بررسی اثرات زیست محیطی فولاد در طول چرخه حیات آن

[XMEHRDADX 7514]

معدن و توسعه: انتخاب مناسب‌ترين ماده براي هر كاربردي به عوامل فني ـ اقتصادي آن مثلا دوام و هزينه يا قيمت آن بستگي دارد. عامل مهم ديگري كه با توجه به نياز مبرم به رشد پايدار به اهميت آن افزوده مي‌شود اثرات زيست‌محيطي مواد در زمان توليد و مصرف آن است.

 

به گزارش متال بولتن، در ميان ابزارهاي موجود براي ارزيابي اثرات زيست‌محيطي مي‌توان به روش ارزيابي چرخه حيات (LCA) اشاره كرد كه ارزياي جامعي را از اثرات محيطي به ما مي‌دهد. اين روش اثرات بالقوه ماده يا محصول را بر روي محيط‌زيست طي مراحل توليد، مصرف و در پايان عمر آن مشخص مي‌كند، به اين روش بعضا روش زگهواره تا گور مي‌گويند. به‌طور كل LCA شامل 4 بخش به‌شرح زير است:

 

1. تبيين هدف و محدوده آن

 

2. مراحل ارزيابي اثرات چرخه حيات از طريق گردآوري اطلاعات و تدوين ليستي از مواد، انرژي و گازهاي خروجي مربوط به سيستم مورد مطالعه.

 

3. ارزيابي اثرات چرخه حيات از طريق آناليز اطلاعات براي مطالعه بهتر طبقه‌بندي اثرات محيطي گوناگون.

 

4. تفسير ـ تجزيه و تحليل اطلاعات در متن روش‌شناسي، حيطه و اهداف مطالعه و ارزيابي نتايج مطالعات.

 

انستيتو بين‌المللي آهن و فولاد براي تعيين ميزان مصرف منابع، انرژي و توليد گازهاي گلخانه‌اي طي توليد يا فرآيند 14 محصول در كارخانه‌هاي فولادسازي از استخراج مواد اوليه از معدن تا درب كارخانه فولادسازي را از نظر اثرات زيست‌محيطي چرخه حيات (LCI) مورد مطالعه قرار داده است. اين بررسي براساس اطلاعات 2000ـ1999 توسط انستيتوي مذكور و با ارتباط فني و هماهنگي از طريق مجمع LCA انستيتو و همكاري بين شركت‌هاي عضو آن صورت پذيرفت. اين اطلاعات از طريق توليد كوره بلند يا BOF (با تغذيه سنگ‌آهن و قراضه و كوره قوسي (عمدتا با تغذيه آهن و قراضه) به‌دست آمده و محاسبه شد. فرآيند پايين‌دستي براي توليد محصولات، مصرف آن، پايان عمر و فرآيندهاي بازيافت قراضه در اين ليست گنجانيده نشده است تا مطالعه زگهواره تا گور انجام شود. حد و مرز مطالعه را مي‌توان توسعه داد تا شامل فعاليت‌هاي پايين‌دستي خصوصا در تعامل با مشترياني شود كه درخواست LCA براي سيستم‌هاي محصولات خود كرده‌اند.

 

 

دامنه بررسي

 

14 محصول نهايي فولادي در اين بررسي مورد مطالعه قرار گرفت. اين محصولات شامل كلاف نورد گرم (با يا بدون مرحله اسيدشويي)، كلاف نورد سرد (با يا بدون مرحله فينيشينگ)، ورق گالوانيزه گرم غوطه‌ور و ورق گالوانيزه الكتريكي، ورق‌ اندودكاري شده، ورق قلع‌اندود، ورق بدون قلع‌اندود، مقاطع و ورق ضخيم (plate)، ميلگرد ساختماني/ مفتول و فولادهاي مهندسي هستند.

 

اين محصولات داراي كاربردهاي پايين‌دستي هستند خصوصا اينكه در بخش ساختماني، خودروسازي و بخش‌هاي بسته‌بندي كاربرد دارند.

 

محصولات فولاد ضدزنگ در ليست محصولات نبود اما مطالعه جداگانه‌اي براي جمع‌آوري اطلاعات لازم صورت پذيرفت كه در آينده بررسي‌هاي كلي آن مشخص خواهد شد.

 

به‌طور كل 50 سايت توسط 28 شركت مورد بهره‌برداري قرار گرفت كه شامل 34 كوره بلند، 14 كوره قوسي و 3 واحد احياي مستقيم بود كه در اين مطالعه از آن استفاده شد. شركت‌هايي كه اطلاعاتي در مورد مطالعات LCI دارند بالغ بر 7/39 درصد كل توليد جهاني (به‌جز كشورهاي اتحاد جماهير شوروي سابق و چين) را به‌خود اختصاص داده‌اند. شركت‌هايي در اروپا و خاور دور آسيا همكاري خوبي داشتند و يك رشته نمونه از ارقام بهره‌برداري در آن گنجانده شده و آمريكاي شمالي نيز در ميانگين‌هاي جهاني در نظر گرفته شد. اين سطح از پوشش مطالعاتي LCI انستيتو به‌خوبي توانست پايه‌اي براي مطالعات ارزيابي چرخه حيات فولاد باشد.

 

 

متدولورژي

 

نتايج كيفيت و رابطه LCA/LCT (ارزيابي چرخه حيات/ ليست چرخه حيات) و دامنه كاربري و تفسير آن عمدتا به متدولورژي به‌كار گرفته شده، بستگي دارد. بنابراين بايد متدولوژي شفاف و كاملا تدوين شده باشد. استانداردهاي ISO براي تعيين يا انتخاب درست متدولورژي و تصويب قوانين براي شفافيت و ارائه گزارش تدوين شده است.

 

تاكنون استانداردهاي ISO مربوط به شرح زير منتشر شده است:

 

1. ISO14040 كه اصول و چارچوب LCA را تعيين مي‌كند.

 

2. ISO14041 در خصوص آناليز هدف دامنه تعاريف و ليست مربوطه.

 

3. ISO14043 در خصوص ارزيابي اثر چرخه حيات.

 

4. ISO14043 در خصوص تفسير چرخه حيات.

 

هدف پروژه انستيتو ايجاد يك LCI بود تا بتواند روش‌هاي ارزيابي هرگونه اثراتي را در آينده مورد بررسي قرار دهد.

 

مطالعات LCI انستيتو بين‌الملل آهن و فولاد كاملا طبق ISO14040 و ديگر ايزوهاي استاندارد انجام پذيرفته و توانسته است پايگاه اطلاعاتي LCI جهاني مطمئني را براي محصولات فولادي برنامه‌ريزي، طراحي و اجرا كند. اين پايگاه اطلاعاتي منبع خوبي براي مطالعات LCA براي محصولات فولادي خواهد بود.

 

انستيتو اظهار مي‌دارد كه مطالعه LCI به‌خوبي طراحي شده و طبق نيازهاي استانداردهاي بين‌المللي ايزو 14040، 14041 و 14043 مربوط به بررسي ليست چرخه حيات (LCI) انجام پذيرفته است كه مي‌تواند به‌عنوان مرجع تصميم‌گيري قابل اعتمادي براي ارزيابي عملكرد محصولات فولادي براي يك توسعه پايدار باشد. اين روش فرصت مطلوبي را به شركت‌هاي فولادسازي مي‌دهد تا معياري براي بهبود اقدامات فرآيندها و سيستم‌هاي محصولات خود داشته باشند.

نشریه معدن و توسعه258