بحران در پناهگاه حیات وحش ميانكاله

[sookut 13,735]

[h=4]بحران در پناهگاه حیات وحش ميانكاله

پيام احتسابيان[/h]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

ميانكاله، نامي آشنا و پر از بحران . منطقه اي كه تاريخ گواه آن دارد در طول حياتش كمتر زماني آرامش را به خود ديده باشد. ميانكاله با مساحتي بالغ بر 66933 هكتار در استان مازندران، يكي از قديمي ترين مناطق حفاظت شده ايران محسوب مي شود. اين منطقه در سال 48 منطقه حفاظت شده اعلام شد و در سال 54 به تالاب بين المللي و در همان سال به دليل اهميت منطقه به پناهگاه حيات وحش ارتقاء مي يابدو در سال 55 به دليل همين خصوصيت ها و تنوع بالاي زيستي، به ذخيره گاه زيست كره نامگذاري مي شود.

ميانكاله داراي اقليمي مديترانه اي تا نيمه مرطوب معتدل است. مجموعه اي از شن زارهاي ساحلي، اراضي باتلاقي، آبگيرها، مرداب جنگلي، تپه هاي شني در كنار هم اقليم ميانكاله را شكل داده اند. در كنار اين ها 179 گونه گياهي و 204 گونه پرنده مهاجر و بومي تاكنون در آن شناسايي شده اند. ببر مازندان منقرض شده و گربه وحشي و پلنگ را كه ديگر در ميانكاله نيست را هم به آن بايستي اضافه كرد.

از دفتر خاطرات ميرزا ظل السلطان پسر بزرگ ناصرالدين شاه چنين نقل شده است كه " بعد از چند شب توقف در آنجا (گلوگاه) به طرف ميانكاله حركت كرديم. وارد دهنه جزيره شديم. اين قدر گاو كه از دهات گريخته بود، به آنجا رفته بود و به مرور وحشي شده بود و ببر و مرال و قرقاول و شوكا ديديم و شكارشان كرديم. نمي دانم خواننده باور مي كند يا نه..... واقعا هزار هزار فرار كردند. به قدر چهل روز در اين جزيره كوچك مانديم. شخصي نبود از تفنگچي و سرباز و سوار كه شكاري نزده باشد. آنچه ميزا محمد خان، منشي من يادداشت كرده بود، به حكم من از اين قرار است: شش هزار قرقاول به ساري به دوستانمان در شهر فرستاده شد، 35 ببر، 18 قلاده پلنگ، 63 گاو و گاو ميش اهلي كه وحشي شده بودند و 150 مرال كه گاو كوهي مي گويند، دراين چهل روز كشته شدند " .

اين تنها بخشي از خاطرات تاريخي است كه نشان از مظلوميت ميانكاله دارد. تاريخي كه همچنان در دهه هاي گذشته و حال نيز روايتي مشابه دارد. روايتي كه مي گويد اگر همين امروز به فكر ميانكاله نباشيم به عاقبت درياچه اروميه ي خشك شده دچار خواهد شد.اتفاقات كتمان نشدني كه هر ساله در ميانكاله مي افتند و روند نابودي اش را تند تر مي كند و ضربان و نبض حيات را از آن مي گيرد. از به شهادت رساندن محيط بان شاه كومحلي يكي از فداكارترني و بهترين محيط بانان ميانكاله كه هميشه مقابل ناعدالتي ها ايستاد و تا بود نگذاشت ميانكاله نابود شود، تا شكار پرندگان و صيد غير مجاز، چراي بي رويه دامها، ورود پساب هاي صنعتي و كشاورزي، مجوز ساخت جاده در دل ميانكاله و ساخت اسكله و بندر امير آباد در نزديكي تالاب تا خريد زمين ها و خانه و كاشانه اهالي ميانكاله براي ساخت پالايشگاه بهشهر. همه دست در دست هم، از بين رفتن تالاب بين المللي ميانكاله را جشن گرفته اند. تالابي كه از سال 1349 جزو يكي از 1822 تالاب عضو كنوانسيون رامسر به ثبت رسيده است.

