بانک اطلاعاتی پوشش گیاهی ایران...........

[amir.d 1211]

تیره تاکاسه

Taccaceae

 

گیاهان این تیره تقریباً همگی علفی ، دارای ریزیوم غده ای، برگهای بزرگ بن رست کامل و یا دارای پهنک تقسیم شده با دمبرگ و رگ بندی مشبک هستند. و گل آذین در رأس محوری بدون دمبرگ قرار داشته تقریباً چتری و شامل کل آذینهای فرعی به صورت گرزن دم عقربی است و مجموعه گل آذین در چمچه ای محصور است که منشأ پیشبرگی دارد. گلهای اولیه گل آذین دارای دو پیشبرگ به صورت باله هستند ولی بقیه گلها فقط یک پیشبرگ دراز نازک و نخی دارند. گلهای نر- ماده ، منظم، استکانی شکل، سه پر با گلپوش برگشته اند. پرچم ها دارای زائده کلاهک مانند و میله ای محدب هستند. تخمدان زیرین دارای 3 برچه یک خانه ای و تمکن آن کم و پیش محوری است. خامه دراز، عریض و دارای 6 بخش کوتاه است سیخکها واژگون و میوه به صورت کپسول و یا سته محتوی دانه های واجد آلبومن است.آلبومن دانه این گیاهان از تیپ هسته ای، کیسه جنینی عادی است و تقسیمات سلول مادر گرده همزمان صورت می گیرد. غده دارای تشکیلات ثانوی و ریشه فاقد تارهای کشنده است. این تیره 2 جنس و حدود 40 گونه دارد که همگی در مناطق گرمسیری انتشار دارند. از این تیره هیچ گونه ای در رویشهای ایران وجود ندارد.

برگها در گیاهان این تیره به طور مشخص دوردیفه اند. دمبرگهای نیمه استوانه ای آنها از محکم شدن نیام و چین خوردگی آن در حول رگبرگ میانی حاصل شده است. گلها دارای تقارن طرفی و واجد یک پیشبرگ مورب بوده در گل آذینهای گرزن یک سویه دم عقربی مجتمع اند. قطعات گلپوش معمولاً آزادند (قطعه میانی حلقه بیرونی آن در پشت و یا در جلو گل قرار گرفته است) و به طور عادی به صورت کاسه و جام از هم متمایزند. پرچم ها 6 و یا 5 عددند، در حالت اخیر پرچم ششم به ناپرچمی تبدیل می شود و یا رشد نکرده و از بین می رود. تخمدان دارای یک یا چندین تخمک در هرخانه است. میوه کپسول میان برچه گشا و دارای 3 کفه و محتوی دانه با پوشش آبدار است. تیره مزبور تیره کوچکی است با انتشار جغرافیایی محدود و مجزا که از تیره موازسه جدا شده و دارای 3 جنس در مناطق معتدل گرم (بجز آمریکا) است.

سه جنس این تیره عبارتند از جنس پرنده بهشتی (Strelizia) که گونه Strelizia reginae در گل فرویشها به نام پرنده بهشتی فروخته می شود.

- جنس Ravenala که گونه معروف آن Ravenalamadagascariensis یا درخت مسافر است.

و جنس Heliconia می باشد.

[amir.d 1211]

تیره تیمه لئاسه

Thymelaeaceae

 

گیاهانی بندرت علفی و غالباً به صورت درختچه یا بوته هائی با اعضای چوبی و دارای 500 گونه و متجاوز از 50 جنس حتی بیشتر می باشند و با آنکه منطقه پراکندگی آنها نواحی متعدله گرم است معهذا بیشتر در نیمکره جنوبی مانند استرالیا و جنوب آفریقا با آنها برخورد می شود.

از مشخصات آنها این است که برگهائی غالباً متناوب ساده و گلهائی نر – ماده (بندرت پلی گام یاد و پایه) مرکب از قطعات 4 یا 5 تائی دارند. فاقد جام گل و یا دارای آن ولی به صورت رشد نیافته اند. کاسه گل آنها لوله ای شکل و گاهی گلبرگ مانند است . پرچمهای آنها به تعداد و قطعات جام گل با دو برابر آنها و گاهی کمتر است. مادگی آنها شامل تخمدانی دو خانه و محتوی 1و2 تخمک و میوه آنها فندقه ، سته و یا پوشینه می باشد.

از جنسهای مهم این تیره عبارتند از :

Gnidia (دارای 100 گونه)

Daphne (متجاوز از 50 گونه)

Pimela ( گونه80)

[amir.d 1211]

تیره جعفری ( تیره چتریان)

Umbelliferae

 

تیره بزرگی ازگیاهان گلدار جداگلبرگ شامل 150 جنس ودرحدود 3000گونه گیاه است که عمدتا در مناطق معتدله در نیمکره مخصوصا نیمکره شمالی می رویند . وجود گل آذین چتری وبرگهای غالباً مرکب ازبریدگیهای باریک ونازک آنها ازسایر گیاهان بخوبی متمایز می سازد. به علت وجود گل آذین چتری است که این تیره، تیره چتربان نیز نامیده می شود .

گیاهان عموماً علفی یک یا چند ساله دارای ساقه غالبا راست یا خزنده ومعمولا شیار دارمی باشد. برگهای آنها متناوب ساده ویا دارای پهنک منقسم به برید گیهای بسیار ومعمولا منتهی به دمبرگ غلاف داری است که ساقه رادرمحل اتصال به آن فرا می گیرد . غالب انها گلهای نر – ماده دارند ولی دربین آنها گیاهان پلی گام، یک پایه یا دو پایه نیز یافت می شود .

