجزاء فتوسنتز می باشد.فتوسنتز یک فرآیند شیمیایی است که انرژی نور خورشید را برای تبدیل دی اکسید کربن و آب به مواد قندی در گیاهان سبز مورد استفاده قرار می دهد؛ سپس این مواد قندی در خلال تنفس گیاه برای رشد آن مورد استفاده قرار می گیرند. اختلاف بین نرخ فتوسنتز و تنفس، مبنایی برای میزان انباشتگی ماده خشک در گیاهان می باشد. در تولید گلخانه ای، هدف همه پرورش دهندگان، افزایش ماده خشک و بهینه سازی اقتصادی محصولات می باشد. دی اکسید کربن با توجه به بهبود رشد گیاهان، باروری محصولات راافزایش می دهد. بعضی از مواردی که باروری محصولات به وسیله غنی سازی دی اکسید کربن افزایش داده می شود عبارتند از : گلدهی قبل از موعد ،بازده میوه دهی بالاتر،کاهش جوانه های ناقص در گلها،بهبود استحکام ساقه گیاه و اندازة گل.بنابراین پرورش دهندگان گل و گیاه باید دی اکسید کربن را به عنوان یک مادة مغذی در نظر بگیرند.

تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه­های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت­های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت­های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می­کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.

اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم های حرارتی باید توان توزیع یکنواخت دما راداشته باشند و فاقد اثرات زیست محیطی باشند. دمای روزانه و شبانه توصیه شده برای چند محصول متداول گلخانه ای؛

محصول دمای شبانه ( F) دمای روزانه ( F)

گوجه فرنگی 66-60 80-70

کاهو 55 78-70

خیار 65 80

فلفل 62 80-70

گل داودی 63-62 80-75

گل شمعدانی 60-55 75-70

گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می­شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.گل­خانه­ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می شوند.گلخانه­های ثابت، به گل­خانه­هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد. هر یک از گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور ، دمای روزانه ، دمای شبانه ، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند . برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال باید شرایط محیطی مطلوب به همراه کنترل عوامل خسارت زا نظیر باد ، طوفان های ویرانگر ، سرما و یخبندان و ..... از طریق ساختمانی بنام گلخانه هستیم که به عنوان محیط کنترل شده مطرح می گردد و با توجه به نیاز روزافزون بازار ، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزیجات و صیفی جات خارج از فصل این روش تولید امروزه به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است که البته سرمایه گذاری اولیه فراوانی را نیز طلب می کند . با توجه به سرمایه گذاری زیادی که در این زمینه صورت می گیرد فقدان مدیریت صحیح در احداث گلخانه ، انتخاب مکان ، نوع گلخانه و پوشش آن باعث عدم بهره وری مناسب از سرمایه و امکانات خواهد شد .

پژمردگی باکتریایی برروی سکوهای کوتاه پرورش می دهند .

ضد عفونی کردن خاک سکوها راحت تر و موفقیت آمیز تر از بسترهای زمینی است . بسترهای زمینی باید به گونه ای باشند که خاک اطراف ریشه را از قسمتهای دیگر مجزا کنند . بتون برای بسترهای زمینی مناسب است . گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.

گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.

گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.

سیستم گرمایشی, سرمایشی, ژنراتور و....... اشاره نمود.

الف- انواع سیستم گرمایشی:

1-سیستم مرکزی:سیستم شوفاژ(برای گلخانه های بالای 4/.هکتار) در این سیستم از بخار آب یا آب داغ استفاده می شود.

2-سیستم موضعی: بخاری شامل سه دسته, بخاریهای منفرد یا تراکمی– بخاریهای کنوکسیونی یا همرفتی– بخاریهای تابشی با انرژی پایین.

ب- انواع سیستم سرمایشی:

1- سیستم خنک کننده تابستانه:

1-1- سیستم خنک کننده فن وپد: متداولترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود.

2-1- سیستم خنک کننده تبخیری(مه پاش)

2- سیستم خنک کننده زمستانه

2-1- سیستم تیوپ– پنکه

آبیاری سطحی راندمان پایینی داشته و اتلاف آب در آن بالا است.در عین حال باعث شستشوی املاح افزایش رشد علف های هرز و بروز انواع بیماری های قارچی و انگلی و پوسیدگی می شود.این سیستم ها به صورت آبیاری کرتی و نواری اجرا می گردد.

آبیاری تحت فشار

1-

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

:هدف از آبیاری بارانی توزیع یکنواخت آب برای تمام گیاهان و کاهش دمای محیط و افزایش رطوبت است.راندمان مصرف آب 75در صد است.هزینه اولیه زیاد از معایب این سیستم است.

2- آبیاری قطره ای :در این روش آب،کودهای شیمیاییو سایر مواد مورد نیاز گیاه به صورت محلول توسط قطره چکان های نصب شده روی لوله های جانبی در اختیار گیاه قرار می گیرد.راندمان مصرف آب 90 در صد است و چون قطره چکان ها در کنار بوته یا ساقه گیاه قرار می گیرند امکان رشد و توسعه علف های هرز از بین می رود.

[amir.d 1211]

مقدمه

ایران به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و محدودیت های منابع آبی از جمله كشور های است كه نیاز به تجدید نظر اساسی در ساختار نظام كشت بوده و در این راستا توسعه كشت گلخانه ای می تواند به عنوان یك راهكار مناسب مطرح باشد كه هم اكنون مورد توجه قرار گرفته است .

آنچه در این ارتباط می توناد مهم باشد تغییر نگرشی است كه نسبت به این نوع سیستم كاشت مطرح بوده و باید این باور ایجاد شود كه سیستم كشت گلخانه ای تفاوت اساسی با سیستم كشت سنتی داشته و علاوه بر تجربه نیازمند داشتن دانش گلخانه داری می باشد كه در این راستا . توجه به سبزیجات گلخانه ای از اهمیت خاصی بر خوردار است .

شرایط اقلیمی ایران از نظر محدودیت منابع آب شیرین , فراوانی آب شیرین , موقعیت آب و هوایی گوناگون و ... بهره گیری از این منابع را در برنامه ریزی كشور ایران قرار میدهد . كشت گیاهان در گلخانه به آب و زمین كمتری احتیاج دارد . اما كار بیشتری می طلبد . د حال با آموزش دادن نیرویی كار می توان از فضای كم گلخانه چندین برابر فضای آزاد را برداشت كرد . زیرا در محیط گلخانه كاشت و برداشت در تمام طول سال امكان پذیر بوده و در فصولی از سال كه محصولات در فضای آزاد غیر قابل كشت نیستند این امكان را فضای گلخانه به وجود می اورد كه گیاهان در غیر فصل خود پرورش یافته و محصولات گلخانه با كیفیت بهتر نسبت به كشت در زمین باز تولید و به بازار عرضه می شود .

بر اساس آمار وزارت جهاد كشاورزی سبزی های گلخانه ای مساحتی حدود 1500هكتار را تشكیل می دهند . البته این مساحت هم اكنون دو برابر شده است . اگر در هر هكتار از این گلخانه ها حدود 200 تن محصول تولید شود تقریبا كل تولید 300 هزار تن خواهد بود كه اگر قیكت هر كیلو گرم آن حدود 200 فرض شود رقمی حدود 60 میلیلرد تومان می شود كه می تواند اهمیت زیادی در اقتصاد كشور داشته باشد . البته با افزایش رو به افزون زیر كشت محصولات گلخانه ای رقم بدست آمده بیشتر و رو به افزایش است .

اگر كلیه عملیات كاشت تا برداشت طبق اصول و برنامه ریزی صحیح صورت گیرد سود قابل توجهی عاید كشاورزان خواهد شد كه به عنوان مثال اگر گلخانه ای به مساحت 1000 متر مربع داشته باشیم و بخواهیم خیار كشت كنیم و اگر 3000 بوته خیار كشت شده باشد و هر بوته بطور متوسط پنج كیلو گرم خیار تولید كند در مجموع 15000گیلو گرم خیار تولید می شود كه اگر سه بار كشت در سال داشته باشیم و با احتساب قیمت 200 برای هر كیلویی آن در آمد كل فروش محصول در یك سال مبلغ 000/000/9 تومان خواهد بود . كه دستیابی به چنین رقمی در هوایی آزاد تقریبا غیر ممكن است .

روش های معمول كشت در هوای آزاد بر اساس مساعد بودن شرایط محیط صورت می گیرد معمولا در اكثر مناطق كشور كاشت در بهار و برداشت در اواخر تابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوایل پاییز به طول می انجامد در روش های معمول كشت تمامی عملیات كاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است .

در صورتی كه بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید با به كار گیریی روش هایی عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما . رطوبت نسبی و نور ) را تحت كنترل داشته باشیم . كه برای این منظور از گلخانه Greenhouseاستفاده می كنیم .

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .

اهداف كشت گلخانه ای :

تولید محصول در محلی كه در آن محصول تولید نمی شود.

تولد در زمانی كه كشت محصول در هوای آزاد غیر ممكن است .

افزایش عملكرد – افزایش كیفیت محصول

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

[amir.d 1211]

مقدمه

روش های معمول كشت در هوای آزاد بر اساس مساعد بودن شرایط محیط صورت می گیرد معمولا در اكثر مناطق كشور كاشت در بهار و برداشت در اواخر نابستان و در صورت مساعد بودن هوا تا اوایل پاییز به طول می انجامد در روش های معمول كشت تمامی عملیات كاشت تا برداشت تابع شرایط محیطی است .

در صورتی كه بخواهیم تولید خارج از فصل داشته باشیم باید با به كار گیریی روش هایی عوامل محیطی مناسب رشد گیاه (دما.رطوبت نسبی و نور ) را تحت كنترل داشته باشیم . كه برای این منظور از گلخانه Greenhouse استفاده می كنیم

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .

اهداف كشت گلخانه ای :

تولید محصول در محلی كه در آن محصول تولید نمی شود

تولد در زمانی كه كشت محصول در هوای آزاد غیر ممكن است .

مزایایی كشت گلخانه ای :

1- افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی كه مثلا در مورد خیار تولید 20 كیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 كیلوگرم در همان یك متر مربع در هوای آزاد

2- تولید بیش از یك محصول در سال (كه در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممكن می باشد )

3- افزایش كیفیت محصول تولیدی (كه با كنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های كنترل بیولوژیكی و كاهش مصرف سموم كه باعث افزایش كیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود )

4- صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )

5- استفاده از اراضی غیر قابل كشت با سیستم هیدرو پونیك (مانند گلخانه های پرورش سبزی در كیش )

6- عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امكان بازار یابی مناسب و تنظیم برتامه كشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود كه زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )

7- تواوم كار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امكان كنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه

8- ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و كار آموختگان كشاورزی و استفاده از اوقات فراغت كشاورزان در فصل های پاییز و زمستان .

