بررسي آثار و اثرات ژاك لاكان

[Dreamy Girl 6,672]

بررسي آثار و اثرات ژاك لاكان

 

 

 

نويسنده: شون هومر

مترجمان: محمدعلي جعفري، سيدمحمد ابراهيم طاهائي

 

 

 

 

 

لاكان در دوران زندگي خود تنها يك كتاب منتشر كرد- مكتوبات Écrits ( Paris: Editions du Seuil,1996 ) و بر ويرايش اولين سمينارهايش نظارت كرد- Le Seminaire de Jacques Lacan, Livre XI: Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse ( Paris: Editions du Seuil, 1973 ). ترجمه ي انگليسي: Écrits: A Selection by Alan Sheridan ( London: Tavistock Publications, 1977 ) شامل بسياري از متون كليدي اي است: « مرحله ي آينه اي »، « كلام رم »، « ميانجي گري حرف در ناخودآگاه »، « معني فالوس » و « براندازي سوژه و ديالكتيك ميل » ، اما اين ترجمه صرفاً شامل يك سوم نسخه ي فرانسوي است. اخيراً بروس فينك ترجمه ي جديدي از اين كتاب به دست داده است ( Ècrits: A selection, New York: Norton, 2002 ) اما ترجمه ي او از كل مكتوبات در دست تدارك است. (1) ترجمه هاي پرحاشيه ي فينك بدون ترديد متون معيار لاكان در سال هاي آتي خواهد بود، اما در حال حاضر همه ي ارجاعات در كتاب مقدماتي پيش رو از نسخه ي شريدان است.

لاكان هنگام انتشار مكتوبات 65 ساله بود و كتاب مذكور متني مقدماتي نيست بلكه مجموعه ي يك عمر تدريس و تجارت باليني اوست. هر مقاله حاوي تلميحات و ارجاعات بسيار است كه براي فهم ايده هاي لاكان به تجزيه و تحليل نياز دارد. براي مثال، مقاله ي « مرحله ي آينه اي » تنها 7 صفحه است و « دلالت فالوس » 9 صفحه، اما هر كدام از اين مقالات به خلق آثاري در مقام توضيح، انتقاد و كاربرد منجر شده اند. از نظر من، بهترين راه براي مطالعه ي آثار لاكان خواندن سمينارها و گزيده هاي همراهي است كه انتشارات SUNY منتشر كرده است ( بخش « آثاري درباره ي ژاك لاكان » را در ادامه ببيند ). تجربه ي خواندن سمينار مسلماً تجربه اي نامعمول است. هر سمينار شامل تقريباً 25 سخنراني از گردهمايي هاي دو هفته يك بار است ( گرچه در آخرين سال ها كه لاكان نظريات خود را با فرمول هاي رياضي بيان مي كند كوتاه تر مي شوند ). با آن كه قرار است هر سمينار ادامه ي سمينار هفته ي قبل باشد اما ارتباط مطالب معمولاً جزئي و ناچيز است. خواندن سمينارها برخلاف مكتوبات دشوار نيست، اما پيگيري رشته ي پيوندها و ارتباطاتي كه لاكان برقرار مي كند همچنان دشوار است. لاكان معمولا با نمايشي كرداري، كل مباحث را در لحظات آخر جمع بندي مي كند و به طرزي خيره كننده صورت بندي واضح و مفهومي از مطالب مورد بحث به دست مي دهد. بنابراين، با وجود اين كه ممكن است سمينار گيج كننده به نظر آيد، اما همواره ارزش پيگيري دارد. در حال حاضر براي آغاز، مطالعه ي سمينارهاي 2، 7 و 11 مناسب است.

( 1975 ) Le Séminaire, Livre I: Les écrits techniques de Freud, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Seminar of Jacques Lacan, Book I: Freud's Papers on Technique, 1953-1954, ed. J.-A. Miller, trans. J. Forrester, Cambridge Cambridge: Cambridge University Press, 1988 ).

اين سمينار احتمالاً جاذبه ي بسيار كمي براي دانشجويان علوم انساني و علوم اجتماعي دارد، چرا كه درباره ي موضوعاتي از قبيل روش هاي روانكاوي است. مقالات فرويد در باب روش ( جلد 12 ويراست معيار ) در Penguin Freud Library از قلم افتاده است، زيرا مخاطب آن روانكاوان هستند. سمينار لاكان به موضوعاتي درباره ي سازوكارهاي مقاومت و دفاع، واپس زني، ميل و انتقال مي پردازد. كتاب اول شامل صورت بندي اوليه ي امر خيالي لاكان و انتقاد او از مكتب روانكاوي روابط موضوعي ( Object Relation ) است.

