دانلود مقالات ششمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری

[Mohammad Aref 120,438]

ساماندهي بافت فرسوده شهري با تأكيد بر مشاركت مردمي (مطالعه موردي : محله مسجد ملك كرمان)

 

محله مسجد ملك يكي از محلات قديمي با هويت و تاريخي شهر كرمان به عنوان نمونه موردي اين پژوهش قرارگرفته است.هدف اين پژوهش شناخت وضعيت بافت فرسوده محله مسجد ملك كرمان و راهكارهاي مناسب جهت بهسازي آن مي باشد.تحقيق حاضر از نظر هدف ، از نوع كاربردي است و از حيث روش تحقيق، توصيفي تحليلي بوده و با توجه به ماهيتتحقيق داده هاي مورد نياز از طريق مطالعات اسنادي و مطالعات ميداني (ازجمله پرسشنامه ، مصاحبه ومشاهده) جمع اوريشده است. جامعه آماري 100 نفر از سرپرستان خانوار ساكن در محله ي مورد مطالعه مي باشد كه به صورت تصادفي انتخاب شده و داده ها با استفاده نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته اند و از طريق تحليل SWOT به ارزيابي نهايي وضعيت بافت فرسوده محله پرداخته شده و راهكارهايي در راستاي بهسازي و نوسازي مشاركتي در اين محله ارائه دادهشده است. و همچنين با استفاده از ضريب آلفاي كرونباخ ، پايايي آن مورد سنجش قرار گرفت. و نتايج حاصله نشان مي دهدكه از نظر مؤلفه هايي چون هويت محله اي ، مشاركت جويي ، سرمايه اجتماعي و همبستگي در بين ساكنين و وجود نهادهايمحلي و مردمي و مخصوصأ مذهبي در حد متوسط بوده و پتانسيل نسبتأ خوبي براي بهسازي مشاركتي دارد. بنابراين در اينتحقيق سعي گرديده است ساماندهي بافت فرسوده شهري را از چشم اندازي ديگر و با نگرش به مقوله توسعه پايدار موردتحليل قرار دهيم.

 

كلمات كليدي: بافت فرسوده ، ساماندهي ، مشاركت ، محله مسجد ملك ، كرمان

 

نويسند‌گان: نسيم اميري، محسن ايلاقي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

ساماندهي فضايي بافت فرسوده شهر بوشهر با استفاده از مدل swot (مطالعه موردي: محله صلح آباد)

 

پديده آشناي توسعه شهرنشيني و گسترش مهار ناپذير شهرها كه در مقاطع مختلف تاريخي بروز كرده،پيامدهاي زيادي را براي شهرها در پي داشته است كه در پي آن بافتهاي شهري بسياري از شهرها دچارچالشهاي اساسي شده است. سياست گذاريها و برنامه ريزي جامع و پايدار براي بهسازي و نوسازيبافت هاي شهري بايد ضمن حفاظت از ميراث فرهنگي و توجه به سازگاري و انطباق آنها با ساختارهايمحيط زيست و ساختارهاي كالبدي و اجتماعي، موجب توسعه پايدار شهري شود. تلاش در جهت بهسازي ونوسازي بافت هاي شهري به ويژه در بخش مركزي شهرها با نگرش راهبردي، يكپارچه و براساس فرآيندبرنامه ريزي گام به گام و مديريت جامع نگر مبتني بر سرمايه هاي اجتماعي به نوبه خود موجب ساماندهيبافت و آمايش محله اي ميگردد. در اين پژوهش با استفاده از مدل swot به تحليل و بررسي بافت فرسودهصلح آباد شهر بوشهر به عنوان يكي از مناطق مركزي و مهم اين شهر پرداخته شده است. نتايج حاصل نشانمي دهد كه اين محدوده از نقاط ضعف بالايي برخوردار است و در عين حال نيز از نقاط قوت و فرصتهايبهينه اي جهت بهره گيري و رسيدن به حد مطلوب برخودار است.

 

كلمات كليدي: صلح آباد، شهر بوشهر،بافت فرسوده، برنامه ريزي استراتژيك

 

نويسند‌گان: حسن بيك محمدي، مهدي روان دوست، بشير احمدي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

ساماندهي و توانمندسازي سكونتگاههاي غير رسمي در محله شهيديه شهر ميبد

 

سكونتگاههاي غير رسمي، بخشي از ساختار شهر امروزي است كه بطور عيني كالبد و ابعاد فقر شهري رانمايان مي سازد. از آنجا كه اسكان غيررسمي، فراتر از مكان شكل گيري، تاثيرات متقابلي را بر فضايجغرافيايي اطراف خود مي گذارد، چاره جويي اين مسئله در زمينه هاي ساماندهي و توانمندسازي اين مناطقمعطوف گشته است. بهبود مولفه هاي كاركردي در زمينه هاي اجتماعي، اقتصادي، كالبدي و محيطي از عواملموثر در ارتقاي سطح زندگي در سكونتگاههاي غير رسمي است. هدف اصلي اين تحقيق اولويت بندي اينمولفه ها و ارائه راهكارهاي لازم به منظور ساماندهي و توانمندسازي محله شهيديه ميبد به منظور ارائه الگوييتعميم پذير براي ساير سكونتگاههاي غير رسمي است كه با توجه به مطالعات انجام شده و برداشت هاي ميداني بااستفاده از مدل تحليلي تاپسيس به آن پرداخته شده است. يافته هاي تحقيق نشان داد، در ميان مولفه هايكاركردي، ارتقاي مولفه هاي محيطي و اقتصادي از اولويت اجرايي بالاتري برخوردار است.

