mani24 29,665 مالک اشتراک گذاری ارسال شده در 8 دی، ۱۳۹۱ [h=2]حمام علی قلی آقا – اصفهان[/h] این حمام را فردی به همین نام ساخت.بانیاین بنا علی قلی آقا از خواجگان حرم شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بوده است . با استناد به دو کتیبه موجود در مسجد علی قلی آقا ، این حمام حدود 305 سال قدمت داردودارای تزئینات و نقاشی های از سه دوره تاریخی صفوی با تلفیقی از کاشیکاری و آهکبری،نقاشی و کاشیکاری قاجار و نقاشی کوچه بازاری دوره پهلوی على قلى آقا در زمان خود (عصر صفوى) مجموعه اى دريكى از محلات اصفهان برپا كرد كه شامل بازارچه، مسجد، گرمابه، كاروانسرا، سقا خانهو ....است . از نکات بسیار مهمقرارگیری این حمام در دل یک بافت محله با عناصر متفاوت است اين گرمابه در گذشته و در زبان مردم محل به حمام دوقلو معروف بودهاست چون مانند بسيارى از حمام هاى قديم از دو بخش مختص زنان و مردان ساخته شده بود (دوحمامبزرگ و کوچک) و دو در جداگانه نيز داشت.سربينه يا بخش زنانه كوچك تر با معمارى زنانه تر و بخشمردانه بزرگ تر بوده است كه به تناوب و همزمان مورد استفاده قرار مى گرفته است.تزيينات كاشى هفت رنگ معرق بانقوش اسليمى و ختايى، انسانى، نقش گل و مرغ و آهك برى زمان صفويه و نقاشى هاى دورهقاجار كه بعدها به آن اضافه شده است ازاين جمله است.جالب اينكه نقاشى هاى مربوط بهحمام بزرگ يا مردانه بيشتر صحنه شكار است و نقاشى هاى حمام كوچك تر ظروف ميوه و ... فضاهای این حمام عبارتند ازفضاهای اصلی شامل : بینه،میاندر،گرمخانه و چال حوض فضاهای خدماتی شامل : ورودی هشتی،نوره کش خانه،خزینه و ... فضاهای تاسیساتی مانند : انبار سوختگاورو ( محل کشیدن آب از چاه ) و کانالهای گربه رو ( محل هایی که به صورت کانال درزیر فضاهای حمام قرار گرفته ) که ضمن رد شدن تبوشه ها ( لوله های سفالی انتقال آب)حررات را نیز به کف حمام منتقل می کردند . ساختمان چهارحوض اين حمام كه در ضلع جنوبى گرمخانه با پوشش طاق و چشمه بر روى هشتىستون سنگى و در دو طرف، نيم هشتى هاى زيبا يى قد برافراشته فضاى معمارى شكوهمندى رابه وجود آورده است. اين حمام كه نزديك به دو سال ازمرمت و تغيير كاربرى آن مى گذردبراى مردم اصفهان و گردشگران كمتر شناخته شده. اكنون با مجسمه هايى از موم كه در هريك از غرفه هاى آن قرار گرفته ( به نشانه يك طيف - طبقه يا قشرى از جامعه آن روزاصفهان ) به همراه انواع ابزار و وسايل حمام، آن را به يكى از جاذبه هاى زيباى مردمشناسى در اصفهان بدل نموده است.آب این حمام از چاهی تامین می شده که ازنهر مادی منشعب از آب زاینده رود بوده است . این حمام تاریخی در اصفهان در خیابانمسجد سید در محله ی بید آباد واقع شده است سربینه تاریخچه حمام عليقلي آقا به همراه مجموعه بناهاي عمومي ديگران از جمله مسجد، بازارچه، چهارسو و سرا از دوره صفوي باقي است. باني اين بناها عليقلي آقا از خواجگان حرم شاه سليمان و شاه سلطان حسين صفوي بوده است. دو كتيبه مورخ 1122 ق در مسجد عليقلي آقا و نقل مؤلف تاريخ اصفهان از ساخت حمام در سال 1112 و بالاخره تاريخ 1125 در انتهاي وقفنامه حمام نشان مي‌دهد كه اين بنا از آثار نيمه اول قرن دوازدهم هجري قمري است. اين بنا از دو