-( 1978 ) Le Séminaire, Livre II: Le moi dans la theorie de Freud et dans la technique de la psychanalyse, 1954-1955, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Seminar of Jacques Lacan, Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis, 1954-1955, ed. J.-A. Miller, trans. S. Tomaselli, Cambridge: Cambridge University Press, 1988 ).

سمينار دوم درباره ي « فراسوي اصل لذت » فرويد است- متني محوري در كل دوران فعاليت حرفه اي لاكان. اين سمينار شامل صورت بندي اوليه ي نظام نمادين و مدار كلام [ يا مدار گفتار ] است. لاكان به كاوش در مفهوم تكرار نزد فرويد و چگونگي ساخته شدن سوژه درون زنجيره ي دلالت مي پردازد. اين سمينار همچنين شامل نسخه ي كوتاه اوليه اي از مقاله ي نامه ي ربوده شده و تأملاتي نسبتاً عجيب درباره ي زبان و سيبرنتيك يا [ فرمان شناسي ] است.

-( 1981 ) Le Séminaire, Livre III: Les psychoses, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Seminar of Jacques Lacan, Book III: The Psychoses 1955-1956, ed. J.- A. Miller, trans. R. Grigg, London: Routledge, 1993 ).

تنها بخش اول اين سمينار مشخصاً به روان پريشي و مسائل مربوط به آن مي پردازد. بخش دوم كتاب درباره ي هيستري، رابطه ي ميان دال و مدلول و سرانجام مسائل مربوط به استعاره و مجاز مرسل است. اين سمينار همچنين شامل صورت بندي هاي اوليه مفاهيم نام پدر و فالوس است.

-( 1986 ) Le Séminaire, Livre VIIl L'ethique de la psychanalyse, 1959-1960, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Seminar of Jacques Lacan, Book VII: The Ethics of Psychoanalysis 1959-1960, ed. J.-A. Miller, trans D. Porter, London: Routledge, 1992 ).

اين سمينار در اشاعه ي گسترده تر ايده هاي لاكاني در علوم انساني و علوم اجتماعي نقش تعيين كننده داشته است و مرجع ثابت ژيژك و منتقدان فمينيست است. سمينار شامل تنها مورد اشاره ي لاكان به das Ding [ چيز ] است و تأملات او درباره ي والايش و ژوئيسانس را در بر مي گيرد. اين سمينار احتمالاً به خاطر بحث لاكان درباره ي تراژدي يوناني باستاني سوفوكل، آنتيگونه، بسيار مشهور است، كه در آن لاكان يكي از نافذترين تعاريف خود را از عمل اخلاقي - « ميدان ندادن به ميل فرد » - و جنسيت زنانه در مناسبت با ادبيات عشق با وقار مطرح مي كند. سميناري است آسان فهم و خواندن آن ضروري است.

-( 1973 ) Le Séminaire de Jacques Lacan, Livre XI: Les quatre concepts fondamentaux de la psychanalyse, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Four Fundamental Concepts of Psycho-Analysis, ed. J.-A. Miller, trans. A. Sheridan, London: Hogarth Press, 1977; reprinted Harmondsworth: Penguin Books, 1979, and with a new introduction by D. Macey, 1994 ).

اين سمينار متن فشرده و دشواري دارد، اما بي ترديد سمينار اساسي دوران فعاليت حرفه اي لاكان و سميناري است كه بارها آن را خواهيد خواند. بي اندازه غني است، انباشته از ايده ها و صورت بندي هاي لاكان در نيمه ي دوم فعاليت حرفه اي اش، لاكان در برخي مفاهيم بنيادي روانكاوي از جمله ناخودآگاه، انتقال، رانه و سوژه ميان آراي خود و فرويديسم ارتدوكس يا متعارف فرق مي گذارد و او از نو بسياري از مفاهيم اوليه را صورت بندي مي كند و به تفصيل به آن چيزي مي پردازد كه اكنون تحت عنوان روانكاوي لاكاني مي شناسيم. از همه مهم تر، لاكان بر محوريت « رانه » به عنوان وجه تمايز روانكاوي اصرار مي ورزد. او درك خويش از سوژه، از سوژه ي دال گرفته تا سوژه ي رانه، را از نو صورت بندي مي كند و اصطلاحاتي را به جاي برخي از اصطلاحات زبان شناختي مي نشاند، مثلاً به جاي استعاره و مجاز مرسل از بيگانه شدگي و جداسازي استفاده مي كند. لاكان همچنين مفهوم ابژه ي كوچك a را - به عنوان ابژه - علت ميل و پسمانده ي امر واقع - در مناسبت با شكاف ميان چشم و نگاه خيره بسط مي دهد. سرانجام، سمينار مفهوم انتقال را به عنوان رابطه با « سوژه اي كه فرض مي شود مي داند » گسترش مي دهد.

