تهدیدها و فرصتها در بازار فلزات اقلیت

[XMEHRDADX 7,514]

اكثر فلزات اقليت در اين بحران اقتصادي تحت فشار قرار گرفته‌اند، اما هنوز فناوري‌هاي نوپاي پيشرفته متعددي مايه اميدواري براي رشد چشمگير اين فلزات در آينده شده است.

 

به گزارش متال بولتن، گروه بزرگي از عناصر كه در مجموع به آن فلزات اقليت مي‌گويند، كاربرد وسيعي در صنايع مختلف (مانند صنايع سنگين، فولادسازي، خودروسازي و هوافضا، صنايع الكترونيك، پزشكي و نيروگاه‌هاي برقي («توربين‌ها، باتري‌هاي كوچك، باتري‌هاي خورشيدي») دارند.

 

دامنه گسترده كاربرد اين فلزات نشان مي‌دهد كه به آساني نمي‌توان بازارهاي فلزات اقليت را گسترش داد، به هر صورت اگر نگاهي به نوسانات قيمت‌هاي اين فلزات در بازار بيندازيم متوجه مي‌شويم كه وجوه گوناگوني از اقتصاد جهاني دچار تلاطم و بحران شده است. با وجود اين‌كه امسال قيمت فلزات پايه روند صعودي به خود گرفته، اما چنين روندي به‌طور كل در بازار فلزات تخصصي‌تر كه در حجم پايين‌تري مصرف مي‌شوند، به چشم نمي‌خورد. اين يك واقعيت است كه بگوييم اگرچه ديگر بازار فلزات پايه غالبا تابعي از عرضه و تقاضاي بازار نيست، اما بازار فلزات اقليت دقيقا تابع عرضه و تقاضاي آن است.

 

اواسط سال گذشته قيمت اكثر فلزات اقليت افزايش پيدا كرد، اما به دنبال آن بشدت نيز كاهش يافت. به‌عنوان مثال، اينديوم 35 درصد، كادميوم 40 درصد و گاليوم 43 درصد كاهش قيمت داشته‌اند. تعداد اندكي از اين گروه از فلزات مانند كبالت امسال از نظر قيمتي رونق تازه‌اي گرفته و فلز ديگري مانند سلينيوم طي چند ماه گذشته تغيير قيمتي نداشته است.

 

مديرعامل شركت چيني Vital Materials (توليدكننده فلزات خاص) مي‌گويد: امسال سال پرچالشي در بازار فلزات اقليت خواهيم داشت كه از سال 2008 بدتر خواهد بود. او اضافه مي‌كند كه در بحران اقتصادي سال 2008 چين از رونق اقتصادي خوبي برخوردار بود كه توانست به بازارهاي فلزاتي، همچون سلينيوم و كادميوم محصولات خود را عرضه كند، اما امسال كشور ما نيز دچار بحران اقتصادي شده و حتي يك رشد 8-7 درصدي نيز نمي‌تواند بازار اكثر اين فلزات را از بحران نجات دهد. قيمت‌هاي اين فلزات براي اولين‌بار در 10 سال گذشته در چين نزول كرده كه حاكي از ركود در بازار اين كشور است.

 

به هرحال او پيش‌بيني مي‌كند كه در آينده نزديكي و شايد سال آينده بازار اين فلزات بهبود يافته و سال 2013 بسيار بهتر از سال 2012 باشد.

 

اين تحليلگر چيني مي‌گويد: به‌طور كل مشكل بازار فلزات اقليت اين است كه صنايع مصرف‌كننده اين فلزات فاقد برنامه‌ها يا طرح‌هاي توسعه هستند كه تقاضا براي اين فلزات را افزايش دهد. تنها اميد ما در آينده بازار انرژي خورشيدي است، اما پيش‌بيني مي‌شود كه امسال تقاضا براي اين فلزات در اين بخش ضعف باشد.

 

انرژي خورشيدي مشكل ديگري را براي بعضي از فلزات اقليت ايجاد كرده و آن اين است كه رشد ظرفيت فلزات آن از تقاضا براي آن پيشي گرفته است. مثلا ظرفيت سيليسيم باتري‌هاي فتوولتاژي در چين به سمت عرضه مازاد حركت كرده و هنوز با ظرفيت كامل بهره‌برداري مي‌شود، اما اگرچه بايد گفت كه اين بهره‌برداري نه تنها سودآور نبوده، بلكه زيان‌ده نيز هست.

 

سوال اين است كه آيا اين فلزات مي‌توانند با عرضه متعادلي با مصرف خود را هماهنگ كنند، اما، چون فلزات اقليت در حقيقت از نظر تعريف محصولات فرعي محسوب مي‌شوند، هميشه نمي‌توان به اين تعادل دست يافت.

 

اين شرايط براي فلزاتي كه تقاضاي بيشتري فقط از يك بازار دارند، بحران سيكلي ايجاد مي‌كند. به عنوان مثال، تقريبا 90 درصد تقاضا براي كادميوم از طرف باتري‌هاي نيكل ـ كادميوم است.

