خودرو‌سازان ايراني پشت چراغ قرمز

[ramtinteymouri 203]

چند سالي است كه صنعت خودرو ايران از نظر ميزان توليد در بين 20 كشور توليد‌كننده خودرو قرار گرفته است به‌طوري‌كه اكنون برخي دست‌اندركاران صنعتي كشور گمان مي‌كنند طي چند سال آينده مي‌توانيم به يكي از قدرت‌هاي صنعت خودرو جهان تبديل شويم

اما بررسي آمار توليد خودرو در كشورهاي مختلف جهان بيانگر غيرواقعي‌بودن اين نگرش است. طبق آمار انجمن جهاني خودرو‌سازان از ميزان توليد خودرو در كشورهاي مختلف جهان طي سال 2008 ميلادي، ايران با توليد يك ميليون و 51 هزار خودرو رتبه شانزدهم را بين كشورهاي خودرو‌ساز دنيا به‌دست آورده گرچه براساس اين آمار، ميزان توليد خودرو در كشورمان حدود 300 هزار دستگاه از آمار اعلام شده توسط وزارت صنايع ايران كمتر است.

 

براساس آمار انجمن جهاني خودرو‌سازان، جايگاه نخست در صنعت‌ خودروسازي به كشور ژاپن با توليد سالانه 5/11ميليون خودرو اختصاص داشته(بيش از 11 برابر ايران ) و پس از آن چين با توليد 9ميليون و 345 هزار دستگاه، آمريكا با توليد سالانه 8 ميليون‌و 705 هزار و آلمان با توليد 6 ميليون و 42 هزار دستگاه خودرو رده‌هاي دوم تا چهارم را به‌خود اختصاص داده‌اند. اين آمار نشان مي‌دهد چين در زمينه ميزان توليد خودرو هم آمريكا را پشت سر گذاشته و به رده دوم صعود كرده است. همچنين توليد خودرو در آمريكا نيز حدود 20 درصد نزول كرده است.

 

كشور كره‌جنوبي نيز كه همزمان با كشورمان پاي به عرصه صنعت خودرو گذاشته با توليد سالانه 3 ميليون و 806 هزار دستگاه خودرو در مكان پنجم اين رتبه‌بندي قرار گرفته است. طبق اين آمار، خودرو‌سازان جهان طي سال 2008 حدود 70 ميليون خودرو توليد كرده‌اند كه سهم ايران چيزي در حدود 5/1 درصد اين آمار است. بررسي آمار ميزان توليد خودرو در جهان بيانگر آن است كه ايران با توليد سالانه يك ميليون دستگاه خودرو كه فناوري بيش از 80درصد آن نيز حداقل به 20 سال قبل باز مي‌گردد، شانزدهمين كشور توليدكننده خودرو در جهان است.

 

چشم‌انداز خودرو‌سازان

 

براساس برنامه‌ريزي‌هاي وزارت صنايع و سازمان گسترش كه از چند سال پيش انجام شده، ايران با بازاريابي در خاورميانه، شمال آفريقا، آسياي ميانه و شرق اروپا در خوشبينانه‌ترين حالت مي‌تواند 2ميليون خودرو توليدكند كه از اين ميزان يك ميليون خودرو صادر و يك ميليون ديگر را نيز در بازار داخلي به فروش رساند. تحقق اين هدف نيز در شرايطي ممكن است كه همكاري ايران در فضاي آرام سياسي با شركت‌هاي بزرگ خودرو‌سازي، جهت توليد مشترك افزايش يافته و هر سال حداقل 10درصد رشد توليد داشته باشيم اما رشد توليد صنعت خودرو در 2 سال گذشته از سوي انجمن جهاني خودرو‌سازان حدود 5درصد گزارش مي‌شود. جالب‌تر آنكه هر سال نيز وضعيت ايران از نظر رشد توليد، روند نزولي داشته كه علت اصلي آن نيز محدود بودن ظرفيت بازار ايران به يك ميليون دستگاه است.

 

خودرو‌سازان براي افزايش توليدات خود بايد به فكر يافتن بازارهاي جديد باشند و براي حضور در بازار‌هاي جهاني احتياج به كيفيت و فناوري مناسب است حال آنكه اصلي‌ترين محصول بازار خودروي ايران كه پرايد است با فناوري 20 سال قبل و با عدد منفي بيش از 300 در بخش كيفيت، توان رقابت با محصولات هم‌كلاس خود را كه توسط توليد‌كنندگان بزرگ عرضه مي‌شود، ندارد چرا كه محصولات مشابه اين خودرو با فناوري روز، 50درصد مصرف سوخت كمتر و با عدد منفي حداكثر 40 در بخش كيفيت و با قيمتي مشابه پرايد در بازارهاي جهاني عرضه مي‌شود. يا به‌عنوان نمونه سمند كه خودروي اصلي ايران خودرو براي صادرات محسوب مي‌شود، وضعيت مشابه پرايد را با محصولات هم‌كلاس خود در جهان دارد.

