معرفی آیین‎نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی

[SH E I KH 18713]

 

آیین‎نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی

آرونا

 

[SH E I KH 18713]

مصوب پانصد و سیزدهمین جلسه مورخ 20/12/1381 شورای عالی انقلاب فرهنگی

تاریخ ابلاغ: 26/01/1382 شماره ابلاغ: 309/دش

شرح:
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 513 مورخ 20/12/81 به پیشنهاد فرهنگستان هنر، آیین‎نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی را به این شرح تصویب كرد:
مقدمه
نظر به اهمیت ترویج مسابقات طراحی معماری و شهرسازی در ایجاد رقابت سالم میان طراحان معماری و شهرسازی و رشته‌های وابسته، ایجاد شور و نشاط علمی در جامعه معماران و شهرسازان، ارتقای فرهنگ عمومی در زمینه معماری و شهرسازی، فراهم آوردن عرصه مناسب برای معرفی استعدادهای تازه و ناشناخته، فرصت انتخاب طرح‌های بهتر و در نتیجه نیل به معماری و شهرسازی‌ای كارآمد و بهینه و متناسب با فرهنگ، اقلیم، و محیط زیست، نیل به بهره‌وری بیشتر در بناها و مجتمع‌های زیستی، و تخصیص بهتر منابع مالی كشور؛ و همچنین نظر به ضرورت سامان‌یابی و قانونمندی مسابقات طراحی معماری و شهرسازی، این آیین‎نامه تهیه و تنظیم شده است.
این آیین‌نامه برای كلیه دستگاه‌ها و اشخاص حقیقی و حقوقی در بخش‌های دولتی و غیردولتی كه به برگزاری مسابقه اقدام كنند، در حدودی كه شرح آن ذكر خواهد شد لازم‌الاجراست. دستورالعمل تفصیلی در هر مورد در چارچوب آیین‌نامه حاضر توسط دستگاه ذی‏ربط تدوین و ابلاغ خواهد شد. همچنین شرح و تبیین مفاد آیین‌نامه حاضر توسط فرهنگستان هنر تهیه و ابلاغ خواهد شد و در حكم پیوست این آیین‌نامه خواهد بود.
بخش1. تعاریف
الف ـ انواع مسابقه
هرگاه یكی از خدمات مرتبط با مجموعه فعالیت‌های طراحی معماری و شهرسازی و رشته‌های وابسته، اعم از طراحی اجمالی (تهیه ایده طرح)، یا طراحی تفصیلی معماری و شهرسازی (از قبیل تهیه طرح كامل مرحله اول از مجموعه خدمات مهندسان مشاور) به دو یا چند كارشناس معماری یا شهرسازی یا رشته‌های وابسته ارجاع گردد، تا از میان نتایج فعالیت آنان بهترین نتیجه برگزیده شود "مسابقه طراحی معماری و شهرسازی" رخ داده است؛ اعم از آن‌كه این عنوان در مسابقه قید شود یا نشود؛ برگزاركننده یا تأمین‌كننده هزینه‌های طرح اصلی یا هزینه‌های مسابقه در زمره بخش دولتی باشد یا غیردولتی؛ شركت‌كنندگان در مسابقه اشخاص حقیقی باشند یا حقوقی؛ و صلاحیت كارشناسی شركت‌كنندگان در موضوع مسابقه به تأیید دستگاه‌های ذی‏ربط رسیده یا نرسیده باشد.
منظور از "طراحی معماری و شهرسازی و رشته‌های وابسته" در این آیین‌نامه كلیه فعالیت‌ها و حوزه‌های مربوط به تهیه طرح معماری داخل و خارج بناها و فضاهای باز، معماری داخلی، طراحی شهری، تهیه طرح مرمت بناها و بافت‌های تاریخی، طراحی باغ و منظر و مانند اینها، تا پیش از مرحله اجرای عملیات ساختمانی آنهاست.
در این آیین‌نامه از این پس "مسابقه طراحی معماری و شهرسازی" به اختصار "مسابقه" خوانده می‌شود.
مسابقه به اعتبارهای مختلف به شرح ذیل دسته‌بندی می‌گردد. در عمل، هر مسابقه حاصل تركیبی از انواع دسته‌های مختلف با یكدیگر خواهد بود (مثلاً مسابقه‌ای كه برای طراحی اجمالی به شیوه دعوتی و دو مرحله‌ای برگزار گردد، تركیبی از انواع "1ـ1"، "2ـ4"، و "3ـ2" است). ضوابط تفصیلی هر یك از انواع مسابقه طی دستورالعمل‌هایی، كه به منزله پیوست آیین‌نامه حاضر خواهد بود، تعیین خواهد گردید.
