بانک اطلاعاتی پوشش گیاهی ایران...........

[amir.d 1211]

شمعدانی

مشخصات

 

تیره شمعدانی (Geraniaceae) گیاهانی علفی ، یکساله یا چندساله و پایا هستند. به ندریت برخی از آنها (به جز پلارگونیوم) به صورت بوته‌های پیچان با ساقه گوشتی وجود دارند. برگها منفرد یا متقابل ، غالبا گوشوارک‌دار ، پهنک برگهات همیشه منقسم ، دارای بریدگی‌های بسیار ، بطور کلی پنجه‌ای و پوشیده از کرکهای غده‌ای و اسانس‌دار هستند. گل آذین گرزن دوسویه است ولی بر اثر رشد نکردن برخی از غنچه‌ها در انتهای دو شاخه گرزن فقط به دو گل کاهش می‌یابد.

 

گلها پنج پر ، دوجنسه ، معمولا نظیر ژرانیوم منظم‌اند و یا کاسه آنها مانند پلارگونیوم که کاسبرگ خلفی آن رشد بیشتری دارد و به مهمیزی چسبیده به دمگل تبدیل می‌شود نامنظم است. جام گل معمولا همانند ژرانیوم دارای دو گلبرگ خلفی رشد یافته و غالبا در لبه‌ها واجد بریدگیهایی هلالی و کنگره‌ای شکل و یا دارای دو لبه شکاف‌دار است. نافه از 10 پرچم دیپلوستمون آزاد تشکیل شده و هر یک در قاعده دارای غده است. تعداد پرچمها در جنسهای مختلف متفاوت است.

 

 

 

 

مثلا در ژرانیوم 10 ، در پلارگونیوم 7 ودر ارودیوم 5 پرچم وجود دارد. مادگی نیز معمولا همان تیپ ژرانیوم را دارد و در آن پنج برچه دو تخمکی ، خامه و تخمدان واحدی را تشکیل می‌دهند که در هر خانه آن دو تخمک اپی‌تروپ آویخته و واقع بر روی هم ، یکی کوچک و دیگری بسیار بزرگ ، یافت می‌شود. از دو تخمک مزبور فقط تخمک بزرگتر می‌تواند رشد کند و تنها دانه درون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

را بوجود آورد.

شرح جنسها

 

جنس بیه برس تثینیا

 

گیاهانی علفی ، پایا ، دارای ریشه ضخیم و ستبر و ساقه‌ای کلفت با شیارهای طولی فراوان و پوشیده از برجستگیهای غده مانندند. برگها سبز و دارای 2 تا 3 بار تقسیمات شانه‌ای با قطعات خطی نوک تیزند. گلها منظم ، زرد یا سفید و یا سفید زردفام ، شامل 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ ، 10 پرچم بارور و برچه‌هایی چین‌خورده و غیر ممتد روی خامه و مریکارپ‌هایی فاقد منقار به شکل تار هستند. این جنس 2 گونه دارد که در دامنه‌های البرز ، اطراف تهران ، آذربایجان و جنوب ایران می‌رویند.

 

 

 

جنس مونسانیا

 

گیاهانی علفی ، یکساله یا پایا و مشابه جنس ارودیوم با گلهای منظم هستند. کاسبرگها یک شکل ، گلبرگها همسان و غیر منقسم‌اند و به زودی پژمرده و خشک می‌شوند و با 5 غده روی نهنج بطور متناوب قرار می‌گیرند. پرچمها 15 عدد ، همگی بارور ، به شکل حلقه‌ای در پایین بهم چسبیده و در بالا به صورت 5دسته متقابل با گلبرگها قرار دارند. داخل خامه کرک‌دار است، مریکاریها ناشکوفا هستند و هنگام رسیدن به علت کشش در دو جهت بالا و پایین به صورت بخشهای جداری از یکدیگر جدا شده و لوله می‌شوند. این جنس 2 گونه دارد که یکی در سواحل جنوبی و دیگری در بلوچستان می‌روید.

جنس شمعدانی (پلارگونیوم)

 

گیاهانی هستند با خاستگاه آفریقایی و استرالیایی. بعضی گونه‌های آن در شمال آمریکا و استرالیا انتشار دارند و عده‌ای نیز به مناطق مدیترانه‌ای وارد شده‌اند. گونه‌های مختلفی نیز به صورت گیاهان زینتی در پارکها کاشته می‌شوند که باغبانان معمولا آن را ، به جای پلارگونیوم و به غلط ، ژرانیوم می‌نامند. گلها در این جنس کاملا صفات ویژه خود را دارند و در بخشی از نهنج آنها که با سطح پشتی گل ارتباط دارد منفذ و دهانه‌ای یافت می‌شود که آغاز حفره‌ای ممتد و لوله‌ای شکل در داخل دمگل است و در واقع جانشین دیسک به شمار می‌رود.

 

گلبرگهای جلویی معمولا از دیگر گلبرگها رشد بیشتری دارند و از 10 پرچم که در قاعده بهم پیوسته‌اند فقط 7 پرچم زایاست. کاسه شامل کاسبرگهایی است که در پایین بهم پیوسته‌اند و قطعه عقبی آن به صورت مهمیز با دمگل متحد می‌شود و حفره لوله مانند درون دمگل را بوجود می‌آورد. خامه گوشتی است و هنگام رسیدن میوه از بالا به پایین خم می‌شود. میوه این گیاهان مشابه میوه جنس ارودیوم است. از دیرباز گونه‌ای از آن به نام شمعدانی (پلارگونیوم زوناله) با واریته‌های گوناگون و به رنگهای مختلف به عنوان گیاه زینتی در بیشتر نقاط ایران کاشته می‌شود.

 

انتخاب نام شمعدانی برای این گیاهان بیشتر مربوط به شکل میوه آنهاست که در داخل کاسبرگهای پایا و روی دمگلهای بلند و در انتهای دمگل مشترک به صورت شمعدان چند شاخه قرار می‌گیرند. به تازگی گونه‌ای از این جنس به نام پلارگونیوم کرسه تورم در دره قاسملوی ارومیه گزارش شده است.

