نقش والدین در خلاقیت کودکان

[Dreamy Girl 6672]

روان‌شناسان معتقدند روش‌های تربیتی مناسب والدین و ارزشگذاری‌های مطلوب آنان باعث ایجاد خلاقیت در کودکان می‌شود. البته این امکان هم وجود دارد که کودکان خلاق باعث شوند پدر و مادر روش‌ها و اعمال خاصی را اتخاذ کنند که سبب تکامل و ارتقای هر چه بیشتر خلاقیت آنان شود، اما در کل ایجاد انگیزه در کودکان از مهم‌ترین مسائلی است که پدر و مادر باید به آن توجه داشته باشند، اما والدین باید چه آموزه‌ها یا اعمالی را برای ایجاد انگیزه و خلاقیت به فرزندان انتقال دهند؟

شیوا شریعت‌پناهی کارشناس ارشد روان‌شناسی در گفت‌وگو با چاردیواری، مجموعه عواملی را که سبب می‌شود والدین بتوانند با ایجاد انگیزش، اثر مستقیم بر خلاقیت کودکان بگذارند بررسی می‌کند.

 

خلاقیت در سایه آزادی عمل

والدینی که درحد و مرز تعریف‌شده‌ای به کودک آزادی عمل می‌دهند و نگرانی آنها در مورد به خطر افتادن کودکشان افراطی نیست، فرزندان خلاق‌تری دارند. این را شیوا شریعت‌پناهی می‌گوید و در ادامه می‌افزاید، اما اگر فرزندان احساس کنند که آزادی عمل ندارند و والدین کار آنها را قبول نداشته و به آنها بدبین بوده و هر کاری را که انجام می‌دهند زیر سوال می‌برند، به مرور انگیزه‌های درونی‌شان از بین می‌رود، چون به جای رشد انگیزه درونی خود، مدام در حال تلاشند تا رضایت پدر و مادر را جلب کنند و دائم باید پاسخگوی سوالات والدین باشند، در نتیجه وقتی برای ابراز وجود و خلاقیت نخواهند داشت.

 

لزوم احترام و تائید کلامی

شریعت پناهی تصریح می‌کند والدینی که می‌خواهند کودکشان خلاق باشد، باید برای فرزند احترام قائل بوده و ضمن باور توانایی‌های او از تائیدهای کلامی استفاده کنند. برای مثال در جملاتی به کودک بگویند تو استثنایی هستی و ما آن طور که توهستی دوستت داریم یا تو کارت را خوب انجام دادی و می‌توانی از انجام هر کاری برآیی و پشتکار خوبی داری. این روان‌شناس ادامه می‌دهد تائید‌های کلامی از جایزه‌های نقدی بسیار اثرگذارتر است و سبب می‌شود کودک تشویق شود و بداند آنچه برای موفقیت لازم است تلاش شخصی اوست، نه جوایز شما. البته منظور ما این نیست به کودک جایزه ندهید، بلکه می‌خواهیم بگوییم طوری رفتار کنید که فرزندتان برای انجام هر کاری از شما چیزی نخواهد و به جای قول دادن به اعطای جایزه، اول اجازه دهید فرزندتان تلاش کند بعد بدون اطلاع قبلی برای قدردانی از او جایزه‌ای برایش فراهم کنید و به او یادآوری کنید این جایزه بابت وظیفه‌شناسی اوست.

 

به رفتارهای مثبت کودک اهمیت بیشتری دهید

تا وقتی کودک مشکلی ایجاد نکرده، کسی کاری به کار او ندارد. ولی به محض آن که دردسری را ایجاد می‌کند، بلافاصله همه متوجه او می‌شوند. به گفته شریعت پناهی این نوع رفتار صحیح نیست. پیش از آن‌که کودک به دلیل رفتار منفی‌اش مورد توجه قرار گیرد، پدر و مادر باید به رفتارها و اعمال مثبت کودک اهمیت بدهند تا انجام اعمال منفی او به حداقل برسد، ضمن این که انگیزه او برای انجام کارهای مثبت تقویت شود. منظور از رفتار مثبت کارهای خاص و ویژه نیست، وقتی کودک به وظایفش عمل کند و کارهای عادی و مطابق انتظار انجام دهد. یعنی رفتارش مثبت بوده است.