1ـ مسابقه از لحاظ محتوای آن بر دو نوع است:
نوع 1ـ1. مسابقه طراحی اجمالی: مسابقه‌ای است كه برای دست یافتن به انگاره‌ها و ایده‌های برتر طراحی در موضوعی معین انجام گیرد، و نتیجه آن در حد طرح‌های اجمالی بیان‌كننده ایده طرح باشد.
نوع 1ـ2. مسابقه طراحی تفصیلی: مسابقه‌ای است كه برای دست یافتن به طرح مقدماتی در موضوعی معین انجام گیرد، و نتیجه آن، علاوه بر ایده طرح، مبین عناصر طرح، روابط آنها با یكدیگر و با محیط و زمین باشد، به نحوی كه بر اساس آن بتوان طرح را به تمامت دریافت و نقشه‌های جزئیات اجرایی را بر مبنای آن تهیه كرد. حدود این طرح‌ها از نوع طرح‌هایی است كه از فعالیت‌های قسمت دوم از مرحله اول خدمات مهندسان مشاور معمار و شهرساز، مطابق ضوابط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، حاصل می‌گردد.
2ـ مسابقه از لحاظ نوع و دامنه شركت‌كنندگان بر چهار نوع است:
نوع 2ـ1. مسابقه آزاد ملی: مسابقه‌ای است كه محدودیتی برای شركت‌كنندگان نداشته باشد و همه جامعه اهل فن را در سطح ملی دربرگیرد.
نوع 2ـ2. مسابقه آزاد بین‌المللی: مسابقه‌ای است كه محدودیتی برای شركت‌كنندگان نداشته باشد و علاوه بر سطح ملی، جامعه اهل فن را در همه یا بعضی از كشورهای دیگر دربرگیرد.
نوع 2ـ3. مسابقه محدود: مسابقه‌ای است كه دامنه شركت‌كنندگان آن به گروهی خاص از اهل فن (مثلاً از نظر محل اقامت، تجربه یا تخصص ویژه، و یا تعداد شركت‌كنندگان) محدود باشد.
نوع 2ـ4. مسابقه دعوتی: نوعی از مسابقه محدود است كه شركت‌كنندگان آن به تعدادی از اهل فن كه برگزاركننده از آنها كتباً دعوت می‌كند محدود باشد.
3ـ مسابقه از لحاظ مراحل و نحوه داوری بر دو نوع است:
نوع 3ـ1. مسابقه یك‌مرحله‌ای: مسابقه‌ای است كه داوری آن در یك مرحله صورت ‌گیرد.
نوع 3ـ2. مسابقه دومرحله‌ای: مسابقه‌ای است كه داوری آن در دو مرحله صورت گیرد؛ در مرحله اول تعدادی از ‌طرح‌های برتر انتخاب شود، صاحبان این ‌طرح‌ها در مرحله دوم به رقابت بپردازند، و انتخاب برنده اول و رده‌بندی سایر شركت‌كنندگان در مرحله دوم انجام گیرد.
ب. اصطلاحات
1. برگزاركننده: شخص حقیقی یا حقوقی، دولتی یا غیردولتی است كه مسابقه را برگزار می‌كند و متولی برگزاری آن در چارچوب این آیین‌نامه، و مسئول اصلی مسابقه در مقابل شركت‌كنندگان و قانون است.
2. مدیر: شخص حقیقی متخصصی است كه برگزاركننده وی را برای برنامه‌ریزی و مدیریت برگزاری مسابقه انتخاب می‌كند و از آغاز تا پایان مسابقه، مدیریت آن را بر عهده دارد و رابط اصلی بین برگزاركننده و شركت‌كنندگان و عموم است.
3. مشاور: شخص حقیقی یا حقوقی متخصصی است كه عنداللزوم برای برنامه‌ریزی و برگزاری مسابقه، طرف مشورت مدیر قرار می‌گیرد، و مدیر را در تهیه متن‌های فنی مسابقه، مانند برنامه معماری، یاری می‌كند.
4. جامعه شركت‌كنندگان: مجموعه اشخاص حقیقی یا حقوقی است كه بنا بر قوانین و ضوابط مسابقه، مجاز به شركت در مسابقه شناخته می‌شوند، ولو عملاً در مسابقه شركت نكنند؛ یعنی جامعه شركت‌كنندگان بالقوه.
5. شركت‌كننده: شخص حقیقی یا حقوقی داوطلبی است كه مطابق شرایط مندرج در برنامه مسابقه برای شركت در آن مسابقه پذیرفته می‌شود.
6. داور: داور مسابقه شخص باصلاحیتی است كه برگزاركننده وی را طی حكمی به عضویت در هیئت داوری منصوب می‌كند.