درپایه اشعه گل اذین چتری آنها غالبا برگه های ( براکته) بوضع فراهم مشاهده می شود که مجموعا انولوکر( Involucre نام دارد. درانواعی ازاین گیاهان نیز که گل آذین چترمرکب دارند هریک ازشعاع های چتراصلی به جای آنکه به یک گل ختم شود به یک چتر کوچک منتهی می گردد. درپایه هریک ازچترهای کوچک اخیر نیز غالباً انولوکری مرکب از براکته های کوچکتر بنام انو لو سل (Involucelle دیده می شود. گل های انها کوچک به رنگ های سفید یا زرد و مرکب ازقطعات 5 تائی است بطوریکه درهر گل آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ، 5 پرچم و 2 برچه مشاهده می گردد. ازاختصاصات دیگر گیاهان این تیره آن است که گل های کناری گل اذین آنها ، غالبا گلبرگ های درشت تراز گیاهان دیگر دارند واین خود در جلب حشرات به سمت گل و مداخله آنها درانجام عمل آمیزش تاثیر فراوان دارد .

مادگی این گیاهان شامل دوبرجه است که به یکدیگر و به نهنج گل پیوستگی داشته مجموعا تخمدانی 2 خانه ومشخص به دو برجستگی غده مانند(stylopode بوجود می آورند. قسمت آزاد برجستگی های مذکوربه 2 خامه منتهی می شود. درداخل تخمدان آنها معمولا 2 تخمک درهر خانه بوجود می اید ولی فقط یکی ازآنها به رشد خود ادامه می دهد تخمکها دراین گیاهان عموما یک غشایی ودارای خورش کم است . میوه آنها دو فندقه ای است ولی این دو فندقه قبلا به هم اتصال داشته وبعدا درطی دوران نمو ازهم جدا می گردند وهریک به صورت یک فندقه مستقل درمی آیند. درقسمت فوقانی میوه این گیاهان معمولا اثر خامه دیده می شود. هریک ازدو فند قه مذکور مریکارپ (mericarpe) نامیده می شود وبرروی پایه ای به نام کلومل( Columelle) واقع می باشد. این پایه برخلاف آنچه که تصور می رود ادامه محور گل نیست بلکه ازبافتهای مریکارپ نتیجه می گردد.هرمریکارپ دارای یک قسمت مسطح ( محلی که این دو نیمه به یکدیگر اتصال داشته اند) ویک قسمت محدب است .ناحیه محدب آنها دارای 5 کناره یا لبه برجسته ( cote ) می باشد .

 

که یکی پشتی، 2 تا جانبی و 2تای دیگری کناری است. ازهرلبه مذکور یک دسته آوندی بنحوی عبور می کند که آوندهای چوبی آن درداخل وآبکشها درخارج واقع است. درناحیه سطح هریک ارمریکارپ ها نیز دودسته آوندی به وضع طولی وجود دارد.درفاصله هردولبه برجسته یک فرو رفتگی بنام ( vallecule) است که در آن مجاری کوتاه ترشحی به صورتی که ذکر می شود قراردارند .

میوه دوفندقه ای گیاهان مختلف این تیره تدریجاً درطی دوران متحمل تغییراتی می شود که منجر به پیدایش لبه های کوچک ثانوی درشیارهای میوه می گردد. برجستگیهای اخیر نیز گاهی دارای تارها ویا زوائد قلاب مانند می شوند وپیدا یش آنها درمیوه بیشتر موجب تسهیل انتشار و پراکندگی میوه می گردد.

میوه گیاهان این تیره به صور مختلف استوانه ای، نیمه مسطح یا مسطح وگاهی پوشیده ازتارهای خشن ویا خار مانند است. هریک از این صفات نیز به نوبه خود در تشخیص این گیاهان کمک موثری می نماید.

دانه آنها دارای آلبومن فراوان وگاهی گوشتدار است . دستگاه ترشحی این گیاهان شامل مجاری شیزوژن ( اسکیزوژن ) است که درتمام اندامهای گیاه مانند دایره محیطیه ریشه اولیه مقابل دسته های چوبی، پارانشیم آبکشی ، پوست و مغز ساقه ،دمبرگ و رگبرگها و همچنین درمیوه به صورت کیسه ها یا مجاری کوتاه ودراز، پراکندگی دارد. دراین مجاری موادی بابوی مطبوع و گاهی نامطبوع شیری رنگ یا به رنگ مایل به زرد جریان دارد. دربین گیاهان تیره جعفری گونه های فراوان دارویی وجود دارد که اغلب آنها مورد شناسایی مردم بوده درطبابت مورد استفاده قرار می گیرند. بعضی ازآنها مانند جعفری ، شوید ، کرفس ، رازبانه ، کشنیز ،زیره و غیره ریشه یا برگ یا میوه قابل استفاده درتغذیه دارند دربین آـنها انواع سمی وکشنده نیز یافت می شود .

از بین جنس های مهم این تیره از نظر تعداد عبارتند از:

Hydrocotyle (گونه78)

Sanicula ( گونه30)

Bupleurum ( گونه100)

Carum ( گونه30)

Ferula ( گونه60)

Pimpinella ( گونه200)

Peucedanum( گونه200)

Heracleum (گونه80)

Daucus ( گونه30)

[amir.d 1211]

تیره چای

Theaceae

 

گیاهان این تیره به صورت درخت یا درختچه و مخصوص مناطق استوایی و حدود آن می باشند از اختصاصات آنها این است که برگهایی ساده غالباً پایا متناوب و گلهائی معمولاً نر – ماده و منظم دارند. غالب آنها 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ 5 یا تعداد زیادی پرچم آزاد و یا متصل به هم در قاعده دارند مادگی آنها شامل 3 تا 5 برچه و تخمدان آنها چند خانه و محتوی تخمکهای متعدد است. میوه آنها پوشینه و در برخی گونه ها به صورت شفت می باشند.