معایب كشت گلخانه ای :

1- هزینه اولیه آن زیاد است و قسمت عظیم این هزینه صرف احداث گلخانه می شود كه البته در صورت سود مند بودن محصول تولیدی این هزینه حداكثر در سه سال برگشت داده می شود .

2- نیاز به مراقبت دایمی (برخلاف كشت در هوای آزاد كه با مراقبت كمتر میتوان به سود قابل توجهی دست یافت) در كشت گلخانه ای حتی لحظه ای غفلت میتواند خسارت جبران ناپذیری وارد كند (مثلا كاهش شدید دما در گلخانه در یك شب سرد زمستانی می تواند باعث نابودی كامل محصولات گلخانه ای شود)

در صورت تصمیم به كشت گلخانه ای چه باید كرد؟

1- مشخص كردن بازار فروش sell your crope before planting) ) باید مشخص شود محصول تولید در كجا به فروش خواهد رسید

2- تعیین زمان های مختلف سال از نظر میزان فروش محصول تولیدی , زمان كسادی و اشباع بازار , و زمان خلاء و نیاز شدید بازاز

3- تعیین نوع و ویژگی محصول مورد نیاز كه مورد پسند مصرف كننده همان منطقه باشد (مثلا تولید كوجه فرنگی ریز یا درشت , تولید فلفل زرد,سیاه ویا ....)

4- جمع آوری اطلاعات هواشناسی منطقه مورد كشت (میانگین ده ساله حداقل دما در سرد ترین شب سال و میانگین حداكثر دما در گرم ترین روز سال ,میانگین ده سال بارندگی , تعداد روز های آفتابی, روز های ابری , روز های یخبندان , ....)

5- تعیین جهت های جغرافیایی و جهت وزش باد های غالب در منطقه

6- نوع خاك از نظر بافت , ساختمان , PHخاك , ECخاك و عناصر پر مصرف و كم مصرف , میزان آهك , ظرفیت تبادل كاتیونی ,و....

7- وضعیت آب منطقه از نظر كمی و كیفی كه برای هر متر مربع بستر خاكی گلخانه حدود یك متر مكعب آب باید در دسترس باشد و نیز باید مواد حل شده جامد در آب مانند بیكربنات سدیم , كلر , فلور آب , در حد مطلوب باشد

8- مسافت گلخانه تا بازار مصرف

9- دستمزد كارگر در منطقه مورد احداث گلخانه

10-جمع آوریاطلاعات علمی در مورد كاشت داشت و برداشت و آفات بیماری ها و انبار داری محصول مورد كشت

11-بازدید از گلخانه های اطراف جهت جمع آوری اطلاعات علمی و تجربی آنان به منظور جلوگیری از تكرار اشتباه دیگران و ...

هزینه های ثابت گلخانه :

1- هزینه احداث 2- هزینه تاسیسات گرم كننده 3- هزینه تاسیسات خنك كننده 4- هزینه تاسیسات آبیاری 5- خرید سمپاش

هزینه های جاری :

1- هزینه آب . برق . گازوئیل. تلفن و ... 2- هزینه بذر 3- خرید كود 4- هزینه كارگری (از كاشت تا برداشت )

كل هزینه ها = هزینه های ثابت + هزینه های جاری

سود = فروش كل (عملكرد كل * قیمت ) - كل هزینه

 

 

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

 

[amir.d 1211]

تعریف گلخانه :

گلخانه یا greenhouse به فضای محدود اطلاق می شود كه قابلیت كنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یك سال داشته باشد . طبق این تعریف از جمله عملكرد گلخانه فراهم كردن شرلیط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.

 

 

تقسیم بندی گلخانه ها :

 

از نظر شكل : 1- گلخانه های یك طرفه 2- گلخانه های نیمه دوطرفه 3- گلخانه آ شكل (A- shaped) 4-گلخانه های جوی پشته ای 5- گلخانه های نیم استوانه ای (كوانست (Quonset

 

از نظر ساختار جدا یا متصل بودن : 1- گلخانه های تك واحدی 2- گلخانه های چند واحدی (متطل به هم )

 

از نظر دما : 1- گلخانه سرد 2- گلخانه نیمه گرم 3- گلخانه گرم 4- گلخانه گرم و مرطوب

 

 

 

تقسیم بندی از نظر شكل

 

گلخانه یك طرفه : گلخانه یك طرفه معمولا در كنار دیوار ساخته می شود و دیوار شمالی با مصالح و دیوار شرقی و غربی آن تماما یا نصف آن از آجر ساخته می شود و دیواره جنوبی كوتاه تر از شمالی و رو به جنوب است . زاویه شیب سقف با زمین 55تا 30 درجه است كه البته مقدار این زاویه بستگی به عرض جغرافیایی دارد . به این معنی كه در نیمكره شمالی هر چه از خط استوا درو شویم سقف مایل تر و هر چه به استوا نزذیك شویم زاویه سقف با سطح زمین باید كمتر باشد . چون حداكثر استفاده از نور در گلخانه موقعی است كه نور به صورت عمودی بر سطح گلخانه بتابد و انعكاس نداشته باشد . بنابراین هر چه به طرف قطب نزدیك كی شویم اشعه خورشید مایل تر می تابد .

 

گلخانه نیمه دو طرفه : كه شبیه گلخانه دوطرفه است با این تفاوت كه سقف آن از دو شیب نا مساوی پوشانیده شده است . زاویه شیب سقف 55 تا 35 درجه است كه در این نوع گلخانه بهترین استفاده از نور به عمل می آید و نیاز به سقف به حداقل می رسد . در مناطقی كه شدت نور در زمستان كم است گلخانه با دو شیب نامساوی(نیمه دوطرفه ) كه سطح جنوبی آن نسبت به شمال نور بیشتری دریافت می كند ساخته می شود اگر در این گلخانه سقف جنوبی با سطح افقی زاویه 25 درجه و سطح شمالی با سطح افقی زاویه 55 درجه تشكیل دهد 11 درصد نور بیشتر توسط پوشش دریاغت می كند . واگر زاویه سقف90 درجه و زاویه سطح شمالی با سطح افقی 65 درجه باشد نور بیشتری نسبت به حالت قبل دریافت می شود كه دیوار شمال را می توان با موادی عایق منعكس كننده نور تعبیه كرد . در نتیجه مقدار نور رسیده به گیاهان بیشتر و گرمای از دست رفته از گلخانه كمتر می شود .

 

گلخانه آ شكل (A- shaped) :در این نوع گلخانه پهنای دو سقف مساوی است . ارتفاع گلخانه در بالاترین نقطه سقف 3.5 تا 2.5 متر و عرض آن 6 تا 3 متر است . زاویه شیب سقف 55 تا 35 درجه می باشد .

گلخانه نیمه استوانه ای یا كوانست (Quonset) : اسكلت آن توسط لوله های آب ساخته می شود كه قوس 180 درجه دارند (قطر لوله ها 2.5 تا 1.88 سانتی متر ). و توسط تیر های فرعی كه در امتداد طولی گلخانه قرار دارند نگهداشته می شود. فاصله تیر های اصلی از هم 4.5 متر و فاصله تیر های فرعی از هم 1.2 تا 9/0 متر می باشد كه به صورت مجزا از هم قرار گرفته اند .

 

گلخانه جوی پشته ای (Furrow and Ridge or Guttr Connected):در این نوع گلخانه ها دیوار بین گلخانه ها بر داشته می شود . بنابراین به اسكلت كمتری نیاز دارد و دارایی یك فضای داخلی واحد است . هزینه اتوماسیون كمتر , نیرویی كار كمتر , مدیریت پرسنل بهتر ومصرف سوخت كمتر (به علت كاهش سطوح تماس هدر دهنده گرما) از مزایای این نوع گلخانه است . تنها عیب این نوع گلخانه این است كه برف نمی تواند ذوب شود و باید زیر ناودانها منبع حرارتی گذاشت و ناودانها باید دارایی شیب مناسب باشند تا انتقال آب به آسانی صورت گیرد .

در كل طراحی گلخانه باید طوری باشد كه واحد های گلخانه توسط كریدور مركزی به هم وصل شوند در این صورت گیاهان در اثر انتقال از یك واحد به واحد دیگر صدمه كمتری می خورند .

 

 

 

تقسیم بندی از نظر جدا یا متصل بودن :

 

گلخانه های تك واحدی : در گلخانه های تك واحدی راحت تر می توان به دمای مورد نظر رسید و همچنین تهویه این نوع گلخانه ها (بدون صدمه به گیاه ) ساده تر است . نور وارد شده به گلخانه تك واحدی در منطقه رشد گیاهان به صورت یكنواخت توزیع می شود . در حالی كه در گلخانه های جوی پشتی محل های اتصال نور ورودی را شكسته و روی گیاهان سایه می اندازد و منجر به كاهش رشد گیاهان می شود . داشتن فاصله مناسب اطراف گلخانه باعث ذوب سریع برف (بدون ایجاد خسارت ) می شود . در نهایت گلخانه تك واحدی به دستگاهاهی تهویه كمتری نیاز دارد. اما از معایب گلخانه های تك واحدی می توان به موارد زیر اشاره كرد: 1- ارتفاع زیاد گلخانه های تك واحدی باعث افزایش میزان سوخت مصرفی برای گرم كردن حجم هوای گلخانه می شود . همچنین بزرگ بودن حجم به این معنی است كه سطح بیشتری از گلخانه در معرض باد زمستانی است . در نتیجه هدر رفت گرما از آن بیشتر است . گلخانه های بزرگ تك واحدی هزینه اولیه بیشتری دارند و زمین زیادی برای یك گلخانه تك واحدی مورد نیاز است .

 

گلخانه های متصل به هم یا چند واحدی : بسیاری از گلخانه ها می توانند به هم متصل شودند . گلخانه جوی پشته ای دارای یك قسمت برجسته (پشته)ویك قسكت فرورفته(جوی)می باشد و دیواره های میانی بین هر قسمت برداشته شده است و تعداد واحدهای كه به هم متصل می شوند بستگی به نوع و تعداد گیاهان دارد كه قرار است در آن كشت شود .

