Biology of Game Animals

[sookut 13735]

با سلام خدمت همه دوستان

یکی از مباحث مهم رشته محیط زیست درس زیست شناسی حیوانات شکاری است

لذا در این تاپیک سعی میکنم به تدریج مباحث مهم و خلاصه شده این درس رو بزارم تا همه استفاده کنیم

امیدوارم که مفید واقع بشه

از دوستان خواهش دارم که در این تاپیک پستی زده نشه تا مطالبی که بعدا میزارم پشت سر هم بیان

با تشکر

[sookut 13735]

زیست شناسی حیوانات شکاری

 

 

Biology of Game Animals

[sookut 13735]

منابع قابل استفاده

 

 

•اعتماد، اسماعيل. 1363. پستانداران ايران. سازمان حفاظت محيط زيست.

• جمعی از مولفين. 1375. نخجيران از آغاز تا امروز در ايران. موزه دارآباد.

• ضيايي، هوشنگ. 1375. راهنماي صحرايي پستانداران ايران. سازمان حفاظت محيط زيست.

• فيروز، اسکندر. 1381. حيات وحش ايران. نشر سپهر.

• مجلات سازمان حفاظت محیط زیست

مجله شکار و طبیعت

[sookut 13735]

مقدمه

تنوع زيستی يکی از مهمترين مبانی در رشته محيط زيست است که به عنوان يکی از مقولات اصلی در رشته مهندسی منابع طبيعی – محيط زيست مورد مطالعه قرار می گيرد. دانشجويان رشته محيط زيست در طول دوران تحصيل خود با مقوله تنوع زيستی طی درس هايی مانند زیست شناسی حیوانات شکاری ، بوم شناسی حيات وحش، مبانی مديريت حيات وحش و فنون مديريت حيات وحش، آشنا می شوند. اما متاسفانه به دليل دور از ذهن و ناملموس بودن اين دروس، دانشجويان علاقه زيادی در اين رابطه ندارند. شايد بتوان گفت که علت آن عملی بودن اين دروس، بويژه درس شناخت مهره داران است. حضور دانشجويان در صحرا و ديدن تصاوير مربوط به اين درس کمک شايانی به ارتقاء سطح آگاهی دانشجويان و علاقه مند کردن آنان در اين زمينه می نمايد.

[sookut 13735]

شناخت مهره داران

Recognition of vertebrates

 

Game Animals- Wildlife- Biodiversity

 

هدف درس

:

 

" آشنايي با زيست شناسي و انواع حيوانات شكاري بويژه پستانداران است و همچنين آشنايي با ارزش هاي حيات وحش"

[sookut 13735]

تعریف حیات وحش:

 

اولین کسی که در این رابطه مطالبی عنوان کرد آلدئو لئوپولد (A. Leopold (1933)) بود که کتابی تحت عنوان Game Management را نوشت و در این کتاب در رابطه با حیوانات قابل شکار بحث نمود.

تعریف بیلی(Baily) از حیات وحش: به کلیه مهره داران که در محیط های طبیعی تکامل یافته و به آن وابستگی دارند حیات وحش اطلاق می کنند. اما اشکال این تعریف این است که به حیواناتی که از یک منطقه به منطقه دیگر معرفی شده اند توجه نشده است. اما تعریف درست تر:

حیات وحش به کلیه مهره داران آزاد که در محیط طبیعی اصلی یا منشاء خود به تکامل رسیده اند و در یک محیط زیست طبیعی زندگی می کنند و بدان وابسته اند اطلاق می شود.

مهره داران به پنج ردۀ زیر تقسیم می شوند:

1- ماهیها 2- دوزیستان 3- خزندگان 4- پرندگان 5- پستانداران

از آنجا که ماهی ها در علمی بنام شیلات بررسی می شوند و همچنین ازخزندگان و دوزیستان حداقل در کشور ما بهره برداری آنچنانی نمی شود و پرندگان نیز در درسی بنام پرنده شناسی در رشتۀ محیط زیست ارائه می شود، لذا در این درس به طور عمده به بررسی و شناخت پستانداران وحشی کشورمان بیشتر پرداخته می شود.

