داستان سه وزیری که برای آمایش سرزمین حکم گرفتند !

[sookut 13735]

[h=4]داستان سه وزیری که برای آمایش سرزمین حکم گرفتند

میترا البرزی منش [/h]

پس از انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نقش و جایگاه آمایش سرزمین و سازمان متولی آن پس از مدت ها بلاتکلیفی مجدادا باز تعریف شد. این بار شورای عالی آمایش سرزمین عهده دار وظایف آمایش سرزمین گردید . اعضای این شورای عالی در تاریخ ۱۴ دی ماه 1389معرفی شدند که شامل رئیس جمهور، معاون نظارت رئیس جمهور، وزرای کشور، اطلاعات، جهاد کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، مسکن و شهرسازی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست و سه نفرصاحب نظر شاغل در دستگاه اجرایی به انتخاب رئیس جمهور بودند. سه نفری که می بایست صاحب نظر در آمایش سرزمین باشند و از سال 89 تا کنون انتخاب نشده بودند اخیرا توسط رییس جمهور انتخاب شدند. «مهدی غضنفري» وزير صنعت، معدن و تجارت، «رستم قاسمي» وزير نفت و «مجید نامجو» وزير نيرو با حکم محمود احمدی نژاد به عضویت شورای آمایش سرزمین درآمدند.

 

آمایش سرزمین یعنی چه؟

آمايش سرزمـين تلفيـقي از سه علم جغرافيا و محیط زیست ،اقتصاد و جامعه شناسي است و شامل اقدامات ساماندهي و نظام بخشي به فضاي طبيعي اجتماعي و اقتصادي ملي است. آمايش سرزمين با توجه به عامل انسان، محيط و منابع، نحوه استفاده بهينه از منابع و امكانات و چگونگي استقرار انسان ها در فعاليت ها را در فضاي جغرافيايي ملي و منطقه اي سامان مي دهد. منظور از آمايش سرزمين رسيدن به مطلوبترين توزيع ممكن جمعيت، توسط بهترين شكل توزيع فعاليت هاي اقتصادي اجتماعي در پهنه سرزمين است. به طور کلی آمایش سرزمین یک تصویر سازمان فضایی و سند مدیریت توسعه پایدار کشور است. اگرچه آمایش سرزمین از منظر برنامه ریزی، یک برنامه ریزی فضایی است ، اما باید ویژگی هایی از جمله موارد زیر را دارا باشد:

مشارکت جویانه باشد، جامع نگر باشد یعنی به ابعاد اقتصادی- اجتماعی و محیط زیستی توجه داشته باشد، دور نگر، انعطاف پذیر، کیفیت گرا و دارای ابعاد فضایی یا جغرافیایی باشد.

سند آمایش سرزمین در برنامه ریزی های کشور جایگاه سند فرادست توسعه بلندمدت کشور را دارا می باشد و هر گونه برنامه ریزی در سطوح محلی، منطقه ای و ملی باید با تبعیت از سند آمایش سرزمین صورت گیرد.

تاریخچه تدوین سند آمایش سرزمین در ایران

تاریخچه ایجاد تفکر برنامه ریزی آمايشي در ايران، به اواسط دهه 40 باز مي‌گردد که سازمان برنامه و بودجه با اعزام كارشناساني به کشور پیشروی این شیوه برنامه ریزی یعنی فرانسه ، و دعوت از مديران مسئول اين مطالعات در فرانسه مذاكراتي را در اين زمينه آغاز نمود. قرارداد تهيه طرح آمايش سرزمين توسط مركز آمايش سرزمين كه در سازمان برنامه و بودجه مستقر بود با مشاوری منعقد شد و اين مشاور نتايج مطالعات خويش را در چند مرحله در اوايل سال 1355 و سپس در ارديبهشت 1356 ارائه كرد. در نهايت نتايج كاربردي مطالعات آمايش سرزمين تحت عنوان «رهنمودهاي آمايش سرزمين براي تهيه برنامه عمراني ششم"تهيه و به سازمان برنامه و بودجه ارائه شد. پس از انقلاب اسلامي و در اوايل دهه 60 بار ديگر ضرورت انجام برنامه‌ريزي آمايشي احساس گرديد. از اين رو در سال 1362 انجام اين وظيفه مجددا براساس اهداف و آرمان هاي نظام جمهوري اسلامي ايران توسط سازمان برنامه و بودجه آغاز شد. نتايج مطالعات انجام شده توسط دفتر برنامه‌ريزي منطقه‌اي در 6 مجلد در اواسط سال 1363 و گزارش نهايي مرحله اول طرح پايه تحت عنوان «خلاصه و جمع‌بندي مطالعات» كه براساس نظرات واصله از دستگاه هاي اجرايي، اصلاح شده بود، در سال 1364 انتشار يافت و منجر به مصوباتي از سوي دولت و شوراي اقتصاد شد.