 

مزایای گلخانه های متصل به هم : 1- نیاز به زمین كمتر جهت احداث 2- نیاز به اسكلت كمتر (به علت نداشتن دیواره میانی) 3- نیاز به گرمایی كمتر (چون دیوار های تبادل كننده گرما كمتر شده است)

 

معایب گلخانه های متصل به هم : 1- برف به سختی از گلخانه های متصل به هم خارج می شود (قرار گرفتن برف در ناودان ها باعث شكستن اسكلت می شود ,ناودان ها باعث كاهش نور وارده به گلخانه می شود و اغلب باعث تاخیر گلدهی می شود) حجم كم هوا در بالای گیاهان مقدار دی اكسید كربن را محدود می كند . مقدار پوشش سقف در گلخانه های متصل به هم و جدا از هم با مساحت یكسان برابر است.

 

رابطه بین ارتفاع و عرض گلخانه ها :

بطور تقریبی ارتفاع گلخانه حدود یك سوم عرض گلخانه است . به عنوان مثال در گلخانه ای با عرض 6 متر ارتفاع گلخانه باید حدود 2 متر باشد . ارتفاع زیاد از حد نه تنها شكل گلخانه را ناموزون میكند بلكه هزینه نگهداری را نیز افزایش می دهد زیرا مقداری از گرمایی حاصله در ارتفاع بالایی از سقف در محلی كه قابل استفاده گیاه نیست منتشر شده و موجب بالا رفتن هزینه حرارتی گلخانه می شود مقدار حرارت گلخانه از كف تا سقف زیاد شده و با افزایش هر یك متر ارتفاع از كف گلخانه دمای هوا یك درجه سانتی گراد افزایش پیدا می كند و هوای بالاترین نقطه گلخانه همیشه چندین درجه گرم تری از سایر قسمت ها می باشد . ارتفاع گلخانه های فلزی بین 3 تا 5 متر انتخاب می شود ولی ارتفاع داربستی كه بوته ها به آن بسته می شود حدود 2 متر است . اما در كل برای ارتفاع گلخانه ها نظرات مختلفی وجود دارداگر چه از نظر میزان مصرف سوخت و هدر رفت گرما ارتفاع كمتر توصیه می شود ولی از دیدگاه دیگر شیوع آفات و بیماری ها در گلخانه با ارتفاع بیشتر كمتر و برتری دارد چون حجم هوای گلخانه با افزایش ارتفاع افزایش می یابد و در نتیجه موجب كاهش گسترش بیماری ها می شود و همچنین تجربه نشان داده كه گسترش بیماری در گلخانه با ارتفاع كمتر خیلی بیشتر از گلخانه با ارتفاع زیاد است . از طرفی بسیاری از گلخانه داران به خاطر احتراز از گسترش بیماری ارتفاع گلخانه را زیاد در نظر می گیرند و در فصل زمستان برای صرفه جویی در مصرف سوخت و جلوگیری از هدر رفت گرما بین سقف و گیاهان پوشش پلاستیكی نصب می كنند . كه در گلخانه های مدرن پرده پلاستیكی یعنی سقف كاذب با سرد شدن هوا و تاریكی به طرف پایین حركت كرده و فضا را كمتر می كند .

رطوبت نسبی : رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یك دمای داده شده می باشد. میزان تنفس گیاهان متأثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می باشد؛ زیرا كه رطوبت نسبی، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها و هوای اطراف را تعیین می كند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد، تأثیر ناسازگاری برروی رشد اكثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده می تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها كمك نماید. در ضمن رطوبت نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه می شود. رطوبت نسبی هوای داخل گلخانه به وسیله دمای سطوح داخلی تعیین می شود. كاهش جریان هوا و نیز كم شدن نرخ تعویض هوا، منجر به افزایش رطوبت نسبی می شود. یك گلخانه دار كه دارای گلخانه ای كاملاً بسته با پوشش دو لایه ای می باشد؛ باید از وجود امكانات تهویه كافی، كه برای كنترل رطوبت نسبی و نیز حداكثر دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده آل برای گلخانه چیزی بین50 تا 60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به گیاهان فراهم می شود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را می توان با آبیاری كردن درصبح و بیرون راندن هوای مرطوب كنترل نمود. باید توجه داشت كه هرگز نباید آبیاری را بعد از ظهر انجام داد.

ابعاد گلخانه :

در گلخانه های تك واحدی عرض گلخانه حدود 8 – 11 متر و طول آن حدود 60 تا 40 متر انتخاب می شود و در گلخانه های چند واحدی عرض هر دهانه حدود 8 متر و طول هر دهانه 30 تا 40 متر است .

مزیت گلخانه های بزرگ این است كه تهویه در آ» به راحتی صورت می گیرد و مشكلات ناشی از بیماری ها در آ» كمتر است . اما هزینه گرم كردن آن بیشتر از گلخانه های كوچك است . از طرفی دیگر گلخانه های كوچك مقاوم به طوفان , باد شدید و برف سنگین هستند و نیز بادشكن ها هم نقش حفاظتی بهتری را دراین نوع گلخانه ها ایجاد می كنند.

 

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

[amir.d 1211]

گرم كردن گلخانه :

حرارت خورشیدی : پوشش گلخانه در روز انرژی تابشی خورشید را به صورت نور و امواج الكترو مغناطیسی جذب و این انرژی گیاهان , خاك و سایر اشیاء موجود در گلخانه را گرم می كند . این حرارت جذب شده توسط اشیاء داخل گلخانه در شب و در دمای پایین از آن ها منتشر می شود و با طول موج های بزرگتر ساطع می شود كه از پلاستیك عبور كرده ولی از شیشه عبور نمی كند .

اثر گلخانه ای Green house Effect : گرفتن پرتو ها ی نور با طول موج كوتاه و ساطع كردن پرتوها با طول موج بلند را اثر گلخانه ای گویند .

اثر گلخانه ای بر روی پوشش های مختلف متفاوت است به این معنی كه این موج ها از پلاستیك خارج می شود ولی از شیشه نمی تواند عبور كند.

كالری : مقدار گرمایی كه لازم است تا دمای یك گرم آب را یك درجه سانتی گراد افزایش دهد كالری گویند .

واحد گرمایی انگلستان (Btu) : مقدار گرمایی كه لازم است تا دمای یك پوند آب را یك درجه فارنهایت افزایش دهد واحد گرمایی انگلستان نامیده می شود .

چون گلخانه در زمستان قادر نیست كه تمامی گرمای مورد نیاز خود را از نور خورشید تامین كند بنابراین نیاز گلخانه به گرما از طریق مختلف لازم است كه به آنها اشاره می كنیم :

سیستم های گرمایی كه برای گرم كردن گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرند باید دارای خصوصیات زیر باشند : 1- امكان تامین حرارت مورد نیاز در سرد ترین شب سال را داشته باشد 2- حرارت را در سر تا سر گلخانه به طور یكنواخت پخش كند كه باعث كاهش بیماری ها , رشد مناسب گیاهان و افزایش كارایی آنها می شود .

تولید گرما در گلخانه می تواند به صورت منبع حرارتی مركزی یا موضعی باشد .

سیستم حرارتی مركزی : در این سیستم یك یا چند دیگ بزرگ بخاری در محلی قرار داده می شوند كه بخار آب یا آب داغ شده توسط این بخاری ها طول مسیری كه داخل گلخانه لوله كشی شده به حركت در می اید و تمامی محیط گلخانه را تقریبا به یك اندازه گرم می كند . كه البته هزینه اولیه آن زیاد است .

 

سیستم حرارتی موضعی (Hot Air Furnace) :در گلخانه های پلاستیكی كه به طور موقت احداث می شود و یا در زمان های خاص از سال مورد استفاده قرار می گیرد سیستم گرم كننده مركزی مقرون به صرفه نمی باشد و بهتر است از سیستم موضعی استفاده شود . در این روش بخاری در نقاط مختلف گلخانه قرار داده می شود و فقط محیط اطراف خود را گرم می كند و هزینه اولیه آن كم است از جمله این بخاری ها می توان به بخاری های منفرد و یا تراكمی اشاره كرد .

برای سوخت كامل نیاز به گاز اكسیژن است كه تامین هوای تازه برای احتراق توسط لوله های صورت می گیرد كه هوای تازه را وارد گلخانه می كنند و دود حاصله از سوخت را نیز به بیرون گلخانه هدایت می كنند البته برخی از گلخانه داران دود و دی اكسید كربن حاصل از سوخت و احتراق را به بیرون هدایت نمی كنند و تصور میكنند كه دی اكسید كربن حاصل از احتراق برای فتوسنتز گیاهان موثر است و به انها كمك می كند . هدایت دود ناشی از احتراق همراه با گاز های دیگر در گلخانه برای گیاهان و انسان مضر هستند و باعث مسمومیت گیاهان می شوند (دی اكسید كربن به صورت محدود و در شرایط ویژه ای برای برخی از گونه های گیاهان لازم است) سوخت كامل تولید آب و دی اكسید كربن می كند , در حالی كه سوخت ناقص تولید اتیلن كرده و باعث كج شدگی و پیچیدگی ساقه ,باریك شدن برگ ها و سقط جوانه می كند و همچنین حل شدن این ماده در لایه نازك رطوبت موجود در سطح برگ ها(H2SO3) تشكیل می شود كه در اثر اكسید شدن تولید اسید سولفوریك می كند و این اسید موجب سوزاندن سلول ها . ایجاد نقاط زرد در برگ ها و در شرایط حاد موجب مرگ كامل برگ می شود .

مسله مهم پس از تولید گرما انتقال آن با حداقل تلفات به گلخانه و توزیع یكنواخت در اطراف گیاهان است.سیستم گرمایش گلخانه طوری طراحی می شود تا از نیروی طبیعی برای حركت هوا استفاده شود . هوا توسط فرایندی طبیعی كنوكسیون یا همرفت (Convection) حركت می كند . یعنی هوا وقتی گرم می شود بالا می رود و وقتی كه سرد می شود پایین می آید . حركت كنوكسیونی هوا باعث می شود كه دمای گلخانه در جاهای مختلف آن متفاوت باشد . برای جلوگیری از این كار لوله های گرمایش باید طوری قرار بگیرندكه قادر به توزیع یكنواخت گرما باشند.بهترین گرمایش در حالتی انجام میشود كه از كف صورت گیرد؛ چرا كه به طور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می رود. گیاهاناغلب دارایدمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول زیر محدوده هایدمایی توصیه شده برای چندین محصول متداول گلخانه ای آمده است. دمای شبانه دارایبیشترین اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می تواند موجب از بین رفتنمحصولات گلخانه شود.

