الگو برداری ،ابزاری برای توسعه مستمر

[XMEHRDADX 7,514]

الگوبرداري از بهترين‌ها (benchmarking) روشي سيستمـــاتيك است كه سازمان‌ها به‌وسيله آن مي‌توانند فعاليت‌هاي خود را براساس بهترين صنعت يا سازمان اندازه‌گيري و اصلاح كنند. اين روش با فراهم‌سازي چارچوبي براي سازمان‌ها كه به‌وسيله آن فعاليت‌هاي بهترين سازمان مشخص شده است و تشخيص وجوه تمايز سازمان موجود با بهترين سازمان نشان مي‌دهد كه چگونه مي‌توان شكاف‌هاي موجود را پر كرد. الگوبرداري به‌واقع ابزاري براي بهبود مستمر است و مي‌تواند توسط انواع سازمان‌هـــاي توليدي و خدماتي به‌كار گرفته شود.

 

در عرصه توليد يا خدمات امكان دارد سازماني عملكرد بهتري نسبت به سازمان‌هاي ديگر داشته باشد. همچنين ممكن است هر يك از بخش‌ها مانند بخش تامين مواد اوليه، بخش توليد، بخش فروش، بخش توزيع، بخش سرويس‌دهي به مشتريان يا ديگر بخش‌هاي يك سازمان ارائه بهتري از كار خود نسبت به ديگران داشته باشند. براي تنظيم هرچه موثرتر عملكرد برمبناي اهداف موردنظر، مديران بايد بدانند كه كدام سازمان يا كدام بخش موثرترين و بهترين روش را به‌كار مي‌گيرد تا موفق‌تر باشد. پس از آن مديران بايد تمامي تلاش خود را جهت هماهنگ كردن بخش‌هاي مختلف سازمان براساس آن الگوي بهتر و نمونه (best in class) به‌كار برند. چنين تكنيكـــي را الگوگيري يا الگوبرداري مي‌نامند.

 

الگوبرداري از بهترين‌ها فرآيندي پوياست كه در جست‌وجوي بهترين روش‌هاي بهبود كيفيت، فرآيندهاي انجام كار و در نهايت ارتقاي عملكرد سازمان است. بيشتر سازمان‌ها از خود مي‌پرسند كه عملكرد ما چگونه است و اين عملكرد را بايد با چه معياري مورد سنجش قرار داد؟ براي پاسخ به‌اين پرسش اساسي دو راه وجود دارد:

 

راه اول اين است كه سازمان، عملكرد خود را در طول زمان مورد ارزيابي قرار دهد و راه دوم اين است كه سازمان عملكرد خود را با سازمان‌هايي كه در همان قلمرو فعاليت مي‌كنند، مورد مقايسه قرار دهد.

 

راه دوم مقوله‌اي است كه به الگوبرداري ارتباط مي‌يابد.

 

در اين راستا، مديريت پژوهش و فناوري نوين سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران با توجه به اهداف و برنامه‌هاي خويش از ابتداي سال 1384 جهت انجام بازديد‌هاي دوره‌اي از شركت‌هاي تابعه سازمان، اقدام به‌تشكيل يك تيم 30 نفره تخصصي با مسئوليت اينجانب به‌عنوان هماهنگ‌كننده، كرده است كه متشكل از مديران، متخصصين و افراد خلاق واحدهاي r&d شركت‌هاي تابعه سازمان است.

 

از اهم دلايل برگزاري اين بازديدها مي‌توان موارد زير را برشمرد:

 

آشنايي افراد نخبه و خلاق واحدهاي r&d شركت‌هاي تابعه با يكديگر و برقراري ارتباطات نزديك كاري و همچنين مطلع شدن از آخرين دستاوردها و پيشرفت‌هاي به‌عمل آمده در خصوص امر تحقيقات در واحدهاي تحقيق و توسعه.