 

كلمات كليدي: سكونتگاههاي غير رسمي، توانمند سازي، ساماندهي، مولفه هاي كاركردي، شهيديه ميبد

 

نويسند‌گان: محمدحسين سرابي، پوريا پيراسته فر، طيبه غلامي، يگانه صباغ

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

شناسائي و تعيين انواع بافت هاي شهري در شهر سبزوار

 

در حال حاضر شهرهاي ايران از مسئله عدم توجه به بافتهاي موجود شهري و تخريب بافتهاي قديمي و سنتيرنج مي برند روند تخريب بافتهاي قديمي شهرهاي ايران نگران كننده است و ساماندهي اين وضعيتضرورت اساسي در راستاي حفظ هويت شهري خواهد بود .اولين گام در اين ارتباط شناخت انواع بافتهايشهري و شكل دادن به توسعه شهر براساس حفظ بافتهاي موجود مي باشد .اين تحقيق به بررسي و شناسائيانواع بافت هاي شهري در شهر سبزوار پرداخته است و بر اساس شاخص هائي چون شكل و جانمايي، تراكم، نسبت مساحت كاربري هاي غيرقابل تغيير به مساحت بلوك، نسبت ميان مساحت بزرگترين قطعه ي بلوكبه مساحت ميانگين قطعات دربلوك اختلاف تعداد طبقات ميان بلند ترين ساختمان بلوك و ميانگين طبقاتبلوك انواع بافت هاي شهري شهر سبزوار را تعيين نموده است. نتايج تحقيق نشان ميدهد كه با بررسي ساختاركالبدي شهر سبزوار ميتوان بافت هاي شهري شامل بافت قديمي ، بافت مياني، بافت جديد ، بافت پيراموني، بافت اقماري و بافت نيمه روستائي را در اين شهر مشاهده نمود . آنچه حائز اهميت است توجه به حفظهويت شهري با حفظ بافت قديمي و تاريخي شهر و تفاوت در نوع برنامه ريزي شهري در هر يك از بافتهاي موجود در شهر مي باشد نكته اي كه مي بايست مد نظر مديران و برنامه ريزان شهري قرار داشته باشد .

 

كلمات كليدي: بافت شهري ، برنامه ريزي شهري ، شهرسبزوار

 

نويسند‌گان: محمد سلماني مقدم، داوود سميعي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

فرصت ها، چالش ها و شيوه هاي مداخله در زمينه اي قهوه اي مطالعه موردي: محله حاشيه نشين كشتارگاه يزد

 

امروزه، بازتوسعه زمين هايي كه در گذشته كاربري هايي نظير صنعتي، تجاري داشتند اما به علت تغييرات درنيازهاي انسانها، رشد جمعي به اراضي رها شده تبديل شده اند، يكي از دغدغه هاي مديران و برنامه ريزانشهري كشور محسوب مي شود. اين زمين ها كه بعلت سابقه كاربري خود، بعضاً داراي آلايندگي هاي مختلفبوده و منشا مشكلات اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي هستند، اراضي قهوه اي ناميده مي شوند. بخشي ازاراضي محله كشتارگاه يزد، بعلت وجود سابقه كاربري هاي صنعتي و كشتارگاه و متعلقات آن، محل هايتجمع و تفكيك زباله، داراي آلودگي هاي زيست محيطي است كه از نظر اقتصادي و اجتماعي محله را باچالش هاي مختلفي روبه رو كرده است . در اين مقاله كه به روش توصيفي- تحليلي انجام شده، پس مرور مباني نظري مربوط شامل فرصت ها وتهديدات اراضي قهوه اي، روش هاي باز توسعه آن و...، اقدام به شناسايي و طبقه بندي اراضي قهوه اي محله كشتارگاه گرديده و پس از توصيف برخي مشخصات و چالش ها و فرصت هاي آن، راهكارهايي نظير ايجاد سياست هاي مناسب محلي، ايجاد پتانسيل هاي مشاركتي، ايجاد سيستم اطلاعاتي، ايجاد الگوهاي كاربري زمين و تراكم سازي مناسب، تمركز بر مشاغل موردنياز، توجه به روند مديريتي ، تاكيد بر اهداف اجتماعي واقتصادي در راستاي ارتقاي كيفي زندگي در اين محله ارائه شده است .