دوره بعدی مطالعات آمايش سرزمين از اوايل سال 1377 آغاز شد. حاصل مرحله اول اين مطالعات تحت عنوان «نظريه پايه توسعه ملي و ديدگاه بلندمدت آمايش سرزمين» در ارديبهشت ماه سال 1379 منجر به تدوين ضوابط ملي آمايش سرزمين و تصويب آن در هيئت دولت در سال 1383شد. . در ماده 1 این مصوبه جهت گیری آمایش سرزمین بر اساس 33 عنوان تشریح شده است. آنچه از دیدگاه محیط زیستی و توسعه پایدار در ماده 1 این مصوبه مهم و قابل توجه می باشد به شرح زیر است:

• کاهش تمرکز و تراکم جمعیت و فعالیت

• تغییر نقش و عملکرد شهر تهران

• ایجاد شبکه‌های سازمان یافته از شهرهای بزرگ و متوسط

• توسعه علوم‌، آموزش‌، پژوهش و فن‌آوری و گسترش و تجهیز مراکز آموزشی‌، پژوهشی‌، شهرک ها و پارک های‌علمی ـ فن‌آوری

• تأکید بر استفاده از ظرفیت های اجتماعی‌، فرهنگی و علمی استان ها و مناطق کشور،

• تعادل‌بخشی به توزیع جمعیت و فعالیت متناسب با منابع‌، توان محیطی و ظرفیت تحمل زیست بوم ها، باتأکید بر ابعاد اجتماعی

• ایجاد تعادل در افزایش جمعیت و پراکنش آن در پهنه سرزمین‌، با توجه به منابع و امکانات مناطق

• توسعه رفاه و تأمین اجتماعی در مناطق مختلف کشور

• گسترش آموزش و بهداشت‌، به ویژه برای زنان و جوانان در مناطق کمتر توسعه یافته

• استفاده پایدار از قابلیت های طبیعی و امکانات آب و خاک برای توسعه فعالیت های کشاورزی و صنایع وابسته وتبدیلی مرتبط با آن در نواحی مستعد کشاورزی‌

• توجه به محدودیت های آب برای مصارف کشاورزی

• ارتقای جایگاه صنعت گردشگری در اقتصاد ملی‌، از طریق استفاده از ظرفیت های طبیعی‌، تاریخی و میراث فرهنگی کشور

در زمان اجرای قانون برنامه چهارم توسعه، دولت مکلف شده بود تا اسناد آمایش سرزمین کشور را تا پایان سال1385 تهیه کند. اما تا پایان برنامه چهارم یعنی سال 1389، تنها اسناد آمایش سرزمین نیمی از استان های کشور تهیه شد و مطالعات سنتز و آمایش کشوری نیز صورت نگرفت. به همین جهت مجددا در برنامه پنجم توسعه، تهیه اسناد آمایش سرزمین به عنوان وظیفه دولت مورد تاکید قرار گرفت. این سوابق اگر چه نشان دهنده اهمیت بی چون و چرای تدوین سند ملی آمایش سرزمین می باشد، اما همچنان نشان دهنده عدم وجود سندآمایش سرزمین ملی با پشتوانه محکم قانونی به عنوان سند فرادست برای ساماندهی فضایی فعالیت و جمعیت و تبعیت از آن در کشور می باشد.

فعالیت های شاخص مغایر با آمایش سرزمین

با وجود مصوبات بیان شده و اسناد قدیمی و جدیدی که برای آمایش سرزمین در ایران تهیه شده است، روندی که در کشور شاهد آن هستیم کاملا مغایر تحقق توزیع فضایی مناسب فعالیت و جمعیت با توجه به مسائل اجتماعی- اقتصادی و محیط زیستی است. موارد اندک بیان شده در زیر نشان دهنده این مغایرت های آشکار است.

• کارشناسان دلیل عمده خشک شدن دریاچه ارومیه را توسعه بیش از ظرفیت اراضی کشاورزی، بهره برداری بیش از توان از منابع آب های سطحی و زیر زمینی این حوزه می دانند.

• شهر تهران که یکی از 1200 شهر ایران است به تنهایی یک هفتم جمعیت کشور را درخود متمرکز کرده است و تازه در سال جدید مسکن مهر با تصرف 7 میلیون و چهارصد هزار مترمربع از اراضی منطقه حفاظت شده جاجرود که باید به عنوان سپر فضای سبز، نقش جلوگیری از توسعه بی رویه تهران را برعهده گیرد، قول ایجاد مسکن جدید برای تهران و توسعه لجام گسخته تر آن را داده است.