 

با توجه به مختلف بودن فرآيندها و با توجه به اختلاف تكنولوژي، ممكن است وجوه مشتركي در بخش حمل‌ونقل و مهندسي و فرآيندها وجود داشته باشد و همچنين دنياي پيچيده و گوناگوني از تجهيزات و ماشين‌آلات قابل مشاهده است كه اعضاي تيم مي‌توانند با آن امكانات آشنا شده و ازآنها الگوبرداري كنند.

 

تيم تخصصي در طول بازديدها از نوآوري‌ها و خلاقيت‌هايي كه باعث افزايش توليد، كاهش قيمت تمام شده محصول، افزايش بهره‌وري و كاهش ضايعات شده است، استفاده كرده و همچنين از تجربيات شركت‌هاي مورد بازديد، در خصوص نحوه ارتباط با دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي بهره‌مند خواهند شد.

 

در مرحله اول طرح الگوبرداري در سال 1384 از 9 شركت كه به‌ترتيب عبارتند از 1. مجتمع مس سرچشمه 2. سنگ‌آهن چادرملو 3. فولاد آلياژي ايران 4. ذوب‌آهن اصفهان 5. فولاد مباركه 6. آلومينيوم المهدي 7. سيمان داراب 8. فولاد خوزستان 9. گروه ملي صنعتي فولاد ايران، به‌نمايندگي از مجموعه‌هاي فولادي، معدني، فلزات غيرآهني و سيمان بازديد به‌عمل آمد.

 

در ابتداي بازديدها و به جهت آشنايي هر چه بيشتر تيم تحقيقاتي با الگوبرداري از اساتيد صاحب‌‌نظر در اين زمينه دعوت به‌عمل آمده است و طي جلساتي علم الگوبرداري و چگونگي انجام آن به‌اعضاي تيم آموزش داده شده است و در عمل نيز تيم تحقيقاتي سازمان از همراهي ايشان در تعدادي از بازديدها برخوردار بوده است تا اين‌كه فرآيند الگوبرداري به بهترين نحو ممكن انجام شود.

 

يك يا دو روز جهت انجام بازديد از شركت‌هاي ياد شده در نظر گرفته شده است و بخشي از وقت تيم تحقيقاتي صرف بازديد ازخطوط توليد و واحدهاي فني شده و بخش اصلي آن صرف بازديد از واحد تحقيقات و برگزاري جلسه با مسئولان و كارشناسان r&d مجموعه ذي‌ربط و بازديد از پروژه‌هاي كاربردي و اثرات آنها در صنعت مذكور شده است.

 

پس از انجام هر بازديد و بر اساس نظرسنجي به‌عمل آمده از اعضاي تيم تحقيقاتي، فعاليت‌ها و تكنولوژي‌هاي برجسته، نقاط قوت و نقاط قابل بهبود شركت مورد بازديد، توسط بازديدكنندگان شناسايي شده است و از موارد ياد شده جهت ارتقاي تكنولوژي در شركت متبوع خويش بهره فراوان برده‌اند. همچنين در طي بازديدها نسبت به بهينه‌سازي تيم تحقيقاتي اقدام شده است و از فرد برتر بازديدهاي گروهي در سومين همايش پژوهش سازمان تقدير به‌عمل آمده است.

 

بر اساس جمع‌بندي اينجانب، عمده موارد برجسته مشاهده شده در شركت‌هاي مورد بازديد كه قابل تسري و الگوبرداري در ساير واحدهاي سازمان بوده است، عبارتند از: (در پستهای بعدی)

[XMEHRDADX 7,514]

الف) مجتمع مس سرچشمه

 

1. وجود يك نشريه تحت عنوان فصلنامه تحقيقات.

 

2. اتكا به نيروي انساني متخصص و با سابقه طولاني.

 

3. وجود مستندات و چارت سازماني مناسب واحد r&d .

 

4. استفاده حداكثري از دانشجويان كارشناسي ارشد و دكترا در انجام پروژه‌هاي تحقيقاتي.

 

5. انجام پروژه‌هاي استحصال هيدرو متالورژي.

 

6. بهينه كردن پارامترهاي عملياتي در كارخانه فلوتاسيون و وجود آلترناتيوهاي مختلف براي مواد شيميايي مورد مصرف، قابل استفاده در شركت سنگ‌آهن چادرملو است.

