ملك، طلا، دلار يا بورس؟!

[*Mahla* 3410]

عامه مردم با بازار سرمايه بيگانه‌اند

 

ملك، طلا، دلار يا بورس؟!

 

 

گروه بورس- عليرضا باغاني: «بازارهاي موازي» يكي از دغدغه‌هاي بااهميت و البته هميشگي فعالان بازار سهام به شمار مي‌رود كه نگاه اغلب بورس‌بازان را به طور معمول به سوي خود معطوف مي‌كند.

 

[TABLE=align: left]

[TR]

[TD=width: 100%]

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

 

واقعيت اين است كه در محيط اقتصادي و فضاي كسب و كار موجود همواره بازار‌هاي طلا، ارز، بانك‌ها، مسكن و سهام رقابت‌ تنگاتنگ با يكديگر داشته و در مقاطع زماني مختلف، سرمايه‌گذاران متعددي را جذب خود كرده‌اند. البته سال‌ها قبل تفاوت قيمت سيم‌كارت دولتي و قيمت خودرو كارخانه‌اي با بازار آزاد، بازار داغ داد و ستد سيم‌كارت و خودرو را رقم زده بود كه سودآوري بالايي هم به همراه داشت، ولي با ورود اپراتورهاي جديد به صنعت تلفن همراه و توليد سيم‌كارت‌هاي اعتباري و نيز اشباع بازار خودروي كشور اين حوزه‌ها رفته‌رفته جذابيت خود را از دست دادند.در گزارش پيش رو به وضعيت بازارهاي رقيب بورس پرداخته شده و دلايل عدم ورود جدي سرمايه‌گذاران بازارهاي موازي به بورس مورد موشكافي قرار گرفته است. سخنان فعالان اين بازارها نشان مي‌دهد كه آنها درك درستي از كاركرد بورس نداشته و تصورات رايج «تكه كاغذ بودن برگه سهام» و «نياز به تضمين در سرمايه‌گذاري» كماكان در اذهان عامه مردم خودنمايي مي‌كند. در اين گزارش، عملكرد ضعيف در شناساندن بازار سرمايه به مردم در كنار ريسك قابل ملاحظه سهام و قدمت بازارهاي طلا، ارز، مسكن و سپرده‌گذاري در بانك‌ها به عنوان دلايل اصلي كاهش گرايش به بورس عنوان شده است.

طلا بهتر است يا سهم؟

مهدي مشتاقي فعال بازار طلا در خيابان جمهوري تهران با بيان اينكه بازار طلا در سال‌هاي اخير جذابيت خود را براي سرمايه‌گذاري بلندمدت از دست داده است، گفت: نوسانات بازار طلا خيلي بالا است و از طرفي فعاليت در اين بازار به پشتوانه مالي قوي نياز دارد، از اين رو صرف نظر از ماه‌هاي گذشته بازار طلا نتوانسته است، بازدهي خوبي براي فعالان خود داشته باشد و بيشتر درآمدها هم از اجرت فروش طلا است.

وي در برابر اين سوال كه چرا به رغم نامناسب بودن وضعيت بازار طلا به سرمايه‌گذاري در بازار سهام اقدام نمي‌كنيد، گفت: از بازار سهام تنها با اسمي به نام بورس آشنا هستم و متاسفانه آگاهي لازم را براي ورود به اين بازار ندارم.

اين فعال بازار طلا با ذكر اين نكته كه بسياري از فعالان سنتي بازار طلا، ارز و مسكن، بازار سهام را مبتني بر شانس و اقبال مي‌دانند، گفت: در روزنامه‌ها خواندم كه بورس ايران بيش از 40 سال قدمت دارد، اما به نظرم در اين مدت طولاني، كاري جدي براي شناساندن اين بازار به مردم انجام نشده است، گويي فعالان بازار سهام در قرنطينه بوده‌اند. از سويي ديگر، من به عنوان يك فعال بازار طلا و ديگر همكارانم تصور مي‌كنند كه ورود به بورس بيشتر شبيه به يك بخت‌آزمايي است، از اين رو چون سرمايه‌هايمان برايمان مهم است و پول مازاد هم نداريم، نمي‌توانيم به اين بازار اعتماد كنيم.