 

 

 

جنس ژرانیوم

 

گیاهانی علفی ، با گونه‌های فراوان هستند که تقریبا همه آنها در نیمکره شمالی تا مرز مناطق گرمسیری انتشار دارند. پهنک برگها دارای بریدگی‌های کم و بیش عمیق با رگبرگهای پنجه‌ای و متصل به دمبرگی نسبتا بلند است. گلها منظم ، منفرد ، یا دو بدو مجتمع‌اند و پرچمهایی دارند که همه بارور و در قاعده بهم پیوسته‌اند.

 

مریکارپها ، پس از آنکه بوسیله تار یا منقار حاصل از امتداد جدار برچه بر روی خامه که نسبت به خشکی و رطوبت هوا احساس است از هم جدا شدند، به انتهای خامه چسبیده باقی می‌مانند و به خلاف جنس قبلی ، هیچگاه به شکل فنر لوله نمی‌شوند. گیاهان این جنس یکساله یا پایا ، دارای گلهایی نسبتا درشت به رنگهای صورتی ، سرخ ، بنفش و یا رنگهای حد واسط آنها هستند. این جنس تقریبا در تمام نقاط ایران بیش از 23 گونه دارد.

جنس ارودیوم

 

گلهای این جنس تقریبا منظم یا اندکی نامنظم ، دارای گلبرگهایی تقریبا ناهمسان و 10 پرچم هستند که 5 پرچم بارور آن با 5 پرچم دیگر که سترون و دارای میله‌های بدون بساک‌اند بطور متناوب قرار می‌گیرند. مریکارپها ، که ناشکوفا هستند، از محور ستونک خامه‌ای کاملا جدا می‌گردند و به شدت به دور خود تابیده و لوله می‌شوند. اکثر این گیاهان یکساله‌اند و به رنگهای صورتی ، سرخ یا بنفش یافت می‌شوند. این جنس در نقاط مختلف ایران بیش از 14 گونه دارد.

[amir.d 1211]

تیره پلی گالا- شیرآور

Polygalaceae

 

گیاهان پلی گالا شامل گیاهانی می باشند که عموماً علفی یا به صورت بوته های چوبی و بندرت درخت مانند هستند. پراکندگی آنها نیز به صورتی است که در اغلب نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق معتدله یافت می شوند.

از اختصاصات آنها این است که برگهای ساده ، متناوب و گلهائی نامنظم ، نر - ماده مرکب از 5 کاسبرگ و 3 گلبرگ و 8 پرچم دارند و چون دو قطعه داخلی کاسبرگهای آنها به رنگ گلبرگ هاست، تعداد قطعات جام گل زیادتر از کاسه گل بنظر می رسد.مادگی آنها شامل 2 برچه و میوه آنها پوشینه یا سامار (Samar) و بندرت شفت است.

[amir.d 1211]

تیره عشقه

Araliaceae

 

تیره عشقه شامل گیاهانی پراکنده در مناطق استوایی و بین استوائی مخصوصاً هند ، مالزی و نواحی گرم آمریکاست. فقط بعضی از انواع زینتی و معدودی از گونه های دیگر آن در سایر نواحی به غیر از آنچه که ذکر شد پراکندگی دارند. این تیره شامل 65 جنس و 800 گونه است.

گیاهانی به صورت درختچه های راست یا بالا رونده و بندرت علفی میباشند برگهائی با پهنک بزرگ ، ساده یا مرکب از برگچه ها دارند. گلهای آنها کوچک به رنگ سفید یا زرد منظم ، نر - ماده یامنحصراً دارای یکی از اجرا گل ، بندرت دو پایه و مجتمع به صورت چتر یا سنبله است اجزای گل آنها معمولاً 5 تایی است ولی در بین آنها نمونه های فاقد کاسه گل و یا دارای گلبرگ های بیشتر یا کمتر از 5 قطعه نیز دیده می شود. مادگی آنها شامل تخمدانی تحتانی یا فوقانی مرکب از 1 تا 5 خانه و محتوی یک تخمک در هر خانه است.

میوه آنها به اشکال مختلف سته یا شفت و یا مرکب از قطعات جدا شدنی است.

جنسهای مهم این تیره عبارتند از :

Aralia (گونه40)

Hedera (گونه5یا 6 )

Schefflera ( گونه150)

[amir.d 1211]

تیره عناب

Rhamnaceae

 

گیاهان تیره عناب به صورت درخت یا درختچه های غالباً خاردار و بندرت علفی می باشند. در بین آنها انواعی با ساقه بالا رونده یافت می شود. مجموعاً شامل 50 جنس و 600 گونه می باشند. که بیشتر در اروپا و نواحی استوایی می رویند.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی ساده ، غالباً متناوب و گلهای منظم نر - ماده یا بر دو نوع نر و ماده ، پلی گام – دو پایه و یا یک پایه دارند. کاسه گل آنها مرکب از 4 تقسیم (زود افت) و جام گل آنها شامل 4 یا 5 گلبرگ (بندرت فاقد گلبرگ) است. پرچم های آنها معمولاً به تعداد قطعات جام گل و تخمدان آنها آزاد یا کم و بیش متصل به کاسه گل و غالباً دارای 3 خانه می باشد. میوه آنها به اشکال مختلف خشک شکوفا یا ناشکوفا و یا گوشتدار و به صورت شفت و محتوی یک یا چند دانه است. تعداد زیادی از این گیاهان به علت دارا بودن گلوکزیدهای آنتراکینوتیک دارای مصارف داروئی مهم می باشند.

اغلب آنها دارای دستگاه ترشحی مولد موسیلاژ و صمغ می باشند که از سلولهای منفرد و عریض یا مجتمع و فراهم و یا کیسه های ترشحی تشکیل می یابند. این سلولها و کیسه ها در پوست و مغز و ساقه در پارانشیم دسته های آوندی اطراف رگبرگها و دمبرگ و همچنین در برون بر میوه ها دیده میشوند.

[amir.d 1211]

فرفیون

 

مقدمه

 

تیره فرفیون (Ephorbiaceae) حدود 20 جنس و 4500 گونه در جهان دارد که 1000 گونه آن در جنس فرفیون ، 50 گونه در جنس کروتون و حدود 50 گونه در جنس فیلانتوس و بقیه گونه‌ها در سایر جنسها قرار دارد. گیاهان این تیره با انتشار وسیع خود تقریبا در سراسر جهان بویژه در هند و مالزی و مناطق گرمسیری آمریکا مانند برزیل پراکنده هستند. طایفه فیلانته از این تیره به استرالیا اختصاص دارد و گونه‌های آن تقریبا همگی در آنجا جمع شده‌اند.