 

كلمات كليدي: زمتين هاي قهوه اي ، چالش ها و فرصت ها، شيوه هاي مداخله، بازتوسعه اراضي، محله كشتارگاه يزد

 

نويسند‌گان: نجما اسمعيل پور، سوگند عليمي، سيدحجت موسوي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

مقايسه تطبيقي روشهاي بهسازي و نوسازي بافتهاي فرسوده با روشهاي ساماندهي مناطق اسكان غيررسمي (نمونه موردي: شهر مشهد)

 

يكي از چالشهايي كه شهرهاي امروز ايران و به خصوص كلانشهرها با آن روبهرو هستند، موضوع بافت هايفرسوده است. هدف از ارائه اين پژوهش مقايسه بين روشهاي بهسازي و نوسازي بافتهاي فرسوده داخلشهر كه فاقد ميراث ويژه تاريخي-فرهنگي هستند با مناطق اسكان غيررسمي كه در حاشيه شهرها هستند، مي-باشد. همچنين اين مقاله به بررسي روشهاي بهسازي و نوسازي در بافتهاي فرسوده پرداخته و با نگاهياجمالي بافتهاي فرسوده و مناطق غيررسمي شهر مشهد را مورد كندوكاو قرار ميدهد. بافت فرسودهي فاقدميراث ويژه تاريخي-فرهنگي با مناطق اسكان غيررسمي شباهتها و تفاوتهايي دارند كه بيشتر اين شباهت هادر بعد كالبدي بافتهاست، مسائلي همچون ريزدانگي، كم عرض بودن معابر و ناپايداري و فرسودگي ابنيه،روشهاي مشتركي را براي بهسازي و نوسازي به وجود آورده است، اما تفاوتها به پيدايش و شكلگيري اينبافتها برميگردد، مواردي همچون نبود امكانات كلانشهرها و توسعه نيافتگي در روستاها و شهرهاي كوچك.در اين تحقيق با استفاده از تكنيكهاي مشاهده، تحليل محتوا و تحليل گرافيكي دادههاي مورد نياز جمع آوريو تحليل شدهاند. براي بهسازي و نوسازي مناطق حاشيه شهرها و يا اسكان غيررسمي ميتوان با استفاده ازسياستهاي كلان كشوري گامهاي اساسي و موثري را برداشت و توجه اصلي را معطوف پديده مهاجرت بهكلانشهرها نمود و با اصلاح و امكانات بخشي به مبدا مهاجرتها، كمك به حل موضوع به صورت ريشه اينمود. براي اصلاح بافتهاي فرسوده داخل شهر نيز ميبايست با اصلاح اقتصاد و قدرت بخشيدن به توان مالي خانوارها و تدوين سياستهاي تشويقي به بهسازي و نوسازي اين بافتها پرداخت. عناوين اصلي مقاله پس ازذكر مقدمهاي عبارتند از: علل پيدايش بافتهاي فرسوده و مناطق اسكان غيررسمي ، مقايسه بافتهايفرسوده و مناطق اسكان غيررسمي ، مقايسه روشهاي بهسازي، نوسازي و ساماندهي در بافتهاي فرسوده ومناطق اسكان غيررسمي و در خاتمه نتيجه گيري و پيشنهادات .

 

كلمات كليدي: بافت فرسوده، اسكان غيررسمي، بهسازي و نوسازي، ساماندهي، شهر مشهد

 

نويسند‌گان: محمود محمدي، مهدي محرري، مرتضي اصغري

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

نقش دفاتر خدمات نوسازي در افزايش مشاركت مردمي در نوسازي بافتهاي فرسوده

 

بافتهاي فرسوده بخشهايي از شهر هستند كه از چرخه تكاملي حيات آن جدا گشته و به شكل كانون مشكلات و نارساييهادرآمده اند. اين درحاليست كه اين بافتها از ظرفيتها و قابليت هاي بسياري برخودارند كه اگر به فعليت برسند ميتوانند در فرايندتوسعه شهر به عنوان نيروي محرك استفاده شوند. از اين رو نوسازي بافتهاي فرسوده از اهداف اصلي نوسازي شهرها قرارگرفته است. طي سالهاي متمادي براي برطرف نمودن اين معضلات راهكارهاي بسياري پيش روي مسئولين شهري قرار گرفتهاست، اما اين رويكردها به دليل نگرشهاي صرفاً كالبدي و طراحانه و در نظر نگرفتن خواست سكاكنين ايكن بافتها، عمدتًا باشكست مواجه شدند. با توجه به اينكه نوسازي شهرها درجهت ارتقاء كيفيت زندگي صورت مي گيرد، لازم است كليه ابعادكالبدي و غيركالبدي (اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي) شهر مدنظر قرار گرفته شود و از آنجا كه مردم ذينفعان اصلي طرحهايشهري هستند، توجه به خواست و نيازهاي آنها اهميت به سزايي دارد و راه را براي تحقق پذيري اين طرحها هموار مي سازد.امروزه ارگاوهاي دولتي، مقامات تصميم گيرنده و مجريان طرحها، همگي به اين موضوع واقف شده اند كه حضور و مشاركتمردم در امور بافتهاي فرسوده، نقش اصلي را در تحقق پذيري اين طرحها ايفا مي نمايد.از اينرو، چندي است كه در بافتهاي فرسوده دفاتري با عنوان دفاتر خدمات نوسازي بافت فرسوده ايجاد شده اند، كه وظيفهاصلي آنها برقراري ارتباط با ساكنان بافتهاي فرسوده، معرفي مشوقها، تسهيلات و معافيت هاي موجود و حل مشكلات احتماليآنها در زمينه هاي نوسازي بناها و تجميع ساختمانها است. دفاتر خدمات نوسازي بر دو رويكرد نوسازي مردمي و تسهيلگرياستوار هستند. اين دفاتر در تتش هستند تا تسهيلگري را به عنوان يك راهبردجامع و به عنوان پل ارتباطي ميان ساكنينمحلي، نهادهاي غيردولتي و دولتي تعريف نمايند.