7. هیئت داوری: هیئتی متشكل از داوران است كه نتیجه مسابقه با داوری ایشان تعیین می‌شود.
8. محصول مسابقه: موادی است كه شركت‌كنندگان به عنوان نتیجه اصلی فعالیت خود در مسابقه به دبیرخانه مسابقه تحویل می‌دهند و داوری مسابقه در میان آنها صورت می‌گیرد (مانند متن، نقشه، نمونك، پرونده رایانه‌ای، یا تركیبی از آنها). محصول یا محصولات مسابقه در این آیین‌نامه اختصاراً "محصول" یا "محصولات" خوانده می‌شود.
9. دبیرخانه مسابقه: محل اداره كلیه امور مربوط به مسابقه است، كه برگزاركننده آن را در اختیار مدیر قرار می‌دهد. دبیرخانه مسابقه در این آیین‌نامه اختصاراً "دبیرخانه" خوانده می‌شود.
10. دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی: دبیرخانه‌ای است كه برای رسیدگی به امور مسابقات معماری و شهرسازی و نظارت بر آنها تشكیل می‌شود. دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی در این آیین‌نامه اختصاراً "دبیرخانه دائمی" خوانده می‌شود.
11. هیئت رسیدگی به اختلافات مسابقات معماری و شهرسازی: هیئتی است كه حكمیت نهایی را در اختلافات احتمالی میان برگزاركننده و شركت‌كننده بر عهده دارد. هیئت رسیدگی به اختلافات مسابقات معماری و شهرسازی در این آیین‌نامه اختصاراً "هیئت رسیدگی به اختلافات" خوانده می‌شود.
12. اصطلاحاتی كه در این آیین‌نامه تعریف نشده، مطابق تعاریف مندرج در بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور به كار رفته است.
بخش2. ضوابط
ماده 1. هر گاه شخصی حقیقی یا حقوقی، در بخش دولتی یا غیردولتی، تصمیم به برگزاری مسابقه بگیرد، اعم از آن‌كه مسابقه در آن طرح اجباری یا اختیاری باشد، به محض اعلان عمومی مسابقه مشمول این آیین‌نامه و ملتزم به مراعات آن می‌گردد. شرح هریك از مواد به تفكیك موضوع توسط فرهنگستان هنر تهیه و بدین آیین‌نامه پیوست خواهد شد.
ماده 2. هر مسابقه باید روندی معین و تعریف‌شده داشته باشد؛ و مسابقه از ابتدا مطابق روند پیش‌بینی‌شده برنامه‌ریزی و اجرا شود.
ماده 3. لازم است كلیه تصمیمات اصلی كه مطابق روند مسابقه گرفته می‌شود كتباً ثبت گردد. این اسناد در زمره اسناد رسمی مسابقه تلقی می‌گردد. از مهم‌ترین این اسنادْ حكم كتبی انتصاب مدیر مسابقه، قرارداد مدیریت مسابقه، صورت جلسه یا مكاتبات منجر به تعیین و اعلان نوع مسابقه، آگهی‌های مسابقه، برنامه مسابقه، احكام انتصاب داوران، صورت مذاكرات جلسات هیئت داوری، مشخصات شركت‌كنندگان، مشخصات دقیق طرح‌های برنده همراه با نسخه‌ای از محصولات است.
ماده 4. هر مسابقه باید دارای اركانی مشتمل بر برگزاركننده، مدیر، و هیئت داوری باشد. كلیه اركان باید به عموم جامعه شركت‌كنندگان معرفی شوند.
ماده 5. كلیه مسئولیت‌های مسابقه، از جمله مسئولیت‌های ناشی از این آیین‌نامه، قوانین ذی‏ربط، مندرجات آگهی و برنامه مسابقه اصالتاً بر عهده برگزاركننده است. با انتخاب مدیر، این مسئولیت‌ها در حدود وظایف و قرارداد میان مدیر و برگزاركننده، وكالتاً به مدیر منتقل می‌گردد؛ و تغییر مدیر رافع مسئولیت‌های اصلی برگزاركننده نیست.
ماده 6. مدیر و داوران باید دارای تحصیلات عالی در رشته معماری، شهرسازی، یا رشته‌های وابسته، و دانش و تجربه‌ای متناسب با سطح و وسعت مسابقه باشند.
ماده 7. نتیجه داوری با رأی داور یا آرای اكثریت مطلق اعضای هیئت داوری تعیین می‌شود.
ماده 8. مدیر نمی‌تواند داور یا عضو هیئت داوری باشد؛ اما شركت او در جلسات هیئت داوری، بدون داشتن حق رأی، مجاز است.
