آشنایی با بیماریهای مهم طیور بومی

[masi eng 47044]

مقدمه:

 

استان مازندران بدلیل داشتن آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مطلوب, شرایط بسیار خوبی را جهت پرورش طیور, از گذشته تا کنون داراست , بطوریکه پرورش طیور بومی در این دیار , قدمتی درینه پیدا کرده و امروزه نیز در بیشتر روستاها , کمتر خانه ای را می توان یافت که فاقد مرغ و خروس و یا دیگر پرندگان بومی باشد.

 

با افزایش جمعیت و تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی , پرورش طیور بومی نیز گسترش یافت و بدنبال آن میزان حساسیت این پرندگان به بسیاری از بیماریها و آلودگیها نیز افزایش یافت بطوریکه بعضی از این گونه بیماریها که حتی در گذشته مشاهده نگردید , امروزه موجب بروز خسارات فراوانی به روستائیان و پرورش دهندگان می شود لذا ضروری است تا روستائیان عزیز جهت توفیق در امر پرورش طیور بومی , موارد بهداشتی را جدی گرفته و بطور دقیق آنرا بکار ببندند.

 

بیماریهای مهم در طیور بومی

 

1 ـ بیماری نیوکاسل (ناخوشی)

 

بیماری نیوکاسل یک بیماری واگیردار و عفونی بوده و از خطرناکترین بیماریهای طیور به حساب می آید این بیماری ویروسی , می تواند در مدت زمان کوتاهی, خسارات فراوانی به مرغداریها و روستائیان وارد سازد.

 

ویروس بیماری نیوکاسل نسبت به گرمای زیاد و آفتاب شدید حساس بوده و در چنین شرایطی قادر به ادامه حیات نیست به همین علت این بیماری در فصل پائیز و زمستان ,شایع تر است و با گرم شدن هوا در بهار و تابستان از شدت بیماری و احتمال بروز آن کاسته می شود.

 

* نشانه های ظاهری بیماری

 

1 ـ بالا رفتن دمای بدن و شروع ترشحات بینی و بازماندن منقار

 

2 ـ اسهال فراوان و سبز رنگ

 

3ـ ایجاد مشکل در سیستم تنفسی به همراه کج کردن گردن

 

4ـ شنیده شدن صدایی خاص مانند سوت زدن در هنگام تنفس

 

5ـ کز کردن و از دست دادن اشتها

 

6ـ افزایش مصرف آب

 

7ـ و در مراحل طولانی تر علائم عصبی از قبیل فلج شدن ,لرزش و انحراف گردن , برگشت سر به پشت یا زیر شکم و چرخیدن و معلق زدن و افتادن

 

* پیش گیری و درمان

 

درمان بیماری نیوکاسل بسیار مشکل و امکان موفقیت در آن نیز ضعیف است, همچنین از لحاظ اقتصادی نیز درمان طیور بیمار مقرون به صرفه نیست. بنابراین تنها راه مبارزه , انجام به موقع واکسناسیون و رعایت , نکات بهداشتی زیر است:

 

1 ـ سالن و محل نگهداری طیور را باید همیشه شستشو کرده و با ضد عفونی کننده های متداول مثل آهک ضد عفونی نمود.

 

2ـ در صورت بروز بیماری ,پس از تخلیه , شستشو و ضد عفونی باید سالن را بمدت یک ماه خالی نگاه داشت .

 

3ـ لاشه های تلف شده طیور را پس از جمع آوری , در گودالی انداخته , پس از پاشیدن آهک یا پرمنگنات و یا کلر یا خاک روی آن را پوشاند.(دفن بهداشنی)

 

4ـ زمان واکسناسیون از سی روزه گی بوده و از واکسن زدن گله پس از شیوع بیماری باید خودداری کرد.

[masi eng 47044]

2ـ بیماری گامبورو

 

یکی دیگر از بیماریهای مهم طیور , بیماری گامبورو است که یک نوع بیماری ویروسی می باشد.ویروس این بیماری در برابر عوامل محیطی بسیار مقاوم است بطوریکه حتی پس از تمیز کردن کامل لانه های آلوده و انجام عملیات ضد عفونی , باز هم ویروس آن در محیط باقی مانده و در دوره های بعد , موجب بروز بیماری می گردد.ناقل ویروس این بیماری ,حشرات , بخصوص لاروسوسک می باشد.

 

در میان پرندگان ,مرغ ,خروس ,بوقلمون و اردک نسبت به این بیماری حساس ترند.میزان واگیر بودن این بیماری در حدود 100درصد و میزان تلفات آن تا 20درصد خواهد بود.

