آموزش خلاقانه در طراحي معماري

[.tara 359]

منبع » مرکز تخصصی معماری ایران

 

 

خلق در لغت به معناي آفرينش ابداع حداث وايجاد بكار رفته است در ميان اين معاني دو لغت آفرينش و ابداع لغاتي كليدي ميباشند. براي لغت ابداع معاني نو آوردن نو نهادن ايجاد اختراع خلقت خلق پيدا كردن چيزي كه مسبوق به ماده ومدت نبوده و در تشريح معناي واژه آفرينش لغت فطرت ديده ميشود

اين بررسي اندك ما را به دو سوي مختلف در شناخت و دريافت معناي خلق رهنمون ميسازد يك سوي اين واژه انرا به تواني مرتبط ميسازد كه همچون وديعه اي از سوي خداوند در وجود انسان به امانت

گذارده شده است و به او قدرت آ فرينش اشيا و دخالت و تصرف در امور طبيعي را ميدهد و او را خليفه خدا در زمين مينامد. سوي ديگر اين واژه به تغيير خاستگاه هستي شناسانه ي آفرينش اثر معماري باز ميگردد. در اين سوي است كه خلاقيت تبديل به يكي از مهمترين وبنياديترين مفاهيم هنر و معماري جديد مي گردد. اين امر به راحتي از اغاز دوره ي مدرن قابل مشاهده مي باشد. تا پيش از عصر مدرن كار هنرمند و معمار كشف الهام الهي بود. وي انگاه كه به حقيقتي دست مي يافت ان را در اثر ش به نمايش ميگذاشت و بدين طريق ساكنان آن بنا را درحقيقت كشف شده و معناي نهاني شريك مي نمود.

از منظر تاريخي اولين اشارات درباره خلاقيت به مفهوم جديد ان به جاي كشف و الهام الهي از نظر لئوناردو داوينچي ديده ميشود. به نظر او هنر مند بيش از انكه تقليد كند خلاق است و مانند خداوند ميتواند خلق كند.

شيوه هاي پرورش آفرينشگري عبارتند از خود شكوفايي اعتماد به نفس پذيرا بودن تجربه آموزش مقتضي و آموزش خلاق پرورش خلاقيت دروني دانشجويان آموزش فرآيند ها و تدابير انديشه ي خلاقانه ايجاد بستر و محيط مناسب براي بروز خلاقيت در كنار تكرار هدفمند فرايند طراحي از راهبردهايي است كه ميتوان به كمك آنها توانمندي هاي بالقوه ي دانشجويان را در زمينه طرحي معماري بهبود بخشيد.

تعريف هاي بنيادين

الف) خلاقيت:

خلاقيت واژه اي محوري در تبيين روند طراحي و آموزش خلاقانه در تمامي حوزه هاي طراحي به شمار

مي ايد باز شناسي و تعريف واژه خلاقيت ميتواند به درك صحيح تر ا ز ان ودستيابي به روندي موفق تر در فرآيند طراحي معماري منجر شود.

ب) هوش:

تفكر استدلال و حل مساله همگي از پديده هايي هستند كه هوش در مراحل انجام انها نقش محوري بر عهده دارد بر اساس اين نظريه 5 اصل كمي شناختي كه با هوش مرتبط اند و در از مايشها تعريف كننده ميباشند عبارتند از:

1) زباني

2) منطقي رياضي

3)هوش موسقيايي

4)فضايي

5)بدني_ حركتي

6)بر قراري ارتباط با ديگران

7)هوش برقراري ارتباط با خود

[.tara 359]

پ)حافظه:

حافظه از مهمترين اركان شكل گيري دانش در اموزش مهماري مي باشد كه به سبب قابل اندازه گيري بودن كاركرد آن اغلب جايگزين ديگر عنا صر چرخه ي اموزش چون استعداد و خ لاقيت هوش ميشود. حافظه از لحاظ لغوي به معناي استعداد

 