 

7. به‌دليل تشابه كانسارسازي در دو معدن مس و طلا (تيپ ذخاير پرفيري) مي‌توان فرآيند هيپ ليچينگ مس را براي باطله‌هاي سد باطله موته الگوبرداري و پايلوت كرد.

 

 

ب) شركت سنگ آهن چادرملو

 

1. سيستم انتقال و تخليه مواد پودري براي كاهش تلفات حين انتقال و جابه‌جايي، قابل استفاده در مجتمع آلومينيوم اراك است.

 

2. نحوه انبار كردن كك در شركت چادرملو براي شركت فولاد خوزستان مناسب است. زيرا بخش عمده كك در فولاد خوزستان در محوطه باز و در معرض باران انبار مي‌شود.

 

3. به‌كارگيري بخش خصوصي از ابتداي توليد در معدن تا محصول نهايي و مسئول بودن پيمانكار در كيفيت محصولات توليدي و واگذاري ماشين‌آلات معدن به پيمانكار با قبول تامين قطعات از سوي كارفرما، قابل الگوبرداري در شركت آلوميناي جاجرم است.

 

 

پ) شركت فولاد آلياژي ايران

 

1. استفاده از الكترودهاي گرافيتي جديد كه در آن كاهش خوردگي گرافيت بر حسب تن فولاد توليدي است، براي شركت ذوب‌آهن اصفهان موثر است.

 

2. سيستم ارزيابي عملكرد بسيار گسترده و جامع شركت فولاد آلياژي ايران در گروه ملي صنعتي فولاد ايران و شركت‌هاي مشابه مناسب است.

 

3. سيستم خط توليد شمش و سيستم جديد عيب‌يابي بر روي شمش‌ها و يا مقاطع فولادي قابل استفاده در شركت ذوب‌آهن اصفهان است.

 

4. با توجه به خريد دانش فني توليد فولادهاي كيفي توسط شركت فولاد آلياژي ايران، استفاده از تجربيات مذكور در شركت فولاد مباركه موثر است.

 

5. طرح توليد فولاد ميكرو آلياژي واناديوم‌دار در شركت فولاد خوزستان قابل استفاده است كه در حال حاضر تحت عنوان st52-3 روي توليد آن كار مي‌شود.

 

6. الگوبرداري از دريچه كشويي inter stop موجود در شركت فولاد آلياژي ايران كه نسبت به سيستم موجود در شركت فولاد خوزستان ايمن‌تر و ارزان‌تر است.

 

7. الگوبرداري از سيستم اتوماسيون يكپارچه و منطبق با وضعيت روز و سيستم توليد بر اساس سفارش مشتري موجود در شركت فولاد آلياژي ايران در شركت آلوميناي جاجرم و ساير شركت‌هاي مشابه.

 

 

ت) شركت ذوب آهن اصفهان

1. طرح تحقيقاتي پاشش آب آهك غليظ در دهانه‌زني كنورتر براي برطرف كردن پوسته‌ها موجب صرفه‌جويي در زمان و افزايش تعداد ذوب شده است.

 

2. استفاده از متخصصين مختلف در واحد تحقيق و توسعه و تاكيد بر تحقيقات كاربردي.

 

3. تعريف و انجام پروژه‌هاي مرتبط با مسائل بازاريابي و تحليل وضعيت بازارهاي جهاني.

 

4. معرفي فعاليت‌هاي تحقيقاتي شركت ذوب آهن اصفهان از طريق سايت اطلاع‌رساني.

 

5. پرداختن به مسائل نيروي انساني و برقراري نظام پيشنهادات قابل استفاده در مجموعه شركت‌هاي تحت پوشش شركت تهيه و توليد مواد معدني ايران است.

 

6. انجام فعاليت‌هاي مربوط به تعيين چشم‌انداز آينده و برنامه‌هاي توسعه‌اي شركت ذوب آهن اصفهان.

 

7. تعريف و مشخص كردن محصولات جديد قابل استفاده در شركت آلوميناي جاجرم و ساير شركت‌هاي مشابه است.