 

 

 

اختصاصات عمومی

 

اختصاصات دستگاه رویشی

 

معدودی از جمعیت عظیم گونه‌های فرفیون مانند فرفیونهای سرزمین ما (بجز در دو مورد ، مانند افوربیا لاریکا و آندرکنه کولشیکا ، و برخی از بوته‌هایی که تقریبا حالت درختچه‌ای دارند) ، علفی هستند و بخش بزرگ آنها را گونه‌هایی چوبی و درختچه‌ای و درختی تشکیل می‌دهند. برخی از گونه‌های درختی این تیره ، مانند افوربیا رزینیفرا که در کویرها و بیابانهای آفریقا می‌رویند، دارای شکل بیابانی مشابه کاکتاسه‌ها هستند.

 

راس ساقه‌های فرعی و ضخیم و متورم آنها در راستای ساقه اصلی به فرم شمعدانهای عظیم و غول پیکر رشد می‌کند. برگها در این گیاهان به تیغ و خار تبدیل می‌شوند. در گونه‌های استرالیایی این تیره ، مانند فیلانتوس ، شاخه‌ها تقارن محوری را از دست داده و مسطح می‌شوند و همسان برگ به صورت کلادود درمی‌آیند. در عوض ، برگهای حقیقی آنها تحلیل رفته به پولک تدیل می شوند.

 

گاهی نیز ساقه برخی از آنها ، علاوه بر مسطح و برگ مانند شدن ، بر اثر تقسیمات و تغییرات ثانوی به برگهای مرکب شانه‌ای نظیر برگهای میموزا (از تیره حبوبات) شباهت پیدا می‌کند. آرایش برگها روی ساقه به شکلهای بسیار متفاوت از نوع متناوب ، منفرد ، متقابل و چرخه‌ای است. پهنک برگها در جنس افوربیا کامل و درجنسهای دیگر دارای تقسیمات متفاوت به شکلهای گوناگون است. مثلا پهنک برگهای کوچک دارای تقسیمات پنجه‌ای سطحی و در هوآ به صورت پنجه‌ای مرکب است.

 

 

 

اختصاصات دستگاه زایشی

 

گلها در این تیره در گل‌آذینهای مختلف و متفاوت به اشکال خوشه‌ای و یا خوشه گرزنهای تک جنس و یا دو جنس نر و ماده مجتمع می‌شوند. شکل خاص سیاتیومی گل آذین در گیاهان این تیره بویژه فرفیونها در واقع حد نهایی اختصاصی بودن را در گروه بسیار گسترش یافته و پیشرفته این گیاهان تشکیل می‌دهد که شامل عده زیادی از گیاهان این تیره است.

 

در سیستم سیاتیوم ، گلهای ماده همیشه در زیر گلهای نر قرار دارند و در حقیقت سیاتیوم اجتماعی از گرزنهای متعدد و یا گرزنهای چند سویه است که گلهای مختلف در آن دارای رشدی عکس رشد قطعات یک گل منفرد معمولی هستند زیرا در آنها ابتدا گل ماده مرکزی ظاهر می‌شود و سپس گلهای نر با نظمی در جهت گریز از مرکز و از داخل به خارج ظاهر می‌گردند،‌ درصورتی که در یک گل معمولی پرچمها همیشه مقدم بر برچه‌ها ظاهر می‌شوند. گلها در تیره فرفیون عموما تک جنس هستند.

کاربرد و اهمیت اقتصادی

 

بیشتر گونه‌ها و جنسهای این تیره مانند ، هیپومان ، هورا ، توکسی دندرون سمی هستند مصرف دارویی ندارند، ولی از شیرابه افوربیا زینیفرا که تحریک کننده پوست است در پزشکی استفاده می‌کنند. از دانه‌های کرچک ، روغن کرچک (مسهل) و از کروتون تیگلیوم ، مواد تحریک کننده پوست می‌گیرند. این گیاهان مقدار زیادی از ارقام صادراتی آفریقا را تشکیل می‌دهند و آنها را برای مصارف گوناگون بکار می‌برند.

 

از مواد ترشحی کرکهای سطح دانه مالوتوس فیلیپینن سیس ، پودر کامالا تهیه می‌کنند که کشنده کرمهای انگلی است و بویژه برای دفع کرم کدو بسیار موثر است. از دانه‌های روغنی ساپیوم سیفروم و آلوریتس نیز روغن گرفته می‌شود. ریشه ستبر مانیهوت اوتیلیسیما سرشار از موادی با کاربردهای گوناگون است. بالاخره از شیرابه هوآ ، مانیهوت و ساپیوم کائوچو تهیه می‌شود.

 

 

 

شرح جنسهای تیره فرفیون

 

جنس کروتون

 

این جنس شامل500 تا 600 گونه است، خاستگاه اصلی آن آمریکاست و همه آنها گیاهانی درختچه‌ای با گلهایی تک جنس هستند. گلهای نر دارای کاسه و جام و گلهای ماده بدون گلبرگ و گاهی بدون کاسبرگ‌اند. گونه‌های بی‌شماری از آن مصارف دارویی و اقتصادی دارند.

جنس آلوریتس

 

این جنس ، که خاستگاه آن هندوستان است ، دارای گونه‌های مختلفی با میوه شفت مانند و محتوی روغن سیکاتیف است.

جنس ژاتروفا

 

دارای برگهای سه گوش کامل و یا چند بخشی است. میوه آن کپسول سرخ رنگ و محتوی دانه‌های روغنی با خاصیت مسهلی است. خاستگاه این جنس برزیل است ولی در تمام مناطق گرمسیری کاشته می‌شود.

جنس مالوتوس

 

از معروفترین گونه‌های این جنس، با خاستگاه هند و اتیوپی ، باید جنس مالوتوس فیلیپین سیس را نام برد که به صورت درختان کوچک دارای گل آذین و کپسول پوشیده از کرکهای ترشح کننده با خاصیت دفع کرم کدوست و از عصاره آن برای منظور یاد شده استفاده می‌شود.