 

بازار كادميوم بسيار ضعيف است و به نظر مي‌رسد كه تقاضا براي آن ضعيف بوده و عرضه آن نيز مازاد است. فلز كادميوم محصول جنبي تصفيه روي است و توليد روي همچنان تداوم دارد.

 

اين امكان وجود دارد كه تقاضا براي كادميوم در بازارهاي جهاني افزايش پيدا كند، چون بتدريج باتري‌هاي نيكل ـ فلز ـ هيبريدي جايگزين باتري‌هاي نيكل ـ كادميوم مي‌شوند، اما اين جايگزيني با وجود مزيت‌هاي قبلي آن مانند هزينه‌هاي پايين‌تر، عمر مفيد و طولاني و قابليت اطمينان بيشتر، صورت مي‌پذيرد، اما نگراني مربوط به مسموميت اين فلز همچنان وجود دارد و با حادثه‌اي كه اوايل ماه فوريه در رودخانه Longjiang در استان گوانگزي رخ داده، نگراني از آلودگي كادميوم بيشتر شد. در نتيجه مقامات محلي مي‌خواهند واحدهاي ذوب در اين منطقه را تعطيل كرده و تغيير مكان دهند كه موجب خواهد شد عرضه فلزاتي، چون كادميوم، اينديوم و آنتيموان با كمبود مواجه شود.

 

يك تاجر كادميوم مستقر در انگليس نسبت به آينده اين فلز اميدوار است: نيكل ـ كادميوم هنوز بهترين سيستم براي باتري‌ها است و بازار بزرگ چين متقاضي آن است، اما در حال حاضر ذخيره زيادي از كادميوم در چين وجود دارد كه در نتيجه موجب افت شديد واردات كادميوم به كشور در سال‌هاي اخير شده است. اين وضعيت مي‌تواند قيمت‌هاي آن را هرچه بيشتر كاهش دهد.

 

 

باتري‌سازي‌هاي بازارگرم كبالت

 

صنايع باتري‌سازي همچنان يكي از نيروهاي محركه اصلي بازار كبالت خواهند بود كه بيشترين مصرف آن باتري يون ليتيوم است.

 

تخمين زده مي‌شود كه باتري‌ها در حال حاضر بالغ بر يك چهارم تقاضاي كبالت را به خود اختصاص داده‌اند و انتظار مي‌رود كه اين بخش سالانه 15-12 درصد در دو سال آينده رشد داشته باشد. همه باتري‌هاي يون ـ ليتيومي از يك كاتد اكسيد كبالت ليتيوم استفاده نمي‌كنند و زماني‌كه قيمت كبالت در سال 2008 به 50 دلار در هر پوند افزايش پيدا كرد. بعضي از جايگزين‌هاي غيركبالتي آن مانند اكسيد منگنز ليتيوم ساخته شد، اما سيستم كبالت ـ ليتيوم نوع برتري است و بيشترين كاربرد آن در انواع كامپيوترها مانند laptops، tablets و Smartphones است.

 

وسايل نقليه هيبريدي و الكتريكي بازار بالقوه ديگري براي باتري‌ها هستند، اما باتري‌هاي كبالت‌دار احتمالا فقط به دليل عوامل فني مانند چگالي انرژي محدوديت مصرف خواهند داشت، اگرچه آسيا منطقه عمده‌اي براي توليدات صنعتي محسوب مي‌شوند، اما بعضي از شركت‌هاي جديد باتري‌سازي با حمايت‌هاي دولتي در آمريكا احداث مي‌شوند.

 

صنايع هوا و فضا نيز كبالت را شكوفا مي‌كنند كه عملكرد سيكلي خود را داشته و كاملا مستقل از ساير صنايع است. بازار در حال حاضر روند صعودي به خود گرفته كه تقاضا براي كبالت حاوي سوپرآلياژهاي با درجه حرارت بالا و مقاومت خزشي نياز به اين فلز (و تاكنون غيرقابل جايگزين بوده) اجتناب‌ناپذير است.

 

مصرف ونيوم در جهان در سال گذشته 54 تن (به استثناي مواد بازيافتي) بود كه 45 تن از آن براي توليد سوپرآلياژها مصرف شده، 5 تن براي كاتاليست‌هاي اصلاح‌كننده و 4 تن براي ساير موارد به‌كار گرفته شده است. با توجه به اين‌كه رنيوم محصول جانبي موليبرنيوم و خود موليبرنيوم محصول جانبي ذوب مس است، توليد رنيوم اوليه در اختيار شيلي قرار دارد كه 28 تن از 46 تن از كل عرضه اوليه را به خود اختصاص داده است.

 

شركت Molymet شيلي يك توليدكننده عمده فلز رنيوم محسوب مي‌شود كه بيشترين توليد خود را به شكل 9/99 درصد گندله به آمريكا صادر مي‌كند، اگرچه تقاضا بايد با رشد بازارهاي هوافضا و توربين گاز صنعتي افزايش پيدا كند، عرضه نسبتا ثابت مانده و محدود به چند كشور مي‌شود. در حال حاضر نسبت به سال 2008 رنيوم بيشتري در دسترس نيست.