 

8. نحوه ارتباط با دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور و محققان خارج استاني (محققان غير بومي) قابل اقتباس در شركت زغال‌سنگ كرمان است.

 

9. انجام پروژه‌هاي بهينه‌سازي كوره بلند.

 

10. بازسازي مواد جانبي كك‌سازي.

 

11. انجام طرح سيانورزدايي از آب با يك روش ساده و ارزان قيمت كه موجب كاهش درصد آلودگي هوا شده است.

[XMEHRDADX 7,514]

ث) مجتمع فولاد مباركه

 

1. بهينه‌سازي انرژي الكتريكي.

 

2. طرح توليد ورق‌هاي الكتريكي و توليد ورق‌هاي apix .

 

3. انجام پروژه‌هاي مرتبط با شبيه‌سازي فرآيند، قابل استفاده در شركت‌هاي فولادي است.

 

4. انجام طرح tqm .

 

5. تعامل موثر و سازنده با ساير واحدها و نظام‌هاي مشاركت همگاني.

 

6. گسترش نمودار سازماني و جذب نيروي انساني با توجه به‌اهداف آتي شركت، قابل استفاده در واحد تحقيقات شركت فولاد خوزستان است.

 

7. پروژه كنترل خوردگي ورق رنگي و تنظيم فن‌هاي غبارگير قابل الگوبرداري در شركت نورد و لوله اهواز است.

 

8. محوطه‌سازي و نصب علائم مختلف در سطح راه‌هاي مجتمع و رعايت نظافت صنعتي در شركت فولاد مباركه قابل الگوبرداري در ساير شركت‌ها است.

 

9. پروژه‌هاي زيست‌محيطي در زمينه رفع آلاينده‌ها.

 

10. پروژه‌هاي فرآيندي در زمينه فولادسازي.

 

 

ج) شركت آلومينيوم المهدي

1. انجام فعاليت‌هاي زيست‌محيطي و به‌كارگيري سيستم ftp براي جلوگيري از ايجاد آلودگي در خطوط توليد

 

2. استفاده از اسكوترهاي كوچك برقي براي تردد پرسنل در كارگاه‌ها.

 

3. به‌كارگيري سيستم رباتيك براي بسته‌بندي شمش 25 كيلويي.

 

4. به‌كارگيري كوره‌هاي ذوب دوار به‌جاي كوره‌هاي القايي در واحد ميله‌گذاري.

 

5. كاهش مصرف انرژي و سيستم جمع‌آوري گرد و غبار.

 

6. استفاده از بتون نسوز در قسمت‌هاي فوقاني سلول‌هاي پخت آند.

 

7. بهره‌برداري از سيستم قير مايع به جاي قير جامد در توليد آند.

 

عمده موارد ذكر شده براي مجتمع آلومينيوم اراك موثر هستند.

 

 

چ) شركت سيمان داراب

 

1. سرعت در اخذ گواهينامه‌هاي ims و efqm .

 

2. افزايش ظرفيت توليد به ميزان 20 درصد نسبت به‌ظرفيت اسمي.

 

3. كوتاه بودن زمان تعريف، تامين منابع مالي و انجام پروژه.

 

4. رعايت مهندسي كار موجود در شركت سيمان داراب.

 

5. نقش تحقيقات در توليد سيمان پوزولاني.

 

6. ارتباط صميمانه و مشاركت مديريت ارشد شركت با پرسنل و متخصصين.

 

 

ح) شركت فولاد خوزستان

 

1. طرح جمع‌آوري گردو غبارهاي رسوب شده در تجهيزات.

 

2. استفاده از درپوش پاتيل در قسمت ريخته‌گري.

 

3. به‌كارگيري هواي خنك‌كننده در سيستم دريچه كشويي پاتيل مي‌تواند در شركت فولاد آلياژي ايران الگوبرداري و مورد استفاده قرارگيرد.

 

4. سيستم پيشنهادات و بهبود مستمر تحت عنوان طرح بهپويي كه در صورت اقتباس و پياده‌سازي در شركت‌هاي مشابه مزاياي اقتصادي و انگيزشي بسياري خواهد داشت.

