تغییر در فرآیندهای تولید برای افزایش راندمان و استفاده بهینه از مواد اولیه و انرژی

[XMEHRDADX 7514]

افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي و حمل و نقل، كمبود و كاهش منابع معادن تامين‌كننده‌ مواد اوليه و نيز تغييرات كاهش عيار و بعضا كيفيت آن (و البته دستاوردهاي نوين در عرصه علم و صنعت) از جمله عواملي هستند كه بتدريج فشرده شدن فرآيند توليد و يا حذف بعضي از فرآيندها را در صنعت فولاد در دستور كار قرار داده است. اين تغييرات در برخي از فرآيندها همچنان به‌صورت آزمايشي و پايلوت در حال انجام است، اما در بعضي موارد نيز در مقياس صنعتي و به‌صورت يك تكنولوژي شناخته شده به‌كار گرفته شده‌اند. در صنايع بالادستي فولادسازي در كنار تغييرات گسترده تكنولوژي براي اكتشاف، استخراج و فرآوري، علاوه بر معضل بالاتر بودن تقاضاي واحدهاي فولادسازي نسبت به عرضه مواد اوليه و نيز ناپايداري در قيمت آنها (در اكثر مقاطع)، كاهش ذخاير و سير نزولي عيار مواد اوليه نيز از چالش‌هاي جدي و اساسي است كه اين امر ضرورت استفاده از مواد اوليه با كيفيت‌هاي پايين‌تر را در معرض كنكاش فناوران اين عرصه قرار داده است. ورود تكنولوژي‌هاي جديد از جمله COREX، FINEX و... براي استفاده از زغال‌سنگ‌‌هاي غيركك‌شو به‌جاي زغال‌سنگ‌ كك‌شو و همچنين استفاده از سنگ آهن‌هاي با عيار پايين‌تر و تلاش براي رسيدن به نتايج قابل قبول را مي‌توان در همين راستا ارزيابي كرد. بديهي است حاصل اين پيشرفت‌ها در صورت دستيابي به اهداف مورد نظر علاوه بر استفاده از مواد اوليه ارزان‌تر، ‌حذف برخي از فرآيندها از جمله زينترينگ (آگلومراسيون) و يا كك سازي را به همراه خواهد داشت. بهينه‌سازي در فرآيند احياي مستقيم با وجود كارآيي موثر و مفيد آن (مثلاً نوع ميدركس) نيز در جريان است. در اين فرآيند با توجه به حساس بودن بهره‌برداري و تعميرات آن بخصوص در قسمت ريفورمرها، تلاش براي تغييرات يا حذف آن ادامه دارد و تاكنون گشايش‌هاي مثبتي نيز در اين زمينه از طرف برخي از شركت‌ها از جمله Helisa و Danieli حاصل شده است. شارژ مستقيم آهن اسفنجي به كوره قوس الكتريكي (Hot Link) و نيز ارسال شمش‌هاي داغ (Hot Charge) به نورد گرم براي افزايش راندمان توليد و نيز كاهش مصرف انرژي، از جمله تكنولوژي‌هاي جديد در صنعت فولاد به‌شمار مي‌آيند كه در برخي از نقاط دنيا به‌كار گرفته مي‌شوند. نوع تكامل شده آن يعني ادغام فرآيند ذوب و نورد گرم تحت عنوان ( TSC Thin Slab Caster ) است كه در سال‌هاي اخير به‌صورت يك تكنولوژي كارآ و مفيد وارد صنعت فولاد شده كه البته در كشور ما نيز در كارخانه فولاد سبا ( وابسته به شركت فولاد مباركه) ‌به‌صورت موفق در حال بهره‌برداري است. از اين دست تغييرات در فناوري صنعت فولاد مي‌توان به پيوستگي و ادغام خط اسيدشويي در نورد سرد جهت جلوگيري از انبار كلاف‌هاي اسيدشويي شده قبل از عمليات نورد سرد و بنابراين افزايش راندمان توليد اشاره كرد. ذكر اين نكته ضروري است كه انتخاب فرآيندهاي پيوسته در واحدها و مشخصاً واحدهاي پايين دستي فولادسازي مستلزم نهادينه شدن روش‌هاي «كنترل فرآيند» به‌جاي «كنترل محصول» در آن واحدها است. نكته‌اي كه بتدريج در برخي از واحدهاي بزرگ كشور ما نيز در حال اجراست. در غير اين صورت هزينه تمام شده محصولات به‌دليل افزايش برگشتي‌ها بالا رفته و لذا توجيه اقتصادي فرآيند را ناممكن مي‌سازد. نكته مهم ديگر در اين زمينه انتخاب درست و به هنگام تكنولوژي است. همان‌گونه كه تاخير در انتخاب آن مي‌تواند آسيب‌پذير باشد، شتابزدگي در اين مقوله نيز هزينه‌هايي در بر خواهد داشت، بخصوص در زمينه‌هايي كه علاوه بر عدم نياز فوري، ‌قطعيت و تجربه كامل نيز در ارتباط با آن حاصل نشده باشد. مثلاً تكنولوژي‌هايي كه در سال‌هاي اخير بعنوان گزينه‌هايي مناسب جهت استفاده در صنايع بالادستي فولادسازي اهم از تكنولوژي‌هاي مرتبط براي استفاده از مواد اوليه با كيفيت پايين‌تر و يا مرتبط با فرآيندهاي احياء پيشنهاد مي‌شوند از دو حالت خارج نيستند. ‌يا شامل مواردي هستند كه تجربه چندان موفقي در صنعت فولاد جهان ندارند و بعضا در كشورهايي هم كه مورد استفاده قرار مي‌گرفتند، در حال برچيده شدن هستند يا شامل تكنولوژي‌هاي واقعا جديدي است كه شاخصه‌هاي مثبتي در عملكرد آنها مشاهده مي‌شود. در اين ميان اگرچه ممكن است براي صنعت فولاد كشور فوريت چنداني نداشته باشد، اما ضروري است به دقت مورد بررسي قرار گيرد و در صورت تاييد تمام پارامترهاي اصلي حداقل در طرح‌هاي توسعه‌اي آتي مورد استفاده قرار گيرند. سخن آخر آنكه غالب تكنولوژي‌هاي به‌كار گرفته در صنعت فولاد كشور يا حداقل آن بخشي كه در حوزه دولتي شكل گرفته‌اند، متناسب با شرايط روز صنعت فولاد جهان (در مقطع زماني خود) ‌و نيز همراستا با محصولات تعريف شده براي واحدها است. علاوه بر اين هم جهت با مختصات و مشخصات مواد اوليه و پتانسيل انرژي داخل است، اما در عين حال ضروري است كه هم روند تغييرات كمي و بخصوص كيفي معادن كشور در چشم‌انداز آتي آن به دقت رصد شود و هم پيشرفت‌ها و بهينه‌سازي‌هاي متالوژيكي و تكنولوژيكي صنعت فولاد جهان در تمام مراحل آن يعني از معادن تا انتهاي نورد (نورد گرم و نورد سرد)‌ مدنظر باشند تا بتوان ضمن نوسازي و بهينه‌سازي ضروري واحدهاي موجود از آخرين دستاوردهاي علمي و فني صنعت فولاد در اجراي طرح‌هاي آينده كشور بهره‌برداري كرد. محمد خانداداش‌پورمدير فلزات آهني ايميدرو معدن و توسعه 447