بعضی از آنها مانند برخی انواع Camellia به صورت درختچه های زینتی زیبا هستند و در نواحی مختلف کاشته می شوند برخی دیگر نیز به علت تولید چای در وسعت های پهناوری از کره زمین پرورش می یابند.

[amir.d 1211]

تیره چوج

Salvadoraceae

 

تیره چوج تیره کوچکی از گیاهان گلدار پیوسته برگ و شامل انواعی به صورت درخت، درختچه و یا بوته مانند است. برگهای متقابل کامل بدون خار و یا همراه با استیپولهای کوچک خار مانند دارند. گلهای نر – ماده و یا بر دو نوع متفاوت نر و ماده ، پلی گام، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تائی و 4 یا 5 پرچم منطبق بر کاسبرگها است. مادگی دو برچه ای و میوه ای به دو صورت سته یا شفت دارند.

[amir.d 1211]

خارا شکن– تیره سنگ پاره کن

Saxifragaceae

 

تیره انگورک دارای گیاهان متنوعی با ظاهر متفاوت مرکب از 30 جنس و در حدود 580 گونه است. غالب

گیاهان آن یعنی تعداد 370 گونه آنها در جنس Saxifraga جای دارند ((G.E Trease عموماً در نواحی معتدله بعضی از آنها به صورت گیاهانی علفی و برخی دیگر به صورت درختچه می باشند در بین آنها انواع درختی و یا گیاهانی با ساقه بالا رونده نیز دیده می شود. برگهای آنها ساده غالباً متناوب و گلهای آنها منظم نر – ماده (بندرت یک پایه یا دو پایه) و معمولاً مرکب از قطعات 5 تایی است. کاسه ، جام و نافه گل آنها غالباً در قاعده کم و بیش پیوستگی حاصل کرده نوعی حفره پیاله مانند بوجود می آورند که مادگی در آن جای دارد. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها و یا معادل تعداد آنهاست.مادگی آنها شامل برچه هائی به تعداد متغیر و میوه به اشکال مختلف پوشینه ، فولیکول و حتی سته مانند است.

جنسهای مختلف این تیره در بعضی رده بندی ها در تیره های Grossulariaceae و Vahliaceae جای داده شده است. (Fl.Iranica)

[amir.d 1211]

تیره خرما

Plamaceae

 

تیره خرما از نظر دارا بودن درختان مفید در ردیف پر اهمیت ترین تیره ها جای دارد گیاهان آن از نظر کلی شباهت بسیاری به یکدیگر دارند و اختلاف گونه های مختلف آنها بیشتر مربوط به شکل ظاهری ساقه ، نوع برگ و مخصوصاً مادگی و میوه آنهاست.

گیاهان تیره خرما ساقه غیر منشعب و کم و بیش استوانه ای دارند غالب آنها دارای اثر برگهای از بین رفته و یا بقایای آنها بر روی تنه خود هستند ولی در بین آنها انواع معدودی با ساقه های متفاوت نیز دیده می شوند برگهای آنها معمولاً در قسمت انتهائی ساقه پدید می آید که ممکن است ظاهر باد بزنی ، نوک تیز و یا کم و بیش مدور داشته باشند گلهای آنها نیز در صورت نر و ماده (بندرت – نر – ماده) واقع بر روی یک یا دو پایه و مجتمع در درون محفظه ای بنام اسپات است در گلهای نر آنها 2 ردیف 3 تائی از پرچم 1 (گاهی بیشتر از 6 پرچم و یا کمتر از آن) و در گلهای ماده آنها مادگی مرکب از سه برچه آزاد یا پیوسته به هم مشاهده می گردد مجموعه برچه های پیوسته به هم آنها نیز تخمدانی فوقانی ، 3 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه بوجود می آورد ولی از 3 خانه تخمدان به همیشه 2 تای آنها نمو حاصل نمی کند بطوریکه پس از تبدیل تخمدان به میوه منحصراً یک دانه در آن تشکیل می شود.

میوه آنها به صورت شفت یا سته و دارای شکل ظاهری متفاوت است بعضی از آنها مانند درخت نارگیل میوه بزرگ به صورت شفت یا ساختمانی خاص بعضی دارند.

در این تیره 4000 گونه گیاه در متجاوز از 200 جنس جای دارد.

از جنس های مهم آن Sabal (دارای 30 گونه)

Copernicia ( گونه20)

Ceroxylon ( گونه20)

Areca ( گونه50)

Elaeis ( گونه2)

Raphia ( گونه30)

[amir.d 1211]

تیره داتیسکاسه

Datiscaceae

 

داتیسکاسه تیره ای بسیار کوچک با گونه های معدود است . گیاهان این تیره علفی یا درختانی کوچک با برگهای بدون گوشوارک اند. هر چرخه با حلقه گل در این گیاهان دارای 3 تا 9 قطعه است که از این نظر در هر دو صفت یاد شده به تیره بگو نیاسه شباهت دارد. تیره داتیسکاسه فقط دارای 3 جنس و 4 گونه است. یک گونه از جنس Datisca در کالیفرنیای آمریکا می روید. و 3 گونه دیگر در خاورمیانه و غرب آسیا و جزایر مجاور آن در اقیانوس آرام انتشار دارند.