( 1975 ) Le Séminaire, Livre XX: Encore, 1972-1973, Paris: Editions du Seuil ( English version, The Seminar of Jacques Lacan, Book XX: Encore, On Feminine ***uality, The Limits of Love and Knowledge, 1972-1973, ed. J.-A. Miller, trans. B. Fink, New York: Norton, 1998 ).

سمينار 20 اثر عمده ي لاكان درباره ي جنسيت زنانه است. او به ويژه موضوع ميل زنانه را پيش مي نهد كه در نظريه ي اوليه اش درباره ي فالوس وجود نداشت. اين سمينار مختصر است و فقط شامل يازده سخنراني است كه بسياري از آن ها نسبتاً معماگونه و گزين گويانه است اگر به همراه بحث عشق باوقار در سمينار 7 و صورت بندي ژوئيسانس و رانه در سمينار 11 خوانده نشود. سمينار 20 اين ايده را بسط مي دهد كه « زن وجود ندارد » و زن « نا-تمام » است، اما همچنين به فراسوي مباحث جنسيت زنانه نظر مي كند تا ارتباط ميان ژوئيسانس و عشق و نيز ايده ي ژوئيسانس به عنوان حد نهايي دانش بشري را بررسي كند.

آثاري درباره ي ژاك لاكان

پيش تر اشاره كردم كه بهترين راه مطالعه ي آراي لاكان خواندن مجموعه اي از گزيده هاي سمينارهاي اصلي است كه در چند سال گذشته منتشر شده است. اين مجلدات را بايد نه به جاي سمينارها بلكه موازي با آن ها خواند، به ويژه از آن جا كه كتاب هاي مذكور به اين معنا كه شرح نظام مندي از سمينارها به دست دهند « گزيده » محسوب نمي شوند بلكه مجموعه هايي از مقالات هستند كه مضامين محوري هر سمينار را تشريح مي كنند. اين مجموعه ها در قالب انتشار سمينارهايي آغاز شد كه روانكاوان لاكاني برجسته در واكنش به چيزي كه از آن به سوء فهم لاكان در دانشگاه هاي انگليسي-آمريكايي تعبير مي كردند به زبان انگليسي در پاريس برگزار كردند. بايد توجه كرد كه اين مجموعه ها خوانشي « ارتدوكس » از لاكان به دست مي دهند و اغلب شامل صورت بندي بازانديشانه ي آراي لاكان از منظر كار متأخر او هستند. اين مجموعه ها شامل برخي از موجزترين و قابل فهم ترين درآمدها- و در عين حال چند درآمد مبهم - بر مفاهيم لاكاني اند كه در حال حاضر به زبان انگليسي در دسترس است.

Feldstein, R., Fink, B. and Jaanus, M. ( eds ) ( 1995 ) Reading Seminar XI: Lacan's Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, New York: SUNY Press.

اين مجموعه با مقدمه ي ميلر آغاز مي شود، كه بافت يا زمينه را ترسيم مي كند، و با مقاله ي لاكان، « موقعيت ناخودآگاه » ، ( 1964 ) پايان مي يابد ( بنگريد به 1995 ). مقالات اريك لورنت درباره ي « بيگانه شدگي و جداسازي » تا حدي گيج كننده است اگر خواننده با برخي مفاهيم لاكاني آشنا نباشد؛ اما درآمدهايي سودمند است. دو مقاله ي سولر درباره ي « سوژه و ديگري بزرگ » مانند همه ي نوشته هايش موجز و قابل فهم است. مقالات ماري-هلن بروس درباره ي رانه نيز به روشن كردن اين مفهوم دشوار كمك مي كنند. خوانش سمينار 11 همچنين تأكيد فرهنگي شديدي دارد. بخش « نگاه خيره و ابژه ي a » مقدمه ي خوبي درباره ي مفاهيم مذكور دارد كه آنتونيو كويينت آن را نوشته است، و با مجموعه اي از كاربردهاي مفاهيم به قلم ريچارد فلدشتاين ( ادبيات )، هانژو برِسُم و رابرت سميوئلز « هنر » و ژيژك ( فيلم ) ادامه مي يابد. بخش مربوط به مباحث باليني به دو مقاله از آن دونان درباره ي موضوع بحث انگيز « پايان » روانكاوي اختصاص دارد.