 

كلمات كليدي: بافت فرسوده، مشاركت، دفتر خدمات نوسازي

 

نويسند‌گان: سمانه زارع استحريجي، سميه تاجيك جنگلي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

نقش مديريت شهري در توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي (نمونه موردي منطقه 19 شهرداري تهران)

 

مديريت شهري به بيان ساده بايد براي شهر برنامهريزي نمايد. فعاليت هاي شهر را سازمان و سامان و برنحوه انجام خدمات شهري نظارت نمايد و حتي براي انجام بهينه امور انگيزش لازم را در سازمان مديريتشهري و ساير سازمانها و شهروندان ايجاد كند. هدف اين پژوهش ارزيابي نقش مديريت شهري در منطقه 19شهرداري تهران در ارتباط با اقدامات توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي است اين پژوهش به بررسياقدامات شهرداري در دو بخش توانمندسازي جمعيت سكونتگاههاي غيررسمي از لحاظ اشتغال و در آمد و ارائهكمكهاي مالي اعم از اعطاي وامهاي بانكي و توانمندسازي بعد انساني- اجتماعي و فرهنگي پرداخته است. روش اين پژوهش توصيفي- تحليلي و پيمايشي با بهرهگيري از مطالعات ميداني از طريق مشاهده و مصاحبه (نظرسنجي) با مسئولان و مديران شهري و ساكنين سكونتگاههاي غيررسمي صورت گرفته است. نتايجحاصله نشانگر آن است كه به دليل بيتوجهي شهرداري در چند سال اخير به سكونتگاههاي غيررسمي منطقه 19اين سكونتگاهها گسترش يافته اند و مردم اين مناطق از عملكرد سازمانها نارضايتي كامل دارند.

 

كلمات كليدي: مديريت شهري، سكونتگاههاي غيررسمي، توانمندسازي، منطقه 19 شهرداري تهران

 

نويسند‌گان: سجاد قاسمي كفرودي، مهدي حسيني، اصغر عزيزي

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

Urban Governmentality in traditional Islamic-Iranian cities:the dialectic nexus between sovereignty, religion, and custom

The paper investigates the traditional Islamic-Iranian cities and the institutions involved in urban governmentality. Three institutions are recognized: the institution of the sovereign (nahad-e-saltanati), the institution of shari’a (nahad-e-shar’i), and the institution of custom (nahad-e-‘urfi) corresponding respectively to the state, religion (Islam), and communal affiliations. Each institution conforms to a form of power which is exercised directly or indirectly by that institution. These are, to borrow Foucault’s terminology, the sovereign power of the state, the disciplinary power of the religion, and the bio-power of the ‘urf. The main argument of this paper is that in the absence of legal codes and municipal services in the traditional Iranian cities, the religion (Islam), through its disciplinary mechanism, played a fundamental role in production and maintenance of governmentality at different levels of public and private domain of urban life. Urban space of traditional Islamic-iranian cities was the medium through which different mechanism of power and social control took place.

Keywords: Iranian cities. Islam, Urf, urban governmentality

Author: Hossein Maroufi

Download

[Mohammad Aref 120,438]

ارزیابی حس مکان در حرم امام رضا ع و تاثیر آن بر هویت معنوی شهر مشهد

 

شهر مقدس مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران هرساله مقصد گردشگران بسیاری از سراسر دنیا میباشد. مشهد االرضا (ع)با جمعیت کثیر گردشگر سالانه بالاتر از شهرهایی همچون مکه مکرمه,مدینه منوره ,بیت المقدس (اورشلیم) ،کربلایمعلی ،نجف اشرف ،سامرا واتیکان لهاسا و ... بزرگترین کلانشهر مذهبی جهان نام گرفته است.به نظر می رسد وجود مقدسحرم امام رضا (ع) وتاثیر آن بر کالبد معنوی شهر و حتی گردشگران قابل تامل و بررسی باشد . هدف از این مقاله ارزیابیحس مکان در حرم امام رضا (ع) و تاثیر آن بر هویت معنوی شهر مشهد میباشد.در این مقاله با بررسی مجموعه حرم رضویو تاثیر المانهای معماری آن بر احساس زوار و با دید وسیعتر بازتاب این مجموعه بر بافت معنوی شهر مشهد مورد بررسیقرار می گیرد. به نظر میرسد حس مکان در حرم امام رضا (ع) و بعد معنوی آن بر هویت بخشی معنوی شهر مشهد میتواند موثر باشد.