گیاهان این تیره غالباً علفهایی پایا و گاهی هم به صورت درختان کوچک با برگهای مجزا و فاقد گوشوارک هستند گلها همیشه اپیژین نر - ماده و یا تک جنس اند و قطعات حلقه ها از 3 تا 9 متغیراند. کاسه در گل نر متمایز ازجام و تعداد پرچم های آن متغیر است. گل ماده از مادگی سه برچه ای ، تخمدان زیرین با تمکن جداری تشکیل می شود و میوه کپسولی است شکوفا که در بخش رأسی و یا از میان محور خامه های پایای باقیمانده باز می شود.

از این تیره جنس داتیسکا با گونه ای بنام Datisca Cannabina در ایران وجود دارد این گونه در مازندان ، ارتفاعات البرز ، سیاهکل (گیلان) ، آستارا ،آذربایجان قزوین و کرج انتشار دارد.

[amir.d 1211]

تیره رافلزیاسه

Rafflesiaceae

 

گیاهانی با ریشه هایی چند ساله با ساقه انگل بدون کلروفیل ،یک پایه گلها منظم ، یک جنسی بندرت نر- ماده روی تخمدانی (تخمدانی زیرین) منفرد یا بصورت گروهی در یک گل سنبله مانند سرسان ، گلپوش اصولاً گلبرگ نما با یک چرخه 4-10 قطعه ای در قاعده پیوسته، پرچم ها هشت تایی تا بسیار زیاد متصل به یک ستون مرکزی تخمدان زیرین تا نیمه زیرین، یک خانه ای با 4-8 برچه، تمکن کناری (محوری) خامه منفرد وجود ندارد. میوه سته ای پردانه.

این تیره را گاهی Cytinaceae نیز می نامند در ایران یک جنس و گونه بنام Pilostyles haussknechtii وجود دارد که به صورت دانه های قرمز رنگ صرفاً بر روی Astragalus های گروه خاردار Tragacantha رویش می یابد.

[amir.d 1211]

تیره روناس

Rubiaceae

 

تیره روناس دارای گیاهانی با ظاهر متفاوت از یکدیگر می باشد بطوریکه در بین آنها انواع علفی با ساقه چهار گوش مانند Galium ها و Rubia ها و نمونه های درختچه مانند نظیر Coffea ها و یا انواعی به صورت درخت مانند Cinchona ها وجود دارد. بعضی از آنها مانند Galium ها دارای زوائد قلاب مانند در زوایای ساقه خود می باشند، که باعث می گردد گیاه به سهولت بتواند با تکیه گاه ارتباط حاصل کند و از آن بالا رود. تیره

روناس دارای حدود 500 جنس و 6000 نوع گیاه است.

از مشخصات گیاهان این تیره آن است که برگهائی متقابل ، ساده ، کامل و نوک تیز دارند. زائده های زیر برگ آنها (استیپولها) ، دارای اختصاصاتی است که آنها را از گیاهان دیگر متمایز می سازد زیرا غالباً بر اثر نمو خارج از حد ظاهری شبیه برگهای معمولی را پیدا می کنند بطوریکه در گیاه به جای 2 برگ متقابل 4 یا 6 برگ به وضع فراهم دیده می شود که مازاد آن استیپولهای برگ مانند است. بعضی از این گیاهان مانند Coffea ها و Cinchona ها نیز استپیول نازک و غشائی دارند، گلهای آنها منظم ، نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه یا دو پایه مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی و مجتمع به اشکال مختلف خوشه یا گرزنهایی به اشکال متفاوت و یا با ظاهر کاپیتول مانند است. عموماً پرچم هائی به تعداد تقسیمات جام گل ، معمولاً پیوسته به لوله و در گونه های مختلف به دو صورت کوتاهتر یا بلندتر از طول جام گل دارند. مادگی آنها غالباً مرکب از 2 برچه است که مجموعاً تخمدانی 2 خانه (یا بیشتر) و محتوی یک تخمک (یا بیشتر) در هر خانه به وجود می آورند.

میوه آنها در انواعی که تخمدان 2 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه دارند به صورت 2 فندقه ای است ولی در مواردی که تخمدان محتوی تخمک های فراوان است از نمو آن میوه ای به صورت پوشینه نتیجه می شود.

بعضی از این گیاهان نیز میوه هایی به صورت سته (Rubia) یا شفت و محتوی 2 دانه (مانند Coffea ها) دارند.

گیاهان تیره روناس از نظر تشریحی هیچ گونه اختصاصات معین ندارند ساقه بعضی از آنها دارای دسته های فیبر در ناحیه آبکش است. در عده ای از آنها نیز بلورهای ستونی شکل رافید و یا ذرات ماسه ای شکل و عاری از تزئینات دیده می شود. عموماً فاقد بافت ترشحی می باشند به تفاوت در بعضی از آنها آوندهای ناقص شبیه بازدانکان مشاهده می گردد.

در تیره روناس گیاهان متنوعی از نظر شکل ظاهر و تعداد نوع جای دارند که بطور متفرق در نواحی مختلف کره زمین پراکنده اند و چون حداکثر انتشار آنها در مناطق گرم کره زمین می باشد از این جهت باید آنها را گیاهان مخصوص این نواحی به حساب آورد.

