تالابهاي 10 هزار ساله درمسير انقراض

[sookut 13735]

تالابهاي 10 هزار ساله درمسير انقراض

تالاب هاي يازده گانه معروف پلدختر بر روي آهکهاي خرد شده لنداسلايد سيمره واقع شده اند که حدود 10 تا 11 هزار سال پيش ايجاد شده اند ولي امروز اين سرمايه طبيعي لرستان به راحتي در ميان بي توجهي مسئولان در مسير انقراض قرار گرفته اند.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

 

تالابها از مولد ترين محيط هاي کره زمين محسوب مي شوند و به همين دليل تداوم حيات در روي کره زمين به شدت وابسته به تداوم شرايط بوم شناختي اين اکوسيستمهاي بي نظير است.

به ديگر سخن، تالابها شريانهاي حياتي زيست کره محسوب شده و به همين دليل جزء پرتوليدترين محيط‌هاي طبيعي همچون توليد محصولات شيلاتي، حفظ سطح آب براي مناطق کشاورزي، توليد چوب، ذخيره آب و کاهش بلاياي طبيعي و به ويژه سيلاب هستند.

اهميت تالابها در حفظ اکوسيستم

 

اين اکوسيستم هاي آبي در راستاي تثبيت خطوط ساحلي، از بين رفتن مواد زايد و تصفيه آب، برخورداري از چشم‌اندازهاي زيباي طبيعي و ايجاد بستر مناسب براي حيات بسياري از گونه‌هاي جانوري و گياهي از جايگاه ارزشمندي برخوردار هستند.

اين در حاليست که اکثر تالاب‌هاي ايران زمين زمين به دلايلي همچون خشکاندن و تغيير کاربري، ايجاد آلودگي و برداشت بي‌رويه از گونه‌هاي زيستي در معرض خطر از بين رفتن قرار گرفته اند.

فلات ايران که بيش از 80 درصد از خاک اين سرزمين را در برگرفته تنوعي از چشم اندازهاي کوهستاني، کوهپايه اي، دشتي و کويري است و به علت قرار گرفتن درکمربند خشک و نيمه خشک جهان داراي ميکرواقليم هاي بسيار متنوعي از جمله تالابهاي فراواني است که در جاي جاي اين سرزمين اسلامي واقع شده اند.

 

نگاهي به تالابهاي شهرستان پلدختر

 

در اين بين استان لرستان نيز به دلايل خاص زمين شناسي داراي تالابهاي متعددي است که شهرستان پلدختر را با هفت تالاب دائمي و چهار تالاب فصلي مي توان به عنوان شهر تالابهاي اين استان نام برد.

اين شهرستان داراي تالاب هاي فصلي و دائمي چون گري بلمک، گري جمجمه، تکانه، لفانه، کبود و زردابه است که تالاب گري بلمک با بيش از 500 هکتار وسعت بزرگترين آنهاست.

در سال هاي اخير تالابهاي شهرستان پلدختر به ويژه تالاب گري بلمک انواع تهديدات و تخريب هاي بي سابقه اي را تجربه کرده اند. به طوريکه در اقدامي عجيب آب تالاب گري بلمک با صرف هزينه هاي بسيار توسط يک کانال به طول دو کيلومتر به رودخانه کشکان تخليه مي شود تا با خشک شدن اين تالاب زمينه توسعه اراضي کشاورزي در اين منطقه را فراهم شود.

ت

تالاب گري بلمک 80 درصد توان اکولوژيکي خود را از دست داد

 

فرماندار شهرستان پلدختر در اين رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در پلدختر در سخناني با اشاره به نعمت حضور تالابها در اين شهرستان گفت: تالاب هاي اين شهرستان در 12 کيلومتري جنوب شهر پلدختر قرار دارند و با مهاجرت پرندگان از مناطق سيبري چشم انداز زيباي اين تلاب ها پيدا مي کنند که چشم هر رهگذري را مجذوب خود مي کنند.

 

فريدون رشيدي افزود: تالاب ها شريان هاي حياتي و جزو پر توليدترين محيط هاي طبيعي هستند و داراي فوايد زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي، حفظ سطح آب، شيلات، ايجاد بستر مناسب براي گونه هاي جانوري و گياهي و ده ها کاربرد ديگر هستند.

وي تصريح کرد: تالاب هاي 11 گانه پلدختر ظرفيتي مهم و مناسب براي توسعه صنعت گردشگري است زيرا بر اساس تحقيقات کارشناسان، ارزش اکولوژي تالاب از جنگل نيز بالا تر است.

 

فرماندار پلدختر گفت: پلدختر داراي تالاب هاي فصلي و دائمي همچون گري بلمک، گري جمجمه، تکانه، لفانه، کبود و زردابه است که تالاب گري بلمک با بيش از 500 هکتار وسعت بزرگترين آنهاست.