ماده 9. شركت شخص برگزاركننده یا مدیر مؤسسه برگزاركننده؛ مدیر؛ مشاور مدیر؛ دستیاران مدیر؛ داور؛ مؤسسه یا شركتی كه داورْ مدیر عامل، عضو هیئت مدیره، سهامدار یا در زمره كاركنان آن باشد، و بستگان درجه اول و دوم داور در مسابقه ممنوع است.
ماده 10. هر مسابقه، به‌جز مسابقات دعوتی (نوع "2ـ4")، باید از طریق آگهی به اطلاع عموم جامعه شركت‌كنندگان برسد. آگهی مسابقه باید حاوی اطلاعات كافی و دقیق درباره مسابقه در كم‌ترین عبارات ممكن باشد. شرایط و نحوه شركت در مسابقه، و نحوه عرضه محصولات باید به‌وضوح در آگهی قید شود.
ماده 11. مدیر باید یك نسخه از هر آگهی را برای دبیرخانه دائمی ارسال كند.
ماده 12. در مسابقات نوع "2ـ4" آگهی مسابقه به صورت دعوت‌نامه برای تعدادی از اهل فن فرستاده می‌شود. مدیر باید یك نسخه از هر دعوت‌نامه را برای دبیرخانه دائمی ارسال كند.
ماده 13. هر مسابقه باید دارای برنامه‌ای مكتوب، جامع، موجز، و گویا باشد. در برنامه، خواسته‌ها و نیازهای برگزاركننده، از جمله نوع مسابقه، موضوع طرح، هدف مسابقه، برنامه محتوایی و كالبدی، برنامه زمانی، جوایز و مانند اینها، متناسب با نوع مسابقه و به شرحی كه خواهد آمد، تعیین و معرفی می‌شود.
ماده 14. هر مسابقه باید جوایزی معین داشته باشد. جوایز مسابقه باید در آگهی مسابقه به اطلاع عموم جامعه شركت‌كنندگان رسانده شود. تعهد برگزاركننده به عقد قرارداد ادامه كار با برنده می‌تواند مكمل بعضی از جایزه‌ها باشد، اما در هیچ صورتی جانشین جوایز هیچ‌یك از رتبه‌ها نمی‌گردد. به‌علاوه، ممكن است در برخی از مسابقات، به تفصیلی كه در آیین‌نامه‌های ذی‏ربط خواهد آمد، عقد قرارداد ادامه كار با برنده اول اجباری باشد. در آن صورت نیز عقد این قرارداد كفایت از اعطای جایزه اعلام‌شده نخواهد كرد.
مـاده 15. ممكن است برگزاركننده در برخی از مسابقات، به تفصیلی كه در آیین‌نامه‌های ذی‏ربط خواهد آمد، علاوه بر اعطای جایزه به برندگان، قسمتی از هزینه طرح‌های برنده یا شركت‌كننده یا تمامی هزینه‌ها را، در حدودی كه در آگهی اعلان می‌كند، متقبل شود. در این صورت، عمل به مفاد آگهی در موعد مقرر جزو تعهدات قانونی برگزاركننده خواهد بود. پرداخت هزینه شركت در مسابقه به راه‌یافتگان به مرحله دوم در مسابقات دو مرحله‌ای (نوع "3ـ2")، به شرحی كه خواهد آمد، الزامی است.
مـاده 16. اعلان مسابقه به معنای تعهد برگزاركننده به حقوقی است كه این آیین‌نامه و سایر قوانین و آیین‌نامه‌های ذی‏ربط برای شركت‌كننده به رسمیت شناخته‌اند. همچنین، ارسال درخواست‌نامه شركت در مسابقه به معنای پذیرش تعهداتی است كه در صورت تأیید صلاحیت شركت در مسابقه به موجب این آیین‌نامه و سایر قوانین و آیین‌نامه‌های ذی‏ربط بر ذمه شركت‌كننده واقع می‌گردد.
ماده 17. مدیر مسابقه در مدت تصدی این سمت متولی و مسئول قانونی مراعات و احقاق حقوق كلیه اركان مسابقه، شركت‌كنندگان، و سایر كسانی است كه ممكن است حقوق ایشان به‌نحوی به مسابقه مربوط شود.
ماده 18. در صورتی كه درباره نحوه اجرای مسابقه یا مراعات حقوق اركان مسابقه، شركت‌كنندگان، یا سایر اشخاص ذی‏ربط، میان ایشان و مدیر اختلافی بروز كرد و از طریق مذاكره و توضیح حل و فصل نشد، موضوع به حكمیت ارجاع می‌شود. حكمیت در اختلاف بین خود اركان، و یا اختلاف بین اركان و شركت‌كنندگان یا سایرین در هر موضوع و هر عنوان در چارچوب امور مسابقه بر عهده هیئت رسیدگی به اختلافات است. رأی این هیئت، فصل‌الخطاب خواهد بود و حجیت قانونی خواهد داشت.