 

کلیدواژه ها: هویت شهری ، حس مکان ، هویت معنوی شهر مشهد

 

نویسندگان: فاطمه محمدی زارع، نسترن قصاب نژاد

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بازساخت حوزه عمومی درشهر ایرانی اسلامی با تاکید بر ساختارهای کالبدی

 

حوزه عمومی به معنای هر آن چیزی است که متعلق به عموم مردم است و قابلیت دسترسی همگانی دارد.در شهرهای ایرانی- اسلامی شکل گیری حوزه عمومی، معطوف به مولفه های کالبدی و اجتماعی – اقتصادی و همچنین متغیر پرقدرت مذهب و ایدئولوژی اسلامی بوده است. اما در سالهای بعد از تحولاتگسترده ناشی از موج دوم مدرنیته ایران، فضاهای کالبدی و جمعی شهر ایرانی- اسلامی دچار بازساخت همسان سازی ناشی از گسترش جغرافیایی مدرنیسم بین الملل شده است. در این دوره فضای عمومی ازرهگذر هندسی شدن طراحی فرم مکانی به صورت عقلانی و لامکانی درآمده است. هم فرم کالبدی و همفرایندهای اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی با یکدیگر منطبق هستند و به عبارتی روح و کالبد بر هم سازگار می باشند اما عامل آشفتگی این سیستم در دوره های بعد از مدرنیته دوم در ایران در سال های بعد از دهه1340 و 1350 اتفاق می افتد.

 

کلیدواژه‌ها: حوزه عمومی، ساختار کالبدی، بازساخت، شهر ایرانی اسلامی، مدرنیته

 

نویسندگان: یسی پیری، مهدی رضاییان، میلاد عزیزی

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی اثر مرکزیت مسجد محله بر میزان مشارکت های مذهبی ساکنین

 

ماهیتاً شهر های امروزی به دلایل مختلف ساختاری، شهروندان را در معرض مداوم فشارهای روانی قرار می دهند. استرس،آلودگی های صوتی و بصری، جرم و ناامنی، انزوای اجتماعی و ... باعث آسیبهای روانی بر شهروندان شده است. شرکت در فعالیت های مذهبی تاثیر بسزایی بر «ارتقای شاخص های سلامت روانی» شهروندان دارند. از طرفی مشارکت های مذهبی که انواع مختلفی از فعالیت ها را چون: شرکت در نماز جماعت، شرکت در جلسات مذهبی، مطالعه گروهی متون مذهبی، شرکت در مراسم تعزیه و دسته های عزاداری و همچنین مشارکت در فعالیت های جمعی خیریه را شامل می شوند، ماهیتاً در زمره «مشارکت های اجتماع محلی» قرار می گیرند که مزایای بسیاری در ارتقای همبستگی های اجتماعی دارند. با توجه به نقش محوری مساجد در برگزاری این گونه فعالیت های مذهبی، این پژوهش سعی دارد با فرض نقش مرکزیت مساجد بر افزایش میزان مشارکت های مذهبی محلی، از طریق مطالعه میدانی دو محله شهری که در مؤلفه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جمعیت شناختی مشابه هستند تاثیر مرکزیت مسجد محله را در جذب مشارکت های مذهبی محلی بررسی کند. بدین منظور با تحلیل اطلاعات بدست آمده حاصل از پرسشنامه توسط نرم افزار spss 16، از طریق ضریب همبستگی پیرسیون این فرضیه مورد تحلیل قرار می گیرد. ضریب پایایی کل پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ 83/5 بدست آمد. تعداد 200 نفر از ساکنین محلات بهار و انقلاب اسلامی از منطقه 1 شهر سبزوار به شیوه نمونه گیری در دسترس احتمالی در این مطالعه شرکت داشتند. در انتها تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق در سطح معنی داری P

 

کلیدواژه‌ها: طراحی شهری، مرکزیت مسجد محله، مشارکت های مذهبی، سبزوار

 

نویسندگان: فریبا قرایی، شهاب عباس زاده، علی اصغر آبرون

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی تطبیقی مکان گزینی مساجد محله ای در بافت قدیم و جدید به منظورارتقاء ساختار هویتی محلات (نمونه موردی مشهد)

 

در تاریخ شهرهای اسلامی ، سه عنصراصلی محله ، مسجد و بازار همواره نقش کلیدی و تعیین کننده در رشد وتکامل این شهرها داشته اند. در این میان مساجد محله ای به عنوان فضایی عمومی با رویکرد های متعدد اجتماعی،مذهبی، اقتصادی همواره نقشی کلیدی در شکل گیری مراکز محلی در شهر های اسلامی دارا بوده اند. در روندمدرنیته شدن شهرهای در دوره معاصر، مساجد به عنوان عناصر هویت ساز در حاشیه قرار گرفته اند. بطوریکه نقشاساسی مساجد در محلات مسکونی دچار خدشه جدی شده است. این تحقیق سعی بر آن دارد تا با مقایسه تطبیقیمکان گزینی مساجد محله ای در بافت قدیم و جدید، میزان دستیابی محلات به ساختار هویتی به عنوان مکان سکونترا بررسی نماید. روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است که اطلاعات مورد نیاز از دو شیوه کتابخانه ای و میدانی (پیمایش) جمع آوری می شود. ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای ، معیارهای مناسب مکان گزینی مساجد وشاخص های هویت بخش به محلات مطالعه می شود. سپس دو معیار مکان گزینی مطلوبیت و سازگاری براساسشاخص های هویت بخش مورد ارزیابی می گیرد. در مرحله مطالعات میدانی ، اطلاعات مساجد منتخب از طریقپیمایش جمع آوری می شود، و در مرحله آنالیز و ارزیابی تحقیق از ماتریس گولر استفاده شده است. نتایج تحقیقمیزان اثربخشی شاخص مطلوبیت و سازگاری در بافت جدید و قدیم نشان می دهد که مساجد کدام بافت توانستهاست به نقش دود به عنوان عنصر هویت بخش به محلات ایفا کند.

