مقاله کاروانسرای حسین خانی

[Mina Yousefi 24,157]

محتوای مخفی

برای مشاهده محتوای مخفی می بایست در انجمن ثبت نام کنید.

این کاروان‌سرا از نوع کاروان‌سراهای درون شهری است که قاعدتاً زمانی به بازار شهر متصل بوده و اکنون از آن جدا افتاده است. این جدایی از ارزش اقتصادی آن کاسته و بنابراین از دست طمع سودجویان مصون مانده و کمتر دستخوش تصرف شده است؛ اما از گزند باد و باران و گذر ایام و غفلت مردمان به دور نمانده و آثار فرسودگی و خرابی در چهره آن پیداست.

کار از جنوب و غرب به خیابان محدود می‌شود و دو ضلع دیگرِ زمینِ آن کاملاً صاف و راست‌گوشه است. روبه‌روی آن، در آن سوی خیابان غربی، سرایی به نام «سرای مرغی» واقع است. کاروان‌سرای حسین‌خانی، همچون دیگر کاروان‌سراها، حیاطی وسیع دارد که قوام همه اجزای طرح به آن است- حیاطی که حیات همه طرح بدان بسته است. حجره‌های کثیر در یک طبقه در اطرافِ این صحن نشسته و بدان رو کرده‌اند. ایجاد استحکام در هندسه طرح و تنوع بخشیدن به ضرباهنگ نماها، در عینِ حفظ تعادل و تقارن در آنها، و معنا بخشیدن به اشکال با کنار هم نشاندن شکل‌های کوچک و بزرگ دغدغه همیشگی معماران قدیم بوده است. نیل به این خواسته‌ها در کاروان‌سرا، به سبب گستردگی صحن و کوچک بودنِ نسبتِ ارتفاع بدنه به ابعاد افقی صحن و کثرت حجره‌های مشابه و مکرر، دشوارتر از بناهای مشابه بوده است. در کاروان‌سرای حسین‌خانی، برای نیل به این مقاصد، بدنه صحن در میانه هر جبهه به شکلِ نیم‌شش عقب نشسته است. به‌علاوه، در این نقاط، بنا در حد دو طبقه ارتفاع یافته و در نتیجه، در مرکز هر جبهه، ایوان‌گونه‌ای پدید آمده است. این تغییرِ رُخ‌بام صحن و بیرون‌زدگی حجم‌ها موجب شده است که ارتفاع جدارهای صحن بیشتر جلوه کند و تناسبات بهتری برای صحن حاصل آید و ضرب‌آهنگِ نمای داخلی نیز تنوعی خوشایند بیاید. دهانه‌های دیگر در دو اندازه یک در میان در کنار هم نشسته‌اند و بعضی از دهانه‌های کوچک‌تر به کفش‌کن حجره‌ها اختصاص دارد. قاعده فرد بودن تقسیمات در همه جبهه‌ها مراعات شده است. نکته شایان توجه این است که این تقسیمات در داخل ایوان‌گونه‌ها نیز ادامه یافته است. به عبارت دیگر، ایوان‌گونه‌ها در برش افقی از ترکیبِ یک دهانه بزرگ‌تر با دو دهانه کوچک‌تر پدید آمده است (در دهانه‌های کوچک‌تر، پلکان طبقه بالا را تعبیه کرده‌اند). در جلو هر حجره، ایوانچه‌ای بوده که پناهی برای حجره و سایه‌روشن مطلوبی برای نمای صحن فراهم می‌آورده است.

بعدها بسیاری از ایوانچه‌ها را حذف و به حجره‌ها افزوده‌اند. با شکل کشکولی صحن، ایوانچه‌های کنج‌ها نسبت به دیگر ایوانچه‌ها تغییر زاویه یافته و تنوعی دیگر در طرح نما و حجم داخلی ایجاد شده است. شیوه حل مشکل همیشگی فضاهای واقع در کنج به کمک ایوانچه‌های مذکور شایان توجه است. همه حجره‌های کنج‌ها، همچون دیگر حجره‌ها، مستطیل‌شکل و کامل است؛ و قرار گرفتن آنها در کنج سبب تغییر شکلشان نشده است. مشکل وصول به آنها نیز صرفاً با ایوانچه‌هایی به سادگی و زیبایی حل شده است. ورودی‌های صحن در ایوان‌گونه‌های جنوبی و غربی واقع است که از سَردَرهای ساده‌ای در خیابان آغاز و، با راهرو یا هشتی کوچکی، به صحن ختم می‌شود. به جز این سَردَرها، بنا نما و تظاهر بیرونی ندارد. نکته شایان توجه دیگر در طرح این کاروان‌سرا شیوه حل مسئله اختلاف سطح است.

ترازِ سطح خیابان‌ها، خصوصاً خیابان غربی، با کف صحن اختلاف زیادی دارد. مشکلِ این اختلاف تراز را، به سادگی و به نحوی نامتعارف، با تعبیه پله و سطح شیب‌دار در ورودی‌های مذکور حل کرده‌اند. از همین رو، هشتی‌ها نیز، اگرچه شکل قاعده هر یک مربع و ایستاست، بیشتر به فضای عبوری ساده‌ای شباهت یافته است. جز پنجره‌های قسمتِ فوقانی ایوان‌گونه‌ها، که نمایی تخت دارد، همه عناصر بنا دارای قوس جناغی است. نما ترکیبی است از آجر، در دیوارها، و چوب، در سطح بزرگ در و پنجره‌ها. در لچکی‌ها و درون قوس‌ها، شیوه آجرچینی اندک تغییر و تنوعی یافته است. در وسطِ صحن، گودال یا پایانی هست که استفاده از چشمه‌ای را ممکن می‌سازد. آثاری از چهار باغچه بزرگ نیز در چهار طرف پایان دیده می‌شود که احتمالاً سطح وسیعی از صحن را می‌پوشانده است. در این صورت، این کاروان‌سرا، برخلافِ نوع کاروان‌سراها، صحنی سرسبز و خرم داشته است .

 

 

 

[Mina Yousefi 24,157]

 

 

 

 

 

 

 

[Atre Baroon 19,624]

ماله کدوم شهره؟؟؟همدان؟؟؟

[* v e n o o s * مهمان]

ماله کدوم شهره؟؟؟همدان؟؟؟

 

آره گلم؛ همدانه