شارل دو مونتسکیو

[قاصدکــــــــ 20,154]

شارل-لوئی دو سکوندا (به فرانسوی:‎Charles-Louis de Secondat ‏)‏ یا بارون دو مونتسکیو (به فرانسوی:‎Baron de Montesquieu ‏)‏، یکی از متفکران سیاسی فرانسه در عصر روشنگری است. او در سال ۱۶۸۹ در بوردو از شهرهای فرانسه زاده شد.

 

خانوادهٔ او همه از نژادگان و اشراف بودند. در رشته حقوق به دانش‌آموزی پرداخت و در سال ۱۷۰۸ به پیشه دادستانی سرگرم شد و وکیل دادگستری گردید. در سال ۱۷۱۳ پس از مرگ پدرش به عنوان رایزن حقوقی مجلس برگزیده شد.

 

به پژوهشهای دانشی، تاریخی و حقوقی توجه ویژه داشت و چون از وضع آن زمان کشور خرسند نبود کتابی زیر عنوان نامه‌های ایرانی بدون نام بردن پدیدآورنده منتشر ساخت و چون مورد توجه واقع گشت به عضویت فرهنگستان فرانسه برگزیده شد (سال ۱۷۲۷).

 

رفته رفته دست از تکاپوی دادستانی کشید و به تدوین اثر نام‌آور خویش، روان آیینها (روح‌القوانین) پرداخت، این کتاب با پذیرش همگانی شگرفی روبرو شد و بعدها نیز از بن‌مایه‌های یاد شده در آن برای گرداندن کشورها و دولت‌ها بهره بسیاری گرفته شد. مونتسکیو بر این باور بود که انقلاب و شورش و خونریزی کاری از پیش نمی‌برد و آنچه یک جامعه بدان نیازمند است قانون است. میانه‌روی در سیاست از ویژگیهای برجسته مونتسکیو بود و چون روحانیان «روح‌القوانین» او را بی‌ارزش دانستند نوشتاری بر دفاع از کتاب خویش نوشت.

 

مونتسکیو در سال ۱۷۵۵ پس از مسافرت‌های زیاد به کشورهای گوناگون جهان در پاریس درگذشت.

 

دیدگاه سیاسی

منتسکیو حکومت دموکراسی به سبک باستان را مرجح دانسته و اضمحلال حکومت‌های خودکامه را آرزو می‌کند. دیدگاه سیاسی منتسکیو مجذوب مشروطه سلطنتی به سبک بریتانیای کبیر است و در عین حال تشکیل حکومت را بر اساس خصوصیت‌های ملی تجویز می‌نماید.

 

تجزیه قوای سه گانه (مجریه- قضائیه- مقننه)، مبین آگاهی وسیع حقوقی-سیاسی و بینش عدالت خواهی منتسکیو است که در قانون اساسی بسیاری از دولتها به تحقق پیوسته‌است.

 

از آنجائی که بریتانیا فاقد یک قانون اساسی مدون بود و مجموعه قوانین موجود در آن کشور به طور پراکنده و ناهمگون وضع شده بود، منتسکیو به عنوان بهترین مرجع برای رده بندی و روشمند نمودن متن قانون اساسی نوین بریتانیا (؟) انتخاب شد.

 

افسران جوان فرانسوی که در جنگهای استقلال آمریکا در کنار آمریکائی‌ها مبارزه کرده بودند پس از بازگشت به فرانسه استبدادی ناقل قانون اساسی بودند که منسکیو در بریتانیا تدوین کرده بود. این قانون اساسی مورد قبول آمریکائیان واقع شد و سرانجام در آستانه انقلاب فرانسه به دست فرانسویان رسید.

 

 

کارها

 

منتسکیو دارای دو اثر بسیار شناخته شده است که عبارتند از:

 

نامه‌های ایرانی

روح‌القوانین

معروفیت سریع منتسکیو با نوشتن «نامه‌های ایرانی»[۱] در سال ۱۷۲۱ میلادی به اوج خود رسید. این نامه‌ها مکاتبات دو نفر ایرانی را که در فرانسه به گشت و گذار مشغولند منعکس کرده و نظرات آنها را درمورد فرانسه و به طور کلی اروپا، به سبکی طنزآمیز مطرح می‌نماید. این کتاب یکی از نمونه‌های اولیه دیالوگ فرهنگها محسوب می‌شود. منتسکیو در کتاب «بازنگری علل عظمت و سقوط رم»[۲] که در سال ۱۷۳۴ میلادی منشر کرد، مانند نیکلای ماکیاولی وسعت مرزهای حکومت را یکی از دلایل سقوط آن بررسی نموده‌است. منتسکیو با انتشار کتاب «روح القوانین»[۳]

 

در سال ۱۷۴۸ میلادی، علوم سیاسی را در ردیف فرهنگ فلسفی قرار داد. علاوه بر نظرات دوران باستان پیرامون اشکال مختلف حکومت (دموکراسی- سلطنتی- تحمیلی)، به تحقیق و تحلیل در ارتباط با اتکای آنها به طبیعت، به ویژه مرزهای جغرافیائی و شرایط آب و هوا، پرداخته‌است. هنر وی در تشریح دولت به این مهم باز می‌گردد که نه تنها به عنوان یک دستگاه سیاسی بلکه در رابطه‌ای تنگاتنگ با خصلت‌های اجتماعی، حقوقی، اقتصادی و اخلاقی آن ملت همچنین ارتباط میان مردمی و ساختار عمومی متأثر از عوامل طبیعی، مورد مداقه قرار داده‌است. روح‌ القوانین یکی از مهم‌ترین آثار منتسکیو در جنبش روشنگری فرانسه محسوب می‌شود. این کتاب در تدوین اساسنامه ایالات متحده آمریکا و اساسنامه شورای انقلاب فرانسه در سال ۱۷۹۱ مؤثر بوده‌است.