 

کلیدواژه‌ها: مساجد محله ای ،مکان گزینی ، سادتار هویتی محلات ،مطلوبیت

 

نویسندگان: جواد خدایی، مریم خزاعی

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی جایگاه و نقش بازار در شهرهای ایرانی- اسلامی (نمونه مورد مطالعه: بازار بزرگ ایرانی- اسلامی شهر جدید اندیشه)

 

بازار یکی از عینی ترین نمودهای معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی است که به عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر، ایفای نقش می کند. هدف از این مقاله، مطالعه و ارزیابی طرح بازار بزرگ ایرانی- اسلامی شهر جدید اندیشه می باشد. روش تحقیق، بر پایه روش توصیفی- تحلیلی استوار است. جمع آوری داده ها به روش اسنادی، با استفاده از کتب، اسناد و مقالات در زمینه بازار ایرانی- اسلامی و انجام مطالعات میدانی در حوزه، شالوده تحلیل و ارزیابی مطالعه را رقم می زند. پروژه بازار بزرگ ایرانی- اسلامی شهر جدید اندیشه با عنوان «بازار نقش جهان » برگرفته از طرح میدان نقش جهان اصفهان، باغ فیض و مدرسه آقا بزرگ کاشان است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شهر جدید اندیشه با توجه به موقعیت مکانی مناسب و نزدیکی به شهرهایبزرگی مانند تهران، کرج و شهریار و دسترسی به مسیرهای ارتباطی مناسب دارای پتانسیل های قابل توجهیبرای احداث بازار بزرگ ایرانی- اسلامی است و این بازار با عملکردی فرامنطقه ای و با کاربری های مذهبی، فرهنگی، تفریحی و اقتصادی بر اساس الگوهای معماری اصیل ایرانی ساخته شده است.

 

کلیدواژه‌ها: بازار ایرانی اسلامی، الگوی شهرسازی ایرانی- اسلامی، شهر جدید اندیشه

 

نویسندگان: بهار منوچهری، معصومه ترک، کتایون علیزاده

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی حضور زنان در فضاهای شهری با تأکید بر شهرهای اسلامی

 

شهر اسلامی تجلی گاه عدل به عنوان ویژگی بارز فعل الهی و اصل اساسی جهان اسلام، مطرح است. درشهر اسلامی، عدالت از جهات مختلف، قابل توجه است از جمله عدالت در استفاده از فضاهای شهری. اینروزها با گسترش شهرنشینی، بحث زنان و فضاهای شهری و نیز افزایش مشارکت اجتماعی آنها، به یکی ازبحثهای مهم تبدیل شده است. فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعیتبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند، یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. حفظ و اعمال ارزشهایی مانند محرمیت، آرامش، خلوت، حیا، سادگی، تنظیم شرایط محیطی در انواع اقلیم ها و توجه به درونبیشتر از بیرون سبب شد تا یک نوع سلسله مراتب قوی، روشن و منحصر به فرد در شهرهای اسلامی بهوجود آید. یکی از نیازهای بسیار مهم هر انسان نیاز به برقراری رابطه با دیگران است که این نیاز زمینه سازحضور انسان ها در فضا می شود. حضور زنان در فضای شهری حق مسلم آنان است. با در نظر گرفتنحقوق شهروندی کثرت گرا در جامعه مدنی امروز و رویکرد عدالت محور در برنامه ریزی و طراحیشهری، زنان نیز همانند مردان باید از شرایط برابر برای حضور در فضای شهری برخوردار باشند. از طرفی،سلسله مراتب یکی از اصول حاکم بر جهان هستی و عالم وجود می باشد و مراتب عالم که از خالق باریشروع شده و به موجودات ارضی ختم میشود، بدین صورت ترتیب داده شده است. سلسله مراتب درشهرهای اسلامی گذشته، به عنوان یک وجه مثبت کنترل نحوه استفاده زنان از فضاهای شهری، مطرح بودهاست. این نوشتار، با بررسی وضعیت زنان در فضاهای شهری و اتخاذ رویکرد توصیفی- تحلیلی، محدودیت های حضور زنان در این فضاها را جستجو نموده و در نهایت راهکارهایی به منظور افزایش حضور زنان در فضاهای شهری در راستای تامین امنیت، افزایش نظارت، کاهش ترس و ایجاد حیات شبانه پیشنهاد می دهد.

 

کلیدواژه‌ها: فضای شهری، شهر اسلامی، سلسله مراتب، حقوق زنان

 

نویسندگان: عاطفه صداقتی، سیده شبناز اتحاد

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی مولفه ها و شاخص های شهر اسلامی با تاکید بر نقش و اهمیت فرهنگ سازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی- ایرانی

 