Feldstein, R., Fink, B. and Jaanus, M. ( eds ) ( 1996 ) Reading Seminars I and II: Lacan's Return to Freud, New York: SUNY Press.

سبك اين مجلد مانند مجلد اول است، با سه مقدمه ي كوتاه درخشان از ميلر كه سمينارهاي اوليه ي لاكان و سوگيري فلسفي او را با نظر به بافت يا زمينه تحليل مي كنند. در ادامه، مقالات روشن و موجز كولت سولر درباره ي امر نمادين، انتقال و تفسير آمده است. كتاب مذكور حاوي مقالاتي درباره ي امر خيالي و امر واقع و نيز عقده ي اديپ، سوژه و ديگري بزرگ و دِين لاكان نسبت به لوي- استروس است. بخشي درباره ي چشم اندازهاي باليني وجود دارد كه مباحثي از قبيل هيستري، وسواس، تمايل به تغيير جنسيت، يادگارپرستي و انحراف را مطرح مي كند. در اين جلد، دلالت هاي ضمني فرهنگيِ ايده هاي لاكاني تنها به نحو جنبي در مقاله ي ماري يانوس، « تمدن نفرت »، مقاله ي فينك درباره ي زمان منطقي، مقاله ي وينسنته پالومرا درباره ي اخلاق و بحث ژيژك درباره ي هگل و لاكان بررسي مي شود. خوانش سمينارهاي 1 و 2 با اولين ترجمه ي انگليسي مقاله ي لاكان درباره ي رانه ي فرويد و ميل روانكاو و به همراه يادداشتي از ميلر به پايان مي رسد.

Barnard, S. and Fink, B. ( eds ) ( 2002 ) Reading Seminar XX: Lacan's Major Work on Love, Knowledge, and Feminine ***uality, Albany, New York: SUNY Press.

اين كتاب آخرين مجلد مجموعه ي ياد شده است و تا حدي با دو مجلد قبلي تفاوت دارد، چرا كه شامل مقدمه اي از ميلر يا ترجمه اي از مقالات لاكان نيست. با وجود اين، به نام هاي آشناي سولر با مقالاتي درباره ي « هيستري در كلام علمي » و تفاوت جنسي؛ فينك با مقاله ي « دانش و ژوئيسانس »؛ و ژيژك با مقاله ي « امر واقع تفاوت جنسي » و نيز به مقاله ي رناتا سالِكل با عنوان « اضطراب هاي عشق » و مقاله ي پل و رهاگه با عنوان « پاسخ لاكان به بن بست كلاسيك ذهن/ جسم » بر مي خوريم. اين مجموعه، كه شايد بازتاب ايجاز سمينار تكرار لاكان است، تنها شامل نه مقاله است كه چندتاي آن ها بسيار مختصرند، اما به همراه مقدمه ي درخشان سوزان بارنرد، نوشته هايي ضروري براي تمام كساني فراهم آورده است كه خواهان فهم اين سمينار پايانيِ فرار و گيج كننده اند.

درآمدهايي در معرفي لاكان

در بيست سال گذشته درآمدهاي پرشماري درباره ي لاكان از چشم اندازهاي گوناگون، در رشته هاي متفاوت و با همدلي هاي گوناگون منتشر شده است. در اين جا صرفاً به درآمدهاي غيرباليني اي اشاره مي كنم كه آن ها را در فهم لاكان بسيار مفيد يافته ام. براي كتاب شناسي مفصل لاكان كتاب زير را ببينيد.

Michael Clark ( 1998 ) Jacques Lacan: An Annotated Bibliography, New York: Garland, 2 vols.

Benvenuto, B. and Kennedy, R. ( 1986 ) The Works of Jacques Lacan: An Introduction, New York: St Martin's Press.

اين كتاب اكنون ديگر درآمدي نسبتاً قديمي محسوب مي شود، اما به عنوان مقدمه اي فصل به فصل بر منتخب انگليسي مكتوبات هنوز مفيد است و از اغلب درآمدهاي دهه ي هشتاد بهتر است. كتاب بسيار روشن و قابل فهم است و نويسندگان آن، مانند روانكاوان، هيچ گاه وسوسه ي فروكاستن همه ي آراي لاكان را به زبان در سر نداشته اند. كتاب فصلي پاياني درباره ي تكرار دارد. اگر از پيش چيزي درباره ي لاكان نخوانده ايد، اين كتاب براي شروع مناسب و بهتر از اغلب كتاب هاي ديگر است.

