روی و مشکلات فولاد لعاب داده شده

[XMEHRDADX 7,514]

مقدمه: در اکثر موارد، پوشش فلزي مورد استفاده براي محافظت فولادها در برابر خوردگي، لعاب روي يا همان گالوانيزه كردن است.

 

اين فرايند ترکيب بسيار مناسبي از لايه گالوانيک و سد حفاظتي ايجاد مي‌کند که اين روش داراي کارايي عالي در بسياري از زمينه‌ها است. اما محققين، در راستاي توليد محصولاتي بهتر، همواره در تلاش براي ايجاد فرايندهاي پوشش‌دهي بهينه براي فولادهايي که مي‌توانند کاربرد تجاري داشته باشند، هستند. غالب اوقات، هدف جست‌وجوي محصولات بهتر براي کاربردهاي خاص و غيره است. يکي از اين موارد داشتن مقاومت بالا در برابر خوردگي يا انعطاف‌پذيري بهتر پوشش‌دهي است. در اکثر اوقات اين تلاش‌ها با موفقيت اندکي همراه مي‌شود كه اين امر به دليل وجود خواص نامطلوب محصول يا مشکلاتي از قبيل بالا بودن هزينه و يا سختي فرآيند توليد است.

 

يک محصول غوطه‌وري گرم که به‌طور موفقيت‌آميزي توليد شده آلياژ 55 درصد آلومينيوم ـ روي است که در پوشش‌دهي ورق‌هاي فولادي به‌کار مي‌رود. اين محصول با بسياري از نام‌هاي تجاري در سراسر دنيا شناخته مي‌شود که اختصارا به تعدادي از آنها در زير اشاره شده است:

 

گالوالوم Galvalume (ثبت شده با مارک تجاري شرکت بين‌المللي BIEC و برخي از توليدکنندگان وابسته به آن و آرم تجاري شرکت بين‌المللي دوفاسکو در کشور کانادا)، Z-NAL (ثبت شده با علامت تجاري شرکت بين‌الملليSteelscape)، ZINCALUME (آرم تجاري ثبت شده توسط شرکت سهامي فولاد BHP (JLA) Pty )، ZINTRO-ALUMTM (يک علامت تجاري با نام شهر صنعتي Monterrey در آمريکاي‌جنوبي) و در نهايت GALVALTM (علامت تجاري Galvak آمريکاي‌جنوبي de C.V).

 

بعد از ابداع اين محصول در سال 1972 با استقبال خوبي در بازار مواجه شد، به‌خصوص براي پوشش فلزي سقف ساختمان‌ها و در حال حاضر كل توليد اين محصول در سطح دنيا از مرز 70 ميليون تن نيز تجاوز کرده است، که سطح توليد كنوني ساليانه آن در حدود 7 ميليون تن است. يک آلياژ لعاب‌دهي 55 درصد آلومينيوم ـ روي (Al-Zn U) داراي 55 درصد آلومينيوم، 5/43 درصد روي و 5/1 درصد سيليسيوم است. ثابت شده که ورق فولادي با لعاب Al-Zn U محصولي مناسب تخت فولادي با عمر بالا در ساخت ساختمان‌ها به‌خصوص ساختمان‌هاي صنعتي با شيب کم هستند. امروزه از اين ورق‌ها به‌طور وسيعي به‌عنوان ورق‌هاي بدون روکش (بدون رنگ) با پوششي که به‌طور مستقيم در معرض تغييرات جوي قرار دارد، استفاده مي‌شود. همچنين از اين محصول هنگامي که پرداخت نهايي بيشتر مورد نياز است مي‌توان به‌عنوان زيرلايه براي ورق‌هايي که مجددا تحت عمليات پوشش‌دهي (رنگ‌کاري) قرار مي‌گيرند استفاده كرد که اخيرا مصرف آن رشد قابل توجهي پيدا كرده است. زماني اين ورق‌ها در ساختمان‌هاي کم شيب به‌کار مي‌رود، پوشش Al-Zn U کارايي بي‌نهايت مناسبي داشته به‌طوري كه عمر آن به بيش از 30 سال و در برخي موارد بيش از 35 سال بدون هيچ عيب و نقصي مي‌رسد.