مشتاقي در برابر اين سوال كه آيا از سودآوري 85 درصدي بازار سهام در سال گذشته اطلاع داريد و اين بازدهي نمي‌تواند عاملي براي ورود شما به بازار سهام شود، گفت: هرچه بگوييد بازار سهام سود زيادي دارد، تاثيري در من و امثال من براي ورود به بازار سهام ندارد، مثل اين است كه بگوييد اين هواپيما براي تو است و بايد به عنوان خلبان آن را ناوبري مي‌كني، اما آيا من مي‌توانم آن را حتي يك قدم به جلو ببرم؟! بازار سهام هم همين است و مادامي كه مردم آشنايي لازم را با اين بازار و قابليت‌ها و تضمين‌هاي آن ندارند، وارد سهام نخواهند شد.

پولي بابت يك برگه نمي‌دهم!

بيژن حشمتي هم يكي از فعالان بازار املاك در سعادت‌آباد تهران است كه در پاسخ به اين پرسش كه تا چه حد با بازار سهام آشنايي داريد، گفت: من به عنوان كسي كه علاقه‌مند به فعاليت‌هاي اقتصادي است، سال‌ها پيش با اطلاعاتي بسيار كم و در حد اينكه برخي فعالان بازار سهام مي‌گفتند، اين سهم خوب يا بد است پا به اين عرصه گذاشتم، اما بورس ما را نيامده فراري داد! وي افزود: انگار كه اين بازار خيلي هم اهل ميهمان‌نوازي نيست. چيزي كه من فهميده‌ام اين است كه در بورس هيچ كس مسووليت‌ تبديل شدن سرمايه زندگي من را به يك تكه كاغذ قبول نمي‌كند! پس چه دليلي دارد كه من به فعال بودن در آن علاقه‌مند باشم؟

اين فعال اقتصادي گفت: نظر من در حال حاضر نسبت به فعال شدن دوباره در اين عرصه كاملا منفي است و آن را قابل مقايسه با ملك نمي‌دانم. واقعيت اين است كه ما درزمان خريد و فروش ملك چشم بسته عمل نمي‌كنيم و همه جوانب كار برايمان قابل مطالعه است. از اين جهت به نظر من بازار مسكن بازاري است كه كمتر جاي ريسك در آن وجود دارد. وي خاطرنشان كرد: مراجعان ما آشنايي آنچناني با بورس ندارند. اگر از ما هم سوال كنند، مطمئن باشيد، مي‌گوييم پولي اگر داريد آن را در جاي ديگري سرمايه گذاري كنيد. البته اينكه آنها چنين سوالي را بپرسند، احتمالش ناچيز است.حشمتي گفت: مگر به غير از همين روزنامه شما و چند سايت خبري چه ميزان اطلاع رساني براي آشنايي مردم با اين بازار وجود دارد؟ تبليغات تلويزيوني مربوط به اين حوزه هم فقط در اين حد است كه ناگهان مي‌بينيم قبل از سريال‌ها يك تالاري را نشان مي‌دهند كه آقايي در آن در حال روزنامه خواندن است و مي‌گويند: صندوق‌ها جاي خوبي براي پول شما است و بعد هم نوشته مي‌شود: سازمان بورس و اوراق بهادار! اين يعني چه؟ بدون هيچ گونه تلاشي براي آشنايي صحيح مردم با مقوله مورد بحث و بدون معرفي مراكز مشاوره...

وي افزود: مي‌خواهيد با همين يك تبليغ‌ نيمه‌كاره مردم پولشان را دو دستي وارد اين بازار كنند؟ خوب معلوم است نمي‌كنند. از طرفي ديگر، تجربيات به دست آمده در طول سه دهه گذشته به اكثر افراد ثابت كرده، سرمايه گذاري در بخش مسكن، طلا يا حتي ارز ضريب اطمينان بسيار بيشتري نسبت به بازار سهام دارد. اين فعال بازار املاك در پاسخ به اين پرسش كه با توجه به بهتربودن بازدهي بازار بورس نسبت به تمام بازارهاي موازي آن طي 15 سال گذشته تصميم نداريد، بخشي از سرمايه خود را وارد اين بازار كنيد؟ گفت: من تجربه خوبي نسبت به اين بازار ندارم. به همين دليل به دنبال وارد شدن به آن هم نيستم. اما در هر صورت اگر سازمان بورس به دنبال ترغيب مردم به سرمايه‌گذاري در بازار سهام است، به نظر مي‌رسد كه در حوزه تبليغات و اطمينان بخشي به مردم قوي‌تر بايد عمل كند، تا مردم به اين درجه از اعتماد برسند كه سرمايه خود را تبديل به سهام كنند. اما باز هم مشاهده مي‌كنيد در شرايط كنوني به رغم حمايت‌هاي همه‌جانبه از بازار سهام و كنترل بازار مسكن، طلا و ارز توسط دولت باز هم بورس نتوانسته بخش عمده‌اي از مردم را به خود جذب كند و فعالان بورس خيلي اندك به نظر مي‌رسند.حشمتي افزود: براي جذب افراد به سمت اين بازار بايد بتوان در مرحله نخست به آنها اعتماد و اطمينان لازم را داد. نوسانات بورس ما ارتباط بسيار زيادي با اتفاقات و مسائل سياسي دارد. مسوولان بورس كشور ما هم درزمان اين نوسانات بايد به درستي و در عمل پاسخگوي وضعيت سرمايه مردم باشند. اما مشاهده مي‌كنيم كه مسوولان سازمان بورس در زمان رونق اين بازار دائما مصاحبه مي‌كنند و به صدا و سيما مي‌آيند و تبليغ بورس را مي‌كنند، اما در زمان ركود و زيان سرمايه‌گذاران خبري از آنها نيست.