جنس های مهم تیره روناس عبارتند از :

Oldenlandia (دارای 300 گونه)

Cinchona ( گونه40)

Gardenia ( گونه100)

Cfooea ( گونه60)

Ixora ( گونه400)

Psychotria ( گونه700)

Asperula ( گونه100)

Galium ( گونه400)

[amir.d 1211]

زرشک

 

مشخصات

 

گیاهان تیره زرشک (Berbridaceae) بیشتر در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند و از نظر شکل بسیار متفاوت‌اند. برخی علفی ، عده‌ای درختچه‌ای و پاره‌ای پیچان هستند. برگها متناوب و غالبا گوشوارک دارند. گلها منفرد (در جنس پودوفیلوم) یا مجتمع به صورت خوشه‌های نسبتا متراکم (مانند زرشک هستند. گلپوش شامل دو چرخه سه پر (پودوفیلوم) یا چرخه‌های متعدد (زرشک و اپی‌مدیوم) است.

 

 

 

 

گلبرگها شکلهای متفاوت دارند و جز دوپودوفیلوم ، شامل نوشتجای هستند. نافه معمولا شامل دو چرخه پرچمی است. در برخی از جنسها ، نظیر زرشک ، بوسیله منافذ درپوش‌دار و پودوفیلوم توسط خط درز یا شکاف طولی باز می‌شوند. تخمدان یک برچه‌ای و شامل تخمکهای فراوان است. میوه در برخی از جنسها ، مانند زرشک و پودوفیلوم ، سته مانند و در اپی‌مدیوم خشک و دانه‌ها آلبومن‌دارند.

کاربرد گیاهان تیره زرشک

 

عده‌ای از گیاهان تیره زرشک حاوی آلکالوئیدی از نوع بربرین

 

 

 

هستند که ماده‌ای زرد رنگ است. ریزوم پودوفیلوم پلتالتوم ، که در آمریکای شمالی می‌روید ، به عنوان مسهل بکار می‌رود. میوه زرشک (بربریس) ، که به صورت سته و ترش مزه است ، مصرف خوراکی دارد. ماهونیا درختچه‌ای است که غالبا به عنوان گیاه زینتی در حاشیه پارکها و خیابانها کاشته می‌شود.

شرح جنسهای تیره زرشک در ایران

 

جنس زرشک (بربریس)

 

این جنس در ایران دارای 4 گونه است که تقریبا در بیشتر نقاط بویژه در نواحی شمالی انتشار دارند. ارتفاع این درختچه 1 تا 2.5 متر ، تیغ دار (دارای تیغ یا خار 2 تا 3 شاخه ای) گلهای آن زرد رنگ ، مجتمع در

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

متراکم ، میوه سته سرخ رنگی است که پس از خشک شدن سیاه رنگ می‌شود و محتوی 2 تا 3 دانه است. گونه معروف آن زرشک معمولی (بربریس ولگاریس) است.

جنس اپی‌مدیوم

 

این جنس دارای یک گونه به نام اپی‌مدیوم پنتاتوم است که در کف جنگلهای شمال می‌روید. گیاهی است با گلهای زرد ، دارای 4 کاسبرگ و با 2 برگک و چهار گلبرگ زرد رنگ. برگهای آن معمولا سه بخشی و یا دوبار سه بخشی ، دارای میوه‌ای از نوع کپسول به شکل خورجینک و ریشه‌ای غیر غده‌ای است.

جنس بونگاردیا

 

این جنس نیز فقط یک گونه به نام بونگاردیا یا کریزوگونوم دارد که در غالب نقاط می‌روید. ریشه این گیاه به شکل غده‌ای متورم و کروی است. گلها زرد رنگ ، کاسه فقط برگک ، میوه دارای شای متورم به رنگ سرخ- نارنجی است که هنگام رسیدن بطور نامنظم پاره می‌شود. همه برگها پایه‌ای و بن‌رست هستند.

 

 

 

جنس لئونتیس

 

این جنس دارای ساقه برگ‌دار و گلهایی به رنگ زرد ، مجتمع در گل آذینهای متراکم از نوع خوشه‌ای مرکب است و سته گونه دارد. کاسه گل فاقد برگک ، گلبرگها در پایین شامل زواید فلسی ، میوه کپسول ، متورم و شامل 2 تا 4 دانه است.

[amir.d 1211]

تیره زنجبیل

Zingiberaceae

 

در تیره زنجبیل گیاهانی جای دارند که بیشتر در نواحی گرم قاره های آسیا، اروپا و افریقا پراکنده اند بطوریکه فقط تعداد کمی از آنها در آمریکا یافت می شود. هند و مالزی بیش از نقاط دیگر دارای این گیاهان است. معمولاً گیاهانی علفی و چند ساله اند. ساقه هوایی آنها از غده های زیرزمینی و یا ریزوم ضخیم و گوشتدار که اندوخته فراوان مواد نشاسته ای و یا مواد معطر در بردارند منشأ می گیرد.از مشخصات آنها این است که برگهائی با پهنک نسبتاً بزرگ و منتهی به غلاف دارند بطوریکه این غلاف ها معمولاً طول ساقه ها را مانند گیاهان تیره موز بطور کامل فرا می گیرد. گلهای آنها غالباً بسیار زیبا، نر - ماده و بندرت بر 2 نوع نر و ماده واقع در کنار براکته ای معمولاً رنگین و مجتمع به صورت سنبله یا بندرت خوشه اند. پوشش گل آنها معمولاً به شکل کاسه و جام مشخص و مرکب از قطعات 3 تائی است. فقط یک پرچم زایا دارند زیرا پرچم های دیگر یا تحلیل یافته و یا به صورت استامینود با ظاهر گلبرگ مانند (Labelle) در آمده است.

مادگی آنها از 3 برچه تشکیل مییابد که مجموعاً تخمدانی تحتانی 3 خانه و محتوی تخمک های فراوان (با تمکن محوری بندرت با تمکن جانبی) در هر خانه بوجود می آورند.