جنس هوآ

 

این جنس شامل درختانی بزرگ با برگهای مرکب سه برگچه‌ای است. از شیرابه ترشحی ساقه آن در ساختن

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

استفاده می‌شود. یکی از مهمترین گونه‌های این جنس برازیلینسیس با خاستگاه برزیل است که در اندونزی ، مالزی ، هند و چین و سیلان نیز به فراوانی کاشته می‌شود. گونه دیگر آن به نام هوآ گویاننسیس در گویان می‌روید و با آنکه مرغوبیت گونه اول را ندارد از آن نیز کائوچو گرفته می‌شود.

جنس هورا

 

گونه معروف آن به نام هورا کریپتاس در آمریکای گرمسیری می‌روید و دارای میوه حقیقی به صورت اسکیزوکارپ (شیزوکارپ) است.

[amir.d 1211]

فندق

 

مقدمه

 

تیره فندق متعلق به راسته آمانتال از دولپه‌ایها می‌باشد. راسته آمانتال گیاهانی چوبی هستند که ارتفاع آنها نسبتا زیاد است. گلها در این راسته تک جنس ، فاقد پوشش و یا دارای گلپوش بسیار ابتدایی و در سنبله‌های استوانه‌ای و دم گربه‌ای تک جنسی مجتمع هستند.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

شامل دو یا سه برچه و تخمدان چند خانه‌ای یا تک خانه‌ای است. لقاح به روش شالازوگامی در راسته آمانتال فراوان دیده می‌شود و در این راسته دانه فاقد آلبومن است. راسته آمانتال شامل 6 تیره است که یکی از تیره‌های آن تیره فندق است.

 

 

 

تیره فندق

 

درختان تیره فندق Corylaceae بیشتر در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند. گل نر آنها فاقد پوشش است و گل ماده‌شان دارای پوشش و تخمدانی زیرین است. هر فندقه آن در گریبان لوله‌ای شکلی که از اتصال برگه مادر و دو برگک یا برگه فرعی بوجود آمده محصور است. گل نر دارای پرچمهای متعدد است و بطور منفرد در کنار برگه مادر و روی محور سنبله دم گربه‌ای قرار می‌گیرند. گل ماده دارای کاسه و تخمدان زیرین است و هر 2 یا 3 عدد آنها در کنار برگه مادر قرار دارند. این تیره دارای دو جنس است.

جنسهای تیره فندق

 

جنس فندق

 

گونه معروف آن کوریلوس آولانا یا فندق معمولی است و در جنگلهای شمالی ، ارسباران و ارتفاعات جنگلی و برخی دیگر از نواحی جنگلی بطور خودرو انتشار دارد. فندق که اصولا یک درخت یا درختچه جنگی است در فصل زمستان قبل از پیدایش برگها گل می‌دهد. گلهای نر سنبله‌های آویخته و گلهای ماده ، گرزنهای کوتاه تشکیل می‌دهند. هر گل ماده روی یک برگه اصلی یا برگه مادر و دو برگه فرعی دیگر به نام برگکلهای دختر قرار دارد که بهم متصل و تقریبا لوله‌ای را تشکیل می‌دهند. میوه فندقه خشک ، ناشکوفا و دارای برون‌بر چوبی است.

 

 

 

جنس ممرز

 

گونه‌های آن در نقاط مختلف جنگلی گرگان و ارتفاعات کلاردشت و سایر ارتفاعات سواحل خزر می‌رویند. کارپینوس درختی است بلند دارای برگهای تخم‌مرغی کشیده با قاعده‌ای قلبی شکل و انتهایی تیز و در حاشیه دارای دندانه‌های مضاعف است. در این جنس گرزن ماده دارای دو گل با پوششی از برگه مادر و دو برگه دختر است. این پوشش در جلو شکافته و به یک صفحه یا پهنک سه لبه‌ای منتهی می‌شود. از گونه‌های معروف این جنس یکی کارپینوس پتولوس از درختان جنگلهای شمالی ایران و دارای اختصاصات مشروح جنس است.

 

گونه دیگر آن کارپینوس اوریانتالیس است که به آن لور و یا کچف نیز می‌گویند، درختان کوچکی است که در ارتفاعات فوقانی جنگلهای شمالی از گرگان تا ارسباران انتشار دارد. برگهای این درخت تخم مرغی شکل یا بیضی شکل ، قاعده آن کم‌و‌بیش نامتقارن ، قلبی و در حاشیه دارای دندانه‌های ریز است. ممرز در جنگلهای شمالی ایران واریته‌های مختلفی دارد که از گونه اصلی کاملا متفاوت و متمایز هستند.

[amir.d 1211]

تیره کیش

Buxaceae

 

گیاهان این تیره چوبی دارای برگهای سبز تیره ، چرمی و پایا ، گلهایی تک جنس هستند، گلها دارای کاسه ای آزاد با پر آذین پره ای ، فاقد دیسک و جام اند. در گلهای نر ، پرچم ها در وسط گل قرار دارند و در گلهای ماده تخمدان آزاد دارای 2 یا سه خانه و در هر خانه محتوی 1 یا 2 تخمک واژگون است. میوه سته مانند یا کپسول و در حالت اخیر میوه رسیده میان برچه گشاست (لوکولیسید) . دانه آلبومن دارای دارای جنین راست و ریشه چه زیرین است.

گیاهان این تیره از لحاظ دارا بودن تخمک واژگون و آویخته و همچنین رافه بیرونی (تخمک اپوتروپ) با تیره فرفیون که رافه تخمک آنها درونی است و در زیر تخمک واژگون و آویخته قرار میگیرد (تخمک اپی تروپ) تفاوت دارند و از نظر خویشاوندی از آنها دور می شوند.

گیاهان تیره شمشاد درختچه هایی واجد برگهای کامل، پایا چند ساله با گلهایی تک جنس هستند گرچه به علت داشتن گلهای تک جنس و بدون جام و مادگی سه برچه ای در راسته سه قا به ها (دارای غوره سه تابه) قرار می گیرند ولی به نحوی آشکار با تیره فرفیون بویژه از لحاظ میوه که معمولاً کپسول لوکولیسید است و بر اثر شکافتن وسط برچه ها باز می شود (میان برچه گشا) و همچنین از نظر قرار گرفتن تخمکها بین رافه و جدار تخمدان تفاوت دارند.