[sookut 13735]

برخی جانوران منقرض شده:

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

در ايران:

• ببر خزر(ببر مازندران) (آخرين درسال 1332 در پارک ملي گلستان)

• شير ايراني (آخرين در سال 1321 در شمال دزفول)

 

 

در جهان:

کبوتر مسافر (Passenger Pigeon)که تا اوايل قرن نوزدهم فراوانترين پرنده زمين بوده است. (آخرين بار در سال 1914 در باغ وحش سين سيناتي آمريکا مرد)

• Labrador Duck(1870-1850)

• مرغ چمنزار Heath Hen كه در علفزارهاي شرق آمريكا زندگي مي كرد. (آخرين بار در سال 1932 ديده شد)

• طوطي كارولينا (Carolina Parakeet ) كه آخرين بار در سال 1914 در باغ وحش سين سيناتي آمريکا مرد).

• شبه پنگوئن (Great Auk) در جزاير اقيانوس اطلس زندگي مي کرده به دليل شکار بي رويه از بين رفته است.

[sookut 13735]

تعاریف:

 

دانش سيستماتيک (Systematics)

علمي است که با سازمان يا سازماندهي، تاريخ و تکامل حيات سر و کار دارد. اين علم مي گويد که حيات چگونه آغاز شده، چگونه تنوع يافته و در زمان و مکان انتشار پيدا کرده است.

تاکسونومي (Taxonomy)

فني است براي توصيف و نامگذاري اشکال مختلف حيات و طبقه بندي آنها (Simpson, 1941)

 

تنوع زيستي (Biodiversity)

عبارتست از تنوع اشکال موجودات زنده و سيستم هايي که در آن زندگي مي کنند که در سه سطح بررسي مي گردد:

.1 در سطح ژنتيکي (Genetic)

.2 در سطح گونه (Species)

.3 در سطح اکوسيستم (Ecosystem)

اخیرا تنوع زیستی در سطح فرهنگی نیز بررسی می شود

 

 

ارزشهاي حيات وحش:

1-تجاري يا اقتصادي 2- گردشگري يا تفرجي

3- زيستي يا اكولوژيك 4- علمي، فلسفي، آموزشي

5-زيباشناسي 6- اجتماعي

7- منفي

[sookut 13735]

راسته هاي پستانداران

Mammalian Orders

 

يكي از مهم ترين منابعي كه در مورد فهرست پستانداران جهان وجود دارد توسط دو دانشمند به نام Wilson & Reeder در سال 1993 به چاپ رسيد. در اين فهرست نام 4629 گونه از پستانداران كه در 20 راستهتا كنون شناخته ومعرفي شده اند، ارائه شده است. از حدود 4629 گونه،162گونه در ايران است که در 10 راسته قرار می گیرند و از اين ميان شايد تنها 20 گونه حيوان شكاري باشد.

پستانداران از یک گروه خزندگان بنام سیناپسیدها منشاء گرفته اند (190 میلیون سال پیش) ولی گسترش آنها از دوران سوم (61 میلیون سال قبل) می باشد و آنها متکاملترین موجودات می باشند.

در ایران هم کوچکترین پستاندار دنیا بنام حشره خوار کوتوله (Suncusetruscus) و هم بزرگترین پستاندار بنام نهنگ آبی (Balaenopteramusculus) وجود دارد

[sookut 13735]

خصوصیات پستانداران:

•

دارای غدد مولد شیر می باشند

•

بدنشان پوشیده از مو است (نهنگها، دولفین ها و کرگدن آثاری از مو ندارند)

•

خونگرم می باشند ( در بعضی از خفاشها، حشره خوارها و جوندگان بعلت کاهش اتلاف انرژی در فصل سرد به خواب زمستانی فرو می روند).

•

از شش برای برای تنفس استفاده می کنند

•

پستانداران نوزاد را زنده به دنیا می آورند هر چند برخی از آنها تخم گذار هستند

•

گردش خون کامل دارند.

•

لاله گوش دارند (نهنگها و دولفین ها فاقد لاله گوش هستند)

•

اکثر پستانداران از جمله انسانها، زرافه ها، وال ها و خفاش ها هفت مهره گردنی دارند ولی استثناء هایی همچون گاو دریایی وجود دارد که 6 مهره گردنی دارد.