میوه آنها به تفاوت ممکن است پوشینه و محتوی دانه های زائده دار و یا سته و یا به اشکال دیگر باشد.

جنس های مهم این تیره عبارتند از :

Globa (متجاوز از 100 گونه)

Alpinia ( گونه250)

Zingiber ( گونه100)

Amomum ( گونه100)

Curcuma (متجاوز از 50 گونه)

[amir.d 1211]

تیره زیرفون

Tiliaceae

 

گیاهان تیره زیرفون به اشکال مختلف درخت ، درختچه و یا نم های علفی (مانند انواع Corchorus) می باشند. امتیاز آنها از تیره پنیرک بیشتر به علت دارا بودن کاسبرگ های آزاد و مجزا از یکدیگر است. عموماً برگهائی متناوب استیپول دار گلهائی منظم ، نر - ماده ، یا بر دو نوع نر و ماده ، 2 پایه یا پلی گام دارند. هر گل آنها مرکب از 4 یا 5 کاسبرگ زود افت ، 4 یا 5 گلبرگ آزاد و تعداد زیادی پرچم است. تخمدان آنها شامل 2 تا 10 برچه و میوه آنها به تفاوت خشک و ناشکوفا و یا پوشینه و شکوفا است این گیاهان به علت دارا بودن موسیلاژ ، تانن ، اسانس . دانه های روغن دار و همچنین دسته های فیبر در اندام های خود، مورد استفاده فراوان قرار می گیرند، مواد ترشحی آنها در کسیه های ترشحی لیزیژن Lysigene (کیسه های ترشحی که در اثر از بین رفتن برخی سلولها در اعضای گیاهان و پیدایش حفره هائی که به سلولهای زنده محدود می گردد ، حاصل می شود) جمع و فراهم می گردد. اغلب این گیاهان در مناطق گرم می رویند.

[amir.d 1211]

تیره ساپنداسه

Sapindaceae

 

گیاهان تیره ساپنداسه به صورت درخت یا درختچه و در بعضی انواع بالا رونده می باشند. مجموعاً از 130 جنس و 1100 گونه تشکیل می یابند که اغلب در نواحی حاره و بین استوایی پراکندگی دارند. برگهای آنها متقابل معمولاً مرکب از برگچه های متعدد و گلهای آنها نر - ماده و یا بر دو نوع نر - ماده ، یک پایه ، پلی گام و بندرت دو پایه است کاسه گل آنها شامل 4 یا 5 تقسیم و جام گل آنها مرکب از 4 یا 5 گلبرگ است. پرچم های آنها به تعداد 2 برابر گلبرگها و تخمدان شامل 2 یا 3 خانه است. میوه آنها به اشکال مختلف شفت ، سته ، پوشینه (کپسول) و در برخی گونه ها بالدار است.

[amir.d 1211]

تیره سانترولپیداسه

Centrolepidaceae

 

غالب گیاهان این تیره نیمه آبزی ، کوچک و مشابه گندمیها، یکساله و پایا هستند. گل آذین آنها به صورت سنبله دور ردیفی و یا سنبله های مجتمع به صورت گرزنهای دم عقربی و بسیار متراکم است. گلها بسیار کوچک، تک جنس یا نر، ماده ، برهنه یا محصور در 1 تا 3 برگگ . دارای 1 تا 2 پرچم واقع در سطوح متفاوت اند. مادگی دارای یک تا تعداد زیادی برچه آزاد است که به صورت غیر چرخه ای در حول محوری برجسته قرار دارند. تخمدان آنها بندرت 2 برچه ای و 2 خانه است و در هر برچه تخمدان یک تخمک راست وجود دارد. خامه انتهایی و نازک و نخی است. میوه کپسول مانند میان برچه گشا و یا به صورت فندقه و کیسه جنینی عادی است. این تیره دارای 7 جنس و تقریباً 30 تا 40 گونه در نیمکره جنوبی (جز در آفریقا) می باشد. از این تیره در ایران هیچ نمونه ای وجود ندارد.

[amir.d 1211]

تیره سرخدار

مقدمه

 

در رده پیدازادان اولیه میکروسپور یا دانه گرده مولد دو آنتروزوئید مژک‌دار و متحرک است و عمل لقاح فقط در محیط آب صورت می‌گیرد. در این رده معمولا تخمک بسیار حجیم و قبل از لقاح تمام ذخایر لازم را فراهم می‌سازد. این رده در زمانهای گذشته دارای راسته‌های بسیاری بوده است که با گذشت زمان نسل بسیاری از آنها منقرض شده است و بعضی از آنها تا به امروز باقی مانده‌اند. مثلا می‌توان به راسته‌های سیکادالها ، راسته ژنکیوآل و راسته مخروطیان اشاره کرد.

 

 

 

راسته مخروطیان

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

در این راسته گیاهی با ایجاد لوله گرده همراه است و آنتروزوئیدهای حاصل از آن مانند

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

عملا فقط به هسته تقلیل پیدا می‌کنند. راسته مخروطیان دارای سه تیپ متفاوت و هر یک به یک خانواده مربوط است. که یکی از این تیپها تیره سرخدار است. تیره سرخدار

 

در این تیپ گیاه تاگزوس باکاتا وجود دارد که درختی به ارتفاع 8 تا 10 متر ودارای برگهای باریک ، خطی ، کشیده ، مسطح با دمبرگهای مختصر و کوتاه در دو طرف ساقه وتقریبا در یک سطح و در دو ردیف قرار دارند. گلهای نر در محوری مشترکت جمع می‌شوند و تشکیل مخروطی را می‌دهند که جمعا 12 پرچم دارند. پرچمها به شکل فلس ، چمچه شکل و در سطح زیرین خود دارای 6 تا 8 بساک یا کیسه گرده هستند.