خنك كردن گلخانه :خنك كردن گلخانه بسیار سخت تر و پر هزینه تر از گرم كردن آن می باشد . در تابستان هوای داخل گلخانه اغلب 11 درجه سانتی گراد و بیشتر از دمای محیط بیرون است

اثرات زیان بار دمای بالا عبارتند از : عدم استحكام ساقه ,كاهش اندازه گل , تاخیر در گلدهی و مرگ جوانه . خنك كردن به منظور جلوگیری از نفوذ تابش های زیاد آفتاب در تابستان صورت می گیرد .

روشهای خنك كردن عبارتند از : 1- سایه دادن .2- رنگ آمیزی پوشش گلخانه 3- سایه دادن با آب آهك 4- روش تبخیری پوشال و پنكه.

سایه دادن: لازم است به طریقی پوشش گلخانه پوشانده شود تا مانع تابش مستقیم اشعه آفتاب به گلخانه گردد . این كار هر چند كه روشنایی گلخانه را كاهش میدهد اما تا حدی مانع كاهش دمای گلخانه می شود . اگر پارچه روی سطح خارجی گلخانه قرار گیرد اثرسایه در كاهش دمای گلخانه بیشتر از قرار دادن پارچه در داخل گلخانه است.

رنگ آمیزی پوشش گلخانه یا(White wash) : از رنگ های پلاستیكی برای رنگ كردن پوشش گلخانه ها استفاده می گردد .

 

سایه دادن با آب آهك :در این روش برای بهتر چسبیدن محلول آب و آهك آن را با یك قاشق روغن كتان محلول می كنند تا به خوبی بر روی پوشش گلخانه چسبیده شود . جوهر نمك نیز این محلول را به سهولت برطرف می كند . ولی جوهر نمك برای اسكلت های فلزی و آلومینیومی زیان آور است و باعث پوسیدگی اسكلت می شود .سایه دادن با مخلوط آب و خاك Mud)) شبیه آب آهك است اما عیب این روش احتمال شكستگی در اثر سنیگینی حاصل از رسوب است .

روش تبخیری پوشال و پنكه: با پوشال و پنكه در روز های گرم می توان تا 30-20 درجه سانتی گراد دمای گلخانه را كاهش داد البته این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین بهتر صورت می گیرد . روش كار بدین صورت است كه در یك طرف گلخانه پوشال و در طرف مقابل آن پنكه ها قرار داده می شود و هوای بیرون در اثر عبور از لایه های فیبری مرطوب خنك شده و گرمای داخل گلخانه را گرفته و از طریق پنكه خارج می نماید و از این طریق جایگزین هوای گرم گلخانه می گردد . مكانیسم عمل این است كه آب موجود در پوشال با جذب گرمای پوشال و هوایی كه بین آن عبور میكند تبخیر می شود و هوای گرم بیرون با از دست دادن گرما خنك شده و وارد گلخانه می گردد.

شرایط گلخانه استاندارد : ارتفاع منطقه از سطح دریا باید كمتر از 300 متر باشد . با افزیش ارتفاع از سطح دریا سرعت خروج هوا باید افزایش یابد . در ارتفاعات بالا هوا رقیق تر و سبك تر می شود و باید حجم بالاتری از هوا در داخل گلخانه جابه جا شود تا اثر خنك كنندگی معادل ارتفاع پایین بدست آید .

تهویه گلخانه : تهویه به معنی نصب پنجره در سقف یا اطراف گلخانه به منظور ارتباط هوای داخل و خارج گلخانه است .

اهداف تهویه : 1- مبادله هوای داخل و خارج گلخانه 2- تهیه دی اكسید كربن لازم برای فتو سنتز 3- متعادل كردن رطوبت (یعنی كاهش رطوبت) هاك اكثر قارچ ها برای جوانه زنی نیاز به رطوبت نسبی بالا دارند . رطوبت بالا در گلخانه باعث افزایش تراكم بخار آب روی برگ های گیاه می شود و وجود لایه آب روی برگ ها نیز باعث كمك به جوانه زنی هاك ها می شود.

تهویه اتوماتیك : تهویه اتوماتیك باعث كاهش هزینه كارگری می شود . تهویه اتوماتیك ویكنواخت باعث ثابت نگه داشتن دما برای رشد و نمو گیاهان می شود .

محل نصب دستگاه تهویه : دستگاه تهویه در محلی نصب می شود كه اختلاف سطح كافی با بلندترین ارتفاع گیاه داشته باشد تا گیاهان در معرض سیستم جریان هوا قرار نگیرد . دستگاه تهویه بایددر خلاف جهت باد غالب نصب شود .

 

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

[amir.d 1211]

بستر كشت گیاهان گلخانه ای : بستر كشت گلخانه ای مانند هر بستر كاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است كه عبارتند از : 1- مخزن مواد غذایی 2- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه 3- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر 4- محل استقرار گیاهان .

سوال: چرا محصولات در مزرعه بدون نیاز به تغییر عمده رشد می كنند ولی اگر همان خاك به گلدان منتقل داده شود رشد محدود خواهد شد ؟

جواب : در خاك مزرعه چهار عمل كه در بالا از آنها یاد شد به خوبی انجام می شود ولی در ظرف هوادهی به اندازه كافی انجام نمی شود . خاك مزرعه دارای لوله های است كه آنها را از سطح به عمق می برد . این لوله های كاپیلاری باعث می شود آب اضافی از لایه های سطحی خاك بعد از بارندگی خارج شود . وقتی مزرعه خشك است این لوله ها آب را از عمق به محیط رشد ریشه منتقل می كنند . وقتی خاك از مزرعه جدا و به گلدان یا بستر گلخانه ای منتقل می شود این لوله های كاپیلاری ا بین می روند . بنابراین خاك بستر مانند خاك مزرعه نمی تواند عمل كند و لوله جهت خروج آب از سطح وجود نخواهد داشت .

وقتی خاك مزرعه به گلدان منتقل داده می شود شرایطی پیش می آید كه سطح ایستابی (آب آزاد) نامیده می شود (Perched water table) یعنی فضای هوای موجود در زیر گلدان به علت زهكشی ضعیف از آب پر شده است و چون لوله های كاپیلاری از بین رفته اند عمل كاپیلاری برای كشیدن آب از خاك (جهت زهكشی آن ) انجام نمی شود . هر چه عمق گلدان بیشتر باشد باید سطح ایستابی پایین تر تشكیل شده و در نتیجه فضای بیشتری برای رشد گیاه وجود دارد. ظرفیت نگهداری آب و تهویه خاك به هم وابسته اند .

تغییر دادن PH :

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه قلیایی است می توانید خاصیت اسیدی آن را با افزودن اسید سولفوریک یا پایین آورنده های PH افزایش دهید.

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه اسیدی است می توانید خاصیت قلیایی آن را با افزودن جوش شیرین یا بالا آورنده های PH افزایش دهید. هنگام تنظیم PH مهم است که مقادیر را کم کم اضافه کنیم تا اینکه PH یکباره تغییر نکند و همچنین بدانیم که چه موقع به سطح PH مطلوب می رسیم.

 

PH مناسب: PHمحیط یا محلول غذایی برای رشد گیاه بسیار مهم است. هر گیاهی محدوده PH خاصی دارد که خارج شدن از این محدوده باعث کم شدن رشد یا حتی مرگ گیاه می شود. PH کمتر از 5/4 یا بیشتر از 9 صدمات سختی به ریشه گیاه وارد می کند و اثرات زیان آوری روی رشد گیاه دارد.

چنانچه سطح PH تغییر کند تاثیر مستقیمی در دسترسی گیاه به مواد غذایی می گذارد. اکثر مواد مغذی در PH 6 - 7/5 در دسترس گیاه می باشند. وقتی که سطح PH خیلی زیاد یا کم شود مواد مغذی در محلول قفل شده و از دسترس گیاه خارج می شوند.

باید PH محلول غذایی را هنگام ترکیب و استفاده و نیز هر چند روز یکبار اندازه گیری کنید و آن را در حد مطلوب نگهداری کنید.

اجزای محیط رشد :

الف) مواد آلی: 1- پیت 2- كوكوپیت 3- پوست درختان 4- خاك برگ 5- كود دامی

ب) مواد معدنی : 1- ورمی كولیت 2- پوكه 3- پرلیت 4- پشم سنگ

1- پیت : پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است كه در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . تركیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداكثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاك برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد كه یخ بزنداین كار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال كرد (غربال با Mesh No 10 ) . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می كند و قابلیت جذب رطوبت آن كاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشك خودش آب نگهداری كند و دارای یك درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.

پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشك شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . كه انواع مختلف آن عبارتند از :

1- Sphagnum Papillosum

Capillacearum 2- Sphagnum

Palusre 3- Sphagnum

ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH آن بین 3 تا 4 متغیر است - قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشك خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.

98 -80 درصد آن منافذ است كه در كشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ كشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبك است (حدودا هر متر مكعب آنKg 104 است .

درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است كه تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 كاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4 و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی كاربرد دارد .

پیت خزه نی جنگی (Grass Peato Reed Sadge Peat ) : این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .

پیت هوموس Peathumus : از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها كمتر است – PH آن حدود 7.5 – 5 است - نیتروژن آن زیاد است .

2- كوكوپیت : این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایر پیت ها متفاوت است و ظرفیت كاتیونی آن نیز كمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .

پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود كه البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مركز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .

3- پوست درختان (Wood shaving or shredded bark) : پوست درختان دارای لیگنین است كه تجزیه آن كند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه كردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گرو تقسیم بندی می شود:

الف) Hardwood Bark : شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود كه 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .

ب) Softwood Bark : شامل مخروطیان مانند صنوبر , كاج ,سرو , نراد, غول Redwood و شوكران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند . تكه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای كشت اركیده است .

4- خاكبرگ (Leaf Mold) : خاك برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را كمی مرطوب می كنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت كه اگر این خاك برگ ها با مواد شیمیایی و علف كش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینكه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .

5 - كود دامی : ظرفیت تبادل كاتیونی كود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای مواد غذایی است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم , وعناصر كم مصرف نیز می باشد. كود گاوی پوسیده بهترین نوع كود مورد استفاده در گلخانه است . كود مرغی دارایی آمونیاك بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه و برگ صدمه می زند .

