ریشه ی نام ماه های ایرانی

[bar☻☻n 5895]

 

معنی نام ماه های ایرانی در ایران باستان

-------

 

 

فروردین:

دیدگاه نخست این است که این نام برگرفته از نام فروهرfravahr است که در حقیقت روان درگذشتگان بوده و باور بر این بود که روان های مردگان در نخستین روزهای بهار نزد اقوام خود به زمین باز می گردند.

 

بنا بر پندار زرتشتیان فروهر روان مردگان و نیز روان آنانی است كه هنوز زاده نشده اند و جایگاه فروهر نزد خداست و هنگامی كه کسی می میرد روان او به فروهر او می پیوندد و هنگامی كه کسی زاده می شود نیز روان از فروهر جدا و به تن او در جهان مادی می پیوندد.

دیدگاهی وجود دارد بر مبنای اینکه فروردین در ریشه پَروردین بوده که به فروردین تغییر یافته مانند پارس و فارس، پیروز و فیروز و پروردین یعنی ماه پرورش گلها و گیاهان و درختان، چون در این ماه دوباره پرورش می یابند.

 

اردیبهشت:

برگرفته از نام اوستایی(ارتا وَهیشتا) به معنای (بهترین راستی) است که نام یکی از امشاسپندان بوده است.

و در این ماه طبیعت به اوج زیبایی خود می رسد و بهترین راستی است.

 

خرداد:

در اصل (خوَرداد) بوده که خُرداد شده.

هنوز کُردهای ایلام و کرمانشاه به خورشید می گویند (خــوَر) چون در این ماه گرمای خورشید یا همان خوَر بسیار می شده آن را خُرداد نامیدند یعنی ماهی که خورشید گرمای بسیار می دهد.

 

 

 

[bar☻☻n 5895]

 

تیر:

در اوستا تیشتر نامیده شده و نام ستاره ایست. پژوهشگران آنرا با شَعرای یَمانی یا ستاره شباهنگ که درخشان ترین ستاره آسمان شب است برابر دانسته اند. یونانیان باستان این ستاره را sirius می نامیده و آن را منبع گرما می دانستند. این جدا از سیاره تیر یا عطارد است.

تیر یشت یا تیشتر یشت همچنین نام یكی از یشتهای اوستاست و ستاره تیر یا تیشتر که از او در یشت موسوم به تیشتر یشت یاد می شود، ایزد موکل بر رعد و باران نیز بوده است و بر اساس این باور ستاره تیشتر دشمن دیو خشکسالی یا اپوش است و باور بر این بود كه در نبرد( تیشتر )با( اپوش گرزی) توسط (تیشتر) بر دیو خشكی وارد می گردد و صدای رعدی كه شنیده می شود خروش آن دیو است.

به روایتی برآمدن این ستاره برابر با چهارمین ماه سال یا آغازفصل تابستان است.

 

 

 

امرداد:

در اوستا اَمـرتاته ameretata به معنای بی مرگ است.

( اَ + مُرداد = اَمُـــرداد) پیشوند (اَ) هنوز در نام اَ نوشیروان (اَ+نوشه + روان = دارای روان بی مرگ ) یافت می شود . پس امُرداد یا به گونه نادرست آن مُرداد یعنی ماه بدون مرگ . واقعاً هم این ماه چون ماه کار و کشاورزی بوده ماه مردن نبوده است.

 

 

شهریور:

نظر نخست آن است که گفته می شود :برگرفته از نام اوستایی (خشثرَ وَئیری) به معنای( پادشاهی آرزو شده) است و نام یکی از امشاسپندان بوده است.

نظر دوم آن است که گفته اند در ریشه (شَهری بَر)بوده به معنای ماه بُردنِ میوه به شهر. واژه ی (بَر) در شهری بر یا شهریور به معنی میوه است.

 

 

 

[bar☻☻n 5895]

 

مهر:

نام فارسی شده رب النوع روشنایی است که از نام اوستایی میثرا یا میترا ( در سانسکریت میترَ) به معنای دوستی گرفته شده است.

مهر نام ایزد روشنایی بوده به همین دلیل به خورشید هم گفته شده ولی در ریشه خورشید نبوده است. چنانکه در اوستا نیز همواره نام مهر یا میترا جدا از نام خورشید می آید و در نامهای روزهای ماه نیز خورشید نام یازدهمین و مهر نام شانزدهمین روز ماه بوده است.

 

آبان: نام فارسی شده ایزد آب ها یا آناهیتا است که در اوستا (اَرِدوی سور اناهیتا) یعنی رودخانه نیرومند بی آلودگی نامیده شده است. اناهیتا كه کوتاه شده این نام اوستایی است نام الهه ی نماینده بر آب های روان بوده و یشتی كه در اوستا به مناسبت این الهه سروده شده آبان یشت نام دارد. نامگذاری آبان به این مناسبت بوده كه این ماه آغاز بارندگی بوده است.

به سخن ساده تر آبان یعنی ماه بارش باران و ماه آب ها.

 

آذر:

از نام اوستایی آتـَر یا ایزد نماینده بر آتش مقدس گرفته شده است.

این آتش مقدس برابر بندهای 46-50 زامیاد یشت اوستا رقیب اژیدهاک دانسته شده و برابر متن اوستایی نبردی بین این دو در گرفته كه به فرار اژیدهاك انجامیده است.

اژی دهاك به معنی (آتشفشان زیانبار یا آتش زیانبار) ربطی با اژی دهاك یا ضحاک ماردوش ندارد. چون این اژی دهاك انسانی با كنشهای اهریمنی بوده كه بدان لقب یعنی اژی دهاك معروف شده بود.

واژه اژی در زبان اوستایی علاوه بر معنای مار هم معنی با واژه ی (اهی) در سانسکریت به معنای آتشفشان نیز می باشد و( دَهاک) در زبان اوستایی به معنای (ضربه زن یا زیانبار) ترجمه شده است. آتر یا آتش مقدس در آیین مزدیسنا مقامی بس والا دارد و از بزرگ ترین نعمت هایی بوده که از جهان بالا و برای بهره انسانها به زمین فرستاده شده است.

 

 

 

[bar☻☻n 5895]

 

 

دی: در مورد دی در بن دهشن آمده است که دادار است و نام خویش را در چهار جا در ماه ها داده است یکی نام هرمزد و آن سه دی که یکی گاه و یکی دین و یکی زمان است استاد پورداوود دی را برگرفته از نام اوستایی(زَیَنَه) zayana به معنای زمستان می داند.

 

 

بهمن:

نظر اوّل این است که بهمن از نام اوستایی (وهومن) به معنای دارای منش نیک اقتباس شده که در اوستا نام یکی دیگر از(امشاسپندان) بوده است.

بعضی می گویند بهمن در اصل (بـِه مَن= بــهمَن) است (بــِه یعنی خوب و مَن یعنی انسان و (مَن ) در واژه هایی مانند: دُشمَن (=انسان بد) - اَرمَن(انسان آریایی) - هومَن (=انسان نیک) وجود دارد و مردم در این ماه که اوج سرما بوده به یاری همدیگر می شتافتند و بــِهمَن به معنی آدم نیک است.

 

اسفند:

به معنی مقدّس است؛ زیرا آخرین ماه سال است و با آمدن این ماه به پیشواز سال نو و بهار می رفتند و اسفند تغییر یافته سِپَنت یا سِـپَنتا است.

در نام گوسفند (گــَو+سِپَنت) به معنی حیوان مقدس نیز این واژه وجود دارد؛ زیرا این حیوان زرتشت پیامبر را از مرگ نجات داد.