از بورس خير نديده‌ام

در اين حال، يك سپرده‌گذار بانك هم در گفت‌وگويي با خبرنگار ما، درباره دليل نياوردن پول خود به بازار سهام گفت: من زني بازنشسته هستم. سرمايه من پشتوانه زندگي من است. پس بايد به بازاري كه به من تضمين نمي‌دهد اطمينان كنم؟ زهرا خيام افزود: آشنايي من با بورس از طريق سخنان همكارانم در محيط كار بود. زمان ما رسانه‌ها به مقوله بورس نمي‌پرداختند. در آن دوران (حدود 20 سال پيش) من به پيشنهاد يك مشاور بازار سهام نسبت به خريد سهام يك شركت اقدام كردم؛ زيرا در آن زمان متاسفانه يك نفر اگر مي‌خواست در اين بازار فعاليت كند، هيچ چراغ راهنمايي نداشت. وي افزود: من دوست داشتم در اين زمينه فعال شوم. به همين دليل با رقمي در حدود 800 هزار تومان آن زمان كه معادل خريدن يك آپارتمان كوچك بود و با خريدن سهام يك شركت صنايع غذايي وارد اين بازار شدم.وي خاطرنشان كرد: آنها در يكي 2 سال اول 8 يا 9 هزار تومان سود به من پرداخت كردند. بعد هم پرداخت سود قطع شد. وقتي كه براي پيگيري وضعيت پول خودم مراجعه كردم به من گفتند كه اين شركت ورشكست شده و خبري هم از مديران آنها نيست، به همين سادگي! او توضيح داد: اكنون كه نزديك 20 سال از آن روزها مي‌گذرد، من هنوز هم گاهي اوقات براي فروش اين سهم خود به كارگزاري‌ها مراجعه مي‌كنم تا بلكه بتوانم اين تعداد سهمي را كه خريدم به كمتر از 100 هزار تومان بفروشم. اميدي كه تجربه ثابت كرده خيالي بيش نيست! وي خاطرنشان كرد: من خريد سهام‌ شركت‌هاي ديگري را نيز تجربه كردم، اما سودي نصيبم نشد.او گفت: شما خودتان را بگذاريد جاي من؛ در آن زمان اگر با پولم آپارتماني خريده بودم حالا 50 ميليون تومان قيمت داشت. حالا هر قدر بگويند اين فعاليت‌ها تورم‌زاست. آيا من كه خواستم سرمايه خود را در چرخه درست اقتصادي به كار بياندازم، بايد با كسب زيان هنگفت، شاهد از بين رفتن پول خود باشم؟وي خاطرنشان كرد: متاسفانه در بورس ما سهامداران كوچك مظلوم واقع مي‌شوند و سازماني هم براي حمايت از آنها وجود ندارد، به هر حال براي آشتي دادن مردم با بورس بايد فكري اساسي كرد. شخص من اگر تمام سرمايه زندگي‌ام آن پول بود، كه كارم زار بود! اين سپرده‌گذار بانك تصريح كرد: من كه از آمدنم به بورس پشيمانم. كاش به جاي تجربه اين بازار كه به از دست رفتن سرمايه‌ام منجر شد، پول خودم را در بانك‌ها مي‌گذاشتم. شما كه خودتان با هزينه‌هاي سنگين زندگي روبه‌رو هستيد، قضاوت كنيد من اگر زمين مي‌خريدم با پول آن آيا نمي‌توانستم هزينه‌هاي سنگين مربوط به ازدواج فرزندانم را تامين كنم؟ پولش كه درمي‌آمد، هيچ؛ با هم ماه عسل به اروپا هم مي‌توانستند بروند!