مواد معدنی :

1- ورمی كولیت : ورمی كولیت یك سنگ ازجنس سیلیكات میكا است كه در 1000 درجه سانتی گراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از كانی ورمی كولیت دارای ضخامت نازكی است كه به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی كولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی , تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یك محیط كشت بدون خاك محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت كرد . ورمی كولیت را نباید با خاك مخلوط كرد چون فشرده شده و باعث كاهش منافذ آن می شود .

2- خاك رس : هدف از كاربرد آن تغییر خاصیت فیزیكی محیط كشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شكستن است , دارای منافذ كافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل كاتیونی آن بالاست .

3- پرلیت : پرلیت سلیكات سفید خاكستری آتشفشانی است كه در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می كند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط كشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبكی وزن آن است .

4- پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوكه زغال سنگ , بازالت , سنگ آهك و كف آهن است كه در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست كاج برای كشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر كمی كلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است كه البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه كافی نیست .

 

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

[amir.d 1211]

كود دهی گیاهان گلخانه ای :

گیاهان نیز مانند انسانها برای رشد و نمو به ومواد غذایی نیاز دارند . فتوسنتز تامین كننده كربوهیدرات است و به علاوه لازم است عناصر معدنی خاصی از محیط ریشه جذب گیاه شود . جذب عناصر توسط ریشه گیاهان به صورت اختصاصی نیست , به این معنی كه وود عناصر در گیاه دلیل بر ضروری بودن آن برای رشد و نمو نیست . گیاه قادر به تشخیص مواد جذب شده از خاك نیست , چون اگر چنین بود علف كش ها را جذب نمی كرد . شرایط ضروری بودن عناصر این است كه فقدان عنصر , رشد زایشی و رویشی را با مشكل مواجه كند . با به كار بردن عنصر علایم كمبود بر طرف شود و عنصر مستقیما در تغذیه گیاه نه در فعالیت های شیمیایی یا میكروبیولوژی خاك یا محیط كشت موثر باشد . برخی از حشره كش ها كه به خاك اضافه می شود از طریق سیستم آوندی به تمام قسمت های گیاه منتقل و در اثر تغذیه حشره از شیره گیاه منجر به مرگ آن می شود .

90 در صد وزن گیاه را آب و 90 در صد وزن ماده خشك را كربن , هیدروژن و اكسیژن تشكیل می دهد و 10 درصد باقی مانده را 14 عنصر ضروری تشكیل می دهد . این عناصر شامل عناصر پر مصرف و كم مصرف و كلر و سدیم می باشد .

عناصر پر مصرف : نیتروژن , فسفر , پتاسیم , كلسیم ,منیزیم , گوگرد .

عناصر كم مصرف : آهن , بر , منگنز , مس , روی , مولیبدن , كلر .

توزیع مواد معدنی در گیاه : اگر برگ در دمای 500 درجه سانتی گراد به مدت 4 سات قرار داده شود مشخص می شود كه 95 - 90 درصد برگ را آب تشكیل داده است و دارای 10 – 5 درصد ماده خشك می باشد و 25 - 1 درصد ماده خشك را مواد معدنی تشكیل می دهد . میزان مواد معدنی بستگی به نوع اندام یا بافت و سن آن دارد . میزان مواد معدنی در بذر بیشتر از میوه و در ریشه كوچك , بیشتر از ریشه بزرگ می باشد. دی اكسید كربن خاك در تركیب با آب تشكیل اسید كربنیك می دهد كه باعث شكستن مواد آلی خاك , ذرات خاك . كود ها می شود و باعث آزاد شدن یون ها و جذب آن ها توسط ریشه می گردد.

ظرفیت تبادل كاتیونی : ظرفیت تبادل كاتیونی به میزان بار منفی ذرات خاك مربوط می شود . بر حسب واحد اكی والان بر 100 سانتی متر مكعب بیان می شود . چون غلظت اكثر عناصر غذایی در داخل ریشه بیشتر از محیط رشد است . برای جذب مقادیر اضافی نیاز به انرژی است كه از طریق شكستن قند حاصل می گردد . میزان تبادل كاتیونی رس بیشتر از مواد آلی است .

شاخص شوری : اصولا كودها حاوی نمك هستند و وقتی به خاك اضافه می شودمیزان نمك خاك را افزایش می دهند. انتخاب كود مناسب كمك می كند تا غلظت نمك خاك در حد پایین حفظ شود . منظوراز شاخص شوری اثری است كه كود های مختلف روی میزان شوری خاك دارند. شاخص شوری نتیترات سدیم را 100 در نظر می گیرند و شاخص شوری سایر كودها را بر اساس آن رتبه بندی می كنند .

صدمه شوری به گیاهان: میزان غلضت املاح موجود در خاك و سلول های ریشه تعیین كننده انتقال مواد از محلول به داخل گیاه است و جریان آب به طرف غلظت بیشتر املاح بوده كه معمولا میزان آن در محیط خاك بیشتر از سلول های ریشه بوده و از این جهت جریان مواد از محیط ریشه به داخل سلول های گیاه است .

معمولا صدمه شوری اسمزی است . در اثر افزایش غلظت نمك در محیط ریشه آب از سلول های ریشه به محیط ریشه كشیده می شود در نتیجه محتوایی سلول به خارج ازآن كشیده می شود و گیاه دچار پلاسمولیز می شود . وقتی كه پلاسمولیز در تعداد زیادی از سلول های گیاه روی می دهد خشكی فیزیولوژی اتفاق می افتد و سلولهای ریشه دچار كم آبی شدید می شود .

روشهای كاهش نمك بستر محیط ریشه : برای كاهش میزان شوری خاك باید كود های شیمیایی را به مقدار مناسب مصرف كرد . اگر غلظت نمك به حدی برسد كه باعث كاهش رشد شود , باید خاك را شستشو داد تا نمك اضافی از خاك خارج شود . میزان آب مورد نیاز 203.8 – 122.8 لیتر آب در هر متر مربع بستر می باشد و پس از 30 دقیقه دومین آبیاری باید انجام شود تا نمك ها از خاك خارج شود . اگر میزان نمك خاك خیلی زیاد باشد سومین و چهارمین آبیاری نیز مورد نیاز می باشد . زهكشی مناسب خاك باعث خروج نمك ها می شود .

به طور كلی میزان نمك های قابل حل در خاك می تواند توسط آبیاری كافی و استفاده از محیط كشت با زه كشی مناسب كنترل كرد .

 

 

منبع: baghbanigroup.mihanblog.com

[amir.d 1211]

اثرات گلخانه‌اي و تغييرات آب و هوايي

 

مقدمه

اثرات گلخانه‌اي يك پديدة طبيعي است كه نقش عمده‌اي را در شكل گيري آب و هواي زمين ايفاء مي‌كند. اين پديده گرماي نسبي و محيط مناسبي را در نزديكي سطح زمين جايي كه بشر و ديگر موجودات زنده قادر به رشد و توسعه و بالندگي هستند، فراهم مي‌كند. اين يكي از فرايندهاي وسيع بيولوژيكي، شيميايي و فيزيكي است كه در تعيين اقليم زمين دخالت دارد. اقليم، چه براي سرتاسر كره خاكي و يا براي يك كشور و يا نقطة خاص، غالبا بصورت تركيب آب و هواي ثبت شده در يك دورة زماني طولاني مدت بيان مي‌گردد. اقليم در اصطلاح ميانگين‌هاي طولاني مدت و ديگر داده‌هاي آماري شرايط آب و هوايي شامل فراوانيهاي حوادث متعدد بيان مي‌گردد. اقليم بسيار متفاوت اتز آمار است. تنها يك الگوي هوايي روز به روز تغيير كرده و علاوه براين شرايط آب و هوايي در يك محدودة زماني ساليانه، يك دهه، و قرنها تا ميليونها سال بسته به تاريخ زمين شناسي زمين بسيار متغيير است. اين تغييرات طبيعي، منتج از هم فاكتورهاي داخلي و هم خارجي سيستم آب و هوايي، مربوط به ماهيت خود اقليم مي‌باشد.

ولي تمامي تغييرات در آب و هوا بواسطة فرايندهاي طبيعي نيست. بشر نيز در اين تغييرات نقش دارد. توسعه شهرها و تغييرات الگوهاي كاربري اراضي توسط انشان باعث تغييرات آب و هوايي در مقياس محدود مي‌گردد. بواسطة محدوده اي از فعاليتها از زمان انقلاب صنعتي در اواسط قرن 19 همچون استفاده از سوختهاي فسيلي و قطع درختان جنگلي در مقياس وسيع و تغييرات كاربري اراضي، انسانها در افزايش اثرات گلخانه‌اي طبيعي نقش داشته‌اند. افزايش اثرات گلخانه‌اي ناشي از افزايش غلظت گازهاي گلخانه‌اي اتمسفر مثل دي‌اكسيد كربن و متان بوده و به شكل وسيعي عامل افزايش محسوس ميانگين دماي جهاني در طول قرن بيستم مي‌باشد.

رابطة بين افزايش اثرات گلخانه‌اي و تغييرات آب و هوا در دنيا يك رابطة ساده‌اي نيست. نه تنها غلظت گازهاي گلخانه‌اي در اتمسفر را افزايش مي‌دهد، بلكه غلظت آلاينده‌هاي اقيانوسها، خاك و بيوسفر(زيست كره) را نيز افزايش مي‌دهد. اين اثرات تاكنون كاملا شناخته نشده است. علاوه براين مكانيسم‌هاي بازخورد پيچيده در داخل سيستم آب و هوايي مي‌تواند تغييرات آب و هوايي ناشي از اثرات گلخانه‌اي را تشديد و يا حتي آن را بي‌اثر كند.

 

مكانيسمهاي اقليم (آب و هوا)

فاكتورهاي اصلي تعيين الگوهاي آب و هوا در زمين را مي‌توان در موارد زير توصيف كرد:

• شدت تابش خورشيدي، كه درجه حرارت سيارة زمين را مشخص مي‌كند،

• كروي شكل بودن زمين و جهت محور آن،

• اثرات گلخانه‌اي تبخير آب و ديگر گازهاي با خاصيت تشعشعي،

• فرايندهاي بيولوژيكي، شيميايي و فيزيكي مختلف كه در سيستم اقليم بيوسفر، ژئوسفر و اتمسفر اتفاق مي‌افتد مخصوصا:

 تعادل انرژي در سرتاسر كره زمين

 چرخة آب در طبيعيت

 سيكل كربن در طبيعت و ديگر سيكلهاي بيوشيميايي،

• چرخش زمين كه به شكل اساسي در مقياس بالا الگوهاي چرخش حرارتي را در اتمسفر و اقيانوسها تعيين مي‌كند. و

• توزيع قاره ها و اقيانوسهات.