Evans, D. ( 1996 ) An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, London: Routledge.

اونز در اين كتاب با تحليلِ ناظر به بافت و زمينه و ردگيري پيچ و خم هاي مفاهيم عمده ي لاكاني چيزي بيش از فرهنگي ساده به دست مي دهد. اين كتاب اثري اساسي و مرجع براي همه ي كساني است كه لاكان مي خوانند. (2)

Fink, B. ( 1995 ) The Lacanian Subject: Between Language and Jouissance, Princeton, NJ: Princeton University Press.

مقدمه ي فينك به هيچ وجه آسان فهم نيست، اما بهترين مقدمه درباره ي لاكان است كه در حال حاضر وجود دارد. كتاب از چهار بخش تشكيل مي شود و تلقي لاكان از ساختار، سوژه، ابژه و روانكاوي به عنوان نوعي كلام [ يا گفتار ] را به بحث مي گذارد.

Nobus, D. ( 1998 ) Key Concepts of Lacanian Psychoanalysis, London: Rebus Press.

مظنونان هميشگي در اين مجموعه حضور دارند، از جمله فينك با مقاله اي درباره ي چهار كلام لاكان و ژيژك با مقاله اي درباره ي فانتزي. كتاب فصول آسان فهمي دارد، شامل مقالاتي از ورهاگه درباره ي سوژه ي لاكاني، نوباس درباره ي مرحله ي آينه اي و لوك تِرستِن درباره ي ايده هاي متأخر و تا حدي ديوانه وار لاكان درباره ي گره برّومئي ( Borromeah knot ) و نيز مقاله ي ديلن اونز درباره ي اخلاق لاكاني. راسل گريگ مقاله اي درباره ي ( foreclosure ) و كاترين ليبرشت نيز مقاله اي درباره ي ميل و روانكاو دارد. هر كدام از مقالات بسط ايده هاي محوري مذكور را از آراي متقدم لاكان تا آراي متأخر او پيگيري مي كند. (3)

Roudinesco. E. ( 1993 )Jacques Lacan: Esquisse d'unevie, histoire d'un systeme des pensée, Paris: Librairie Arthème Fayard ( English version, Jacques Lacan: An Outline of a Life and a History of a System of Thought, trans. B. Bray, Cambridge: Polity Press, 1999 ).

اين كتاب در اصل نسخه ي آسان فهم تري از مجلد دوم تاريخ بزرگ سه جلدي روانكاوي در فرانسه نوشته ي رودينسكو است. او معتقد است كه لاكان نابغه و در عين حال خودشيفته، مستبد و به طرز سرسختانه اي جاه طلب بود. رودينسكو در مقام فردي دانشگاهي و آموزش ديده به سهولت از توضيح ايده هاي پيچيده ي روانكاوي لاكان تا شرح زندگي خصوصيِ به همان اندازه پيچيده ي او پيش مي رود. كتاب در پانصد صفحه ظاهراً ترسناك است، اما روان و انجمن هاي متعدد روانكاوي و غيره است كه بي اندازه سودمند است. لاكاني هاي ارتدوكس از اين كتاب متنفرند.

لاكان و نظريه ي فرهنگي

Adams, P. ( 1996 ) The Emptiness of the Image: Psychoanalysis and ***ual Differences, London: Routledge.

اين مجموعه مقالات استدلالي پيگير در دفاع از كاربرد روانكاوي براي تحليل فرهنگ، و نيز فهمي لاكاني از تفاوت جنسي در برابر منتقدان فمينيست به دست مي دهد. آدامز با ايجاز و وضوح مفاهيم لاكاني ابژه ي a و امر واقع را در تحليل آثار مري كِليِ بازيگر، ارلان، هنرمند نمايشي، فرانسيس بيكنِ نقاش، فيلمِ مايكل پاول با عنوان چشم چران محله (1960 ) و بازنمايي جنسيت هاي « بديل » به دست دلا گرِيس به كار مي گيرد. اثر آدامز به هيچ وجه مقدماتي نيست، بلكه نمونه اي از چگونگي استفاده از روانكاوي لاكاني در نقد بازنمايي است.

Brooks, P. ( 1992 ) Reading for the Plot: Design and Intention in Narrative, Cambridge, MA: Harvard University Press.