[sookut 13735]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[sookut 13735]

از بین راسته های پستانداران نام برده شده، در ایران راسته های زیر وجود دارند:

 

•جوندگان با 54 گونه

•خفاشها با 38 گونه

•گوشتخواران با 29 گونه

•حشره خواران با 15 گونه

•نهنگها با 11 گونه

•زوج سمان با 9 گونه

•خرگوشها با 2 گونه

•فک ها با 1 گونه

•فرد سمان با 1 گونه

•گاو های دریایی با 1 گونه

...................................

[sookut 13735]

راسته زوج سمان Order: Artiodactyla

 

در دنیا 3 زیراسته (Suborder) زیر وجود دارد که 10 خانواده و 225 گونه را شامل می شود که از اینها 3 خانواده و 8 گونه در ایران وجود دارد:

 

Cervidae (در ایران وجود دارد)

:Family

Bovidae (در ایران وجود دارد)

:Family

Suidae (در ایران وجود دارد)

:Family

[sookut 13735]

راسته زوج سمان Order: Artiodactyla

-بطور کلی حیوانات این راسته جثه ای متوسط تا بزرگ دارند

 

- دارای 2 یا 4 انگشت هستند (زوج سم)

 

- اکثر افراد شاخ روی جمجمه دارند (به استثنایی گرازها) که شاخ ها ممکن است توپر یا توخالی باشند.

 

- شاخ های توخالی دائمی بوده و همزمان با رشد حیوان رشد می کنند

 

- شاخ های توپر هر سال می افتند و در سال بعد با اضافه شدن شاخک جدید دوباره شاخ رشد می کند

 

- در فک بالایی اکثر گونه ها دندان های پیش (Incisor) و نیش (Canine) دیده نمی شود.

 

- دندانهای آسیا (Molar) و پیش آسیا (Premolar) برای جویدن و نرم کردن مواد گیاهی مناسب اند.

 

- در کلیه نقاط زمین به استثنایی استرالیا و زلاندنو زاد ولد نموده و فقط در خشکی زیست می کنند

[sookut 13735]

خانواده گاوسانان

Family Bovidae

 

 

-47 جنسو 138 گونه دارد.

 

 

- طول بدن: mm 2200-mm 255

 

 

-مركز تكامل در آفريقا بوده و تنوع زيادي در آفريقا، جنوب و مركز آسيا دارند.

 

 

- برخي از گونه هاي اين تيره اهلي شده اند.

 

 

-معده چهار قسمتي (سيرابي، هزارلا، نگاري و شيردان) دارند و داراي کيسه صفرا هستند.

 

 

- تنها انگشتان 3 و4 توسعه پيدا کرده و انگشتان 2 و 5 يا نيستند يا خيلي کوچک هستند.

 

 

- ماده ها 1 يا 2 جفت پستان دارند که برای شیردهی به نوزادان استفاده می شوند.

 

 

- نرها داراي شاخ هستند و شاخ اساساً هسته استخواني داشته که به اسکلت سر مي چسبد و غلافي شاخي روي آن را مي پوشاند. به شاخ اين تيره Horn مي گويند كه بدون انشعاب است. شاخ آن ها دائمي و متقارن و توخالی است.

 

 

-دندانهای آسیا دارای تاج بلند(Hypsodont) هستند و دندان نیش وپیش در فک بالا ندارند بر خلاف گوزنها (Cervidae) که دندانهای آسیای آنها دارای تاج کوتاه(Brachydont) هستند و دندان نیش اغلب وجود دارد.

 

 

-بیشتر در علفزارها، با پوشش بوته اي پراكنده و بيابان ها زندگي مي كنند.

 

 

-اين جانوران يا علف مي چرند (Grazer) يا سرشاخه خوارند (Browser)

[sookut 13735]

-اين حيوانات در سم خود غددي (Scent gland) دارند كه حاوي مواد بودار براي نقل و انتقال پيام است.