 

موازنة تابش در كرات

اثرات غالب بر درجه حرارت كلي در داخل هر سيارة شدت تابش خورشيدي، فاصلة كرات تا خورشيد و است، ضريب آلبيدو يا ضريب انعكاس تابش خورشيدي است. مقدار تابش خورشيدي مربوط به زمين (تقريبا 1360 وات مترمربع در ميانگين سالانه) و ضريب آلبيدو تقريبا 3/0 مي‌باشد. محاسبة درجه حرارت سياره‌اي زمين به سادگي ميسر است با توجه به اينكه تابش مادون قرمز(طول موج) ساتع شده به فضا از سياره به نسبت توان چهارم درجه حرارت مطلق آن است. با برابر قرار دادن تابش ساتع شده (طول موج بلند) با تابش چذب شده (طول موج كوتاه)، مي‌توان درجه حرارت كرة زمين را برآورد كرد. كه بدون درنظر گرفتن اثرات ديگر ميانگين درجه حرارت كرة زمين 18 درجه سانتيگراد(255 درجه كلوين) است. اين مقدار براي سيارة ونوس 46- درجه سانتيگراد و براي مريخ 57- درجه سانتيگراد مي‌باشد. (شكل زير)

 

شكل شمارة 1: سيستم گرماي تابش خورشيدي كرات زمين، مريخ و ونوس

شكل زمين

بدليل كروي بودن شكل زمين، مناطق استوايي، جايي كه خورشيد عمودي مي‌تابد، تابش خورشيدي بيشتري را در هر مترمربع از زمين دريافت مي‌كنند. اگر هر مدار عرض جغرافيايي در تعادل تابش خورشيدي باشند (يعني دريافت و بازتاب تابش با هم برابر باشند) كمربند استوايي دماي بيش از 100 درجه سانتيگراد را در نزديكي ظهر خورشيدي دريافت كرده و قطبين داراي دماي نزديك به صفر مطلق (يعني 273- درجه سانتگراد) خواهد بود. هرچند، در جهان واقعي سيكلهاي اقيانوسي و اتمسفري گرما را از استوا به سمت قطبين منتقل مي‌كند. كه به شكل اساسي گراديان دما را به سمت قطبين كاهش مي‌دهد. (شكل شمارة 2).

 

شكل شمارة 2: شماتيك توزيع گرما در عرضهاي جغرافيايي و ورود تابش با طول موج بلند و خروج تابش با طول موج كوتاه از كرة زمين.

اثرات گلخانه‌اي

زمين به شكل يك توپ جامد ساده‌اي نيست كه هميشه ما آن را در ذهن خود تصور مي‌كنيم. زمين توسط يك لاية نازك هوا در اطراف آن محصور شده است و بواسطة نيروي ثقل زمين نگه داشته شده و قسمت اعظم اين هوا را نيتروژن (78%) و اكسيژن (21%) تشكيل مي‌دهد. (شكل 3).

 

 

شكل شمارة 3: يك برش از اتمسفر زمين گرفته شده از فضا

اين تركيبات اصلي، هم براي تابش خورشيدي دريافتي (موج كوتاه) و هم براي تابش خروجي (موج بلند) ساتع شده از زمين به سمت بالاي سطح زمين به شكل اساسي رساناي نور مي‌باشد. در اتمسفر زمين علاوه بر اين گازها تركيبات جزئي بويژه بخار آب و دي اكسيد كربن وجود دارد كه به شكل وسيعي براي تابشهاي دريافتي لايه گذران هستند ولي به شدت تابشهاي خروجي از زمين را در اطراف ان جذب مي‌كنند. شكل شمارة 4 طيفهاي جذب شده از اين دو گاز فعال را نشان مي‌دهد.

 

شكل شمارة 4: خصوصيات جذب تابش خورشيدي بخار آب و دي‌اكسيد كربن تابعي از طول موج.

تابش جذب شده توسط اين گازها مجددا در جهات مختلف منعكس مي‌شوند، بعضي مجددا به سمت زمين برمي‌گردند كه باعث گرم شدن خالص سطح مي‌گردند. به اين پديده گرماي گازهاي گلخانه‌اي در نزديك لاية سطحي اتمسفر گفته مي‌شود و بنابراين سطح زمين به مراتب گرمتر از جاهايي كه اثرات گلخانه‌اي وجود ندارد خواهد شد.

يك مثال از اهميت اثرات گلخانه‌اي را مي‌توان از كرات همسايه زمين را مي‌توان نشان داد بويژه ونوس (جدول شمارة 1) ونوس خيلي نزديكتر از زمين به خورشيد است در حاليكه خصوصيت تابشي بيشتري دارد. دماي محاسبه شده منحصرا براساس فاصله تا خورشيد و ضريب آلبيدو آن 46- درجه سانتيگراد است يعني در حدود 28 درجه سردتر از زمين. هرچند مساحت ونوس مستقيما از طريق كاوشهاي فضايي اندازه گيري شده است و متوسط دماي سطح آن 464 درجه سانتيگراد گزارش شده است. اين درجه حرارت به ما اثرات تئوري گلخانه‌اي سياره ونوس را با غلظت بسيار زياد و اتمسفر غني از دي‌اكسيد كربن گوشزد مي‌كند. درحاليكه ونوس دوبرابر دورتر از عطارد به خورشيد است، ولي درجه دماي سطح آن به شكل قابل توجه‌اي گرمتر از دماي سطح عطارد است بدليل اينكه عطارد بدون اتمسفر بوده و نتيجتا بدون اثرات گلخانه‌اي است. مقدار زياد دي‌اكسيد كربن مريخ با نازكيش جابجا شده و در نتيجة اثرات گلخانه‌اي اجتناب ناپذير بوده و داراي تغييرات وسيع دما از استوا به قطب و از روز به شب مي‌باشد.

 

جدول شمارة 1: اثرات گلخانه‌اي كرات براساس سيستم تابش داخلي آنها

سياره ميانگين فاصله تا خورشيد (ميليون كيلومتر) درصد حجمي گازهاي گلخانه‌اي عمده در اتمسفر ميانگين آلبيدو ميانگين درجه حرارت سطح بدون اثرات گلخانه‌اي (سانتيگراد) ميانگين دماي مشاهده شده (واقعي) اثرات گلخانه‌اي

(درجه سانتيگراد)

عطارد 58 بدون اتمسفر 06/0 167 167 0

ونوس 108 بيشتر از 90% دي‌اكسيد كربن با غلظت بسيار زياد (فشار در سطح 100 برابر زمين) 78/0 46- 464 510

زمين 150 تقريبا 03/0 درصد دي‌اكسيد كربن و 1% آب 30/0 18- 15 33

مريخ 228 بيشتر از 90% دي‌اكسيد كربن ولي خيلي نازك 17/0 57- 53 4

سيستم آب و هوا

فرايندهاي تعيين الگوهاي عمودي و افقي درجه حرارت در اتمسفر واقعي بسيار پيچيده تر از مدلهاي سادة موازنه تابش نشان داده شده در اشكال مي‌باشد. دامنة‌اي از فرايندهاي تبادل گرمايي افقي و عمودي ديگري در اتمسفر نقش دارند. كه اقيانوسها نيز نقش عمده‌اي را ايفا مي‌كنند. الگوهاي تفضيلي اقليم در روي زمين بواسطة يك شبكة‌اي از تعاملات فرايندهاي بيولوژيكي، شيميايي و فيزيكي در ميان سيستم آب و هوايي كره زمين ايجاد مي‌گردد. بويژه سيكلهاي كربن و آب نقش مهمي را بازي مي‌كنند.

چرخة آب در كرة زمين

سيكل هيدرولوژي متمركز بر مكانيسمهاي آب و هوا است. توجه داشته باشيد كه اقيانوسها نقش حياتي را در انتقال رطوبت و موازنة جريان آب رودخانه ها و آبهاي زيرزميني را دارند. در سيكل هيدرولوژي تبخير آب نيز اهميت زيادي در گازهاي گلخانه‌اي دارند.

چرخة كربن در كرة زمين

چرخش دي اكسيد كربن دومين عامل مهم تاثيرگذار در گازهاي گلخانه‌اي در اتمسفر است. در حقيقت چرخة كربن در كرة بسيار پيچيده است. موضوع مهم مقدار بسيار زياد چرخة طبيعي بين اتمسفر و بيوسفر دريايي و زميني است. در طول دهة 1990 استفاده از سوختهاي فسيلي باعث رهاسازي غالب بر 4/5 گيگا تن ( يك گيگا تن معادل هزار ميليارد كيلوگرم) كربن به اتمسفر در هرسال گرديده است. تغيير كاربري اراضي نيز باعث هم رهاسازي و هم بالا بردن دي‌اكسيد كربن مي‌گردد.

نقش اقيانوسها

اقيانوسها 71% سطح زمين را با ميانگين عمق 3800 متر شكل مي‌دهند و نقش كليدي را در تغييرات گرمايي در اطراف كره زمين بازي مي‌كنند. ظرفيت گرماي نسبي اقيانوسها در مقايسه با اتمسفر بسيار بالاست. ظرفيت گرمايي داخل اتمسفر معادل تنها 2/3 متر از عمق اقيانوس است. جابجايي و اختلاط ناشي از باد در داخل اقيانوسها منجر به لايه مخلوط فعالي با ميانگين ضخامت 50 متر كه در فصول و مناطق متفاوت است مي‌گردد.

نتيجتاً، مقدار قابل توجه‌اي از انرژي حرارتي در اقيانوسها ذخيره مي‌گردد. هرچند اقيانوسها با اثرات سيستم آب و هوايي بيروني و اتمسفري در موازنه نيستند بدليل وجود مقياس زماني بالا در بعضي فرآيندهاي اقيانوسي هزاران سال به طول مي‌انجامد.

نقش مهم ديگر اقيانوسها، بويژه در موضوع تغييرات آب و هوا، قابليت آنها در ذخيرة دي اكسيد كربن و ديگر گازهاي گلخانه‌اي است و آنها را با اتمسفر مبادله مي‌كند.