بخش3. فواید و مضارّ مسابقه
اگرچه برگزاری مسابقه نوعاً مفید شناخته می‌شود، برگزار كردن مسابقه معماری و شهرسازی و شركت كردن در آن، مانند سایر امور، برای برگزاركننده و شركت‌كننده دارای فواید و مضاری است كه لازم است پیش از تصمیم‌گیری به آنها توجه شود. این نكات خصوصاً برای آن دسته از مالكان و كارفرمایانی كه برگزاری مسابقه برای طرح‌های آنان مطابق مقررات، اجباری نیست شایان توجه است. مقصود از كارفرما در این متن، مالكِ طرح یا هر كسی است كه بنا بر قانون دارای اختیارات مالك است.
1. فواید و مضارّ مسابقه برای كارفرما
1ـ1. فواید مسابقه برای كارفرما:
ـ با برگزاری مسابقه، كارفرما ایده‌ها یا طرح‌های بهتری در اختیار خواهد داشت. به عبارت دیگر، به جای اتكا به توانایی‌های یك كارشناس، از توانایی‌های كارشناسان متعددی بهره می‌گیرد، و از نتیجه فعالیت‌های آنان بهترین را برمی‌گزیند.
ـ مسابقه ذاتاً به خلاقیت كمك می‌كند، و حتی طراح یا محققی واحد ممكن است در مسابقه، خلاقیت بیشتری از خود بروز دهد تا در ارجاع عادی كار. در نتیجه كارفرما از طرح‌هایی خلاقانه‌تر برخوردار می‌گردد.
ـ كارفرما، بویژه كارفرمای طرح‌های عمومی، سرنوشت طرحی را كه به همه یا تعداد زیادی از افراد جامعه مربوط می‌شود به دست كارشناس واحدی نمی‌سپارد، بلكه اجازه می‌دهد همه نیروهای خلاق آن جامعه در ایجاد آن طرح مشاركت كنند.
ـ با برگزاری مسابقه، موضوع طرح در سطح عموم مطرح می‌شود، و طبعاً به آشنایی بیشتر عموم با طرح و دستگاه كارفرما می‌انجامد.
ـ مسابقه چون دامنه انتخاب را گسترش می‌دهد، بر احتمال رسیدن به طرح بهینه می‌افزاید. در نتیجه مآلاً از هزینه‌های اجرای طرح، و نیز هزینه‌های جاری طرح پس از اجرا می‌كاهد.
ـ درگیری در مسابقه، كارفرما را به تأمل بیشتر درباره اهداف و مشخصات طرح، و نیازها و خواسته‌های خود وامی‌دارد.
ـ درگیری در مسابقه، برخورد با ایده‌های گوناگون و آشنایی با نحوه نقد و داوری، بر دانش و بینش كارفرما در زمینه معماری و شهرسازی می‌افزاید.
1ـ2. مضارّ مسابقه برای كارفرما:
مضارّ مسابقه برای كارفرما غالباً ذاتی مسابقه نیست و از بی‌تجربگی كارفرما و مدیر مسابقه، و بی‌دقتی در انتخاب داوران نشأت می‌گیرد؛ و لذا قابل رفع است. مهم‌ترین این مضار عبارتند از:
ـ مسابقه مسیر دسترس كارفرما به نتیجه مطالعه یا طراحی را دورتر و پیچیده‌تر می‌كند.
ـ مسابقه از امكان مذاكره مستقیم كارفرما با كارشناس، و در نتیجه آشنایی نزدیك آنان با هم و لمس نیازها و محدودیت‌ها و امكانات و توانایی‌های یكدیگر می‌كاهد.
ـ مسابقه بر هزینه‌های اولیه طرح می‌افزاید.
ـ ممكن است برنده مسابقه، خصوصاً در مسابقه نوع "2ـ4"، فاقد توانایی كافی برای ادامه كار باشد. در این صورت بر مشكلات پیشبرد طرح افزوده می‌شود.
ـ برگزاری مسابقه معمولاً بر زمان مرحله طراحی یا مطالعات می‌افزاید.
ـ برگزاری مسابقه، كارفرما را مقید به قوانینی می‌كند كه در حالت عادی التزامی به آنها ندارد.
