صدروز با مشروطه

[spow 44198]

آرشیو صد روز

مذاكرات با شاه و تبعید علما

عین الدوله هر روز كه می گذرد فشارش را بر بست نشینان مسجد افزایش می دهد. صبح امروز كه سربازها احدی را اجازه ورود به مسجد نمی دهند جناب آقای سیدعلی آقامجتهد یزدی از علمای بنام آن زمان به همراه تعداد زیادی از طلاب و مردم و سادات از منزل حركت كرده و به سمت مسجد روانه می گردند.

[spow 44198]

یا عدالتخانه یا مرگ

صبح امروز مردم طبق سفارش علما به سر كارهای خود رفتند و مغازه باز شد اما كماكان سربازها و قزاق ها در بازار و كوچه ها پر بودند. عین الدوله فشار را به مسجدیان سخت تر كرد و از ورود آذوقه و آب به داخل مسجد به شدت جلوگیری می كرد و اجازه رفتن به داخل مسجد را به كسی نمی داد

[spow 44198]

مردم را به گلوله بستند

عين الدوله تمام نيروها و سربازها را كه در خارج از شهر ذخيره كرده بود به داخل شهر آورده بود. دور تا دور مسجد را محاصره كرده و اجازه ورود به كسى نمى داد. گروهانى را كه ديروز از شليك كردن خوددارى كرده بودند، به جاى ديگر انتقال داده بود و به سربازان دستور داده بود اگر مردم به صورت گروهى از مسجد خارج شدند آنها را به گلوله ببندند.

[spow 44198]

پايگاه مشروطيت

مردم در طول شب و تا بامداد صداى جارچيان دولتى را مى شنيدند كه : «هر كس كه فردا دكان يا حجره خود را باز نكند كالايش تاراج و خود او كيفر خواهد شد.» از طرفى هم عين الدوله كه در فكر سركوب مردم بود تمام نيروهايش را از بيرون شهر به داخل شهر آورده و در نقاط حساس و خيابان ها و در بازار مستقر كرده بود.

[spow 44198]

خونى كه در راه مشروطه ريخت

عين الدوله سومين مرحله از تصميمات خود را به مرحله اجرا گذاشت. او مانند تمام مستبدين كه فكر مى كنند با گرفتن و بازداشت كردن به بقايشان افزوده مى شود تصميم گرفت وعاظ و سخنوران را بازداشت و روانه زندان و يا به نقاط دوردست تبعيد كند.

[spow 44198]

فشار عين الدوله بى اعتنايى انگليس

عين الدوله امروز بند دوم و سوم تصميمات جلسه سرى پانزده جمادى الاول خود را به اجرا مى گذارد. بعد از ارسال نامه ناصرالملك به طباطبايى، عين الدوله گمان مى كرد طباطبايى دچار شك و دودلى شده است. لذا نظامنامه عدليه را كه توسط ممتازالدوله (رياست مجلس اول) نوشته شده بود به روزنامه دولتى ايران جهت انتشار فرستاد و به مردم اطلاع داد نظامنامه عدليه نگارش يافته است و به زودى در سراسر كشور عدليه برپا خواهد شد.

[spow 44198]

كار فرهنگى در برابر كار سياسى

مهدى محموديان: بعد از سخنرانى طباطبايى و موعظه تند او نسبت به عين الدوله و استبداد و همين طور بيان مشروطيت با وجه شرعى عين الدوله فهميد اگر دير بجنبد نمى گذارند او در مسند صدراعظمى بماند. فلذا در چنين روزى در فرداى روز سخنرانى طباطبايى با حضور دوستان نزديكش جلسه اى در منزلش تشكيل داد تا در مورد مشكل پيش آمده مشورت كند و به راهكارهايى براى متوقف كردن اين جنبش برسد.

[spow 44198]

هرچه داد مى زنيم كسى نمى شنود

با فرارسيدن ايام فاطميه مردم روزها با تشكيل جلسات روضه به ذكر مصيبت و عزادارى مى پرداختند. در اين راستا مرحوم بهبهانى صبح ها و مرحوم طباطبايى بعدازظهرها در منازل شان مجلس روضه منعقد مى كردند.

[spow 44198]

فريبكارى عين الدوله

هر روز كه مى گذشت عين الدوله سخت گيرى هاى خود را نسبت به علما و مليون بيشتر مى كرد، بر اعتبار آقايان افزوده مى شد و آقايان نيز هر كدام به نحوى در جهت جلب افكار عمومى براى رسيدن به هدف بودند.

[spow 44198]

زورگيرى و دادخواهى

كسروى در تاريخ مشروطه ايران واقعه اى را حدود يك ماه قبل از مشروطه نقل مى كند كه در ديگر اسناد روايت نشده است و وى نيز آن را از صبرى كه يكى از فعالان تبريز بوده است نقل كرده است. اما اصل ماجرا از اين قرار است: محمدعلى ميرزا وليعهد ايران كه جوانى مستبد بود طبق رسم قاجار در تبريز زندگى مى كرد و به شدت به روسيه گرايش داشت تا جايى كه با لباس نظامى روسيه (قزاق ها) عكس گرفته و آن را بين مردم پخش كرده بود.

[spow 44198]

مردم در قحطى زندانيان در فشار

در 12 تیرماه 1285 نامه اى از مجدالاسلام كه يكى از سه نفر تبعيديان به كلات بود براى ناظم الاسلام كرمانى، نويسنده تاريخ بيدارى ايرانيان رسيد. نامه اى جانگداز از شرح بازداشت تا ورود به تبعيدگاه. پس از شرح عنوان مى نويسد: «شرح حال ما بسيار رقت انگيز و قصه پرغصه ما خيلى ملالت خيز است.