اثرات انسان بر سيستم آب و هوا

تغييرات الگوهاي كاربري اراضي

تغييرات وسيع در الگوهاي كاربري اراضي، مثل قطع درختان جنگلي مي‌تواند به شكل قابل توجه‌اي زبري و بازتابش سطح زمين در مقابل تابش خورشيدي تغيير دهد و لذا باعث جذب تابش، تبخير و تبخير و تعرق گردد. در اين فرآيند، تغييراتي در آب و هواي منطقه‌اي ممكن است اتفاق بيفتد. همچنين تغييرات وسيع در كاربري اراضي مي‌تواند بر آب و هواي كرة زمين از طريق افزايش اثرات گازهاي گلخانه‌اي تاثير بگذارد. براي مثال با كاهش ظرفيت مزارع در جذب كربن (مثل با جنگل زدايي) و با افزايش انتشار كربن از اراضي (يعني از طريق تجزيه زيست توده)، باعث تمركز و غلظت بالاي گازهاي گلخانه‌اي مي‌گردد.

تغيير در آب و هواي شهري

مناطق گرم شهري بدين معني كه با توجه به مشاهدات صورت گرفته شهرها و شهركها تمايل زيادي براي گرم شدن نسبت به مناطق كشاورزي اطراف آنها بدليل اختلاف بين شهرها و مناطق طبيعي دارند. محيطهاي آسفالت و بتني شهرها تمايل به كاهش بازتابش تابش در محيط شهرها نسبت به مناطق طبيعي دارند. اين عامل باعث افزايش جذب تابش خورشيدي در سطح مي‌گردد. علاوه براين تبخير و تعرق در شهرها نسبت به مناطق كشاورزي اطراف آنها بدليل كم بودن درختان نيز كاهش مي‌يابد.

آلودگي هوا اثرات گرم شدن را در شهرها در پي دارد، علاوه براين گرما از طريق صنايع، گرماي خانگي و استفاده از ماشين رها مي‌گردد. با افزايش مناطق شهري اثرات گرماي مناطق شهري نيز تشديد مي‌شود. به عنوان مثال در شكل شمارة 5 و 6 افزايش شديدي را در گرما از دهه 1950 بواسطة توسعه شهرها و استفاده از ماشين در ملبورن استراليا را مشاهده مي‌كنيد.

 

شكل شمارة 5: تغييرات بارندگي ثبت شده در شهر ملبورن استراليا.

 

شكل شمارة 6: تغييرات درجه حرارت ثبت شده در شهر ملبورن استراليا. در اين شكل مشاهده مي‌كنيد كه ميانگين درجه حرارت از سال 1880 الي 2000 ميلادي از مقدار حدودا 14.5 درجه سانتگيراد به حدود 16 درجه سانتيگراد افزايش يافته است.

عامل انساني گازهاي گلخانه‌اي

بيش از يكصد سال بعد از اولين كاوشهاي علمي در مورد گازهاي گلخانه‌اي و 60 سال بعد از دانشمند سوئدي كه گرماي اضافي ناشي از دي‌اكسيد كربن را در اتمسفر محاسبه كرد، اقيانوس شناس و اقليم شناس مشهور آمريكايي راجر روله هشداري را درمورد مشكلات پيشرو بدين شكل ارائه كرد: بشر علي‌رغم ميل خود، به سمت يك تجربه بي‌سابقه در تاريخ بشري هدايت مي‌شود. ما درحال تبديل شدن به هوا، نفت، ذغال سنگ و گازهاي طبيعي كه بر روي زمين جمع مي‌شوند در 500 ميليون سال گذشته مي‌شويم. اين ممكن است تاثير عميقي را بر آب و هوا داشته باشد.

منابع اصلي انتشار گازهاي گلخانه‌اي ناشي از عوامل انساني در جدول شمارة 2 ارائه شده است. هرگونه افزايش در ميزان غلظتهاي تركيبات كربني داراي اثرات خيلي بالايي در ميزان گرم شدن سطح زمين بواسطة خصوصيات جذب تابش خورشيدي آنها خواهد شد.

جدول شمارة 2: گازهاي گلخانه‌اي متاثر از

گازهاي گلخانه‌اي منابع اصلي دريافت كننده ها طول عمر در اتمسفر غلظت اتمسفري (1998) مقدار رشد ساليانه (1998) نسبت مشاركت در گرماي گلخانه‌اي

دي‌اكسيد كربن سوختهاي فسيلي، جنگل زدايي، سوخت زيست توده، سوخت گاز، توليد سيمان فتوسنتز، سطح اقيانوسها 5 الي 200 سال 365 ppmv 4/0 % 60%

متان زمينهاي مرطوب طبيعي، شاليكاري برنج، حيوانات پستاندار، حفاري گاز طبيعي، سوخت زيست توده، استخراج ذغال سنگ واكنش هيدروكسيل تروپوسفري، از بين رفتن توسط خاك 12 سال 1745 ppbv 4/0 % 20%

تركيبات كربني شامل CFC ها، HFC ها،HCFC ها و فلورو كربنها لوازم مصرفي و توليدات صنعتي متغيير 2 الي 50000 سال متغيير متغيير 14%

اكسيد نيتروژن منابع بيولوژيكي اقيانوسها و خاك، احتراق، سوخت زيست توده، كود دهي از بين رفتن توسط خاك، تجزيه شيميايي استراتوسفري 114 سال 314 ppbv 25/0 درصد 6%

ppmv يعني قسمت در ميليون حجمي، ppbv يعني قسمت در ميليارد حجمي

 

منبع:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

/www.articles.ir

[دختری از شمال 1020]

از اجراي اصلاحات ارضي ، در ايران اراضي كشاورزي كه در برخي نواحي متوسط آن بين 10-5 هكتار بالغ مي شد ، اكنون پس از يك نسل كوچكتر گرديده و براي كشاورز جواني كه مي خواهد از مزاياي زندگي بهتر بهره مند شود درآمدلازمه را نداشته و اصولا قادر به تامين زندگي يك خانوار روستايي نخواهد بود ، كه خود يكي از دلايل كوچ كشاورزان به شهرها يا مهاجرت آنها براي كشت به ساير مناطق مستعد از اين مسئله اساسي سرچشمه مي گيرد.

 

دلايل اهميت كشت در گلخانه عبارتند از :

 

1- با ايجاد گلخانه و بهره برداري فشرده و استفاده تكنيكهاي جديد حتي كشاورزاني كه اراضي كوچك مقدار محدودي آب در اختيار دارند ، قادر به كسب درآمد كافي خواهند شد ، يعني با افزايش عملكرد در واحد سطح منافع مكفي عايد آنها خواهد شد .

 

2- زود رسي در بازار سبزي و صيفي عامل مهمي در مسب درآمد است كه پرورش دهنده با تجهيزات به وجود آورده قادر شد حداقل يك ماه در اكثر مناطق توليد زود رسي به وجود آورده و در پاره اي نواحي در هر زمان از سال كه مايل باشد توليد را عرضه نمايد.

 

3- كيفيت محصولات گلخانه اي به دليل استفاده بذور خالص بسيار بالا بوده و در بساط فروشندگان بمثابه نگين درخشش دارد كه خود به اهميت اقتصادي اين توليد كمك مي كند .

 

4- صرفه جوبی در آب به دليل سيستمهاي تحت فشار نيز از جمله امكانات مساعد توليد در گلخانه است.

 

5- نيروي انساني مورد نياز براي توليد 20 تن محصول در گلخانه نسبت به توليد در هواي آزاد يك سوم كاهش مي يابد.

[دختری از شمال 1020]

نور : انرژی خورشیدی در همه ساختار هایی گیاهی نقش دارد و نتیجه نهایی این فرایند ها در رشد گیاه است كه منجر به افزایش ماده خشك می شود . در شرایطی كه همه عوامل از جمله میزان دی اكسید كربن , دما و رطوبت در حد مطلوب باشد . برای انجام فتوسنتز به شدت نور در حد مطلوب نیاز است . نور كم باعث كاهش فتوسنتز و رشد گیاه و نور یشتر باعث صدمه به كلروپلاست ها و كاهش فتوسنتز می شود .

 

 

فتو پریود عبارت است از مدت زمانی از روز كه نور به گیاه می تابد . طول روز بسته به فصل سال و عرض جغرافیایی تغییر می كند . در نیمكره شمالی طول روز در چهار روز از سال اهمیت ویژه دارد .

 

 

1- اول فروردین (21مارس) : كه خورشید مستقیما بالایی خط استوا قرار میگیرد و در این روز طول روز و شب مساوی و برابر 12 ساعت است . و به آن اعتدال بهاری می گویند .

 

 

2- سی و یكم خرداد (21 ژوئن) : كه خورشید به شمالی ترین قسمت بالایی خط استوا می گیرد و طولانی ترین روز و كوتاه ترین شب سال است و به آن انقلاب تابستانی می گویند .

 

 

3- سی ام شهریور (21سپتامبر ) : كه خورشید مستقیما بالایی خط استوا است و طول روز و شب مساوی است و اعتدال پاییزی نامیده می شود .

 

 

4- سی ام آذر (21 دسامبر ) : كه خورشید در جنوبی ترین قسمت زیر خط استوا قرار می گیرد و كوتاه ترین روز و بلند ترین شب سال است و انقلاب زمستانی نامیده می شود (شب یلدا )

 

 

نقطه موازنه نوری (Light compensation point) : نقطه ای است كه در آن شدت فتوسنتز برابر شدت تنفس است . در این نقطه تمامی مواد تولید شده در فتوسنتز در تنفس به مصرف می رسد . نقطه موازنه نوری در گیاهان آفتاب پسند بیشتر از گیاهان سایه پسند است .

 

 

نقطه اشباع نوری (Light saturation point) : نقطه ای كه فتوسنتز در آن حداكثر است و با افزایش نور دیگر فتوسنتز افزایش نمی یابد , نقطه اشباع نوری گویند.

 

 

كیفیت نور : اشعه ماورای بنفش با طول موج 400- 300 نانومتر باعث صدمه به گیاه شده و غیر قابل رویت با چشم انسان است . اشعه مادون قرمز با طول موج 750- 700 نانومتر خارج از حس بینایی انسان است و ضروری برای رشد گیاه است اما در فتوسنتز گیاه بی تاثیر است . طیف نوری (760- 380 نانومتر) در فتوسنتز نقش دارد . میزان فتو سنتز در نور قرمز و آبی حداكثر است . اگر گیاه فقط در معرض نور آبی قرار گیرد رشد كاهش و اندام های گیاه سفت و تیره می شود و اگر گیاه در معرض نور قرمز قرار گیرد رشد گیاه افزایش و اندام های گیاه نرم و لصیف می شود . برای انجام فتو سنتز تمامی طول موج های نور لازم است .