 

شركت‌هاي خودروسازي و رتبه‌بندي

 

خودرو‌سازان ايراني تنها در حالي مي‌توانند به صادرات يك ميليون خودرو اميدوار باشند كه با خودرو‌سازان بزرگ همكاري كرده و پايگاه منطقه‌اي آنان باشند، همان كاري كه تركيه انجام داده و مرز صادرات صنعت خودروي خود را به 500 هزار دستگاه در سال رسانده است، به‌نحوي‌كه هم‌اكنون با توليد يك ميليون و 100 هزار دستگاه خودرو رتبه 15 را در صنعت خودروي جهان در اختيار دارد. اما صنعت خودرو ايران با وجود سرمايه‌گذاري‌هاي بعضا زيان‌ده براي ساخت كارخانه‌هاي خودرو‌سازي در كشورهاي ديگر، تنها توانسته صادرات محصولاتي مانند سمند و پرايد را به عددي كمتر از 50 هزار دستگاه برساند؛ رقمي كه تنها 5‌‌درصد مجموع توليد صنعت خودرو ايران را شامل مي‌شود. گذشته از بحث كيفيت، فناوري و صادرات، در 3 سال اخير كاهش رشد توليد به‌گونه‌اي بوده كه اين شاخص از حدود 20درصد در سال 83 به 5درصد رسيده است.

 

البته غير از اين تغيير، سايپا براي نخستين بار در صنعت خودرو ايران پس از كنار زدن ايران‌خودرو با توليد 630 هزار خودروي سبك و سنگين در سال 2008 به رتبه 21 شركت‌هاي خودرو‌ساز جهان رسيده و ايران خودرو با توليد حدود 615 هزار دستگاه پس از شركت سوبارو جزو23 شركت توليد‌كننده خودرو در جهان بود. با اين روند طبق آمار انجمن جهاني خودرو‌سازان شركت تويوتا هم پس از پشت‌سرگذاشتن جنرال موتورز با توليد 9 ميليون و 237 هزار دستگاه قوي‌ترين شركت خودروسازي جهان لقب گرفت و پس از آن شركت جنرال موتورز با8 ميليون و 200 هزار دستگاه و فولكس واگن با توليد 6 ميليون و 400 هزار دستگاه خودرو در مكان‌هاي دوم تا سوم قرار دارند؛ اعدادي كه به خوبي فاصله زياد كارخانه‌هاي بزرگ خودروسازي جهان با شركت‌هاي داخلي را نشان مي‌دهند.

 

واقعيت‌هاي پيش رو

 

در اينكه صنعت خودروي كشورمان در مقايسه با شركت‌هاي بزرگ خودرو‌ساز جهاني هيچ حرفي براي گفتن دارد بحثي نيست چرا كه حتي در قياس با خودرو‌سازان شرقي مانند كره و چين نيز در شرايطي كه اين كشورها هر روز در حال افزايش و تنوع توليد و ارتقاي فناوري و كيفيت هستند ما حرفي براي گفتن نداريم. همچنين در بخش فناوري هم به غير از موتور ملي و چندين طرح مانند خودرو رانا و سمند هنوز كار چنداني صورت نگرفته است.

 

اين در حالي است كه 5‌خودرو‌ساز اول جهان هر كدام سالانه چندين برابر بيش از مجموع درآمد صنعت خودرو ايران كه 11 ميليارد دلار تخمين زده مي‌شود براي طرح‌هاي تحقيقاتي هزينه كرده و هركدام از آنها سالانه بيش از 10 مدل جديد خودرو را به بازار معرفي مي‌كنند اما در عمر 40 ساله صنعت خودروي ايران محصولات جديد خودرو‌سازان داخلي كه بتوان آن را محصول و نشان يك شركت دانست به تعداد انگشتان يك دست هم نرسيده و هزينه تحقيقات در عمر 40ساله صنعت خودرو ايران هم به اندازه هزينه يك ماه تحقيقات در صنعت خودروي ژاپن نيست.

 

با اين وجود به‌نظر مي‌رسد در چنين شرايطي در بهترين حالت و با كار فشرده و منظم و به دور از مديريت‌هاي مقطعي ايران طي 10 سال آينده نيز بتواند جزو 10كشور برتر توليد‌‌كننده خودرو نزديك شود در غير اين صورت با رشد سريع كشورهاي در حال توسعه مانند اندونزي كه در سال 2008رشد 50درصدي توليد را داشته، جايگاه كنوني خود را هم از دست خواهد داد.