كنوانسيون رامسر قديمي ترين معاهده بين المللي با تاكيد بر حفاظت از طبيعت در جهان است كه آغاز به كار آن در سال 49 در شهر رامسر بود و 152 كشور از جمله ايران عضو آن هستند. اين معاهده كشور ها و دولت ها را ملزم به تعيين و حفظ تالاب هاي با اهميت خود و تشويق به استفاده خردمندانه و درست از آنها مي نمايد. تالابي كه هر ساله ميزبان هزاران پرنده اي است كه زمستان گذري خود را از اوايل پاييز تا اواسط بهار در ميانكاله سپري مي كنند و بايد طبق معاهده كنوانسيون، زيستگاهي مناسب براي پرندگان آبزي فراهم باشد .

از طرفي به دليل قرار گيري ايران در مسير دو كريدور اصلي مهاجرت پرندگان كره زمين، تالاب ها نقش با اهميتي در پشتيباني نظام طبيعي مهاجرت پرندگان به عهده دارند . تالابي كه مي توانست قطب مهمي در صنعت گردشگري و اكوتوريسم نيز محسوب شود و هم به اقتصاد منطقه كمك كند. صنعتي كه باعث ميشد اگر بر طبق اصول و ضوابط زيست محيطي انجام مي گرفت، هم منطقه حفظ شود و از بين نرود و هم هر ساله با آمد و شد گردشگران داخلي و خارجي وضعيت اقتصادي اهالي هم سر و ساماني مي گرفت تا مجبور نباشند چون حال، زمين ها و خانه هاي خود را بفروشند و كوچ كنند.

در حال حاضر نيز بين ماه هاي آبان تا اسفند گردشگران داخلي زيادي راهي ميانكاله مي شوند تا پرندگان بومي و غير بومي مهاجر به اين تالاب را تماشا كنند و از آنها عكس بگيرند. محققان و كارشناسان زيادي پروژه هاي حفاظتي و تحقيقاتي در پناهگاه حيات وحش ميانكاله در دست كار دارند و بخش اعظمي از كارشان را هم در تالاب ميانكاله انجام مي دهند. شرايط منحصر به فرد اكولوژيكي و تنوع زيستي بالا، آشيان سازي پرندگان بومي و غير بومي و چشم انداز هاي زيبا توانسته است محل مناسبي را براي محققان و گردشگران مهيا سازد و اين شاهكار طبيعت است تا زماني كه دست در كار آن برده نشود. بحراني كه هم اكنون گريبانگير ميانكاله شده است، همان بحراني است كه روزي صداي آن از درياچه اروميه به گوش مي رسيد. صدايي كه اگر به آن توجه مي شد الان اروميه نيز به اين وضع نمي افتاد و خشك شدندش را ناله نمي كرديم.

بحراني كه بزرگترين درياچه آب شور يعني درياچه اروميه را گرفتار كرد از سالها پيش آغاز شده و بود و درباره خشك شدن درياچه هشدار داده شده بود. اما زماني مهم شد كه ديگر كار از كار گذشته بود و نيمي از درياچه اروميه به نمكزار تبديل شده بود. اينبار زنگ خطر بحران خشك شدن در تالاب بين المللي ميانكاله به صدا در آمده است. احداث جاده بر روي تالاب ميانكاله و پالايشگاه در منطقه يعني نابودي كامل ميانكاله. به گوش باشيد! فاجعه هاي زيست محيطي جبران ناپذير هستند. درياچه اروميه هم ساليانه دور درياچه اي امن براي زمستان گذراني فلامينگوهاي مهاجر بود، سالهاست كه از درياچه اروميه رخت بسته اند.

اكنون ميانكاله آينده خود را اين چنين مي بيند. آينده اي كه ديگر از فلامينگوها، باكلان ها و پليكان ها خبري نباشد. ديگر گرازي در پناهگاه نمي دود و زمين را شخم نمي زند. آب تالاب ميانكاله لب شور است و از درياي خزر و رودخانه دايمي قره سو و چند رودخانه فصلي ديگر تامين مي شود. آب اصلي ترين عامل تشكيل دهنده محيط زيست جانوري و گياهي يك تالاب را تشكيل مي دهد. به غير از اين ها تالاب ها به عنوان مولدي براي زندگي انسانها به شمار مي روند. براي مثال برنج يكي از محصولات رايج مناطق تالابي را تشكيل مي دهد