 

 

افزایش شدت نور : به استثنای سایه پسند ها افزایش نور در اواسط پاییز تا اوایل بهار باعث افزایش محصول می گردد . ساده بودن قاب های شیشه ای روی گلخانه ظرفیت قاب ها و افزایش عرض قاب ها باعث افزایش شدت نور وارده به داخل گلخانه می شود . اسكلت چوبی به طور كاملا محسوس شدت نور را كاهش می دهد و بهتر است چهارچوب چوبی زا با رنگ سفید رنگ آمیزی كرد تا به به جای جذب نور آن را منعكس كنند . همچنین بهتر است كه قاب های شیشه ای پوشش گلخانه را نیز با رنگ سفید رنگ كنند و پوشش بیرونی قاب ها را هر دو سال یك بار و از داخل هر 5 سال یك بار رنگ آمیزی شود .

 

 

میزان كاهش نور تابیده شده به گلخانه عبارت است از : 10 درصد توسط اسكلت و 5 درصد توسط قاب شیشه ای و 7 درصد شیشه ها و 78 درصد نور وارد گلخانه می شود . شیشه ها را باید در پاییز و زمستان از موادی كه برای كاهش شدت نور ورودی با رنگ پوشیده شده اند پاك كرد . این مواد حدود 20 درصد میزان نور ورودی را كاهش می دهند .

 

 

تامین نور تكمیلی :

 

 

انواع لامپ ها

 

 

1- نور سفید (حاوی رشته ملتهب تنگستن) : نور در این لامپ ها حرارت تولیدی زیاد و كیفیت نور پایین است و راندمان تبدیل انرژی الكتریكی به نورانی 7 درصد است . بخش بیشتری به گرما تبدیل می شود .

 

 

2- لامپ فلورسنت : این لامپ ها در رشد و نمو موثر هستند . عیب این لامپ ها قدرت ولتاژ پایین است و لازم است كه تعداد زیادی لامپ مصرف شود كه در این صورت هزینه سیم كشی و نصب زیاد آنها باعث ایجاد سایه روی گیاهان می شود. لامپ های سرد و مهتابی گرم بازده خوبی دارند(20درصد ) و مخمترین و معمول ترین لامپ فلورسنت برای رشد گیاه هستند . نور در این لامپ ها نزدیك نور آبی است .

 

 

3- لامپ های سدیمی فشار بالا : این لامپ ها ارزان و كاربرد آنها ساده است . راندومان تبدیل انرژی الكتریكی به نورانی آن حدود 20 درصد می باشد .

 

 

مدت زمان تابش 18 – 16 ساعت (نور طبیعی و تكمیلی) است . مدت زمان خاموش كردن لامپ های مكمل وقتی است كه نور خورشید طبیعی محیط را كاملا روشن كرده باشد . در این زمان نور باید دو برابر نور تمكیلی لامپ ها باشد . تابش 24 ساعته در مورد اكثر گیاهان مضر و یا بی اثر است .

 

 

واكنش گیاهان در مرحله جوانی (مرحله نشا در خزانه یا جعبه نشا) زیاد و به مرور زمان از شدت آن كاسته می شود . برای یك بستر كاشت به عرض 1.2 متر , یك رشته لامپ 60 واتی به فاصله 1.2 متر از هم و در ارتفاع 1.5 متر بالاتر از سطح خاك بستر كشت و برای دو بستر یك رشته لامپ 100واتی به فاصله 1.8 متر از هم و در ارتفاع كمتر از 1.8 متر نیاز است .

 

 

برای روشن كردن هر متر مربع مساحت گلخانه 16 وات نور مورد نیاز است .

[دختری از شمال 1020]

ملاحظات كلی

 

یكی از اولین تصمیماتی كه باید اتخاذ شود، این است كه گلخانه به صورت یك واحد جداگانه، در تماس باساختمان های موجود و یا بصورت بخشی از ساختمانهای جدید ساخته شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزینه های ساخت و گرمایش كمتری داشته و دسترسی آسانتری دارند، اما گیاهان نوركمتری دریافت می كنند. گلخانه های متصل به هم باید رو به جنوب ساخته شوند. جهات غرب، شرق و شمال مطلوبیت كمتری دارند. خصوصیات ساختمانهای موجود ممكن است انتخاب محل را برای گلخانه های متصل محدود نماید.

یك گلخانه مستقل می تواند در محلی دورتر از ساختمانهای موجود ساخته شود. گیاهان در چنین گلخانه ای نور خورشید را از همه جهات دریافت می كنند. این گلخانه ها از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزینه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند. هر گلخانه باید در محلی ساخته شود كه دارای زهكشی مناسبی باشد.

یك گلخانه می تواند در هراندازه ای ساخته شود اما كوچكترین گلخانه ای كه می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت مربع است (18.4 متر مربع ). گلخانه های كوچكتر به نسبت از لحاظ ساخت و عملكرد بسیار گران هستند .

ساختمان گلخانه

هزینه ساخت گلخانه به طور كلی به اندازه و ماده پوشش دهنده آن بستگی دارد. ساخت گلخانه با پوشش شیشه ای و قاب فلزی معمولاً بیشترین هزینه را داراست. پوشش های دیگر مانند فایبرگلاس، اكریلیك و پلی كربنات دارای هزینه متوسطی می باشند. پوشش پلی اتیلن با قاب چوبی دارای كمترین هزینه است. تجهیزات حرارتی و تهویه نیز هزینه ای با توجه به ساختمان گلخانه و اندازه آن دارند. ساخت گلخانه های خورشیدی نیز امكان پذیر است اما به مهندسی خاصی نیازمند می باشد. اسكلت یا قاب گلخانه از فلز یا چوب ساخته می شود. فضای بین لایه های پوشش را می توان برای كمك به مقاومت در برابر وزش باد خالی از هوا نمود. گلخانه با اسكلت چوبی به آسانی ساخته می شود و انتخاب مناسبی برای سازنده است .

 

گرمایش

 

محیط گلخانه معمولاً به وسیله هوای داغ، آب داغ یا بخار گرم می شود. گاهی اوقات گرما به صورت تكمیلی توسط گرمكن های الكتریكی تامین می شود. انتخاب منبع حرارتی باید با توجه به هزینه اولیه تجهیزات و هزینه عملیاتی انجام گیرد. گرمكن های الكتریكی هزینه اولیه كمی داشته اما معمولاً هزینه عملیاتی بسیار بالایی دارند. گرمایش به وسیله آب داغ یا بخار از لحاظ هزینه نصب گران است؛ اما هزینه عملیاتی كمی دارد. گرمایش به وسیله هوای داغ با استفاده از گاز طبیعی یا نفت به عنوان سوخت به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. زغال سنگ و چوب هم می تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد. البته هر كدام به مدیریت دقیقی نیازمند است.

باید توجه داشت كه هرنوع گرمكن احتراقی برای جلوگیری از انباشت گازهای نامطلوب، كه موجب از بین رفتن گیاهان می شود، دریچه ای به خارج گلخانه داشته باشد.

بهترین گرمایش در حالتی انجام می شود كه از كف صورت گیرد؛ چرا كه به طور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می رود. گیاهان اغلب دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده آل می باشند. در جدول زیر محدوده های دمایی توصیه شده برای چندین محصول متداول گلخانه ای آمده است. دمای شبانه دارای بیشترین اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می تواند موجب از بین رفتن محصولات گلخانه شود.

 

 

 

تهویه و سرمایش

 

كار گرمایش گلخانه كار نسبتاً ساده ای است اما سرمایش آن بسیار مشكلتر می باشد. به علاوه درگلخانه های كوچكتر كار گرمایش و سرمایش دشوارتر است. یك گلخانه برای كاهش حرارت در تابستان و نیز در روزهای زمستانی آفتابی به تهویه توسط هوای تازه نیازمند است. همچنین كار تهویه برای كاهش رطوبت بیش از حد و نیز تأمین دی اكسید كربن از هوای خارج مورد استفاده قرار می گیرد.

 

كنترل ها

 

اغلب دارندگان گلخانه های كوچك می دانند كه وسایل كنترل اتوماتیك دارای ارزش زیادی هستند. ترموستاتها، رطوبت سنج ه، زمان سنج ها و یا كنترلهای كامپیوتری می توانند با هم تركیب شده تا مدیریت دقیقی از دما و رطوبت (حتی هنگامی كه مالك حضور ندارد) به دست دهند. آبیاری و روشنایی را هم می توان به صورت اتوماتیك كنترل نمود. سیستم های كنترل را می توان شخصاً سرهم نمود و یا اینكه به صورت پكیج خریداری كرد.

 

برنامه ریزی و ساخت یك گلخانه

 

قبل از آغاز كار ساخت گلخانه یك برنامه ریزی دقیق بسیار مهم است. اصولاً ساخت یك گلخانه به هزینه و زمان زیادی نیازمند نمی باشد. انتخاب نهایی برای نوع گلخانه به فضای مورد نیاز رشد، معماری مربوطه، محل های موجود و هزینه های آن وابسته است. همچنین یك گلخانه باید محیط مناسبی برای رشد گیاهان فراهم نماید .

 

موقعیت

 

موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد كه بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم می كند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان كافی می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا كه به گیاهان اجازه داده می شود كه فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند؛ واین موضوع منجر به حداكثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می باشد؛ چرا كه دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی كمترین مطلوبیت را دارد و فقط برای گیاهانی كه نور كمی احتیاج دارند، مناسب می باشد .

درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر تابستانی با ایجاد سایه بكاهند. البته باید توجه داشت كه درختان در هنگام صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند كه نور كافی به گلخانه برسد؛ چرا كه در پاییز برگهای خود را از دست می دهند.

 

انواع گلخانه

 

یك گلخانه خانگی می تواند در تماس با ساختمان موجود و یا به صورت یك سازه ساده ساخته شود. محل انتخابی برای گلخانه و سلیقه شخصی می تواند در انتخاب نوع گلخانه موردنظر قرار گیرد. البته هر نوع گلخانه ای معایب و مزایای مختص به خود را دارد. نمونه ای از گلخانه های متداول در ادامه آمده است.

مجموعه خوبی از مواد ساختمانی و اسكلت گلخانه های تجاری در دسترس می باشد. اسكلت گلخانه معمولاً از چوب، فولاد گالوانیزه یا آلومینیم ساخته می شود. لوله های پلاستیكی به عنوان اسكلت گلخانه، معمولاً در برابر بار وارده از طرف برف و باد ناپایدار می باشند. اسكلت گلخانه را می توان با شیشه، فایبرگلاس سخت، پلاستیك دوجداره محكم و یا ورق پلاستیكی پوشانید.