اين مجلد حاوي مقاله ي كلاسيك بروكس با عنوان « برنامه ي جامع فرويد: مدلي براي روايت » است. بروكس « فراسوي اصل لذت » فرويد را مدلي از ساخت روايتي براي بسط مدلي پويا از روابط خواننده و متن يا آنچه « شهوت شناسي متن » مي نامد تلقي مي كند. آن گاه اين مدل را در خوانش متون استاندال، ديكنز، فلوبر، كنراد و فاكنر به كار مي گيرد. بروكس همچنين مطالعه ي موردي « گرگ مرد » فرويد را به عنوان متن مدرنيستي نمونه واري قرائت مي كند.

Copjec, J. ( 1994 ) Read My Desire: Lacan Against the Historicists, Cambridge, MA: MIT Press.

كوپيك در اين مجموعه ي پرابهت اما گاهي بسيار دشوار نقد پيگيري از تصورات ميشل فوكو درباره ي گفتمان و تاريخ گرايي به دست مي دهد. اين كتاب حاوي بسياري از مقالات مشهور كوپيك است از جمله « سوژه ي راست روان. (4) نظريه ي فيلم و تلقي لاكان »، كه آن دريافت سوژه را كه نظريه ي فيلم اختيار كرده است به مبارزه فرا مي خواند، و « جنس و كشتن خرد از روي ترحم »، كه خوانش جوديت باتلر از لاكان و ساختمان گفتماني جنس را نقد مي كند.

Cowie, E. ( 1997 ) Representing the Woman: Cinema and Psychoanalysis, London: Macmillan.

كتاب كووي در چهارصد صفحه متن فشرده مقدمه اي ساده بر نظريه ي فيلم لاكان محسوب مي شود، اما كووي در اين حوزه از زمان شكل گيري آن كار كرده است و اين كتاب آثار او در طي سه دهه را گردهم آورده است. كتاب به معناي دقيق كلمه مباحث محوري نظريه ي روانكاوانه ي فيلم را از نظريه هاي آپاراتوس ( ابزار ) در دهه ي هفتاد تا مباحث كنوني درباره ي فانتزي، ابژه ي a و امر واقع در بر مي گيرد. كووي همواره به دنبال يافتن ريشه هاي ايده هاي لاكاني در آراي فرويد است و در عين حال مثال هايي از تحليل فيلم به دست مي دهد. كتاب مزبور كتابي نيست كه فرد بنشيند و يك نفس آن را بخواند، اما خواندن آن براي فهم شكل گيري و بسط نظريه ي روانكاوانه ي فيلم ضروري است.

Derrida, J. ( 1987 )The Post Card: From Socrates to Freud and Beyond, trans. A. Bass, Chicago, IL: University of Chicago Press.

خوانش دريدا از « فراسوي اصل لذت » فرويد شاهكاري مسلم است؛ اين اثر قطعه ي درخشاني از تحليل متن است. اين كتاب همچنين حاوي پيگيري ترين درگيري دريدا با لاكان، « عرضه كننده ي حقيقت » است، كه در آن جا او نشان مي دهد كه آنچه در سمينار پو مطرح است در واقع معناي فالوس و معماي جنسيت زنانه است. اين كتاب معرف دريدا در اوج قدرت اوست.

Grosz, E. ( 1990 ) Jacques Lacan: A Feminist Introduction, London: Routledge.

متن گروس سال ها درآمد معيار براي آشنايي با مفهوم تفاوت جنسي در نظريه ي لاكان بوده است. لاكاني هاي ارتدوكس اغلب آن را باعث و باني سوء فهم لاكان در دانشگاه هاي انگليسي - آمريكايي مي دانند. كتاب روشن و قابل فهم است و مي توانيد با آن كنار بياييد.

Muller, J.P. and Richardson, W.J. ( eds ) ( 1988 ) The Purloined Poe: Lacan, Derrida, and Psychoanalytic Reading. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.

اين مجموعه ي جذاب مقالات مباحثه ي ميان دو غول نظريه ي پساساختارگرا، لاكان و ژاك دريدا، را گرد آورده است. اين كتاب با داستان كوتاه پو، نامه ي ربوده شده، آغاز مي شود و با سمينار لاكان در باب پو و سپس نقد دريدا از لاكان ادامه مي يابد. كتاب مزبور همچنين شامل مطالب پربارِ حاصل اين مباحثه و به ويژه ارزيابي درخشان باربارا جانسون، « چارچوب مرجع: پو، لاكان، دريدا » است. اين مجموعه نقطه ي آغاز اساسي براي فهم رابطه ي پيچيده ي روانكاوي و « واسازي » دريدايي است.

Parkin-Gounelas, R. ( 2001 ) Psychoanalysis and Literature: Intertextual Readings, London: Palgrave.