به خاطر سپردن و به خاطر آوردن صور اشيا يا موقعيت هاي مربوط به تجارب گذشته مي باشد. تحقيقات تجربي زيادي براي اندازه گيري حافظه به عمل آمده است كه نشان ميدهد كساني كه به سرعت ياد ميگيرند انچه را فرا گرفته اند ديرتر از ان كه به كندي ياد مي گيرد فراموش ميكند ونيز انچه منطبق با تمايلات عقلاني يا حوائج عاطفي باشد بهتر به خاطر ميماند

 

[.tara 359]

محورهاي آفرينشگري:

آفرينشگري در حقيقت خلاقيتي است كه منجر به آ فرينش يك عنصر جديد ميگردد .به عبارت ديگر تحقق فكر خلاقانه در محيط خارجي مي باشد. مباني آفرينشگري و سرچشمه ي ان از موضوعات بحث انگيزي است. كه چگونگي باور ما به انهاترسيم كننده ي رويه ي عملكردي ما نسبت به انها در شكل گيري فرايند اموزش معماري خواهد بود. تعاريف معتبري كه از خلاقيت و آفرينشگري ارائه شده است را ميتوان بر اساس انواع رويكرد و نتايج عملي انها در چهار گروه اصلي تقسيم كرد:

 

 

1)آفرينشگري با محوريت شخص خلاق:

در اين رويكرد خصوصيات فردي شخص خلا ق در كانون توجه قرار مي گيرد. در اين رويكرد گرايش ها مشخصات فردي و مختصات ذهني مورد توجه و بر نامه ريزي است و مربيان ميكوشند تا با استفاده ي از انها موقعيتهاي مناسب تري در جريان اموزش فردي ايجاد نمايند.

 

 

 

2)آفرينشگري با محوريت فرايند ذهني:

در اين رويكرد فرايند ذهني شخص خلاق كه منجر به آفرينشگري شده است مورد توجه قرار ميگيرد .معتقدان به اين رويه به پديدهاي با عنوان كنش خلاق معتقدند و ميكوشندبا اموزش اين شيوه ونهادينه سازي اين فرايند در ذهن دانشجويان ايشان را براي افرينشگري در زمينه هاي مختلف اماده سازند. در اين رويكرد انگيزش خلاقانه و ارتباط ميان يادگيري تفكر و ادراك محوريت برنامه هاي اموزشي وپرورشي مربيان واساتيد را تشكيل ميدهد.

 

 

 

3)آفرينشگري با محوريت محيط:

در اين رويكرد محيط شرايط وفضاي شكل گيرياثر هنري در كانون توجه قرار ميگيرد. علاقه مندان به اين نگرش معتقدند كه محيط مهمترين عامل شكل گيري انديشه هاي خلاقانه در فرد به شمار مي ايد و بدون يك محيط مناسب امكان شكل گيري عملي انديشه هاي خلاق و ارتقا انها به آفرينشگري موثر وجود ندارد.

 

4)آفرينشگري با محوريت انجام عمل :

در اين رويكرد انجام مداوم و توام با اصرار مسير شكل گيري اثر براي دست يابي به خلاقيت مورد توجه قرار مي گيرد. انديشمندان معتقدند كه وقتي انسان عملي رابراي چندين با انجام ميدهد به ناگاه به روشهاي بهتر براي انجام انها دست مي يابد كه در هر مرحله ميتواند به شكل گيري نتيجه اي نو ظهور بيانجامد.

پرورش آفرينشگري در طراحي معماري:

گام نخست تلاش براي حفظ توانايي هاي بالفعل انهاست كه لازم است پيش از مرحله ارتقا توانايي انها صورت پذيرد بر اين اساس گامهاي موثر در پرورش افرينشگري عبارتند از:

خود شكوفايي:

در اين مرحله اساتيد ميكوشند تا با تكيه بر شيوه هاي موثر موجبات بروز قابليتهاي موجود در دانشجويان رافراهم اورند. در پايان اين برنامه دانشجويان احساس ميكنند كه خود را دوباره در جريان طراحي معماري يافته اند

اعتماد به خود:

در اين رويكرد به معناي پذيرش اگاهي خود به عنوان منبعي براي اغاز طراحي است در اين تمرين اساتيد و مربيان مربوط ميكوشند در دانشجو احساسي از خود بسندگي ايجاد نمايند و در نتيجه دانشجو و هنر آموز به خود اجازه دهد در هر يك از مراحل طراحي بسته به دانش وبينش خود فرايند طراحي را به پيش برد

پذيرا بودن تجربه:

تجربه پذيري و استفاده از تجربيات بدست امده همواره ميتواند باعث افزايش قابليت افرينشگري افراد گردد. در نگاه اوليه پذيرا بودن تجربه امري بديهي و آشكار به نظر ميرسد در حالي كه موضوع بحث قدري از اين سطح ساده انگارانه فراتر ميرود.