 

در آينده ساختار قيمت نيز تغيير خواهد كرد كه مي‌تواند تاثير زيادي از خود به‌جاي بگذارد. زماني‌كه اين فلز براي اولين بار به دليل خواص آن وارد بازار شد، به صورت قراردادهاي بلندمدت با قيمت ثابت (LTFPC) در اختيار توليدكنندگان آلياژي قرار گرفت كه بايد مورد قبول صنعت قرار مي‌گرفت، اما عرضه‌كنندگان در حال حاضر بسيار از ارزش رنيوم آگاهي يافته و ديگر خواهان قراردادهاي بلندمدت نيستند كه دير يا زود قيمت‌هاي آن بالا خواهد رفت. قيمت كنوني اين فلز 2000 تا 2200 دلار در هر پوند است. در سال 2008 قيمت آن به 12 هزار دلار در هر پوند رسيد.

 

با وجود مشكلات بالقوه ظرفيت مازاد، توسعه انرژي خورشيدي براي چندين فلز مايه اميدواري است. سه فلز مهم مورد نياز باتري‌هاي فتوولتاژي (PV) سيليسيم (بلوري يا بي‌شكل)، كادميوم تلورايد (CdTe) و سله نايد گاليوم اينديوم مس (CIGS) هستند. دو عنصر آخر به شكل لايه نازكي هستند. سيليسيم بلوري بيشترين (87 درصد سهم بازار در سال 2010) فروش داشته، در حالي‌كه ساير سيستم‌ها سعي مي‌كنند از ميزان سهم بازار خود كم كنند.

 

CIGS در ميان سيستم‌هاي لايه نازك حدودا 20 درصد راندمان بالاي تبديل نور دارد كه بتدريج از نظر تجاري اهميت پيدا مي‌كند.

 

شركت Solar Frontier ژاپن كه ادعا مي‌كند، بزرگ‌ترين توليدكننده CISG در جهان است قراردادي را با يك نيروگاه در كاليفرنيا اخيرا امضا كرده كه تا 150 مگاوات پانل‌هاي خورشيدي را به آمريكايي‌ها بفروشد. اولين فاز 60 مگاواتي تا پايان امسال راه‌اندازي خواهد شد و بقيه آن تا ژوئن 2013 به مرحله اجرا درخواهد آمد.

 

 

ركورد كارآمدي

كادميوم تلورايد در حال حاضر يك سيستم PV لايه نازك است كه بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان اين سيستم كه در ايالت آريزونا در آمريكا فعاليت مي‌كند، ماه گذشته اعلام كرد براي يك مدول خورشيدي CdTe به ركورد جديد راندمان 4/14 درصدي دست يافته، در حالي‌كه براي يك سلول خورشيدي تنها اين راندمان 3/17 درصد به دست آمده است.

 

كادميوم تلورايد 40 درصد مصرف تلوريم را به خود اختصاص داده، اگرچه هنوز سهم بسيار كمي از بازار كادميوم محسوب مي‌شود. فرصت براي افزايش تقاضاي تلوريم به بازار باتري فتوولتاژي بستگي دارد. يك نيروگاه خورشيدي 900 مگاواتي نيازمند 20-30 تن تلوريم است.

 

شركت GE Primestar در حال احداث يك نيروگاه خورشيدي 500 مگاواتي است كه در نظر دارد در 10 سال آينده ظرفيت آن را به 2 گيگاوات برساند. پيش‌بيني مي‌شود كه تقاضا براي تلوريم افزايش پيدا كند.

 

با توجه به مصرف CIGS تقاضا براي سلينيوم افزايش پيدا خواهد كرد، اما در رابطه با بخش مهمي كه 40 درصد تقاضا براي سلينيوم را به خود اختصاص داده، هشدار مي‌دهد و آن توليد منگنز الكتروليتي است. اگر soz در اين فرآيند جايگزين سلينيوم دي‌اكسيد شود، مي‌تواند سالانه 1200 تن از مصرف سلينيوم كم كند. در حال حاضر تقاضاي سلينيوم اندكي بيشتر از عرضه آن است كه قيمت آن را تقويت كرده و آن را امسال به 75-55 دلار در هر پوند رسانده است. به هر صورت قيمت تلوريم تحت فشار است، چون در صنعت نيروگاه خورشيدي CdTe بعضي از عوامل حضور نداشته و از موجودي انبارهاي آن كم مي‌كنند. اين وضعيت بايد با بازگشت صنعت خورشيدي به بازار تغيير پيدا كند.

 

تحليلگران نسبت به اين صنعت در بلندمدت خوشبين هستند. پيش‌بيني مي‌شود كه بازار باتري‌هاي فتوولتاژي در سال 2015 به 130 ميليارد دلار افزايش پيدا كند كه در سال 2010 اين رقم فقط 7/55 ميليارد دلار بود.

معدن و توسعه450