حمام بزرگ و كوچك تشكيل شده است. هر يك از اين دو حمام مانند ديگر حمام‌هاي سنتي شامل دو فضاي اصلي سربينه و گرمخانه است و در حمام بزرگ فضاي مهم ديگري موسوم به چال حوض نيز وجود دارد. مجموعه اين دو حمام به گونه‌اي طراحي شده كه سربينه‌هاي دو حمام مجاور هم و گرمخانه‌ها در كنار يكديگر قرار گيرند. بدين ترتيب با نزديك هم واقع شدن فضاهاي با درجه حرارت مشابه، اتلاف حرارت كمتري صورت مي‌گيرد. قسمت‌هاي مختلف مجموعه فضاهايي منظم و با قاعده‌هاي هندسي هستند. سربينه حمام بزرگ فضايي است با قاعده هشت ضلعي منتظم، سكوهايي بر گرد اين سربينه بخش كوچكتري با قاعده‌اي مشابه در ميانه اين فضا پديد آورده‌اند. سكوها محل‌هاي نشستن، تعويض لباس و استراحت مراجعين بوده و حفره‌هايي زير سكوها براي جاي كفش تعبيه شده است. بر دو محور فضاي سربينه، چهار حوض در درون سكوها تعبيه شده‌اند تا افراد قبل از ورود به سكو پاهاي خود را در اين حوض‌ها شست و شو دهند. هشت ستون سنگي طاق گنبدين بخش ميانه سربينه را بر دوش دارند و سكوهاي اطراف را طاق‌هاي كوتاه‌تري مي‌پوشانند. بدين ترتيب دو محدوده فضايي در سربينه از يكديگر متمايز شده‌اند: فضاي مكث سكوها و فضاي حركت و تردد در بخش مياني سربينه. سربينه از طريق فضايي موسوم به مياندر به گرمخانه مرتبط مي‌شود. مياندر مسير دسترسي سربينه و گرمخانه را با چندين شكست و تغيير زاويه فراهم مي‌كند تا ديد مستقيم بين اين دو فضا از بين برود و از اتلاف حرارت گرمخانه نيز جلوگيري گردد. مياندر به فضاهاي ديگري از جمله آبريزگاه و فضاي تنظيف (نوره كش خانه) نيز مرتبط است. ورود به فضاي تنظيف در حمام‌ها تا پيش از دوره صفويان از سوي گرمخانه صورت مي‌گرفت و پس از اين دوره، درگاه ورود به آن در فضاي مياندر تعبيه شده است. گرمخانه حمام بزرگ فضايي وسيع با قاعده مستطيل شكل است كه با استفاده از ستون‌هاي سنگي به بخش‌هاي مختلف تقسيم‌بندي شده است. در ميانه گرمخانه طاق مدوري بر پايه چهار ستون قرار گرفته و در هر سوي آن دو ستون ديگر بخش‌هاي كوچكتري را ايجاد كرده‌اند كه هر يك فضايي براي استحمام و شست و شو بوده‌اند. در يكي از بخش‌هاي طرفين بخش مياني، حوضي مستطيل شكل قرار دارد. درگاه ورودي خزينه در ميانه ضلع روبروي ورودي مياندر به گرمخانه واقع است. با عبور از چند پله به فضاي خزينه كه مملو از آب بود وارد مي‌شدند تا آب‌كشي و تطهير كنند. در هر سوي خزينه فضاهايي موسوم به خلوت واقع است. اين فضاها محل استحمام خصوصي بوده و يكي از آنها حوضي در ميانه دارد. چال حوض فضاي وسيع و كشيده‌اي در كنار گرمخانه است كه با توجه به متن حاشيه وقفنامه در سال 1127 ق احداث شده است. اين فضا با تويزه‌ها و طاق‌هاي وسيعي پوشانده شده كه هشت ستون سنگي آنها را بر دوش خود دارند. استخر وسيعي در ميانه اين فضا بيشتر سطح آن را فرا گرفته است. اين استخر به منظور شنا و آب‌تني استفاده مي‌شده است. در دو سوي محور اصلي اين فضا دو شاه‌نشين با قاعده نيم هشت وجود دارد كه معروف است يكي براي پرش و شيرجه و ديگري جايگاه تماشاچيان بوده است. حمام كوچك مجموعه نيز فضاهايي با قاعده‌هاي منظم و هندسي دارد. قاعده سربينه اين حمام مربع شكل است و سكوهايي با حوض‌هاي