[spow 44198]

نامه تبعيدى

در 11تیرماه نامه ميرزاآقا اصفهانى نيز كه يكى از تبعيديان به كلات است، خطاب به آيت الله سيدمحمود طباطبايى رسيد. وى در اين نامه از شرح ماجراى دستگيرى تا تبعيد به كلات را جزء به جزء براى آقاى طباطبايى نوشته است.

[spow 44198]

ظلم ها بيشتر مى شود

صحاف باشى كه مبلغى از تجارتخانه ارباب جمشيد وام گرفته و خانه همسرش را وثيقه نهاده بود، چون نتوانسته بود نسبت به بازپرداخت بدهى اش اقدام كند، عريضه اى به شاه مى نويسد كه ارباب جمشيد طلبى از من دارد و مى خواهد خانه سى هزار تومانى عيال مرا در عوض چهارده هزار تومان ببرد، مستدعى است كه دستخط مبارك را صادر فرمايند كه مهلتى به من بدهد تا به مرور طلب او را بپردازم.

[spow 44198]

سركوب ادامه دارد

در ادامه تحليل رفتار عين الدوله، روز پيش ديديم كه ناظم الاسلام كرمانى، روحانيون و سران جنبش را جايگاه بندى كرد و اينك در ادامه مى نويسد: «... پس مى ماند چند نفرى معدود كه عبارت از آقاى طباطبايى و آقاى بهبهانى و حاج شيخ مرتضى و صدرالعلما و آقاشيخ محمدرضا قمى و معدود ديگر كه اتحاد اينها هم به يك فشار از هم در رفته و شيرازه آنها گسيخته خواهد شد.

[spow 44198]

عين الدوله تفرقه افكنى مى كند

طبق يادداشت هاى ناظم الاسلام كرمانى، اين روزها عين الدوله سرگرم طرح ها و برنامه هايى است تا بتواند آتش جنبش را فرونشاند. وى مى نويسد: «نخست شروع نمود به گرفتارى اشخاصى كه چندان محل اعتنا نبودند، ولى در كار آقايان و بيدارى مردم هم دخالتى داشتند، كه هم به مقصود خود رسيده باشد و هم ضمناً امتحانى از اهالى كرده باشد.

[spow 44198]

مشروطه خواهان به فراتر از مرزها مى انديشند

روز پيش، به هنگام تحليل يادداشت هاى ناظم الاسلام كرمانى، جايى خوانديم كه «انجمن مخفى دوم» كه در واقع اختلاف در روش مبارزاتى با آقاى طباطبايى داشت، مجلس آراست و با دعوت از آقاى طباطبايى به ناهار كوشيد تا تذكرى به آقاى طباطبايى براى پيوستن به روش اعضاى آن انجمن بدهد. ناظم الاسلام كرمانى در ذيل يادداشت هاى روزانه اش به ذكر تاريخچه اى از تشكيل انجمن مخفى دوم و علت انشعاب آن از انجمن مخفى اول مطالبى مى نگارد كه براى اذهان موشكاف و اهل دقت، بسيارى از گوشه هاى تاريك تاريخ معاصر ايران را روشن مى كند.

[spow 44198]

اختلاف روش ها آشكار مى شود

۱ تيرماه ۱۲۸۵ اين روزها عين الدوله به سختى در تلاش بود تا در جبهه متحد روحانيون جنبش، چند دستگى و جداسرى ايجاد كند. او پيوستگى و همبستگى سران جنبش را در تحصن حضرت عبدالعظيم آزموده بود و مى كوشيد از هر راهى كه شده آن همبستگى را بشكند. راه هاى گوناگونى را آزمود.

[spow 44198]

اوضاع قابل پيش بينى نيست

در 31 خرداد ايولين گرانت داف - وزيرمختار انگلستان در تهران- اوضاع داخلى ايران را اينگونه به سرادوارد گرى وزير وقت امور خارجه انگلستان گزارش كرد: «شماره ۱۶۷ قلهك ۲۱ ژوئن ۱۹۰۶ [برابر با ۳۱ خرداد ۱۲۸۵] آقاى محترم! احتراماً به استحضار مى رساند كه به علت تحريكاتى كه علما عليه صدراعظم به عمل مى آورند و گرانى قيمت نان، تهران در وضع بسيار نامطلوبى فرورفته است.

[spow 44198]

آدم لازم داريم

در روزهاي 29 و 30 خرداد ماه ناصرالملك همدانى كه در انگلستان درس خوانده و به ديندارى نيز شهرت داشت، به تحريك عين الدوله نامه اى براى آيت الله سيدمحمد طباطبايى نوشت كه اين نامه تاريخى از آن روز تاكنون گفت وگوهاى زيادى در پى داشته است. به ديد ناصرالملك، خواستن عدالتخانه و مشروطه براى ايرانيان هنوز زود بود.

[spow 44198]

كسى جرات نمى كند حرف خود را بگويد

حاج محمدمهدى شريف كاشانى كه خود از روحانيون مشروطه خواه بوده و يادداشت هاى روزانه اى از رويدادهاى مشروطه نگاشته كه به نام «واقعات اتفاقيه در روزگار» چاپ شده است، اين روزها به ديدار عين الدوله رفته و بر اين باور است كه عين الدوله با تاسيس عدالتخانه مخالف بوده و روزها را به دفع الوقت و وعده و وعيد و امروز و فردا كردن سپرى مى كرده است.