• با از میان بردن توانمندی های تاریخی و طبیعی، صنعت گردشگری سهمی در تامین توزیع عادلانه جمعیت و فعالیت بازی نمی کند. هر ساله سطح وسیعی از چشم اندازهای بی نظیر طبیعی و تاریخی در تهدید اقدامات توسعه ای نامناسب قرار دارند. در جنب میانکاله که بهشت پرندگان است ساخت پالایشگاه به تصویب می رسد و سد سیوند یکی از باارزش ترین میراث های تاریخی ایران را تهدید به نابودی می کند و مثال های متعدد از این دست بسیار است.

• در عوض ایجاد پارک های علمی و فن آوری جدید، مهم ترین پارک های قدیمی و با ارزش گیاه شناسی یا مناطق حفاظت شده برای ساخت مسکن مهر، جاده و شهرک صنعتی واگذار می شود. مناطق تحت مدیریت جاجرود، گلستان، نایبند، ارژن، کلاه قاضی، باغ گیاه شناسی نوشهر و نمونه های بسیار دیگر

• سد سازی بی برنامه و مهار گسیخته، منابع آبی کشور یعنی تالاب ها و رودخانه های مهم را نابود کرده است. رودخانه های کارون و زاینده رود و تالاب های ارومیه و بختگان و تقریبا تمامی تالاب های کشور از آن جمله هستند.

•عبور خطوط لوله نفت و گاز و جاده ها، مهم ترین جاذبه های طبیعی گردشگری و زیستگاه ها را نابود می کنند. جنگل ابر، پارک ملی گلستان، پارک ملی خجیر و جنگل های زاگرس و دنا نمونه های بارز آن هستند.

انتظار صاحب نظران این بود که تکمیل نیروی کارشناسی در شورای عالی آمایش سرزمین کمکی به حل معضلات نادیده گرفته شده آمایشی کشور باشد. اما متاسفانه به نظر می رسد انتصاب وزرای جدید که بسیاری از اقدامات ضد آمایشی در کارنامه وزارتخانه های آن ها به ثبت رسیده است، موجب تقویت روند ضد آمایشی در کشور می شود و از این پس تمام طرح ها و پروژه های مخالف با اهداف آمایش سرزمین، مصوبه شورای عالی آمایش سرزمین را هم خواهند داشت.

[sookut 13735]

کوشان مهران:

 

ناصرالدین شاه در نخستین سفر به اروپا به قدری از روستاهای کوچک ولی تمیز و مرتب آلمان خوشش آمده بود که آنها را به قوطی شیرینی فرنگی تشبیه می نمود.

 

بحث امایش زمین شاید صدها سال در اروپای غربی ریشه داشته باشد البته تا چند دهه پیش مفهوم آکایش بیشتر به بهره برداری موزد نیاز بشر از طبیعت با توجه کمتر به دیکر زیستمندان معطوف می شد.

 

متاسفاته داستان آمایش سرزمین در ایران به شکل یک ناندانی درامده است.

 

در اواسط دهه 1350 در سازمان مدیریت و برنامه ریزی برنامه های در حال تدوین بود تا میزان چرای فشرده را در زاگرش و بویژه خوزه آبخیز سدهای بزرگ به شدت کنترل و در پاره ای از نواحی محدود نمایند.

 

تمامی این برنامه ها در بایگانی ها مانند طرخ های بزرگ راه ها و متروی تهران در بایگانی ها موجود و قابل استنداد می باشد ولی در حال حاظر تشکبلات عریض و طویل منابع طبیعی با تعداد بیشتر دکتر سهمیه ای از جنگلبان قادر به برخورد با تعدادی کولی آش فروش معلوم الحال نیستند که با پاکتراشی پوشش بیدستان های اطراف رودخانه کرج به طبخ آش مشغولند و چادرهایشان بدل به چندین ساختمان شده است.

 

لطفا دوستان نخست معلوم فرمایند که کدام عزیزانی با گرفتن حق و حساب چشم بر نابود کردن پوشش بیدستان های اطراف رود کرج که نقش بی مانندی در پیشگیری از فرسایش و پالایش طبیعی آب دارد، بسته اند.

 

سنگ بزرگ علامت نزدن است.

 

گیریم دامداران زاگرس زرادخانه جنگی دارند، چرا باید به عده ای کولی گردو فالی شبی چند(؟؟!!!!) هم باج داد؟

 

تا سنگ بنا محکم نباشد این داستان ها تمام تقسیم غنائم و پروژه هاست.