درونشان بر گرد سه ضلع آن نشسته‌اند. طاق مياني اين فضا بر پايه چهار ستون سنگي استوار است و طاق‌هاي بالاي سكوها كوتاه‌ترند. بدين ترتيب در اينجا نيز فضاهاي مكث و تردد از يكديگر تفكيك شده‌اند. مياندر اين حمام با تغيير زاويه در حركت ديد مستقيم به گرمخانه را از بين مي‌برد و از اتلاف حرارت مي‌كاهد. گرمخانه اين حمام فضايي با قاعده هشت و نيم هشت است و هشت ستون سنگي طاق مياني آن را بر دوش دارند. فضاهاي پيرامون بخش مياني با طاق‌هاي كوتاه‌تري پوشيده شده‌اند و مكان‌هايي براي شست و شو فراهم آمده است. پس از طي چند پله از كف گرمخانه مي‌توان از درگاه خزينه بدان وارد شد. قسمت‌هاي مختلف اين مجموعه طاق‌هاي رسمي بندي بر فراز خود دارند. نورگيرهايي كه درون اين طاقها تعبيه شده علاوه بر تأمين روشنايي فضاها، جلوه خاصي به طاقها داده‌اند. ازاره هر دو حمام كاشي‌كاري دارند و در مرمت‌هاي انجام شده نمونه‌هايي از تزئينات آهك‌بري و نقاشي بر ديوارهاي اين حمام بدست آمده است. ورودي حمام بزرگ طاقي با مقرنس گچي دارد و پشت بغل‌هاي سر در آن با كاشي تزئين شده است. در جوار حمام دالان گاورو و چاه و استخري در انتهاي آن وجود دارد كه براي تأمين آب مورد نياز حمام‌ها به كار مي‌رفته است، به طوري كه با حركت گاو در دالان آب از چاه بالا كشيده مي‌شد و داخل استخر فرو مي‌ريخت. حمام بزرگ - سربينه فضاي سربينه در حمام‌هاي سنتي غالباً مورد توجه بيشتر طراح بوده و زيباترين بخش حمام است. سربينه حمام بزرگ عليقلي آقا فضايي منتظم و كاملاً هندسي است. اين فضا قاعده‌اي به شكل هشت ضلعي منتظم دارد و بخشي با همين هندسه در ميانه سربينه توسط سكوهاي پيرامونش ايجاد شده است. طاقنماهاي تونشسته در هر وجه سربينه دو به دو محورهاي اين فضاي منتظم را نمايش مي‌دهند و حوض‌هاي درون سكوها بر دو محور آن قوت بيشتري بخشيده‌اند حوض هشت گونه ميانه اين فضا و سنگاب درونش تأكيد مضاعفي بر مركز فضا دارد. طاقي رسمي‌بندي بر فراز بخش مياني سربينه هندسه فضا را كامل مي‌كند و نورگير ميانه طاق بار ديگر بر مركز فضا تأكيد مي‌كند. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام - گرمخانه گرمخانه حمام بزرگ عليقلي آقا فضايي با قاعده مستطيل شكل است كه هشت ستون سنگي آن را به صورتي منظم به فضاهاي مختلف تقسيم كرده‌اند. چهار ستون در ميانه اين فضا، بخشي را با قاعده مربع پديد آورده‌اند كه طاق مدوري بر فراز خود دارد. در هر طرف اين بخش و در امتداد محور اصلي گرمخانه، دو ستون ديگر به همراه ستون‌هاي فوق‌الذكر بخش‌هاي كوچكتري را ايجاد كرده‌اند. حوض مستطيل شكل يكي از اين بخش‌ها را كاملاً فرا گرفته است. ورود به خزينه حمام از ميانه يكي از اضلاع طولي گرمخانه انجام مي‌شود. در اين قسمت طاقنمايي عقب نشسته و پلكاني در ميانه آن تا درگاه ورودي خزينه بالا مي‌رود. در طرفين گرمخانه دو فضا موسوم به خلوت وجود دارد كه محل استحمام خصوصي متمولين و بزرگان بوده است. يكي از اين دو فضا بزرگتر است و طاقي رسمي‌بندي بر فراز خود و حوضي در ميانه دارد. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام - حمام كوچك حمام كوچك عليقلي آقا مانند حمام بزرگ فضاهايي منظم و با قاعده‌هاي هندسي دارد. اين حمام نيز شامل دو فضاي سربينه و گرمخانه است. سربينه فضايي با قاعده مربع است. وجود چهار ستون، فضاي ديگري را با قاعده مربع در ميانه اين فضا تداعي مي‌كند. سكوهايي در سه ضلع اين فضا، مكان‌هاي نشستن و رختكن فراهم كرده‌اند. سه حوض، درون اين سكوهاست تا مراجعين پيش از ورود به سكو پاهاي خود را در آن شست و شو دهند. طاق مدوري فضاي مياني و طاق‌هاي كوتاه‌تري فضاهاي پيرامون سربينه را پوشش مي دهند. فضاي مياندر واسط سربينه و گرمخانه است و علاوه بر جلوگيري از ديد مستقيم، اتلاف حرارت را كاهش مي‌دهد. گرمخانه اين حمام قاعده‌اي هشت و نيم هشت دارد. در ميانه اين فضا نيز بخشي با همين قاعده ديده مي‌شود كه هشت ستون سنگي در گوشه‌هاي خود دارد. طاقي بر پايه اين هشت ستون و طاق‌هاي كوتاه‌تري پيرامون آن، قسمت‌هاي مختلف گرمخانه را پوشش مي‌دهند. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام - چال حوض فضاي چال حوض در حمام‌هاي سنتي ديده مي‌شود كه طرح كامل و مفصلي دارند. اين فضا استخري وسيع دارد كه با آب سرد پر مي‌شده و براي شنا همچنين تفريح و آب تني به كار مي‌رفته است. در حمام عليقلي آقا اين فضا قاعده‌اي به صورت مستطيل كشيده دارد كه استخري به همين شكل درون آن قرار گرفته است. هشت ستون سنگي بر پيرامون اين استخر واقع‌اند. تويزه ها و طاق ها بر دوش اين ستون‌ها نشسته‌اند و اين فضا را پوشش مي‌دهند. دو فضاي شاه‌نشين با مقطع نيم‌هشت در ابتدا و انتهاي محور اصلي اين فضا عقب نشسته‌اند. كف اين شاه‌نشين‌ها از كف فضاي چال حوض بالاتر است و شاه‌نشين‌ها به صورت سكو درآمده‌اند. يكي از شاه‌نشين‌ها حوضي به شكل نيم‌هشت درون خود دارد. معروف است كه يكي از شاه‌نشين‌ها محل نشستن تماشاچيان بوده است. برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید. ورود یا ثبت نام - تأسيسات آب رساني و گرمايشی آب مصرفي حمام عليقلي آقا از چاه انتهاي گاورو تأمين مي‌گرديد. با حركت گاو در دالان گاورو آب از چاه بالا كشيده مي‌شد و به داخل استخر مي‌ريخت. از آنجا آب با لوله‌هاي سفالي موسوم به تنبوشه به خزينه‌ها و حوض‌هاي قسمت‌هاي مختلف حمام هدايت مي‌شد. سيستم گرم كردن آب و به همراه آن هوا و محيط حمام از جمله نكات جالب و قابل توجه حمام‌هاي سنتي است. آتشدان و انبار سوخت حمام معمولاً پشت خزينه قرار دارد. سوخت مصرفي حمام‌ها در قديم خار و بوته، فضولات حيوانات و ذغال گلوله شده بوده و در اين اواخر از ذغال‌سنگ و نفت سياه استفاده مي‌شده است. صفحه‌اي به نام تيان كه از آلياژ مخصوص ساخته شده بود در كف خزينه قرار داشت. با حرارت ديدن تيان، آب خزينه گرم مي‌شد. دود ناشي از آتش آتشدان به مجراهايي در كف گرمخانه هدايت مي‌شد و محيط و بالطبع هواي گرمخانه حرارت قابل توجهي بدست مي‌آورد. بدين ترتيب از گرماي حاصله از سوخت در آتشدان حداكثر استفاده مي‌شد و پس از آن دود از طريق دودكش‌هاي تعبيه شده در بام خارج مي‌گرديد 2 نقل قول لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده
به گفتگو بپیوندید
هم اکنون می توانید مطلب خود را ارسال نمایید و بعداً ثبت نام کنید. اگر حساب کاربری دارید، برای ارسال با حساب کاربری خود اکنون وارد شوید .