. خشك شدن تالاب ميانكاله زيان هاي متعددي بر چرخه حيات و بيكاري در منطقه را به دنبال خواهد داشت. از طرفي بايد در نظر داشت تا همين كشت و زراعت باعث نابودي تالاب نشود و سموم وارد حوضه آبي نشود. اقتصاد دانان و كارشناسان به طور روز افزون در زمينه ارزيابي و مطالعات بر روي تالاب ها هستند. مطالعات اخير نشان مي دهد اكوسيستمها سالانه حداقل 33 تريليون دلار ارزش خدماتي دارند كه سهم تالاب ها از اين مقدار 9/4 تريليون دلار تخمين زده شده است. تاثير متقابل اجزاي فيزيكي، بيولوژيكي و شيميايي يك تالاب مانند خاك، آب و گياهان و جانوران، عملكردهاي حياتي متعددي براي تالاب ايجاد مي كند. ذخيره سازي آب و حفاظت در برابر طوفان و كاهش تخريب سيل، تثبيت خطوط ساحلي و مهار فرسايش و از بين رفتن خاك و تزريق مجدد آبهاي زيرزميني از طريق جابجايي آب از تالاب به درون سفره هاي آبهاي سطحي و تعديل آب و هواي منطقه از جمله آنهاست.

حال پس از چند دوره سفرهاي استاني رياست جمهوري و عقد قراردادهاي نفتي قرارگاه خاتم انبياء در ميانكاله و به رغم اعتراضات سازمان محيط زيست و ايرادات كارشناسان به اين طرح، نگراني هايي در خصوص احداث قريب الوقوع پالايشگاه بهشهر قوت بخشيده است. نگراني از شروع خريد اراضي روستاييان كه چيزي حدود پانصد و هجده هكتار را شامل مي شود، و تلاش مسولان پالايشگاه و نماينده بهشهر و نكا براي متقاعد كردن سازمان محيط زيست و همچنين تحركات فعلي ساخت و سازهاي غير قانوني در منطقه و آغاز زود هنگام كار قبل از مجوز هاي لازم از سازمان محيط زيست همه باعث شده اند نگراني ها از قبل بيشتر شود. چرا كه با احداث جاده و اين پالايشگاه عملا نفس حيات از ميانكاله پر خواهد كشيد. به گفته مسولان پالايشگاه، هيچ مانعي بر سر راه سازندگي آنها در ميانكاله وجود ندارد. در نتيجه اين حرف، نه تنها آنها به مرگ زيست كره ميانكاله فكر نمي كنند، بلكه اين عمل زير پا گذاشتن صريح اصل پنجاهم قانون اساسي كشور نيز هست كه در آن به صراحت قيد شده : در جمهوري اسلامي حفاظت محيط زيست كه امروز و نسل هاي بعد بايد در آن حيات اجتماعي رو به رشدي داشته باشند وظيفه عمومي تلقي مي شود از اين رو فعاليت هاي اقتصادي و غير آن كه با آلودگي محيط زيست يا تخريب غير قابل جبران آن ملازمه پيدا كند اكيدا ممنوع است.

اين در حالي است كه سازمان محيط زيست براي احداث پالايشگاه مكان يابي جديدي را خواستار شده اما نماينده اين شهر بر ساخت هر چه زود تر اين پالايشگاه اصرار دارد. نماينده بهشهر و نكاء گمان مي كند با احداث اين پالايشگاه وضعيت اقتصاد و بيكاري اهالي بهتر مي شود. اما نه تنها بيكاري حل نمي شود بلكه تنها با فروش زمين ها و كوچ مردم، شاخص هاي بيكاري آقاي نماينده تغيير مي كند و عملا كسي در شهر باقي نمي ماند تا بيكار يا باكار بماند. قول هاي بي پايه و اساس نمايندگان شهرها به مردم، اين بار مي خواهد جان تالاب ميانكاله و هزاران گونه جانوري و گياهي را بگيرد. بحراني كه اگر آقاي نماينده اطلاع داشت روزي همين بحران گريبانگير خود را هم مي گيرد، هيچ وقت براي آن پافشاري نمي كرد. ميانكاله امروز خسته است، امروز نياز به جاني تازه دارد تا در سوسو خنكاي پاييز كه اينك پرندگان مهاجر را در خود پناه مي دهد اميد داشته باشد سالهاي بعد هم پذيراي آنها خواهد بود. تكرار فاجعه زيست محيطي در درياچه اروميه و بختگان و ... حالا گريبانگير ميانكاله شده است. منتهي هنوز فرصت هست، هنوز وقت باقيست تا ميانكاله را از بحران هاي موجود نجات دهيم.