 

گل ماده منفرد ، در انتهای شاخه و در کنار یک برگه بارور برهنه قرار دارد که آن را تعدادی برگه‌های سترون دیگر در برگرفته است و در واقع به یک تخمک برهنه که بخش پایینی آن را پوششی حلقه‌وار و آبدار به نام آریل دربرمی‌گیرد تقلیل پیدا می‌کند. گرچه گیاه فاقد میوه واقعی است ولی از آنجا که پوسته‌ای سخت دانه را در برگرفته و زایده‌ای آبدار و قرمز رنگ به صورت پوشش گوشتی از خارج آن را احاطه می‌کند دانه منظره

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

را به خود می‌گیرد.

 

 

 

مشخصات دستگاه رویشی

 

مخروطیان گیاهانی چوبی هستند. درختانی با تاج مخصوص هستند و انشعابات شاخه‌های آنها مونوپودیک و شکل عمومی تاج آنها مخروط مانند است. آرایش برگها به صورت مارپیچی است. شکل برگها در سرخدار به صورت خطی و مسطح است. دارای برگهای غیر پایا و خزان کننده هستند و در زمستان درخت فاقد برگ است.

مشخصات دستگاه زایشی

 

تاکزاسه‌ها فاقد مخروط هستند و دارای تخمکهای برهنه‌ای هستند که در راس شاخه‌ها بوجود می‌آیند و در بخش پایینی خود برجستگی کاسه مانند دارند. این گیاهان فاقد اندامی مشابه میوه و حتی برچه کاذب هستند. فقط در اطراف دانه رسیده آنها پوشش کاسه مانند ، آبدار و قرمز رنگی تا نزدیک انتهای دانه وجود دارد.

لقاح و گرده افشانی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

بوسیله باد انجام می‌شود و دانه‌های گرده به علت داشتن حباب هوایی که در دو طرف آن به شکل بادکنک قرار دارد به آسانی توسط باد به مسافت بسیار دور منتقل می‌شوند. تولید فراوان دانه گرده در مخروطیان اثر ضایعات ناشی از عوامل محیط را به مقدار زیاد کم می‌کند و احتمال رسیدن برخی از دانه‌های گرده را به اندامهای ماده بالا می‌برد. وقتی دانه گرده روی تخمک افتاد در آنجا با ایجاد لوله گرده یاخته جنسی یا گامت نر خود را به آرکگون می‌رساند که همیشه در عمق آندوسپرم قرار دارد.

 

 

 

شرح جنس تاگزوس

 

درخت یا درختچه‌هایی با پوست فلسی ، قهوه‌ای و متمایل به قرمز هستند. شاخه‌ها متناوب با انشعابات کوتاه ، کمی آویخته و در فلسها دارای جوانه‌هایی پوشیده هستند. برگها پایا ، چند ساله و دارای آرایش متناوب ولی در دو خط موازی روی ساقه قرار می‌گیرند. پهنک دراز ، خطی و دارای دمبرگ کوتاه و لوله شده و در سطح رویی سبز تیره و براق ولی در سطح زیرین متمایل به زرد و بسیار کمرنگ‌تر از سطح رویی است.

 

گلها تک جنس ، دوپایه و بندرت تک پایه و در طول محور ساقه قرار دارند. گل ماده به رنگ سبز متمایل به زرد و مرکب از تعدادی فلسهای روی هم قرار گرفته‌ای است که فقط فلس بالایی آن بارور است و حامل یک تخمک ایستاده بر قاعده اندامی دیسک مانند است. میوه فقط دارای یک دانه تخم مرغی شکل است. میوه دارای پوسته‌ای سخت و استخوانی و در زایده آبدار به نام آریل محصور است که با دانه به هیچ وجه پیوستگی ندارد و قسمت بالای آن کاملا باز و هنگام رسیدن به رنگ قرمز درخشان درمی‌آید.

 

از این جنس در ایران فقط یک گونه سرخدار با نام علمی تاگزوس باکاتا است وجود دارد و در نواحی شمالی ایران ایران می‌روید. این درخت علاوه بر سرخدار ، سوختال نیز نامیده شده است که از شاخه‌های برگدار و جوان آن برای تهیه دسته گل در گل فروشی‌ها و از چوب آن در مصارف روستایی استفاده می‌شود.

[amir.d 1211]

تیره شال سنجد – تیره سنجد تلخ

Meliaceae

 

گیاهان تیره شال سنجد به صورت درخت یا درختچه ، بندرت علفی و شامل 51 جنس و در حدود 1000 گونه می باشند که بطور اختصاصی در نواحی گرم و بین استوایی می رویند بطوریکه فقط تعداد کمی از آنها در نواحی معتدله یافت می گردند. عموماً برگهائی متناوب بدون استیپول ، ساده یا مرکب و گلهائی نر - ماده ، بندرت بر دو نوع نر و ماده، پلی گام – دو پایه و غالباً مجتمع به صورت خوشه دارند.

کاسه گل آنها شامل 4 یا 5 تقسیم و جام گل آنها مرکب از گلبرگهای آزاد و یا پیوسته به هم در قاعده است. میوه آنها سته ، شفت و یا پوشینه می باشند.