-عموماً چند همسري هستند (پلی گامی Polygamy: یعنی یک نر با چندین ماده جفت گیری می کند که در مقابل این، واژه چندشوهری یا Polyandry وجود دارد که در آن یک ماده با چندین نر جفت گیری می کند)

 

- رنگ هاي بسيار متنوعي دارند(رنگ بدن بهیچوجه خالدار نیست) که کاربرد هاي گوناگون دارد:

* استتار * انتقال پيام * تنظيم دما * اصل گلوگر (Gloger)

 

 

اصل گلوگر:«حيوانات در آن قسمت از زيستگاه خودشان که مطلوب تر است تيره تر هستند.»(رنگریزه های سیاه ملانینی در مناطق گرم و مرطوب حدود انتشار یک گونه و رنگریزه روشنتر در مناطق سردتر و خشک تر بیشتر می باشد(بخاطر جذب ویتامین D))

 

- از نظر زمين شناسي به اوايل ميوسن تا عصر حاضر در اروپا و آفريقا، از ميانه ميوسن تا عصر حاضر در آسيا، از دوران چهارم(پليستوسن) تا عصر حاضر در آمريکا مي رسد.

-بر خلاف خانواده گوزنها (Cervidae) بیشتر روز فعال (Diurnal) هستند.

- از این تیره یا خانواده بطور وحشی در ایران فقط سه جنس گوسفند وحشی( Ovis)، بز وحشی(Capra) و آهو(Gazella) وجود دارد.

[sookut 13735]

خانواده گاوسانان

Family: Bovidae

Bovidae

Genera:

•

Ovis

•

Capra

 

•

Gazella

•

Hemitragus

•

Bison

•

Oryx

•

Bos

[sookut 13735]

گاوسانان در ايران

Iranian Bovids

 

 

Genus Capra(پازن)

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

(آهوها)Genus Gazella

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

(گوسفند وحشي)Genus Ovis

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[sookut 13735]

گوسفند وحشي

OvisGenus

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

•حيوان نر را به نام قوچ(Ram) و حيوان ماده را ميش(Ewe) مي خوانند و چون شكارچيان بيشتر نرها را شكار مي كنند اكثر مردم آن ها را به نام قوچ مي شناسند.

 

 

• اين گونه در تپه ماهورها زندگي مي كند.

 

 

• گوسفندان وحشي هم از نظر ظاهري و هم از نظر كروموزومي بسيار متنوع هستند.

 

 

•برش عرضی شاخ سه گوش است.

 

 

•شاخ در ماده ها وجود نداشته یا خیلی کوچک است

 

 

•فرمول دندانی: I:0/3 C:0/1 PM:3/3 M:3/3

 

• در مورد گوسفند وحشي، 8 گونه ذكر شده است:

اوراسيا:

 

1.Ovisammon- Argali

 

2.Ovisaries - Domestic Sheep

 

3.Ovisvigeni-Urial

 

4.Ovismusimon-Mouflon

 

5.Ovisorientalis- Asiatic Mouflon

 

 

آمريكاي شمالي:

1.Oviscanadensis -Bighorn Sheep

 

2.Ovisdalli -Dall’s Sheep

 

3.Ovisnivicola - Snow Sheep

[sookut 13735]

رده بندی (Taxonomy) قوچ ومیش های(گوسفند وحشی) ایران:

 

-تا قبل از سال 1970 قوچهای ایران بعنوان یک گونه بنام Ovisammon شناخته می شدند.

 

-از اواخر دهه 1970 قوچهای ایران را در دو گونه بنامهای Ovisvignei(قوچهای شرق ایران) و Ovisorientalis(قوچهای غرب ایران) طبقه بندی کردند

 

IUCN از جمله اتحادیه های است که قوچهای ایران را یک گونه بنام Ovisorientalis می داند.

 

-الان در کتابهای ملی و در درس زیست شناسی حیوانات شکاری قوچهای ایران را نیز جزء گونه Ovisorientalis می شناسند.

 

-گوسفند وحشی در آسیا زیرگونه های متفاوت دارد و بررسی های انجام شده توسط والدز(Valdes) در سال 1982، 9 زیر گونه از Ovisorientalisرا تشخیص داده است.