جنسهای مهم این تیره عبارتند از :

Notobuxus ( گونه2)

Sarcococca ( گونه4)

Styloceras ( گونه4)

Buxus ( گونه40)

در ایران buxus فقط یک گونه بنام Buxus sempervirens در برخی نواحی بویژه در نواحی شمال ایران و کناره دریای خزر دارد که به نامهای محلی شمشاد ، کیش، شهر شمشاد اناری موسوم است. شمشاد دارای شاخه های فراوان و برگهای تخم مرغی شکل پهن دراز است.

گلها بدون دمگل اند و به طور دسته ای طوری مجتمع می شوند که در هر دسته گلهای نر (که متراکم ترند) در طرفین گلهای ماده در وسط و انتها قرار می گیرند از چوب سخت این درخت در شمال ایران برای صنایع دستی و زینتی استفاده می شود.

[amir.d 1211]

شرح تیره گز

Tamaricaceae

 

تیره گز گیاهانی به صورت درختچه یا بوته مانند و شامل حدود 150 گونه می باشند که بیشتر در شوره زارها، کنار جریانهای آب رودخانه ها، حاشیه کویرها و اماکن نظیر آنها می رویند.

از اختصاصات آنها این است که برگهائی سوزنی شکل یا فلس مانند و فشرده به هم و گلهائی نر –ماده مجتمع به صورت سنبله یا خوشه های متراکم دارند. هر گل آنها 4 یا 5 کاسبرگ ، 4 یا 5 گلبرگ و به همان تعداد یا دو برابر آنها پرچم دارند مادگی آنها معمولاً از سه برچه تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی یک خانه و محتوی تخمک های فراوان بوجود می آورد.

میوه این گیاهان عموماً پوشینه و شامل دانه های پوشیده از تارهای فراوانی با ظاهر کاملاً مشخص می‌باشد.

[amir.d 1211]

شرح تیره کولوملیاسه

Columelliaceae

 

تیره کولوملیاسه تیره کوچکی است با یک جنس و دو گونه که هر دوگونه آن در آمریکای جنوبی انتشار دارند. برگهای این گیاهان متقابل ، ساده و بدون گوشوارک اند. گل آذین گرزن ، گلها دارای تقارن طرفی و نر ماده اند، کاسه و جام 5 تا 8 پر ، دارای 2 پرچم با بساک تا بیده و لوله شده سینوسی است. تخمدان زیرین و دارای 2 برچه که تخمدانی با تمکن کناری را تشکیل می دهد و سپس بر اثر رشد جفت ها تخمدان 2 خانه ای ناقص با تمکن محوری را ایجاد می کند.

[amir.d 1211]

شرح تیره کور

Capparidaceae

 

گیاهان تیره کور با ظاهر متفاوت علفی و یا بندرت درختچه یا درخت مانند می باشند و چون از نظر مشخصات ساختمان گل شباهت بسیار به Cruciferae هادارند از این جهت آنها را نوعی از تیره اخیر متعلق به نواحی گرم نیز ذکر می نمایند. پراکندگی آنها بیشتر در مناطق گرم و حدود خارجی آنها نواحی معتدله است در بین آنها انواع معدودی نیز یافت میشود که در نواحی معتدله می رویند.

این گیاهان برگهائی متناوب، فاقد استپیول یا شامل آن ولی به صورت خار و گلهائی نر - ماده ، معمولاً منظم و شامل 4 کاسبرگ و 4 گلبرگ دارند (شباهت به Cruciferae ها) از مشخصات آنها این است که نهنج گل آنها اغلب به صورت استطاله ای دراز در می آید پرچم های آنها به تعداد 4 یا 6 (شباهت به Cruciferae ها) و مادگی آنها غالباً مرکب از 2 برچه یا بیشتر واقع در انتهای استطاله ای دراز است. میوه آنها به اشکال مختلف پوشینه، خورجین مانند سته یا شفت و محتوی دانه های بدون آلبومن است. در اعضای مختلف گیاهان این تیره سلولهای واجد میروزین(به وضع منفرد یا مجتمع) و همچنین گلوکزیدهائی وجود دارد که بر اثر تجزیه موجب پیدایش اسانس هایی شبیه اسانس گیاهان تیره شب بو می گردد.

[amir.d 1211]

شرح تیره کرگل (تیره میرسیناسه)

Myrsinaceae

 

تیره میر سیناسه دارای 177 جنس و تقریباً 1000 گونه است که بیشتر آنها در مناطق گرم کره زمین انتشار دارند. گیاهان این این تیره درختان یا درختچه هایی بلند و یا کوتاه با برگهای متناوب ، کامل یا غالباً دندانه دار و کنگره ای هستند گل آذین آنها اغلب متراکم محوری و یا مستقر روی ساقه های دو ساله به صورت چتر مانند و یا به حالت خوشه گرزن است گلها کوچک و دارای دمگل اند و بر اثر عدم رشد و از بین رفتن یکی از اندامهای جنسی ، تک جنس می شوند. حلقه های گل پنج پر یا چهار پر ، کاسبرگها آزاد و یا کمی در قاعده به هم چسبیده بالبه های مژک دار و منقوط هستند پر آذین گل در غنچه همپوش و یا باز است. گلبرگها کم و بیش در قاعده به هم پیوسته در حاشیه مژک دار و در سطح منقوط اند و پرآذین آنها همپوش است. پرچم ها دارای میله ای چسبیده به قاعده گلبرگها دراز تر یا بسیار کوتاهتر از آنها هستند و یک حلقه غده دار. و بخشی کم و بیش دراز را تشکیل می دهند. بساکها پشت چسب و آزادند و به وسیله دو شکاف طولی باز می شوند تخمدان بدون کرک ، تخم مرغی دارای یک خانه محتوی یک ردیف تخمکهای معدود است. خامه دراز یا کوتاه با کلاله ای بسیار بزرگ و دیسک مانند است که در حاشیه سبز و برگ مانند و دارای دندانه های اره ای است. میوه گویچه ای، شفت یا سته مانند ، دارای درون بر سخت محتوی یک دانه است دانه محصور در باقیمانده جفت کروی دارای آلبومن گوشت دار و شاخی و جنینی با مقطع استوانه ای است.