از آن‌جا كه گاه كارفرمایان در اجرای مسابقات محدودیت مالی دارند، و یا با مسائل خاص اقتصادی در این حوزه كارشناسی آشنا نیستند، جوایزی كه پیش‌بینی می‌كنند با نوع طرح و حجم فعالیت‌های لازم متناسب نیست. ازاین‌رو كارشناسان زبده ممكن است به سبب هزینه‌بری و زمان‌بری مسابقه، به شركت در آن تمایل نشان ندهند؛ و در نتیجه كارفرما از فواید مسابقه در رسیدن به طرح بهینه محروم گردد.
ـ مسابقه ممكن است به عرصه رقابت در هنرنمایی ظاهری بدل گردد و داوران و شركت‌كنندگان از كارآیی و وجوه اقتصادی طرح، سادگی و سلامت آن غفلت كنند. در نتیجه، كارفرما كه احتمالاً با قراردادی عادی می‌توانست به طرحی معقول برسد، ممكن است با مجموعه‌ای از طرح‌های به‌ظاهر زیبا اما فاقد كارآیی و بهره‌وری مواجه گردد.
2. فواید و مضارّ مسابقه برای كارشناس
2ـ1. فواید مسابقه برای كارشناس:
ـ مسابقه به كارشناسان خوش‌استعداد اما گمنام، كه در اوضاع عادی فاقد امكان رقابت با كارشناسان نامی‌اند، فرصت می‌دهد در عرصه خلاقیت حضور یابند و خود را معرفی كنند.
ـ مسابقه فرصتی برای ابراز خلاقیت و ارزیابی خود در رقابت با دیگر كارشناسان در اختیار كارشناس قرار می‌دهد.
ـ مسابقه فرصتی برای كاریابی در اختیار كارشناس می‌گذارد.
ـ مسابقه فرصتی برای بردن جایزه، و شهرت و تبلیغ در اختیار كارشناس می‌گذارد.
ـ مسابقه كارشناس را در مدتی كوتاه با مجموعه‌ای از ایده‌ها و روش‌های گوناگون در پاسخ‌گویی به یك مسئله آشنا می‌كند و بر مهارت و دایره اطلاعات او می‌افزاید.
ـ مسابقه كارشناس را با جامعه اهل حرفه آشناتر و مأنوس‌تر می‌سازد.
2ـ2. مضارّ مسابقه برای كارشناس:
ـ اگر كارشناس در مسابقه برنده نشود، معمولاً عواید غیرمادی او از مسابقه چندان نیست كه هزینه‌های او برای مسابقه را جبران سازد. در نتیجه، شركت در مسابقه، برای كارشناس متضمن مخاطره است.
3. فواید و مضارّ مسابقه برای عموم
2ـ3. فواید مسابقه برای عموم:
ـ مسابقه عرصه‌ای برای بروز استعدادهای تازه در اختیار عموم می‌نهد.
ـ چون داوران مستقل از كارفرمایند، در داوری خود بیشتر منافع عموم را لحاظ می‌كنند.
ـ چون مسابقه امكان نیل به طرح‌های بهتر، یعنی كارآمدتر و اقتصادی‌تر، را فراهم می‌سازد، از هزینه‌های مادی و معنوی جامعه، خصوصاً در بلندمدت، می‌كاهد.
ـ قرار گرفتن در معرض قضاوت داوران و نیز جامعه اهل اندیشه و حرفه و عموم مردم، كارفرما و كارشناسان را به سمت تصمیمات سنجیده‌تر و عاقلانه‌تر و ترجیح دادن منافع عمومی بر منافع خصوصی و منافع درازمدت بر منافع كوتاه‌مدت سوق می‌دهد.
ـ مسابقه موجب می‌شود موضوعی كه در وضع عادی در محدوده میان كارفرمایان و كارشناسان می‌گذرد، در سطح عموم مطرح شود؛ و در نتیجه دانش و فرهنگ عمومی درباره معماری و شهرسازی را ارتقا می‌بخشد.
ـ برگزاری مسابقه، نوعی تمرین در تقید به قواعد و قوانین و تن دادن به رأی اكثریت، تمرین در گزینش شایستگان، و در نتیجه تمرین مردم‌سالاری و شایسته‌سالاری است.
ـ مسابقه با فراهم كردن بستر رقابت سالم، موجب نزدیكی بیشتر اهل حرفه با هم، انسجام بیشتر آنان، و برخورداری بیشتر جامعه از توانایی‌های آنان می‌شود.
2ـ4. مضارّ مسابقه برای عموم:
اگر بیشتر مسابقاتی كه برگزار می‌شود فاقد مدیریت مدبرانه و قوی باشد، هم هزینه اضافی برگزاری مسابقات در نهایت هزینه‌های جامعه را افزایش می‌دهد، و هم ناكامی مسابقات در نیل به نتیجه مناسب بر نابسامانی وضع معماری و شهرسازی جامعه می‌افزاید.