در جهان بینی اسلامی، فرهنگ به معنای اخص آن مشتمل بر نظام اعتقادات، ارزشها، اخلاقیات ورفتارها بوده و منبعث از وحی و جهتدهنده و محتوابخش نظامها و بخشهای جامعه است. باورها واعتقادات و ارزشهای اسلامی، شاکله نهادها و سازمان جامعه اسلامی را ایجاد و در تار و پود اندیشهو تفکر و کردار و رفتار فردی و اجتماعی فرد مسلمان تنیده شده است. چنین یکپارچگی و در همتنیدگی کل نمای اعتقادات و باورها، ارزشها و رفتارها، دین اسلام را به یک فرهنگ (فرهنگاسلامی) مبدل ساخته است . فرهنگ اسلامی در هر جامعه و کشوری با حفظ ماهیت و اصالت الهی وجهان شمول خویش، شکل و صورتی متناسب با مقتضیات جغرافیایی، تاریخی، زبانی و... به خود می-گیرد. فرهنگ ایرانی اسلامی همان فرهنگ متعالی اسلامی است که در روح و کالبد فرهنگ ایرانزمین دمیده شده و متناسب با تاریخ، جغرافیا، مذهب، زبان و... در طی 14 قرن گذشته توسعه و تکاملیافته است. با ظهور انقلاب اسلامی در ایران که صفت اسلامی ویژگی فرهنگی آن را برجستهمی ساخت، این امید که بتوان مجتمعی را بر مبنای اصول و ارزشها و تفکر اسلامی بنیان نهاد، افزایشیافت. این اصول و ارزشها از تعالیم اسلامی استخراج شده و در بردارنده عوامل مهم فرهنگ ملی کهبا آنها در تضاد و تناقض نباشند نیز هستند. به منظور متجلی ساختن ارزشهای اسلامی در کالبد شهر،شناسایی ارزشهایی که میتوانند و باید با تظاهر در مجتمعی اسلامی هویت آن را نمایش دهندضرورت تام دارد.براین اساس این پژوهش، به منظور متجلی ساختن ارزشهای اسلامی در کالبد شهر، به شناسایی ارزشهایی میپردازد که بتوانند با تظاهر در مجتمعی اسلامی هویت آن را نمایش دهند؛ در این مقاله به معرفی اساسیترین آنها شامل؛ مسجدمحوری، درونگرایی، محله محوری و طبیعتگرایی پرداخته شده است.نتایج کار بیانگر آن است علی رغم وجود اصول و ارزشهای تأثیرگذار که می توانددر ساخت محیط، خود را نمایان سازد، پیاده نمودن این اصول و ارزشها نیازمند یک کار فرهنگیدرازمدت می باشد تا استحاله حاکم بر شهرها و شهرسازی را منطبق با این اصول رهنمایی کند. برایناساس میتوان گفت که وجود چشم اندازهای مشخص و روشن بر پایه اصول و ارزش ها، ایجادظرفیت نهادی، سطح اختیارات و تصمیم گیری، یکپارچگی نهادها و یکپارچگی سیاستی عواملی هستندکه در فرهنگسازی اصول و ارزشهای شهرسازی ایرانی اسلامی می توانند تأثیرگذار باشند.

 

کلیدواژه‌ها: جهان بینی اسلامی، فرهنگ،انقلاب اسلامی، اصول و ارزش های اسلامی

 

نویسندگان: ابوالفضل مشکینی، علی رضایی مقدم

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی میزان انطباق نابرابری های اجتماعی و فضایی نواحی هشت گانه شهر یزد

 

تحقیق حاضر به بررسی نابرابری های اجتماعی و فضایی موجود در مناطق و نواحی مختلف شهر یزد وچگونگی ارتباط آنها با یکدیگر می پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و داده های لازم از طریق روش کتابخانه ای گردآوری شد. رتبه بندی مناطق و نواحی شهر یزد از لحاظ توسعه اجتماعی با استفاده ازروش تاپسیس نشان داد که منطقه 3 و ناحیه 3-2 در رتبه اول و منطقه 2 و ناحیه 2-1 در رده آخر جای گرفته اند. مقایسه میانگین قیمت زمین در نواحی مختلف شهر یزد با استفاده از آزمون ANOVA بیانگر ایننکته است که میان نواحی مختلف شهر از این نظر تفاوت وجود دارد بطوریکه ناحیه 3-2 بالاترین ارزش و ناحیه 1-1 کمترین ارزش را به خود اختصاص داده اند. آزمون همبستگی بین میزان توسعه اجتماعی نواحی و ارزش زمین در آنها که با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون انجام شد نشانگر رابطه معنادار و مثبت بین ایندو متغیر می باشد. لذا ما شاهد افزایش ارزش زمین به موازات افزایش توسعه یافتگی اجتماعی در نواحیمختلف شهر یزد و عدم وجود عدالت فضایی در این شهر می باشیم.

 

کلیدواژه‌ها: نابرابری اجتماعی، نابرابری فضایی، شهر اسلامی، شهر یزد

 

نویسندگان: محمدحسین سرایی، سمانه ایرجی، فرزانه دستا

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی نقش بازارهای سنتی در سازمان فضایی و ساختار کالبدی شهر ایرانی- اسلامی نمونه موردی: بازار سرشور مشهد

 