رشيدي به برخي عوامل تهديد کننده حيات تالابهاي پلدختر اشاره کرد و گفت: برداشتهايي که در اطراف تالابها به وسيله احداث چاههاي غير مجاز کشاورزي صورت مي گيرد از جمله اين عوامل است.

وي با بيان اينکه تالاب گري بلمک به دليل تغييرات کاربري در وضعيت خوبي نيست، عنوان کرد: اگر برنامه احياي اين تالاب انجام شود، مي توانيم شاهد ايجاد 250 شغل به صورت مستقيم در بين جوامع محلي باشيم.

فرماندار پلدختر گفت: اين در حالي است که تالاب گري بلمک بيش از 80 درصد توان اکولوژيکي خود را از دست داده است.

 

به گفته رشيدي اين تالاب به دليل زهکشي هاي انجام شده به يک تالاب فصلي کوچک و موقتي تبديل شده است.

 

سابقه تاريخي تالابهاي شهرستان پلدختر

 

مدير امور آب شهرستان پلدختر نيز در سخناني با اشاره به ارزشهاي خدماتي اين اکوسيستمهاي آبي در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: تالاب ها سيستم هاي طبيعي بي همتا و يکي از شاهکارهاي خلقتند که به دليل داشتن پتانسيل هاي منحصر به فرد و بعضا ناشناخته از جايگاه ويژه اي برخوردارند.

 

 

 

رضا ميرزايي ادامه داد: تالابها پتانسيل هاي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي، زادآوري آبزيان، منبع انرژي لجني و گياهي، حيات وحش، حمل و نقل، شيلات، ذخيرگاه مواد ژنتيکي گياهي و جانوري، جذب گردشگر و دهها کارکرد متفاوت و موزون ديگر را به طور يکجا در خود دارند.

 

وي افزود: بر اساس نظر کارشناسان ارزش اکولوژيکي تالاب ها 10 برابر جنگل ها و 200 برابر زمين هاي زراعي ديم است.

 

ميرزايي افزود: براساس بررسي هاي زمين شناسي، تالاب هاي يازده گانه معروف پلدختر بر روي آهکهاي خرد شده لنداسلايد سيمره (چل جايدر) واقع شده اند که حدود ده تا يازده هزار سال پيش وقوع زلزله اي به بزرگي بيش از 7 ريشتر موجب رانش لايه هاي سنگي يال شمالي طاقديس کبير کوه و مسدود شدن رودخانه هاي سيمره و کشکان و در نتيجه تشکيل درياچه اي عظيم در جنوب شهرستان پلدختر و شمال شهرستان دره شهر شد و به دنبال آن شرايط تشکيل تالاب ها نيز فراهم شد که با اين اوصاف قدمت تالاب هاي پلدختر در واقع معادل سن لنداسلايد سيمره است.

 

محو بزرگترين تالاب لرستان به مدد مسئولان!

 

مدير امور آب شهرستان پلدختر گفت: بر اساس مطالعات هيدروژئولوژي، منشاء آب تالاب هاي پلدختر نزولات جوي بوده که با توجه به وضعيت زمين شناسي و توپوگرافي منطقه، تالاب ها نسبت به محدوده هاي همجوار پست تر و کف آنها نيز از رسوبات مارني دانه ريز و نفوذناپذير سازند گچساران است و جريانهاي زير سطحي به تبعيت از گراديان هيدروليک به سمت تالاب ها حرکت کرده و به داخل آنها زهکش و يا به صورت چشمه در مرز لايه آبدار با سنگ کف به داخل تالاب ها تراوش مي کند.

 

وي افزود: بر اساس آثار و شواهد موجود تعداد تالاب هاي پلدختر بعد از وقوع لنداسلايد سيمره، بالغ بر 50 تالاب کوچک و بزرگ بوده که از زمان تشکيل تا 100 سال پيش تحت تأثير عوامل طبيعي، بيشتر آنها خشک و منقرض شده اند و تنها تعداد 11 تالاب که از تغذيه بهتري برخوردار بوده باقي مانده اند.

 

 

 

ميرزايي تصريح کرد: وضعيت تالاب هاي باقيمانده در سالهاي گذشته تاکنون نيز بدين صورت بوده که بزرگترين و زيباترين تالاب شهرستان پلدختر و به تعبيري استان لرستان، تالاب معروف گري بلمک با مساحتي حدود 600 هکتار بوده که متأسفانه در سال 1375 با احداث زهکش و از محل اعتبارات دولتي تغيير کاربري داده شد و در نهايت خشک شد.

 

وضعيت نابسامان تالابهاي باقي مانده در پلدختر

 

وي ادامه داد: طبق برآورد برخي کارشناسان، ارزش هر هکتار تالاب در تالاب هايي که پذيراي حداقل 20 هزار پرنده مهاجر در سال باشند از لحاظ بوم شناختي به 100 ميليون دلار مي رسد لذا با يک حساب سرانگشتي مي توان فهميد که چه خسارتي نصيب شهرستان محروم پلدختر شده است.