ارز تا آخر سال بهتر از بورس است

از طرفي ديگر، امير نجومي فعال بازار ارز در كشور نيز از دلايل عدم حضور وي و همكارانش در بازار سرمايه سخن گفت.

وي با بيان اينكه پيش از اين تجربه حضور در بازار سرمايه را داشته است، گفت: در حال حاضر صرفه اقتصادي بازار ارز بيشتر از بازار سرمايه است؛ از اين رو ترجيح دادم كه بورس را ترك كنم.

اين فعال بازار ارز ريسك‌هاي كنوني را يكي از دلايل خروج سرمايه‌گذاران از بورس دانست و گفت: رشد نرخ ارز در داخل كشور موجب شده تا بخشي از سرمايه‌‌گذاران بازار سهام به بازار ارز بيايند و به نظر مي‌رسد كه سرمايه‌گذاري در دلار چشم‌انداز بهتري نسبت به سهام داشته باشد.

نجومي در عين حال خروجش از بازار سرمايه را مقطعي دانست و گفت: برخي از نگراني‌هاي غيراقتصادي از ريسك‌هاي عمده بازار سرمايه محسوب مي‌شود، اما در هر حال، بازار سهام جذابيت‌ها و سودآوري‌هاي رويايي خاص خودش را دارد. نجومي پيش‌بيني كرد: بورس تا پايان سال جذابيت زيادي براي عموم سرمايه‌گذاران نداشته باشد اما احتمالا در سال آينده وضعيت آن بهتر خواهد شد. به هر حال من معتقدم كه حداقل تا آخر سال فعاليت در زمينه ارز بهتر از حضور در بورس است.مسعود دارستاني فراهاني مدير سرمايه‌گذاري يك بانك خصوصي هم از دو دليل عمده به عنوان عوامل عدم ورود سرمايه‌گذاران جديد به بازار سرمايه سخن گفت.وي با بيان اينكه مردم ايران ريسك‌پذير نيستند، گفت: مردم كشور ما بيش از هر چيز ديگري به دارايي‌هاي مشهود و فيزيكي علاقه‌مند هستند و وقتي اسم بورس مي‌آيد، آن را با بخت‌آزمايي اشتباه مي‌گيرند. از سويي ديگر، بازار سرمايه ما خيلي جوان است و نبايد انتظار داشت كه اين بازار بتواند با يك بازار 80 ساله‌اي مثل بانك يا مسكن رقابت كند.وي در پاسخ به اين سوال كه چرا تمايل مردم به سرمايه‌گذاري‌ در بانك‌ها به نسبت سرمايه‌گذاري در بازار سهام بيشتر است، گفت: طبيعي است كه افراد با بازار جواني مثل بورس آشنايي لازم را نداشته باشند و ريسك حضور در بازار سرمايه را نپذيرند.وي در برابر سوالي ديگر مبني بر اينكه كه آيا قدمتي 40 ساله براي توسعه بازار سرمايه در كنار حمايت‌هاي صورت گرفته كافي نيست؟ گفت: گرچه بورس ما 40 سال قدمت دارد، ولي تقريبا در نيمي از اين سال‌ها كاري در اين بازار انجام نشد و در واقع حدود دو دهه است كه فعاليت تقريبا جدي بازار سرمايه آغاز شده و پيشرفت‌هاي آن هم قابل توجه بوده است.اين مدير سرمايه‌گذاري فعال افزود: ورود هر چه بيشتر مردم به بازار سرمايه زماني اتفاق مي‌افتد كه ريسك‌هاي موجود بازار سرمايه از طريق فعال‌تر شدن بيشتر صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مشترك كاهش يابد. در اين زمينه صندوق‌هاي با درآمد ثابت بايد بيشتر توسعه پيدا كنند و ابزارهاي مالي جديدي همچون صكوك هم بايد بيش از پيش به مردم معرفي شده و توسعه يابند؛ ضمن اينكه همه اين امكانات مهم هم بايد از طريق رسانه‌هاي ديداري و شنيداري نظير راديو و تلويزيون به مردم معرفي شود.

 

دنیای اقتصاد