 

توليد اكثر پروژه‌هاي ذوب در سطح جهاني در نيمه دوم سال افزايش پيدا خواهند کرد اما به‌هيچ وجه مشخص نيست که موجب کاهش قيمت محصول شود.

 

اين امکان وجود دارد که شاخص مصرف جهاني روي تصفيه شده، به اندازه سال گذشته رشد نداشته باشد كه دليل اين امر فروش محصولات گالوانيزه براي بخش‌هاي توليدي و ساختماني است که ممکن است در نيمه دوم سال با رکود مواجه شوند. با توجه به پيش‌بيني 8/4 درصدي رشد مصرف جهاني روي، به دليل تورم و مشكلات عرضه و تقاضا در بازار اين مصرف در سال 2004 با رشدي 6/5 درصدي مواجه شد. اما در سال 2005 اين امر با يک چالش مواجه شد. پيش‌بيني مطرح شده افزايش 8/5 درصدي تقاضا شکل بغرنجي به‌خود گرفت. در واقع، حتي افزايش تقاضاي محافظه‌‌کارانه‌تر پيش‌بيني شده 3/4 درصدي مطرح شده توسط گروه بين‌المللي تحقيقاتي سرب و روي به‌وقوع نپيوست که احتمالا يکي از دلايل عمده آن افزايش قيمت‌هاي نفت خام در سال 2005 بوده که موجب اختلال در رشد اقتصادي ايالات متحده و اروپا يعني دو منطقه بزرگ مصرف‌کننده روي دنيا شده بود. پيش‌بيني كارشناسان حاکي از تداوم کاهش فروش ورق فولادي گالوانيزه به توليدکنندگان و قطعه‌سازان خودرو است.

 

به هر حال با وجود کمبود عرضه کنسانتره‌ها و مواد خام موجود در فلزات توليد جهاني همچنان با رشد اندكي در اين مورد مواجه خواهد بود. بنابر گفته کارشناسان بازار، روي تصفيه شده کماکان با كاهش همراه خواهد بود. علاوه بر اين کالاهاي صادراتي چين در سال 2005 به مقدار نازلي کاهش پيدا کرد به‌طوري که برخي از تحليلگران حدث مي‌زدند که کشور چين دست به واردات اساسي خواهد زد. گزارش‌هاي رسيده از وزارت منابع طبيعي و حيات وحش استان Quebec حاکي از آن است که براي بهبود شرايط عرضه و تقاضاي بازار روي بايد به قيمت‌هاي ساليانه ميانگين امكان افزايش مجددا را در سال 2005 بدهد، اگرچه نسبت به سال 2004 با اعتدال بيشتري همراه بوده‌اند.

 

در سال 2004 مصرف جهاني با رشد 2/4 درصدي همراه بود. براي سال 2005 برخي از تحليلگران خوش بين ،رشد شاخص مصرف جهاني را براي مصرف‌كنندگان عمده نهايي کشورهاي چين، روسيه و آمريکاي شمالي، تا 5 درصد پيش‌بيني مي‌کردند. به همين دليل در ابتدا اکثر کارشناسان انتظار داشتند کسري بازار در سال 2005 بهبود يابد. اگرچه شاخص کل مصرف نشان مي‌دهد که نرخ رشد سال 2004 ثابت مانده است و با افزايش توليد در سراسر دنيا ،پيش‌بيني مي‌شود كه کمبود به حدود 90 هزار تن برسد.

 

افزايش کاربرد فولاد گالوانيزه (لعاب روي) در چين از زماني که تقاضا از سرمايه‌گذاري بر روي پروژه‌هاي زيربنايي از قبيل ساخت و ساز جاده‌هاي جديد، راه‌هاي آهن و خطوط انتقال نيروي تاسيسات و گسترش سريع ايجاد مسکن، خودروسازي و بخش نساجي منتفع شد، افزايش يافت. تاکنون انتظار مي‌رفت در سال جاري شاخص مصرف روي تصفيه شده کشور چين مجددا تا 11ـ10 درصد افزايش يابد. اما در ايالات متحده، به‌ويژه، با روند کاهش توليد خودرو در نيمه اول سال جاري منجر به كاهش پيش‌بيني قبلي اقتصاددانان مبني بر اين‌که افزايش فروش فولاد گالوانيزه در سال جاري تاثير به‌سزايي را بر روي افزايش پيش‌بيني شده 7ـ6 درصدي تقاضا خواهد گذاشت، شد و در حال حاضر ناظران بازار بر ديدگاه خود مبني بر اينکه تقاضاي روي در اروپا تا 5/1 درصد افزايش خواهد يافت مصمم هستند.