 

* نشانه های ظاهری بیماری

 

1 ـ بی اشتهایی و افسردگی 2 ـ اسهال سفید آبکی و گچی

 

3 ـ ژولیدگی پرها

 

4 ـ لرزش و زمین گیری در پرندگان مبتلا

 

 

 

* نشانه های بیماری بر روی لاشه

 

1 ـ تیره شدن رنگ عضلات ناحیه سینه

 

2 ـ وجود نقاط خونریزی بر روی عضلات سینه و ران

 

3 ـ برجسته شدن کلیه ها

 

4 ـ متورم شدن و خونریزی در عضو کیسه مانند و مدور زیر مقعد(بورس فابرسیوس)

 

 

 

* پیش گیری و درمان

 

درمان بیماری گامبورو بسیار مشکل و تقریباً غیر ممکن است. بنابراین بهترین راه آن است که با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از ضدعفونی کننده های مناسب (ترکیبات ید دار مانند بتادین – تنتورید – یا پرمنگنات دو پتاس یا پرمنگنات با فرمالین) با بیماری مبارزه کرد.

 

همچنین از نگهداری مرغهای صنعتی در کنار مرغهای سنتی خودداری کرده و از امعاء و احشاء مرغهای صنعتی برای تغذیه مرغهای سنتی استفاده نشود.

 

باد توجه داشت در صورت ابتلا طیور به بیماری , دوره بیماری باید طی شود , اما با رعایت بهداشت و تقویت غذایی طیور ,می توان تلفات را به حداقل رساند.

[masi eng 47044]

3 ـ بیماری آبله

 

آبله یک بیماری ویروسی و واگیردار در طیور وده و با مرگ و میر نز همراه است. اکثر پرندگان بومی, محلی , بخصوص مرغ ,خروس ,بوقلمون , اردک و غاز در معرض این بیماری قرار دارند.

 

 

 

* علائم بیماری

 

بارزترین نشانه این بیماری همان زخمها و تاولهایی است که بر روی اعضاء بیرونی بدن و حتی اعضاء داخلی بدن دیده می شود.

 

- در شکل پوستی , زخمها و نقاط خونریزی در نواحی گردن ,سر و اطراف منقار دیده می شود.

 

- در شکل چشمی , تاولها کوچک بر روی پلک موجب بسته شدن چشم می گردد و این امر موجب می گردد تا پرنده بدلیل ندیدن غذا گرسنه مانده و تلف شود.

 

- در شکل دیفتریک , زخمها در قسمتهای مختلف داخلی نظیر دستگاه تنفس یا گوارش موجب بسته شدن مجرای تنفسی یا گوارشی شده و نهایتاً باعث خفگی و مرگ پرنده گردد.

 

* راه انتقال بیماری

 

زخمهای پوستی حامل ویروس در پرنده بیمار , پس از مدتی خشک و کنده شده و بر روی خاک می افتد و موجب آلودگی محیط می شود.که از طریق هوا به پرندگان سالم انتقال یافته و آنها را آلوده می سازد.

 

همچنین ویروس می تواند از طریق غذای آلوده به پرندگان سالم منتقل شود.راه دیگر انتقال بیماری از طریق نیش حشرات ,بویژه شپش و کنه است , اما ویروس می تواند بطور مستقیم نیز از طیور بیمار به طیور سالم انتقال یابد.

 

* پیش گیری و درمان

 

بیماری آبله درمان خاصی ندارد و تنها رای جلوگیری از عفونت های ثانویه می توان از آنتی بیوتیک استفاده کرد و زخمها را ضد عفونی نمود. برای ضد عفونی محل زخم , می توان از محل تنتورید , بتادین , ویا پماد آنتی بیوتیک استفاده کرد و آنرا با پنبه بر روی تاول و یا زخم مالید.

 

همچنین می توان با استفاده از تزریق واکسن در نسج بال طیور , آنها را نسبت به بیماری واکسینه کرد.

[masi eng 47044]

4 ـ بیماری پاستورلوز (وبای طیور)

 

نوعی بیماری میکروبی است و به (بیماری بهداشتی) معروف است.زیرا در اثر عدم رعایت بهداشت و استفاده از آبهای جاری آلوده و لجنی منتقل می شود. گاهاض دیده شده وقتی روستایی هنگام صبح ,درب لانه را می گشاید ,با لاشه مرده تعداد زیادی از پرندگان مواحه می شود ودر اکثر این مواقع ,علت این مرگ میرهای ناگهانی و زیاد , بیماری پاستولوز است.