بخش4. روند مسابقه
روند همه مسابقات باید از الگویی كلی تبعیت كند. ذیلاً نمونه‌ای از این الگوها عرضه می‌شود. بدیهی است گستره و اهمیت و اولویت بندها در الگوی روند مسابقه با نوع و دامنه مسابقه متناسب خواهد بود:
1. تعریف اولیه طرح (توسط برگزاركننده)
2. برآورد امكانات مدیریتی و مالی احداث طرح (توسط برگزاركننده)
3. تبیین هدف، علت، و ضرورت برگزاری مسابقه (توسط برگزاركننده)
4. برآورد امكانات مدیریتی و مالی اجرای مسابقه (توسط برگزاركننده)
5. مطالعه و بررسی آیین‌نامه حاضر و سایر قوانین و دستورالعمل‌های مربوط به مسابقات (توسط برگزاركننده)
6. انتخاب مدیر مسابقه (توسط برگزاركننده)
7. تعیین و تأمین مكان و امكانات و تجهیزات دبیرخانه با نظر مدیر (توسط برگزاركننده)
8. تبیین حدود و ثغور مالی و قانونی مسابقه برای برگزاركننده (توسط مدیر)
9. تعیین تعداد اعضای هیئت داوری، تهیه فهرست پیشنهادی اسامی آنان، و اعلام آن به برگزاركننده و اخذ تصویب آن از وی (توسط مدیر)
10. مذاكره با نامزدهای داوری و نهایی كردن اعضای هیئت داوری و اخذ تصویب آن از برگزاركننده (توسط مدیر)
11. تعیین مكان هیئت داوری و دعوت از داوران برای تشكیل اولین جلسه (توسط مدیر)
12. تشكیل اولین جلسه هیئت داوری با حضور مدیر برای انتخاب رئیس هیئت داوری و تعیین جزئیات ضوابط و نحوه داوری (توسط هیئت داوری)
13. گزارش كتبی اولین جلسه هیئت داوری به برگزاركننده (توسط رئیس هیئت داوری)
14. سازمان‌دهی و تشكیل دبیرخانه (توسط مدیر)
15. تنظیم متن آگهی مسابقه و اخذ تصویب هیئت داوری و برگزاركننده (توسط مدیر)
16. نشر آگهی (توسط مدیر)
17. تنظیم برنامه مسابقه با همكاری هیئت داوری (توسط مدیر)
18. اخذ تصویب برنامه مسابقه از هیئت داوری و برگزاركننده (توسط مدیر)
19. انجام دادن امور دبیرخانه‌ای مربوط به داوطلبان شركت در مسابقه، بررسی مدارك ارسالی ایشان، تعیین داوطلبان حایز شرایط شركت در مسابقه و اعلام به ایشان (توسط مدیر)
20. تهیه جوایز و دیپلم‌های افتخار (توسط مدیر با همكاری برگزاركننده)
21. تحویل برنامه مسابقه به شركت‌كنندگان حایز شرایط (توسط مدیر)
22. برگزاری جلسه‌ای با حضور مدیر، اعضای هیئت داوری، و كلیه شركت‌كنندگان برای توجیه برنامه مسابقه و همه اجزای آن، پاسخ به پرسش‌ها و رفع ابهامات، پس از توزیع برنامه مسابقه و پیش از آغاز فعالیت شركت‌كنندگان (توسط مدیر)
23. بررسی محصولات ارسال‌شده از لحاظ مطابقت با مدارك و مشخصات ذكرشده در برنامه مسابقه، و تعیین محصولات واجد شرایط، و تهیه گزارش كتبی در این باره برای برگزاركننده و هیئت داوری (توسط مدیر)
24. انتقال محصولات واجد شرایط به مكان استقرار هیئت داوری (توسط مدیر)
25. توضیح شفاهی (و عنداللزوم كتبی) درباره محصولات برای داوران (توسط مدیر)
26. همكاری با هیئت داوری در پیشبرد روال داوری و مراعات عدالت (توسط مدیر)
27. تهیه صورت رسمی جلسه داوری و گزارش كتبی روال و نتیجه داوری برای برگزاركننده و عموم (توسط رئیس هیئت داوری)
28. اعلان عمومی نتایج مسابقه (توسط مدیر)
29. برگزاری مراسم اعطای جوایز (توسط مدیر)
30. برگزاری نمایشگاه، چاپ كتابچه‎های راهنما، و همچنین سایر فعالیت‌هایی كه در برنامه مسابقه پیش‌بینی، یا مدیر به آنها متعهد شده باشد (توسط مدیر)
31. پی‌گیری احقاق سایر حقوق شركت‌كنندگان و برگزاركننده (توسط مدیر)
32. رسیدگی به اعتراضات (توسط مدیر)