آموزش مقتضي:

يكياز مهمترين اقداماتي كه به وسيله ي مربيان براي پرورش افرينشگري به انجام ميرسد انتخاب موضوع فعاليت متناسب با نيازهاي هنر جو ميباشد. در اين مرحله استاد به كمك اطلاعاتي كه از دانشجوي خود دارد ميكوشد تا در تمريني فراگير با استفاده ي صحيح از دانسته ها وتوانايي هاي او به جبران نادانسته ها و ناتواني هايش بپردازد.

آموزش خلاق:

خلاقيت در اموزش و اموزش خلاق از مهمترين اركان پرورش افرينشگري و ايجاد خلاقيت در دانشجويان به شمار ميآيد. خلاقيت در اموزش معماري از مربي اغاز ميشود. از استاد انتظار ميرود تا با طراحي وتمرين هاي كار امد و خلاق زمينه ي افرينشگري را در دانشجويان ايجاد نمايد تمرين ها متناسب با نياز دانشجويان و در مكان توليد ميشود زيرا هيچ نسخه ي از پيش اماده اي در زمينه ي اموزش و پرورش خلاق وجود ندارد.

[.tara 359]

نتيجه گيري

 

خلاقيت محور آفرينشگري ست افرينشي كه موجب شكل گيري يك اثر جديد زيبا ومطلوب معماري ميگردد هر چند نو اوري در برپايي يك بناي معماري دقيقا مساوي با ارزشمند بودن بناي ساخته شده نمي باشد .تعاريف معتبري كه از خلاقيت و افرينشگري ارائه شده است را ميتوان بر اساس نوع رويكرد ونتايج عملي انها در چهار گروه اصلي تقسيم كرد كه براي استفاده از اموزه هاي هر يك ا ز انها لازم است تمهيداتي خاص در نظر گرفته شود

1)آفرينشگري با محوريت شخص خلاق:

2)آفرينشگري با محوريت فرايند ذهني:

3)آفرينشگري با محوريت محيط:

4)آفرينشگري با محوريت انجام عمل :

افرينشگري فرايندي ست كه يك ايده ي خلاقانه در ان به پديده اي بديع و نو ظهور تبديل ميگردد.

 

پرورش افرينشگري تلاشي است براي حفظ قابليتهاي موجود در ا فراد و استفاده ا بهينه از انها كه به سادگي به افزايش خلاقيت و ابتكا ر در دانشجويان منجر شود. در رويكردهاي جديد پرورش آفرينشگري اين مهم از ارتباط بين فردي به ارتباط ميان گروهي ارتقا مييابد اساتيد در اين روش ها با تشكيل گروههاي كاري در كارگاه معماري ميكوشند تا با استفاده از تعامل ميان قابليت هاي افراد مختلف انها را در جهت اموختن از يكديگر هدايت نمايند

 

 

 

 

فهرست منابع:

ادواردز بتي طراحي با سمت راست مغز ترجمه عربعلي شورجه انتشارات عفاف

دهخدا علي اكبر لغت نامه دهخدا گرد اوري دكتر محمد معين انتشارات دانشگاه تهران

مصاحب غلامحسين دايره المعارف فارسي انتشارات فرانكلين تهران

تلر جورج اف هنر وعلم خلاقيت مركز نشر دانشگاه شيراز

انتونيادس انتوني سي بوطيقاي معماري ترجمه احمد رضا اي انتشارات سروش تهران

بوهم ديويد درباره خلاقيت ترجمه محمد علي حسين نژاد نشر ساقي تهران