 

* علائم بیماری

 

- تورم و کبودی تاج و ریش های طیور

 

- بالا بودن درجه حرارت بدن و تند تر شدن تنفس

 

- اسهال و گاهی فلجی در پرندگان مبتلا که ناشی از مسمومیت حاصله از سم میکروب این بیماری است.

 

- کبودی و تیره شدن عضلات

 

 

 

* پیش گیری و درمان

 

خوشبختانه برای این بیماری درمان وجود دارد.در صورت بروز بیماری با مراجعه به دامپزشکی و ارئه لاشه پرنده تلف شده به دامپزشک ,داروی مناسب تجویز می گردد تا از تلف شدن گله جلوگیری شود. باید توجه داشت تا در طول درمان ,طیور بیمار را در محیطی محصور و بسته نگهداری نمود تا آب و دان حاوی دارو توسط پرنده مصرف شود و ضمن رعایت نکات بهداشتی از ورود طیور بیمار به جمع دیگر طیور خودداری کرد. برای پیش گیری از این بیماری نباید به طیور اجازه داد که به فاضلاب منازل و لجن دسترسی پیدا کند.

 

جایگاه طیور را باید همیشه تمیز نگهداشت و در صورت لزوم پس از شستشو ضد عفونی کرده و حداقل یک یا دوبار در هفته محوطه را آهک پاشی کرد. اما راه اساسی و مطمئن رای پیش گیری از بیمار , انجام واکسناسیون موقع طیور است.

[masi eng 47044]

5 ـ بیماری کلی باسیلوز

 

این بیماری میکروبی بوده و بیشتر در فصول سرد سال و یا مناطق سرد و پرباران شایع است.میکروب این بیماری بطور طبیعی و غیر فعال ,در روده پرندگان وجود دارد و زمانیکه بدن در اثر ابتلا به یک بیماری عیف می شود , یا زمانی که محیط پرورش نامطلوب می شود این میکروب به صورت حاد عفونی شده و موجب تلف شدن طیور می گردد.

 

* علائم بیماری

 

- وجود ترشحات غلیظ زرد رنگ داخل حفرات بینی و مجاری تنفسی

 

- شنیده شدن صدای خرخر از حنجره

 

- کز کردن و ژولیدگی پرها

 

- متورم شدن طحال و صفرا و وجود چرکهای پنیری در ناحیه شکم و ریه ها

 

 

 

* پیش گیری و درمان

 

برای درمان بیماری می توان با نظر دامپزشک , از داروهای آنتی بیوتیک استفاده کرد. اما بهترین راه همان پیشگیری است بنابراین باید :

 

جایگاه طیور را بگونه ای ساخت که رو به باد و یا به باران نباشد.

 

- لانه را همیشه تمیز نگاه داشته و گاهاً آنرا ضدعفونی نمود.

 

- محوطه لانه را هر چند وقت یکبار باید آهک پاشی کرد.

 

- ظروف آب و غذای طیور همیشه تمیز باشد.

 

- با تهویه مناسب , از تجمع گاز آمونیاک در داخل لانه جلوگیری شود.

[masi eng 47044]

6 ـ بیماریهای انگلی

 

بدلیل شرایط خاص تغذیه طیور بومی , این پرندگان نسبت به پرندگان صنعتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای انگلی هستند.غذای اصلی طیور بومی و محلی را , بقایای غذایی , حشرات, کرمها , حلزون و ... تشکیل می دهد که اکثر آنها میزبان و واسط انواع کرمها و انگل ها هستند. بعضی از این کرمها بشدت بیماریزا بوده و باعث تلفات شدیدی در بین طیور بومی می شود.

 

* علائم بیماری در طیور

 

- از میزان جنب و جوش و فعالیت طیور کم شده و چشمها بی رمق می شود.

 

- پره ها ژولیده , منقار و پاهای رنگ پریده است.

 

- اشتهای پرنده کم شده و گاهی هیچ غذایی نمی خورد و به این ترتیب , سریع لاغر می شود.

 

- لاغری مفرط لاشه که در صورت آلودگی شدید استخوان جناغ برجسته می شود.

 

* پیش گیری و درمان :

 

1 ـ در نواحی بسیار گرم و نواحی پرباران , بستر لانه باید بالاتر از سطح زمین احداث شود.

 

2 ـ محیط لانه پاکیزه و تمیز بوده و هفته ای یکبار باید محوطه را با آهک ضد عفونی کرد.