[amir.d 1211]

تیره سیپه راسه

Cyperaceae

 

گیاهان تیره جگن اغلب مردابی و مخصوص نواحی مرطوب هستند. بشره برگ اعضای هوائی آنها نیز اغلب دارای تعداد زیادی از ماده سیلیسی است. عموماً گیاهانی علفی با ظاهری شبیه غلات چند ساله و دارای ریزومی با انشعابات زیاد و گاهی متورم و غده ای می باشند جوانه های مولد ساقه آنها غالباً ساقه هائی با مقطع مثلث شکل بوجود می آورند که به خلاف گیاهان تیره گندم توپر می باشند. ساقه ها بندرت گره دار ولی بر حسب نوع گیاه ممکن است برگدار و یا فاقد آن باشند گلهای آنها نر - ماده و یا بر دو نوع نر و ماده مجتمع به صورت سنبلکهائی بندرت منفرد و معمولاً مجتمع به صورت گل آذین های سنبله ، کاپتیول و غیره اند. در قاعده هر سنبلک گل آذین معمولاً یک یا دو براکته پایا، همراه براکته های کوچک و زایا دیده می شود. در مواردی که گلها بر دو صورت نر و ماده بر روی یک پایه پدید می آیند وضع قرار گرفتن سنبلکها به نحوی است که انواع نر آنها در بالا ولی انواع ماده در قاعده گل آذین دیده می شود (Carex) گلهای آنها اصولاً فاقد پوشش و یا به جای آن ممکن است دارای تارهای نازک و فلس هائی در 2 ردیف 3 تایی باشند پرچم های آنها روی طرح اصلی گل باید مرکب از 2 ردیف 3 تایی باشند ولی این حالت نادر است بطوریکه در غالب این گیاهان بیش از 3 پرچم دیده نمی شود مادگی آنها 3 برچه ای است ولی اغلب یکی از آنها به رشد خود ادامه می دهد. میوه این گیاهان عموماً خشک ناشکوفا 3 گوش یا مسطح برهنه یا پوشینده از تارهای ابریشمی است.

[amir.d 1211]

تیره شاتره

Fumariaceae

 

گیاهان تیره شاتره عموماً علفی، بی کرک و دارای برگهائی متناوب با بریدگیهای بسیار و گلهای آنها نر – ماده ، نامنظم به رنگهای سفید، مایل به قرمز ، قرمز ارغوانی و یا بندرت بنفش است در اغلب آنها مخصوصاً در Fumaria ها گلها به صورت گل آذین های خوشه یا گرزن مجتمع می باشند. در هر گل آنها 2 کاسبرگ زود افت و 4 گلبرگ دید می شود. از مشخصات آنها این است که یکی از گلبرگهای آنها اغلب به صورت دنباله ای در آمده است پرچم های آنها اغلب در قاعده میله ها، طوری به هم پیوستگی دارند که مجموعاً دو دسته مشخص را بوجود می آورند هر یک از دو دسته مذکور شامل یک پرچم کامل و دو نیمه پرچم در طرفین آن است مادگی آنها از دو برچه تشکیل می یابد.

میوه آنها در انواع مختلف به اشکال متفاوت پوشینه فندقه یا شفت ومحتوی یک دانه می باشد. گیاهان این تیره شامل 5 جنس و 170 گونه می باشند که بیشتر در نواحی مختلف کوهستانی و یا در اماکن مرطوب پراکندگی دارند.

[amir.d 1211]

تیره شاه پسند

Verbenaceae

 

تیره شاه پسند مرکب از گیاهایی به اشکال مختلف علفی یا دارای سا قه های چوبی قائم و گاهی بالا رونده ولی فاقد پیچک می باشد. گیاهان آن به استثناء معدودی از آنها عموماً در نواحی گرم کره زمین پراکندگی دارند. بعضی از آنها نیز پرورش می یابند.

از اختصاصات ساقه انواع علفی آنها این است که معمولاً چهار گوش است. برگهای آنها بدون استیپول کامل یا لوب دار و یا دارای بریدگیهای عمیق و واقع به وضع متقابل یا فراهم بر روی ساقه است.

گلهای نر و ماده نا منظم ، منفرد یا مجتمع به صورت گرزن یا خوشه و مرکب از قطعات 4 یا 5 تایی (بندرت 6 تا 8 تایی) دارند. پرچم های آنها معمولاً چهارتایی (2 بزرگ و 2 کوچک) یا دوتایی و بندرت ممکنست 5 تایی باشد. مادگی آنها از 2 بر چه (بندرت 4 یا 5) و گاهی به علت از بین رفتن یکی از آنها از یک بر چه تشکیل می یابد ولی در هر حال از مجموع آنها تخمدانی فوقانی و یک یا چند خانه بوجود می آید.میوه آنها به صور مختلف شفت یا خشک و نا شکوفا و در برخی موارد مرکب از فندقه هایی به تعداد خانه های تخمدان و محتوی دانه های فاقد آلبومن است.از نظر تشریحی برگ غالب آنها پوشیده از تارهای غیر ترشحی یا تارهای ترشح کننده اسانس و مواد معطر است.

بعضی از این گیاهان چوب بسیار سخت و مورد استفاده در صنعت دارند. در بین آنها انواع زمینی نیز یافت می شود.

تعداد کلی انواع آن متجاوز از 2700 است که تقریباً در 100 جنس جای داده شده اند از جنس های مهم این تیره که اغلب آنها در نواحی گرم کره زمین پراکنده اند عبارتند از :

Verbena (دارای 1000 گونه)

Lippia (گونه 100)

Lantana ( گونه50 )

Vitex (گونه 100 )

Clerodendrom (گونه 100)