 

مدير امور آب شهرستان پلدختر گفت: هفت تالاب باقيمانده دائمي جنوب شهر پلدختر در مجموع با مساحتي حدود 45 هکتار در اثر عوامل مختلف طبيعي و انساني از جمله تغييرات اقليمي و خشکساليهاي پي در پي، تبخير شديد، تغذيه نامناسب، عدم رعايت حريم زيست محيطي و اکولوژيکي تالاب ها از سوي مجريان، عدم رعايت حق آبه طبيعي تالاب ها و حفر چاه و برداشت آب شرب و کشاورزي در اطراف و حريم آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند.

 

کاهش 50 درصدي آب تالابهاي پلدختر

 

ميرزايي بيان داشت: مقايسه حجم فعلي آب تالاب ها با حجم آب آنها در سال 1376 نشان مي دهد که حجم آب آنها نسبت به 12 سال قبل در مجموع حدود 50 درصد کاهش داشته است.

 

وي افزود: با اين تفاسير براي احياء و پايداري سلامت محيط زيست تالاب هاي پلدختر و جلوگيري از انقراض آنها بايد کار تعيين حريم قانوني تالاب ها و جلوگيري از برداشت آب يا صدور پروانه حفر در حريم آبي و زيست محيطي و اکولوژيکي آنها توسط شرکت آب منطقه اي و اداره کل محيط زيست استان لرستان در دستور کار قرار گيرد.

 

مدير امور آب شهرستان پلدختر خواستار انجام سريع مطالعات تغذيه و تأمين آب تعداد 6 تالاب محدوده ولي عصر و تنگ فني از طريق ايستگاه پمپاژ و برداشت آب از رودخانه کشکان در فصول پر آبي شد و گفت: با برداشت سالانه حدود 6 ميليون مترمکعب آب در فصول پر آبي از رودخانه کشکان و پمپاژ و تزريق آن به تالاب هاي 6 گانه ولي عصر و تنگ فني مي توان تالاب هاي پلدختر را احياء و از خطر انقراض نجات داد.

 

ميرزايي ادامه داد: جلب مشارکت بخش خصوصي به منظور ايجاد زيرساخت هاي مناسب براي توسعه و بهره گيري از جاذبه هاي گردشگري و اکوتوريسمي تالاب ها و ارتقاي سطح حفاظت از منطقه شکار و صيد ممنوع چل جايدر و به ويژه محدوده تالاب ها از ديگر مواردي است که بايد در دستور کار قرار گيرد.

 

تالابها، ظرفيت مهم گردشگري

 

از طرف ديگر تالاب هاي پلدختر که از زيبايي و طراوت خاصي برخوردار است اگر مورد توجه مسئولان ذي ربط قرار گيرد به طور قطع و يقين در جذب گردشگران موثر خواهند بود. آنچه که امروز موجب فعال شدن اين تالاب هاي مي شود فراهم آوردن امکانات رفاهي و اقامتي در اطراف آنها است اگر چه اقداماتي در زمان مديريت قبلي محيط زيست و منابع طبيعي شهرستان صورت گرفته ولي کافي نيست.

 

 

 

تالاب هاي زيبايي که در بخش وسيعي از بلندي هاي مشرف به دشت حايدر و پيچ و خم هاي جالب توجه "تنگ فني" وجود دارد اگر از امکانات لازم بر خوردار شوند درآمدزا خواهند شد.

 

وسعت اين تالاب ها يا به اصطلاح "گريها" بالغ بر 45 هکتار مي باشد که گري جمجمه بزرگترين و گري سيه کوچکترين آنها است و همگي به جز گرگر در همه فصول سال از طراوت قابل توجهي برخوردارند و هرگز خشک نمي شوند.

 

"گري پا به نار" و "گري تاف" کنار هم قرار گرفته و "گري کبود" حالتي شبيه جزيره به خود گرفته و "گري جمجمه" به معناي جنبان که حالت تحرک دارد.آب شيرين تالاب تنگ فني و گياهاني چون بلمک، ني، بلوط، پونه و بابونه در حاشيه همه تالاب هاي اين منطقه مناظر دلفريب و چشم نوازي را به وجود آورده اند.

 

تالاب هاي پلدختر اگر از انزواي فراموشي خارج شوند و از توجه مسئولان شهري و استاني برخوردار گردند فردايي روشن و اقتصادي شکوفا براي مردم اين سامان به ارمغان خواهد آورد.

 

به هر روي به توجه به ارزشمند بودن تمام تالابهاي کره زمين، حفظ تالابهاي استان لرستان به خصوص تالابهايي همچون گري بلمک در پلدختر و بيشه دالان در بروجرد ضروري تر از گذشته به نظر رسيده و اميد است که به زودي شاهد بازگشت کامل حيات به اين دو تالاب ارزشمند مردم لرستان باشيم.