این تیره در ایران فقط دارای یک جنس بنام Myrisine با دو گونه است.

که درختچه یا درختانی پوشیده از کرک و یا بکلی فاقد کرک اند. دارای بساکهای بسیار دراز تر از میله اند میوه شفت و دارای جداری سخت است. هر دو گونه این جنس در بلوچستان انتشار دارند و یکی از آنها از آنها بنام Myrisine buxifolia به زبان محلی «گورگورا» نامیده می شود.

[amir.d 1211]

شرح تیره کتان

Linaceae

 

گیاهان این تیره به صور مختلف علفی یا درختچه مانند و دارای برگهائی معمولاً متناوب ساده و استیپول دار می باشند. گلهای نر و ماده و منظم دارند هر گل آنها شامل 4 یا 5 گلبرگ زود افت و 5 تا 10 پرچم زایا و متصل به هم در قاعده است. مادگی گل آنها از 5 برچه پیوسته به هم (گاهی کمتر) تشکیل می یابد که مجموعاً تخمدانی چند خانه بوجود می آورند.

میوه آنها پوشینه شفت یا فندقه و غالباً بدون آلبومن است. ساقه بعضی از این گیاهان مانند انواع Li دارای دسته های فیبر قابل استفاده در صنعت است. دانه تعدادی از آنها نیز لعاب فراوان دارد.

تیره کتان مجموعاً شامل متجاوز از 200 گونه می باشد که در غالب نواحی کره زمین به استثنای مناطق سرد پراکنده اند

[amir.d 1211]

شرح تیره کالیتری کاسه

Callitrichaceae

 

گیاهانی دوزیست ، آبزی غوطه ور یا به خاک روی (خشکی روی) (در ایران آبزی) برگ ها متقابل ، با قاعده ای به هم چسبیده گل ها یک پایه بدون جام گل برگها دوتایی یا وجود ندارد. بساک ها کلیوی ، تخمدان دو برچه ای ، چهار خانه ای ، خامه نخی شکل. گل های نر و ماده منفرد یا به تنهایی در کنار یکدیگر در محور برگ قرار گرفته میوه در حالت رسیده مریکارپ چهارتایی یک دانه ای، مریکاپ ها جدا از یکدیگر برگ ها ساده از تیره کالیتریکاسه و جنس منحصر به فرد آن فقط یک گونه به نام کالیترش هرمافرودیتیکا Callitriche hermaphroditica در مردابهای شمال ایران مانند مرداب انزلی و مرداب امیر کلایه و آبهای راکد نقاط دیگر می روید.

[amir.d 1211]

شرح تیره گل اختری

 

Cannaceae

گیاهان این تیره گیاهانی چند ساله و ریزوم دار(دارای ساقه های زیرزمینی).برگ های قاعده ای به هم پیچیده،به شکل ساقه ای راست و کاذب در آمده.برگ ها بیضوی،گل آذین خوشه ای برگه ها کوچک، تخم مرغی،گل ها نر-ماده،نا منظم،معمولاً به صورت پانیکول سنبله مانند ،انتهایی،گلپوش خارجی(کاسه گل)سه تایی و جدا،گلوپش درونی(جام گل)لوله ای و به پرچم ها چسبیده،پرچم ها گلبرگ نما،دارای رنگ روشن و درخشان،پرچم های بارور دارای کیسه گرده ای که نیمی از آن بر روی پرچم دیگر قرار گرفته،پرچم عقیم پائینی به طرف عقب لوله شده (پیچیده) به شکل لب در میآید.

تخمدان زیرین،سه خانه ای ،تمکش محوری،میوه کپسول،دانه ها گرد(دایره ای)با اندوسپرمی محکم.

این تیره فقط دارای یک جنس بنام گل اختری Canna است که تقریباً 50تا 60 گونه دارد که در مناطق گرم و مرطوب و شبه گرم و مرطوب آمریکا و آسیا پراکنده اند.

این تیره در ایران دارای یک گونه بنام گل اختری Canna indica است که به عنوان زینتی در سرا سر ایران بویژه در تهران و پارکها و حاشیه باغچه ها و برخی اماکن کاشته می شود.

این گیاه احتمالاً از اروپا به ایران آورده شده است.

[amir.d 1211]

شرح تیره گل جالیز

Orobanchaceae

 

گیاهانی علفی با ریشه های انگلی فاقد کلروفیل ، ساقه راست، اغلب در قاعده پیاز (غده) دار. برگها فلس مانند ، اغلب در قاعده ساقه همپوش (بر هم نهاده) گلها منفرد یا در سنبله یا خوشه های انتهایی برگه دار، نر ماده نامنظم زیر تخمدانی (تخمدان زبرین) کاسه گل در پائین استوانه ای یا استکانی 2-5 دندانه ای به ندرت سربریده (Truncate) یا پاره پاره به دونیمه جانبی جام گل استوانه ای دو لبه بندرت کم و بیش 5 لوبه پرچم ها 4 تایی دو به دو مساوی (دو بلند و دو کوتاه) بساک ها پشت چسب (Dorsifixed) تخمدان زبرین (فوقانی)، یک خانه ای با تخمک های متعدد یا معمولاً با چهار تمکن محوری خامه منفرد با کلاله ای کامل یا دو لوبه، میوه کپسول دو دریچه ای. دانه ها بسیار کوچک و متعدد. گیاهان موجود در این تیره همگی انگل بوده و بر روی گیاهان دیگر زندگی می کنند به خصوص گل جالیزها که آفت بزرگی برای کشاورزی محسوب می گردد.

جنسهای اروبانکاسه در ایران شامل جنس Cistanche (این جنس در ایران بیش از 5 گونه دارد که انگل گیاهان وحشی است)و Orobanche (گل جالیز)(این جنس بیش از 30 گونه انگلی در نقاط مختلف ایران دارد.) ، Phelipaea (خون برادر، خون سیاوش)،از این جنس در ایران یک گونه بنام Phelipaea Coccinea در ارتفاعات کندوان آذربایجان و کردستان انتشار دارد.