 

اعتدال در نزدیکی عاطفی

خانواده‌هایی که کودکان خلاق دارند، برخلاف باور عامه مردم، ارتباط نزدیک و افراطی با فرزند ندارند. البته این حقیقت وجود دارد که خلاقیت یک کودک ممکن است به علت جو عاطفی خصمانه و محدودکننده یا فقدان رابطه صمیمانه متوقف شود. به گفته شریعت‌پناهی به نظر می‌رسد رمز کار در اعتدال است. کودکان نباید بیش از حد وابسته والدین باشند، اما باید بدانند که مورد علاقه و توجه پدر و مادرهستند.

 

قانون وضع نکنید

والدین کودکان خلاق در خانه قوانین زیادی وضع نمی‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده است خانواده‌هایی که کمتر از یک یا دو قانون خاص مثل درس‌خواندن یا به رختخواب رفتن وضع می‌کنند، در مقایسه با والدینی که بیش از شش قانون در خانه برای فرزندان وضع می‌کنند به نحو بهتری توانسته‌اند خلاقیت فرزندان را برانگیزند. به گفته شریعت‌پناهی، البته این به آن معنا نیست که والدین کودکان خلاق، به آنها اجازه هر کاری را می​دهند، بلکه آنها بدون تعیین قوانین خاص، مجموعه روشنی از ارزش‌ها درباره کارهای صحیح و غلط ارائه می‌کنند و آن ارزش‌ها را به عنوان الگویی برای کودکان به نمایش می‌گذارند و از این طریق کودکان را تشویق می‌کنند دریابند کدام رفتار نماینده آن ارزش‌هاست. به گفته این روان‌شناس، چنین والدینی از کودکان‌شان انتظار دارند مستقل اما با مسئولیت عمل کنند و همیشه قابل تحسین باشند. آنها توجه زیادی به دستاوردها داشته و فرزندان خود را تشویق می‌کنند که با حفظ آرامش منتهای سعی خود را بکنند.

شریعت‌پناهی شوخ‌طبعی را یکی از رفتارهای مثبت والدین کودکان خلاق عنوان می‌کند و می‌گوید: پدر و مادرهایی که در ارتباط با یکدیگر و فرزندان توانایی خندیدن به شرایط پیش آمده و حوادث را داشته باشند و به طور دائم در حال مزاح و تفریح باشند، بهترین کودکان خلاق را خواهند داشت.

 

به فرزند فرصت ابراز وجود دهید

به گفته این روان‌شناس، گاهی والدین آنقدر در امور زندگی مشغولیت فکری دارند که فرزندان فرصتی برای ابراز وجود‌ پیدا نخواهند کرد. در مواردی هم توقعات والدین آن‌قدر بالاست که فرزند با استرس زندگی می‌کند. مورد دیگری که بیشتر خاص مادران است، فداکاری‌های بیش از اندازه‌ای است که برای فرزندان می‌کنند. به عقیده این روان‌شناس، وقتی والدین در وظایف شخصی کودک دخالت می‌کنند و جزء به جزء کارهایی را که در توانایی کودک است برایش انجام می‌دهند. بتدریج کودک سلب مسئولیت کرده و از انجام وظایف شخصی‌اش شانه خالی می‌کند، ضمن آن که تلاشی هم برای ابراز توانایی‌های خود نمی‌کند و به نوعی راحت‌طلب می‌شود.

در هر حال اگر این تغییر مستلزم زمان زیادی است به فرزندتان فرصت دهید تا مسئولیت کارهای خودش را به عهده گیرد. در واقع بگذارید وقتی تشنه است خودش دنبال آب برود نه این که به شما دستور دهد و در امور مهمی که نیاز به تصمیم‌گیری دارد بگذارید خودش تصمیم بگیرد، اما از دور هوایش را داشته باشید.

فاخره بهبهانی