 

 

آثار منتشر شده

 

از جمله آثار طنز- فلسفی منتسکیو رمان معروف «مقبرهٔ گنیده»[۴] در سال ۱۷۲۵ میلادی و «تاریخ حقیقی»[۵] می‌باشد. کلمات قصار و جملات برجسته و پندآمیز وی که از نوشته‌های پراکنده و دفتری خاطرات گونه باقی مانده‌است، به نام «اندیشه‌های ناشناخته»[۶] نیز منتشر شده‌است.

 

 

سال‌شمار زندگی

 

۱۸ ژانویه سال ۱۶۸۹: تولد شارل-لوییدوسگواندا در قصر لابرد نزدیک شهر بوردو.

سال‌های ۱۷۰۵- ۱۷۰۰: تحصیلات متوسطه در نزد پیروان کلسیای اراتو آر، درژویی.

سالهای ۱۷۹۰ – ۱۷۰۸: تحصیلات حقوق در بوردو و سپس در پاریس.

سال ۱۷۱۴: پذیرفته شدن مونتسکیو به عنوان مشاور در پارلمان بوردو.

سال ۱۷۱۵: ازدواج با ژان دولارتیگ.

سال ۱۷۱۶: انتخاب مونتسکیو به عنوان عضو فرهنگستان بوردو: در این تاریخ وی منصب عمویش را که ریاست دادگاه استیناف بود همراه با اموال و لقب «مونتسکیو» از او به ارث می‌برد.

سال‌های ۱۷۲۱- ۱۷۱۷: مونتسکیو به مطالعهٔ علوم می‌پردازد و رسالاتی در بارهٔ انعکاس صوت، غدد میانگانی، شفافیت، سنیگینی اجسام و از این دست می‌نویسد.

سال ۱۷۲۱: انتشار کتاب نامه‌های ایرانی بدون ذکر نام نویسنده. این کتاب بیدرنگ مشهور خاص و عام می‌شود.

سال‌های ۱۷۲۳ –۱۷۲۲: اقامت در پاریس و معاشرت با طبقهٔ اشراف. مونتسکیو در این تاریخ با اطرافیان دوک دو بو ربون هه نو، مورخ و شاعر فرانسوی و رئیس پارلمان، مارکیزدوپری، و در مجمع ادبی مادام لامبر، و باشگاه آنترسول رفت و آمد دارد و اثر خویش موسوم به گفت و گوی سیلا و اوکرات را در همین باشگاه می‌خواند.

سال ۱۷۲۵: انتشار معبد گنید بدون نام نویسنده. بازگشت مونتسکیو به بوردو و کناره گیری از سمت ریاست دادگاه ومراجعت به پاریس.

وی بعدها در اندیشه‌هایش چنین نوشت: «آنچه باعث شده که من همواره نسبت به خودم عقیدهٔ بدی داشته باشم این است که خیلی کم از امور جمهوری وجود دارد که من حقیقتا استعدادی برای آن در خود ببینم. در شغل ریاست دادگاه باید بگویم که قلبم بسیار پاک بود. خود مسائل را به حد کافی می‌فهمیدم اما از تشریفات دادگاهی سردر نمی‌آوردم. مع ذلک خودم را با این گونه امور وفق داده بودم ولی آنچه بیش از همه موجب دلزدگی من می‌گردید این بود که حیواناتی را می‌دیدم که همان استعدادی را که من فاقد آن بودم به حد کافی دارا بودند».

سال ۱۷۲۸: انتخاب مونتسکیو به عضویت فرهنگستان فرانسه. عزیمت او به کشورهای آلمان، اتریش، سوئیس، ایتالیا، و هلند. در طی همین دوره لرد چسترفیلد وی را به بریتانیا می‌خواند.

سال‌های ۱۷۳۰ - ۱۷۲۹: اقامت در بریتانیا.

سال ۱۷۳۱: بازگشت به قصر لابرد و اقامت در آنجا برای نگارش روح القوانین.

سال ۱۷۳۴: انتشار ملاحضاتی در بارهٔ علل عظمت و انحطاط رومیان.

سال ۱۷۴۸: انتشار روح القوانین که در ژنو و بدون نام نویسنده چاپ شده بود. کتاب با استقبال بزرگ روبرو شد.

سال ۱۷۵۰: دفاع مونتسکیو از روح القوانین در پاسخ حملات آباء یسوع و ژانسنیست‌ها.

سال ۱۷۵۴: تدوین جستاری در بارهٔ ذوق برای دانشنامه به تقاضای دالامبر (انتشار در ۱۷۵۶).

۱۰ فوریه سال ۱۷۵۵: مرگ مونتسکیو در پاریس.

 

 

پانویس و مراجع

↑ Lettres Persanes

↑ Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence

↑ De l'esprit des lois

↑ Le temple de Gnide

↑ Le temple de Gnide

↑ Pensées et fragments inédits