[amir.d 1211]

شرح تیره گل ساعت

Passifloraceae

 

تیره گل ساعت ، تیره کوچکی مرکب از حدود 12 جنس و تقریباٌ 600 گونه گیاه است که در نواحی بین استوایی و حدود آن مخصوصاً در امریکا و آفریقا می رویند. تعداد زیادی از گونه های آنها منحصراً به جنس Passiflora (دارای انواع زینتی فراوان) و به Adenia ها تعلق دارند. از اختصاصات این گیاهان آن است که بندرت در بین آنها درختچه و یا نمونه های درخت مانند دیده می شود عموماً علفی یا به صورت بوته های چوبی پیچک دارو و یا دارای ساقه بالا رونده می باشند.

برگهای آنها منفرد، معمولاً با ظاهر پنجه ای و منتهی به دمبرگی است که غالباً به یک برجستگی در قاعده ختم می شود. گلهائی منفرد، نر - ماده و یا بر دو نوع نر و ماده ، یک پایه یا دو پایه دارند. مجموعه ای از برگهای کوچک نیز به صورت انولوکری گلهای آنها را از خارج فرا میگیرد.

اجزای گل آنها 5 تایی است فقط بعضی از آنها ممکن است فاقد گلبرگ و عده ای نیز دارای پرچم هائی به تعداد 2 برابر کاسبرگ ها باشند . تخمدان آنها مرکب از 3 تا 5 برچه ولی غالباً یک خانه و محتوی تخمک های واژگون با تمکن جانبی است . میوه آنها پوشینه و معمولاً محصور در محفظه ای کیسه مانند با ظاهر مشخص است.

[amir.d 1211]

شرح تیره گل صد تومانی

Paeoniaeae

 

گیاهانی علفی، چند ساله برگها متناوب ، مرکب ، بدون گوشوارک، گل ها معمولاً منفرد ، نر، ماده ، بزرگ، منظم ، زیر تخمدانی (تخمدان فوقانی) کاسبرگ ها، پنج تایی ، جدا ، ناجور شکل، دائمی در حالت میوه گلبرگ ها جدا، پرچم ها متعدد ، برونگرا ( از مرکز به طرف بیرون گرد) برچه ها جدا روی طبق (صفحه ای مدور و تخت گوشتی) قرار گرفته. میوه گروهی از 2-8 برگه (فولیکول) هر کدام دارای چندین دانه.

این تیره گاهی با تیره Ranunculaceae ادغام می شود و گاهی نیز بصورت جدا مطرح است.

در ایران یک جنس و دو گونه دارد که فراوانترین آن ها گل صدتومانی Paeonia Witmanniana است.

[amir.d 1211]

تیره گل میخک

 

مقدمه

 

تیره میخک به راسته سانتروسپرمال و زیر راسته Caryophyllales تعلق دارد. گیاهان این راسته دارای دانه‌هایی با جنین خمیده و نعل اسبی شکل است که نام سنتروسپرمال را نیز از آن گرفته‌اند. این راسته دارای چندین زیر راسته است.

 

 

 

مشخصات تیره میخک Caryophyllaceae

 

گیاهانی علفی و بوته‌ای هستند و گاه با انشعابات و شاخه‌های فشرده بوته‌های بالشتکی یا کوسنی شکل را تشکیل می‌دهند. برگها ساده ، بدون دندانه ، باریک ، کشیده یا درفش مانند ، دارای گوشوارک و یا فاقد آن است. در گیاهان این تیره برگها معمولا فاقد دمبرگ هستند و در قاعده بهم متصل و ساقه در محل اتصال آنها متورم و برجسته می‌شود. گل اذین عموما گرزن دوسویه با گلهای نرماده ، گاهی نیز تک جنس و یا پلی‌گام هستند.

 

گلپوش ساده یا مضاعف ، کاسه دارای 5 قطعه آزاد یا کم و بیش بهم پیوسته ، جام گل همیشه آزاد ، گلبرگها ناخنک‌دار یا بدون آن و جام در سطح درونی و در ناحیه گلو دارای زایده‌ای ناخنکی است که از کاسه قابل تشخیص است. تعداد پرچمها متغیر و برابر با قطعات سایر حلقه‌ها یا کمتر از آنها است.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

دارای تخمدان زبرین یا نیمه زیرین مرکب از 1 تا 5 برچه بهم پیوسته است.

 

 

 

جنسهای تیره میخک در ایران

 

جنس دیافانوپترا

 

گیاهان نیمه چوبی ، کوتاه با شاخه‌های سفید عاجی ، بند بندی در ناحیه بندها بسیار ضخیم ، دارای برگهای متقابل ، خطی و در انتها مدور. کاسه گل در قاعده برآمده و لوله‌ای و در انتها فشرده ، گلبرگها صورتی ، پرچمها 10 عدد دارای میله‌های نازک و نخی. تنها گونه این جنس دیافانو پتراخراسانیکا

است که محل رویش آن رباط سفید بین مشهد و تربت حیدریه در خراسان ذکر شده است. جنس وله زیا

 

گیاهانی یکساله ، کم و بیش کرکدار ، دارای برجستگیهای غده‌ای شکل در سطح اندام با شاخه‌های محکم و برگهایی باریک و خطی و نوکدار هستند و گلهایی صورتی با دمگل کوتاه دارند.کاسه گل فاقد کاسبرگ ، گلبرگها ناخنک‌دار است. این جنس نیز فقط یک گونه به نام وله زیاریژیدا دارد که در تهران و اطراف آن می‌روید.

 

 

 

جنس میخک

 

گیاهانی یکساله یا چند ساله ، با برگهای کامل ، معمولا نازک و گندمی هستند. کاسه گل لوله‌ای با رگبرگهای متعدد در راس دارای دندانه و در قاعده بین 2 تا 16 برگه فلسی محصور شده است. گلبرگها کامل ، دندانه دار یا کنگره‌دار هستند. میوه به صورت کپسول است. این جنس 24 گونه دارد که در آذربایجان ، شمال و ارتفاعات البرز و نواحی جنوبی و شرقی ایران می‌روید.