كتاب پاركين- گونلاس دقيقاً لاكاني نيست، اما بر بسياري از متون اين حوزه كه بر مثال هاي ادبي تكيه دارند ترجيح دارد. پاركين-گونلاس به كاوش در مفاهيمي چون مرحله ي آينه اي، امر نمادين، حقارت، هيستري، نقاب، ابژه ي كوچك a و رانه ي مرگ در آثار نويسندگاني به تنوع جان ميلتون، جرج اليوت، ويرجينيا ولف، برام استوكر و سيلويا پلات مي پردازد. كتاب مزبور درآمدي فوق العاده بر چگونگي خواندن متون به طرز روانكاوانه است.

Rabaté, J. -M. ( 2001 ) Jacques Lacan, London: Palgrave.

راباته قصد عرضه ي خوانش هايي لاكاني از متون ندارد، بلكه جوياي بنياد نهادن و تثبيت نظريه ي ادبي لاكان است. او خوانش لاكان از نويسندگاني خاص، از شكسپير، پو، آندره ژيد و ماركي دوساد گرفته تا جيمز جويس، و نيز نوشته هايش را درباره ي تراژدي و عشق باوقار بررسي مي كند. كتاب مزبور راهنماي بسيار مفيدي براي خوانش لاكان از ادبيات است و كتاب شناسي مفصلي همراه با توضيح در پايان دارد.

Rose, J. ( 1996 ) ***uality in the Field of Vision, London: Verso.

شايد مقالات گردآوري شده در اين كتاب امروز از مد افتاده به نظر رسد، اما بسياري از مداخله ها و ميانجي گري ها ميان روانكاوي، فمينيسم و سياست در كتاب حاضر، متوني دوران ساز هستند. رز همواره تيزبين و پربصيرت است و براي فهم چگونگي بسط نوع خاصي از سياست روانكاوانه ي فمينيستي بايد متون مزبور را خواند.

Vice, S. ( ed. ) ( 1996 ) Psychoanalytic Criticism: A Reader, Cambridge: Polity Press.

اين مجموعه ي مفيد مقالات شامل قطعاتي از روانكاوان و نيز برخي از آثار بسيار مهم نقد روانكاوانه ي معاصر است. پيتر نيكولز كتاب محبوب اثر توني موريسون را با معيار مفهوم Nachträglichkeit فرويد به معني « كنش معوق »، به شكلي نمونه وار تفسير مي كند. همچنين، وايس به طرز مفيدي، تحليلي ناظر به بافت و زمينه درباره ي قطعات مذكور به دست مي دهد.

Wright, E. ( 1999 ) Speaking Desires Can Be Dangerous: The Poetics of the Unconscious, Cambridge: Polity Press.

اين كتاب با ديگر آثار نقد روانكاوانه از اين لحاظ تفاوت دارد كه رايت هم دلمشغول متون ادبي و هم دلمشغول متون باليني است. او در مقام روانكاوي آموزش ديده، ادبيات و فيلم شكسپير، رابرت كووِر، كيسلوفسكي- را با ديدي باليني، و به عنوان منتقد ادبي مطالب باليني - فرويد، لاكان، كريستوا، بيون - را با ديدي ادبي مي خواند. فصل « كلام چيست؟ » مقدمه ي خوبي بر ايده ي لاكاني كلام است كه احتمالاً براي شما نيز جذاب خواهد بود.

Žižek, S. ( 1992 ) Looking Awry: An Introduction to Jacques Lacan Through Popular Culture, Cambridge, MA: MIT Press.

از ميان كتاب هاي پر شمار ژيژك ( حداقل دو كتاب در سال ) انتخاب يكي دشوار است. ابژه ي والاي ايدئولوژي ( 1989 ) شامل اغلب ايده هاي تمام عيار اوست، و درنگ كردن بر سر امر منفي (5) ( 1993 ) تأملاتي پيگير در زمينه هاي فلسفي، سياسي و روانكاوانه است، اما كژنگريستن بي ترديد محبوب ترين و قابل فهم ترين اثر مكتوب اوست. بخش اول كتاب شرح روشن و شفاف مفاهيم لاكاني از جمله فانتزي، ابژه ي كوچك a و امر واقع است. بخش دوم تحليل لاكاني درخشاني از سينماي هيچكاك است، و بخش سوم نقدي بر پسامدرنيته است. كتاب مزبور درآمدي بسيار سرگرم كننده درباره ي لاكان است و احتمالاً شما را در تمام عمر هواخواه ژيژك خواهد كرد.

Žižek, S. ( 2001 ) The Fright of Real Tears: Krzysztof Kieslowski Between Theory and post-Theory, London, BFI Publishing.