یکی از فضاهای عمومی در شهرهای تاریخی ایران و شهرهای مسلمانان که یکی از وجوه مطلوبتعاملات اجتماعی در آنها رخ می دهد، بازار است که مفصل ارتباطی بناهای عمومی با فضای شهری است.این عرصه در کنار فعالیتهای تجاری و زندگی روزمره مردم، نقش به سزایی در فعال بودن فضای شهری دارد.بازار که از مهمترین فضاهای اجتماعی و شهری هر جامعه است، شبکه ای درهم تنیده از روابط اجتماعی واقتصادی را در جوار بناهای عمومی دیگر شکل می داد و نقش تعیین کننده ای به عنوان عامل شکل دهیاستخوانبندی و ساختار کالبدی شهر ایرانی اسلامی داشته است. بازار سنتی و قدیمی شهر مشهد به دلیلاقدامات صورت گرفته در پیرامون بافت مرکزی شهر مشهد و خیابان کشی های صورت گرفته در دوره پهلویاول و دوم، به چند تکه تقسیم شده که بازار سرشور یکی از معدود بازمانده های این بازار به عنوان عنصریواجد ارزش است. هدف از این نوشتار تبیین نقش بازارهای سنتی در ساختار شهرهای ایرانی اسلامی و بهطور خاص نقش بازار سرشور به عنوان بخشی از بازار قدیمی مشهد، در استخوانبندی شهری و سازمانفضایی است. بدیهی است حفظ حیات این عنصر مهم شهری در طول قرون گذشته، نشان از اهمیت بالایکارکردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته است. لذا در این پژوهش در گام نخست به ارائه مفاهیم نظری درارتباط با عنصر بازار و جایگاه آن در سازمان فضایی شهر به عنوان یک فضای شهری پرداخته و سپس بهبررسی نقش بازار سرشور در ساختار کالبدی و سازمان فضایی شهر مشهد می پردازیم.

 

کلیدواژه‌ها: بازار سنتی، فضای شهری، سازمان فضایی

 

نویسنده: پریسا کوشا

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی نقش فاکتورهای تاثیر گذار بر یادگیری دانش آموزان در معماری مدارس اسلامی

 

یادگیری بخش مرکزی زندگی هر فرد است، حتی زمانی که به آن فکر نمی کند نیز اتفاق می افتد و از آنجا کهرفتار نیز در خلا رخ نمیدهد، لذا راه های گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است. از این رو فضاهایآموزشی به یک فضای آموزشی مطلوب نیازمندند تا با ایجاد رضایت از فضای آموزشی در دانش آموزان،راندمان یادگیری و رضایت تحصیلی آنها را افزایش دهند. از مهمترین عوامل موثر بر رضایت دانش آموزان ازمحیط آموزشی عوامل محیطی و عوامل روانشناختی محیط آموزشی هستند. در این مقاله به منظور دستیابیبه عوامل محیطی تاثیرگذار بر یادگیری دانش آموزان، معماری چند نمونه از مدارس اسلامی به عنوان نمونه هایمطلوب مورد بررسی قرار گرفتند عواملی استخراج شدند و سپس پژوهشی به منظور بررسی تاثیر این عواملبر رضایتمندی و یادگیری دانش آموزان با حجم نمونه 300 نفر در 3 دبیرستان دخترانه و 3 دبیرستان پسرانهمنطقه 6 تهران صورت گرفت. روش تحقیق پیمایشی است و داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه می-باشند و نوع استدلال، استدلال استقرایی است. آمار به دست آمده نشان می دهد عوامل محیطی نظیر نور،مبلمان، فضای سبز، رنگ و... بر رضایت دانش آموزان از محیط تاثیر گذاشته و در نتیجه میزان یادگیری و سطحبازدهی دانش آموزان را افزایش می دهند.

 

کلیدواژه‌ها: معماری، فضای آموزشی، مدارس اسلامی، عوامل محیطی، یادگیری

 

نویسندگان: مرضیه قاسمی اشکفتکی، عاطفه دهقان توران پشتی

 

دانلود مقاله

[Mohammad Aref 120,438]

بررسی نقش مذهب در شکل دهی و گسترش شهرهای ایران؛ با تاکید بر دین اسلام

 

در پیدایش و گسترش شهرها عوامل مختلفی تاثیر گذار هستند. یکی از این عوامل مذهب است. شهر اسلامی بازتاب اندیشههای دین مبین اسلام می باشد. در طول تاریخ شهرهای بسیاری با ایدئولوژی ایجاد و گسترش یافته اند. اما با پیشرفتتکنولوژی و ورود اندیشه های شهرسازی غرب به شهرهای اسلامی، بسیاری از سنت های اسلامی در شهرسازی مورد غفلتواقع شده و شهرها رنگ و بوی غربی به خود گرفته اند. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی می باشد. روش جمع آوری داده ها مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد در این مقاله ضمن بررسی نقش اسلام در شکلگیری عناصر شهرهای اسلامی به بررسی نقش اسلام در شکل گیری مورفولوژی و گسترش شهرهای اسلامی نیز پرداخته ایم.همچنین به تاثیر ایدئولوژی های اسلامی در گسترش شهرها و یا عدم گسترش هایی که در صورت عدم شناخت کامل مسائلایدئولوژی به وجود می آید پرداخته ایم. و در پایان پیشنهاداتی در رابطه با گسترش شهرهای اسلامی امروزی با رویکرد اسلامیارائه شده است.

 

کلیدواژه‌ها: شهر، مذهب، کاربری شهری، مورفولوژی شهری، وقف، گردشگری مذهبی، ایران

 

نویسندگان: مسعود وطن خواه، اسماعیل کمالی باغراهی، علی خوشاب

 

دانلود مقاله