 

3 ـ دادن داروهای ضد انگلی به طیور نیز می تواند در پیش گیری از بیماری مفید باشد. بهترین سن برای اینکار 25 تا 30 روزه گی است و توصیه می شود تا هر 2 ماه یکبار این کار تکرار گردد.

[masi eng 47044]

7 ـ مسمومیت غذایی

 

توجه به سلامت و تازه بودن غذا و ظروف غذایی طیور , یکی از نکات بسیار مهم در امر پرورش طیور بومی است.

 

در بسیاری از منازل روستایی مشاهده می شود که برای کاهش هزینه ها از نان خشک جمع آوری شده برای تغذیه طیور استفاده می شود.

 

در این صورت روستائیان عزیز باید توجه داشته باشند :

 

اول آنکه از نان کپک زده و آلوده هرگز استفاده نشود.

 

دوم آنکه هر بار به مقدار نیاز روزانه , نان خشک را با آب مخلوط کرده و در اختیار پرندگان قرار داد تا به این ترتیب امکان رشد قارچها و کپک زدگی نیز از بین برود.

 

جالب است بدانید که , بیش از 200 نوع قارچ در اثر کپک زدگی پدید می آیند که دو نوع از این قارچها که در طیور بومی موجب مسمومیت شدید می شوند عبارتند از :

 

1ـ قارچ آسپر ژیلوس

 

2 ـ قارچ فوزاریوم که سم خطرناکی تولید می کند.

 

عوارض ناشی از مسمومیت های قارچی موجب سستی و بی حالی , نازک شدن پوسته تخم مرغ , کاهش سرعت رشد و افت کیفیت گوشت و افزایش تلفات گله می گردد.

[masi eng 47044]

بهداشت جایگاه:

 

جهت حفظ سلامت طیور , داشتن جایگاه یا لانه ای مناسب و بهداشتی , امری بسیار مهم و ضروری است بنابراین در تهیه جایگاه و نگهداری طیور , باید موارد ذیل را با دقت رعایت کرد.

 

1 – جهت لانه باید رو به جنوب باشد. تا نور و گرمای خورشید به اندازه کافی به لانه برسد.

 

2 – برای دور ماندن از رطوبت و آب , باید دقت کرد تا لانه رو به باران نبوده و بالاتر از سطح زمین اطراف احداث شود.

 

3 – با نصب دریچه در لانه, باید اجازه داد تا تهویه به قدر کافی در داخل لانه صورت گیرد.

 

4 – مساحت لانه مناسب با تعداد طیور موجود باشد (10 – 8 مرغ در هر متر مربع)

 

5 – لانه را از جنسی مناسب و به گونه ای ساخت که به راحتی قابل شستشو و ضد عفونی باشد.

 

6 – باید به نکات گرمایی و سرمایی لانه نیز , توجه کافی داشت بخصوص برای جوجه ها که به این مسئله حساس ترند.

 

7 – محل گردش طیور نباید مرطوب و لجنی باشد.

 

8 – جوجه های تازه متولد شده را باید تا مدت حداقل یک ماه از پرندگان بالغ دور نگهداشت.

 

9 – انواع طیور را نباید بطور یکجا نگهداری کرد. حتی المقدور مرغ, خروس را باید از اردک و غاز جدا کرد.

 

10 – لانه باید همیشه پاکیزه بوده و هر چند وقت یکبار شستشو و ضد عفون گردد.

 

11 – با آهک پاشی محوطه گردش و اطراف لانه , باید میکروبها ,انگلها و عوامل آلوده کننده دیگر را نابود کرد.

 

12 – مرغهای صنعتی را نباید در کنار طیور بومی و محلی نگهداری کرد.

[masi eng 47044]

بهداشت تغذیه:

 

1 – نباید از غداهای ماندهو کپک زده و آلوده , برای تغذیه استفاده کرد.

 

2 – از آب تمیز و عاری از آلودگی برای آشامیدن طیور استفاده شود.

 

3 – ظروف غذا و آبخوری باید همیشه تمیز باشند.

 

4 – از سبزیجات تازه ,برای تغذیه طیور استفاده شود.

 

5 – بقایای غذایی درون سفره که مورد استفاده طیور قرار می گیرد ,باید عاری از آلودگی باشد.

6 – بقایای لاشه و استخوان مرغهای خریداری شده از بیرون را پس از آب پز نمودن و پختن , برای تغذیه در اختیار طور قرار دهید و هرگز آنرا بصورت خام استفاده نکنید.