ژيژك در اين كتاب از نظريه ي لاكاني فيلم، آن چنان كه جون كوپيك و خودش آن را به كار مي بندند، و در شاخه ي مطالعات فيلم به شدت مورد انتقاد بوده است به طرز پرشوري دفاع مي كند. او به طرز متقاعد كننده اي نشان مي دهد كه چگونه بسياري از انتقادهاي صورت گرفته نسبت به مطالعات لاكاني فيلم بر مبناي مجموعه اي از تحريفات ايده هاي لاكاني استوار است، و آن گاه آثار كارگردان لهستاني، كيسلوفسكي را در كنار آثاري ديگر بررسي مي كند. اين كار منتقدان او را در حوزه هاي سينما قانع نمي كند، اما تعدادي از مفاهيم كليدي مانند « بخيه » ( suture ) و « سنتوم » ( sinthome ) را وضوح مي بخشد. (6)

پايگاه اينترنتي

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

com

نشريه ي اينترنتي lacanian ink برخي از جذاب ترين و روزآمدترين آثار حوزه ي مطالعات لاكاني معاصر را به دست مي دهد.

پي نوشت ها :

1.اين ترجمه به پايان رسيده است:

Jacques Lacan and Bruce Fink, Ecrits: The First Complete Edition in English, W.W.Norton & Co., 2007.-م.

2.ترجمه ي فارسي: ديلن اونز، فرهنگ مقدماتي اصطلاحات روانكاوي لاكاني، ترجمه ي مهدي رفيع و مهدي پارسا، تهران، گام نو، 1386.-م.

3.لاكان از واژه ي foreclosure در ترجمه ي اصطلاح Verwerfung فرويد استفاده مي كند. او در سال 1954 با خوانش سرگذشت « گرگ مرد »، بيمار مشهور فرويد، Verwerfung را به ساز و كار خاص روان پريشي ربط داد كه در آن جزوي از نظام نمادين بيرون انداخته مي شود گويا كه هيچ گاه وجود نداشته است. لاكان با تفكيك سه مفهوم پدر واقعي، پدر خيالي و پدر نمادين، روان پريشي را به غياب پدر نمادين نسبت مي دهد. در حقيقت، نام پدر با نظام نمادين فرد روان پريش تلفيق نمي شود و حفره اي در زنجيره ي نمادين پديدار مي گردد. در چنين وضعي نه استعاره ي پدر در كار است نه دلالت فالوس. لاكان در سال 1956 در ترجمه ي verwerfung واژه ي forclusion را پيشنهاد كرد. بايد دقت كرد كه اصطلاح طرد ( Verwerfung ) به معني واپس زني ( Verdrägung ) يا نفي ( Verneinigung ) يا برون افكني ( Vorsprung ) نيست، چرا كه در اين حالت جزو طرد شده در ناخودآگاه دفن نمي شود، بلكه از آن اخراج مي شود. واپس زني متضمن روان نژندي و طرد متضمن روان پريشي است.-م.

4.Orthopsychic: اصطلاحي كه گاستون باشلار در اشاره به تفكر علمي به كار مي برد كه نهادهاي علم آن را ايجاد مي كنند. اين اصطلاح به شخصيت يا روح آرماني يا اگوي آرماني در روانكاوي ربط دارد. در هنر‍ِ ترسيم چهره به نمونه هاي فراواني از سوژه هاي راست روان بر مي خوريم، سوژه اي كه گويا مي تواند از خود فراتر رود و خويشتن را به چشم ابژه بنگرد، مانند نگاه خيره. در اين وضعيت، تصوير، حالت ابژه شده ي سوژه را نشان مي دهد. به قول بارت در اتاق روشن: « او نه سوژه است و نه ابژه، بلكه سوژه اي است كه ابژه شده است. » براي اطلاع بيش تر به كتاب بسيار جذاب زير نگاه كنيد [ -م. ]:

Harry Berger Jr., Fictions of the Pose: Rembrandt Against the Italian Renaissance, Stanford University Press, 2000.

5.Tarrying with the Negative

6.ترجمه ي فارسي: اسلاوي ژيژك، وحشت از اشك هاي واقعي: كريستف كيسلوفسكي بين نظريه و مابعد نظريه، ترجمه ي فتاح محمدي، تهران، نشر هزاره ي سوم، 1388.-م.

منبع مقاله :

هومر، شون، (1390)؛ ژاك لاكان، ترجمه: محمدعلي جعفري، محمدابراهيم طاهائي، تهران، نشر ققنوس، چاپ دوم