جنس تونیکا

 

گیاهان علفی ، بدون کرک ، محکم ، دارای گلهای کوچک و برگهایی باریک مشابه برگهای جنس میخک است. این جنس با جنس میخک فقط در گلبرگها اختلاف دارد که بطور نامحسوس و بتدریج کشیده و باریک و به زبانک منتهی می‌شود. این جنس 3 گونه دارد که در زمینهای شنی و رسی ارومیه ، خوی ، صوفیان ، ارتفاعات و دامنه های دره چالوس می‌رویند.

جنس کلروسکیا

 

گیاهانی یکساله ، مشابه جنس تونیکا ولی در گلهای مجتمع در کاپیتول یا گل آذین سرمانند و همچنین در کاسه فلسی و متورم که دارای دو فلس با 15 رگبرگ است با آن تفاوت دارد. در این جنس فقط یک گونه کولروسکیا پرولیفرا را در آذربایجان و در قره داغ ذکر کرده‌اند.

 

 

 

جنس گل صابونی

 

گیاهان یکساله یا چند ساله ، پایا یا در پایه چوبی ، گلها صورتی ، بندرت سفید رنگ و دارای برگهای کامل هستند. کاسه گل استوانه‌ای یا پهن دراز استوانه‌ای و دارای تعدادی رگبرگ است. جام در ناحیه گلو برهنه یا فلس‌دار است. تعداد پرچمها 10 عدد است. دانه‌ها قلوه ای شکل یا تقریبا کروی است و دارای ناف حاشیه‌ای هستند. این جنس در ایران دارای 7 گونه است که در نواحی بین رشت و قزوین می‌رویند.

سایر جنسها

 

از دیگر جنسهای این تیره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: جنس آنکیروپه تالوم ، جنس ژیپسوفیلا ، جنس آلوکروزا ، جنس چوبک ، جنس سلین.

[amir.d 1211]

شرح تیره روپیاسه

Ruppiaceae

 

گیاهانی آبزی آب شور روی ، غوطه ور با ساقه ای طویل ، شکننده (نازک) برگها متناوب یا برگه ای مانند (برگهای زیر گل آذین) تا حدودی متقابل ، ساده خطی ، در قاعده غلاف دار، با حاشیه ای در بخش بالایی (در انتها) دارای دندانه های کوچک سفید، غلاف دارای گوشکی کوتاه، گل ها نر- ماده، کوچک، بدون برگه، سنبله ای ، سنبله دو گلی ، دو برگ بالایی متقابل و برگه مانند. دم گل آذین نخی شکل پس از گل دهی کم و بیش طویل، گاهی مارپیچی.

گلپوش (پریانت) به صورت بقایایی از جام و کاسه گل (Vestigiale) ، دو برگی (دوتایی) ، تپال متقابل کوچک پرچم دوتائی ، جدا ، بساک بدون پا یک و با دو کیسه گرده، شکوفای طولی. دستگاه زایای ماده فوقانی، برچه ها چهار یا چند تایی جدا، در ابتدا بدون پا یک ، سرانجام در حالت میوه دارای دم بلند ، یک تخمکی بدون خامه، کلاله بدون پایک میوه ناشکوفا دانه فاقد آلبومن.این تیره کوچک در گذشته جنسی از تیره پوتاموژتوناسه بود ولی به علت گلهای فاقد پوشش و تعداد برچه ها (بیش از 4 عدد) و پرچم ها ( که به 2 عدد کاهش یافته اند) از آن جدا گردید. این تیره دارای یک جنس بنام Ruppia با یک گونه است. تنها گونه این تیره یعنی Ruppia maritima با آبهای شور سازش کامل یافته و در رودخانه های شور دشت قزوین ، مردآباد کرج و آبهای شور بین را ور و کویر لوت می روید.

[amir.d 1211]

تیره لاله ، سوسنیان

Liliaceae

 

گیاهان تیره لاله ، علفی ، یکساله یا پایا ، دارای پیاز یا ریزوم و یا ریشه های به صورت افشان یا به اشکال دیگر هستند بعضی از آنها نیز ریشه های متورم دارند برگهای آنها ساده غالباً کامل ، دارای وضع متناوب متقابل با فراهم و یا واقع در قاعده ساقه اند. پهنک برگ آنها معمولاً باریک و دراز و دارای رگیرگهای موازی است. در عده ای از آنها مانند Aloe ها برگها ضخیم و گوشتدار می باشند. گلهای آنها نر - ماده (بندرت به اشکال دیگر) منظم به رنگ های مختلف ، منفرد یا مجتمع به صورت خوشه ، پانیکول ، سنبله و یا گل آذین های دیگرند. هر گل آنها دارای 3 کاسبرگ 3 گلبرگ ، 6 پرچم در 2 ردیف و 3 برچه می باشد. در بعضی از آنها نیز ممکن است بندرت تعداد قطعات هر حلقه تفاوت داشته باشد. پوشش گل آنها گرچه از 2 حلقه 3 تایی تشکیل مییابد. با این وجود قطعات آن به رنگ یکدیگر و دارای وضع متناوب نسبت به هم هستند . تخمدان آنها 3 خانه و میوه آنها پوشینه است. با آنکه گیاهان تیره لاله در هر محیطی یافت می شوند.معهذا پراکندگی عده زیادی از آنها به نحوی نیست که در هر آب و هوایی از کره زمین مشاهده گردند.

در بین این گیاهان Allium ها که شامل 350 گونه اند بیشتر از سایر انواع در نقاط مختلف کره زمین وسعت انتشار دارند. پراکندگی عده ای از آنها به صورتی است که نه تنها گونه های مختلف یک جنس بلکه جنسهای متعلق به یک گروه بزرگتر نیز در وسعت خاصی از کره زمین یافت می شود بطوریکه هیچگاه خارج از آن حد مشاهده نمی گردد. انواعی از این گیاهان مانند Aloe ها و Yucca ها اختصاص به مناطق استوائی دارند و فقط نمونه های زینتی آنها ممکن است در سایر مناطق دیده شوند. بعضی از گیاهان تیره لاله نیز بندرت در نواحی بایر و خشک دیده می شود و به زندگی در این نواحی سازش حاصل کرده اند.

جنس های فراوان این تیره عبارتند از :

Allium ( گونه350)

Fritillaria ( گونه60)

Vrginea (متجاوز از 50 گونه)

Muscari (متجاوز از 50 گونه)

Scilla ( گونه120)