 

5. سروته كردن قالب جهت افزايش عمر مفيد آن.

 

6. روش كارآمد جهت پيشگرم كردن نازل تانديش از طريق دميدن گاز خنثي در استوپر.

 

7. امكان تعويض تيرآهن‌هاي استراكچر ريخته‌گري.

 

8. سيستم عيب‌يابي انتقال مواد موجود در شركت فولاد خوزستان كه به‌صورت دوره‌اي و بدون اعلام نياز نسبت به‌رفع اشكال بدون توقف سيستم اقدام مي‌‌كنند، در شركت سيمان داراب قابل استفاده است.

 

9. انجام فعاليت‌هاي پژوهشي در تمامي زمينه‌هاي تكنولوژي، دفع ضايعات و كاربردي كردن نتايج طرح‌هاي تحقيقاتي با مشاركت بخش خصوصي همانند طرح فرآوري سرباره مواد.

 

10. سيستم انگيزش كاركنان جهت مشاركت و ارائه پيشنهاد به واحد r&d قابل استفاده در شركت تهيه و توليد است.

 

11. دارا بودن ساختار منسجم اداري و مشخص بودن سهم هر يك از پژوهشگران از عوايد حاصل از اثربخشي طرح‌ها و استفاده صحيح از پتانسيل پژوهشگران شاغل در شركت فولاد خوزستان قابل الگوبرداري در ساير شركت‌هاي مشابه است.

 

12. استفاده از دوربين‌هاي جديد همانند موارد موجود در شركت فولاد خوزستان جهت كنترل و فرماندهي سيستم بارگيري كاميون‌ها و تريلي‌ها در شركت سيمان داراب.

 

 

خ) گروه ملي صنعتي فولاد ايران

 

1. تشكيل كميته عالي پژوهش در گروه ملي صنعتي فولاد ايران متشكل از معاونين گروه و مديران ارشد كارخانه‌هاي توليدي كه تصميمات و حمايت‌هاي كميته مذكور در راستاي تصويب طرح‌هاي تحقيقاتي در طول دو سال گذشته منجر به افزايش كيفيت محصولات توليدي شده است.

 

2. پروژه اتوماسيون موجود بر روي كوره قوس الكتريكي.

 

3. طرح تصفيه فاضلاب‌ها (جهت حفظ محيط‌زيست) و تصفيه آب رودخانه كارون و تبديل به آب بدون سختي جهت حفاظت از دستگاه‌ها، از موارد برجسته در گروه ملي صنعتي فولاد ايران است.

 

 

مديريت پژوهش و فناوري نوين سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران در سال 1385 و در ادامه مرحله اول طرح الگوبرداري از بهترين‌ها در سال گذشته، بازديد از ساير صنايع و شركت‌هاي پيشرو در سطح كشور از قبيل واحدهاي زيرمجموعه سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران، مراكز تحقيقاتي، دانشگاه‌ها و پارك‌هاي فناوري و..... را در كنار ادامه بازديد از ساير زيرمجموعه‌هاي سازمان توسعه، در زمره اهداف و برنامه‌هاي خود قرار داده است كه تاكنون از مجتمع آلومينيوم اراك و گروه صنعتي ايران خودرو بازديد به‌عمل آمده است.

 

اين بازديدها مي‌تواند در اطلاع‌رساني آخرين وضعيت تحقيقات در شركت‌هاي تابعه سازمان نقش به‌سزايي ايفا كند و مشاهده مستقيم نتايج پروژه‌هاي تحقيقاتي كاربردي شده در ساير صنايع و شركت‌هاي پيشرو و دستاوردهاي به‌عمل آمده در شركت‌هاي مذكور، مي‌تواند در ارائه راهكارهاي اثربخش توسط افراد نخبه و كاردان بخش r&d، جهت بهبود وضعيت تحقيقات موثر باشد.

 

 

عباس ضيائي‌كيا / كارشناس پژوهش و فناوري نوين