 

در سال 2004 قيمت‌هاي جهاني روي به 48 سنت در هر پوند با افزايش تقاضا بالا رفت پيش‌بيني‌هاي اوليه همه متفق‌القول حاکي از افزايش قيمت نيکل در سال 2005 بود. در عوض قيمت ميانه سال LME معادل 50 سنت دقيقا آن چيزي است که در حال حاضر کارشناسان به‌عنوان ميانگيني براي تمام سال در جست‌وجوي آن هستند. در نتيجه زماني که شاخص رشد تقاضا و افزايش در قيمت‌گذاري در نيمه اول سالم به نظر آمد، کارشناسان در حال حاضر بر اين عقيده‌اند که در 6 ماه دوم با هيچ پيشرفتي در اين رابطه مواجه نخواهند شد. حتي پيش‌بيني‌هاي خوشبينانه تنها ميانگين ساليانه‌اي بين 60 تا 61 سنت را مطرح مي‌کنند و تنها اگر تعطيلي گدازکاران به‌وقوع بپيوندد موجب ايجاد نابساماني خواهد شد.

 

بازار فلز روي يک کسري با اندازه 207 هزار تني در سال 2004 به ثبت رسانيده است که اولين کسري عرضه جهاني بعد از سال 1996 است.

 

عرضه جهاني روي معدني در سال 2005 با افزايشي 5 درصدي به 27/10 ميليون تن متريک رسيد. کاهش در عرضه در کشور‌هاي استراليا و پرو در سال 2004 با توجه به افزايش در کشورهاي کانادا، چين، هند، ايرلند، سوئد، ايالات متحده و ناميبيا شکل متعادل‌تري به خود گرفت، در حالي‌كه توليد در معادن اسكورپيون آمريکاي‌لاتين تقريبا با ظرفيت کاملي است. محصولات تصفيه شده در سال گذشته تنها با رشدي 7/2 درصدي همراه بود و انتظار مي‌رود در سال جاري دوباره حالت رشد آهسته‌اي به خود بگيرد. اگرچه مبناي بين‌المللي گروه تحليلي سرب و روي لندن يک افزايش 7/4 درصدي را در توليد جهاني پيش‌بيني مي‌کند ـ كه شامل طرح‌هاي توسعه و افزايش توليد در کشورهاي چين، استراليا، هند، ايرلند، مکزيک، ناميبيا، پرو، سوئد، نروژ و ايالات متحده و نيز کشورهايي از قبيل کانادا، کره‌جنوبي و قزاقستان يعني جايي که Balkhash کارخانه جديد قزاق‌ها با ظرفيت کامل در آينده‌اي نه چندان دور آغاز به کار خواهد كرد، مي‌شود.

 

اقتصاددان سازمان Global Insight اظهار مي‌دارد که توسعه ظرفيت معادن در طي دهه 90 تا حد مفرطي صورت پذيرفت و جايگاه فلز روي را در يک شرايط مازاد مزمن قرار داد و از آن به بعد صنعت تدابير درستي را اتخاذ كرد.

 

در سال 2003 محصول معدن به کمتر از 7/2 درصد افزايش پيدا کرد اما سپس در سال 2004، 7 درصد کاهش پيدا کرد. توليد اسلب تصفيه شده در سال 2004 منتج به کمبود نسبي کنسانتره شد و تنها با رشد 7/2 درصدي همراه بود.

 

کليد تمام پيش‌بيني‌هاي سال 2005 اين نکته است که آيا تصفيه‌کنندگان کماکان توليد خود را در مقدار قليل 5/2 درصد متوقف نگه مي‌دارند؟

 

اگرچه تحليلگران ديگر عقيده دارند توقف، حسني را به همراه ندارد زيرا تجار نياز به سرمايه دارند.

 

 

مترجم: كمال‌الدين غفوري

نشریه معدن و توسعه267