33. پی‌گیری عودت محصولات باقی‌مانده (به‌جز محصولات برنده) و محصولات راه‌نیافته به مسابقه به صاحبان آنها (توسط مدیر)
34. سازمان‌دهی و برگزاری بخش جنبی (در صورتی كه در برنامه پیش‌بینی شده باشد) در طول مسابقه (توسط مدیر)
بخش5. اركان مسابقه، شرح وظایف، اختیارات، و سایر امور مربوط به آنها
1. برگزاركننده
وظایف برگزاركننده عبارتند از:
1ـ1. پرداخت كلیه هزینه‌های مسابقه، از جمله دستمزد مدیر و دستیاران او، دستمزد داوران، جوایز مسابقه، هزینه تأمین محل دبیرخانه، هزینه خدمات اداری، انتشارات، آگهی‌ها، و برپایی نمایشگاه
1ـ2. انتخاب مدیر، تأیید داوران، تصویب متن آگهی، تصویب متن برنامه مسابقه، و تصویب متن آگهی نتایج داوری
1ـ3. تأمین فضایی مناسب برای دبیرخانه، شامل امكاناتی از قبیل دفتر كار مدیر، منشی، امكانات تكثیر و چاپ، و همچنین محلی مناسب برای نمایشگاه و محل داوری، متناسب با حجم و سطح مسابقه
2. مدیر
2ـ1. اهم وظایف مدیر عبارتند از:
ـ هماهنگی و همكاری با برگزاركننده در جهت تبیین و تدوین نیازها و اهداف و محتوای طرح مورد نظر
ـ بررسی و پیشنهاد نوع مسابقه متناسب با موضوع آن
ـ برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و مدیریت مسابقه در جهت نیل به اهداف آن
ـ استخدام مشاور (در صورت صلاحدید)
ـ تهیه متن اسناد لازم شامل آگهی‌ها، برنامه مسابقه، گزارش‌ها و مانند آنها
ـ تهیه صورت اسامی داوران و پیشنهاد آنها به برگزاركننده
ـ مذاكره با برگزاركننده درباره نامزدهای داوری، مذاكره با نامزدهای داوری، تشریح مسابقه و موضوع آن برای ایشان، ترغیب ایشان به پذیرش داوری، اخذ موافقت كتبی از آنان برای داوری مسابقه، و مشاركت دادن ایشان در تهیه و تصویب برنامه و آگهی مسابقه
ـ اداره مسابقه با مراعات عدالت كامل در میان داوطلبان شركت در مسابقه و كسانی كه به عنوان شركت‌كننده پذیرفته می‌شوند.
2ـ2. مدیر می‌تواند مطابق توافق‌نامه خود با برگزاركننده، دستیارانی برای خود برگزیند. این دستیاران ممكن است از میان افراد شاغل در مؤسسه برگزاركننده یا از خارج از آن باشند.
2ـ3. مدیر می‌تواند برای طراحی محتوایی مسابقه، از جمله تدوین برنامه مسابقه، مشاوری به استخدام درآورد. مشاور متناسب با موضوع و دامنه مسابقه، ممكن است شخصی حقیقی یا حقوقی باشد.
2ـ4. لازم است در بدو كار قراردادی میان مدیر و برگزاركننده منعقد، و طی آن جزئیات تعهدات طرفین در چارچوب آیین‌نامه حاضر و سایر قوانین قید گردد.
3. داوران و اسلوب داوری
3ـ1. داور یا داوران باید پیش از انتشار آگهی مسابقه انتخاب شوند.
3ـ2. پیش از انتشار آگهی مسابقه، مدیر باید موافقت كتبی هر یك از داوران را برای داوری در آن مسابقه از ایشان اخذ كند.
3ـ3. پس از اخذ موافقت كتبی داوران، برگزاركننده طی حكم كتبی انتصاب هر یك را به داوری در آن مسابقه به وی اعلام می‌كند.
3ـ4. داور یا داوران باید متناسب با وظایف و مسئولیت خود در مسابقه دستمزد دریافت كنند. مقدار این دستمزد متناسب است با نوع مسابقه و پیچیدگی طرح و تعداد شركت‌كنندگان، و با توافق طرفین تعیین می‌گردد.
3ـ5. داور موظف است ضابطه پنهان ماندن هویت صاحبان محصولات را تا پایان كار داوری و اعلام نتیجه آن از هر لحاظ مراعات كند.
3ـ6. تماس داور با شركت‌كنندگان در طول مدت داوری مسابقه در محل دبیرخانه مسابقه و محل تشكیل جلسات هیئت داوری، و همچنین هرگونه تماس آنان در حیطه امور مربوط به مسابقه ممنوع است، مگر در مواردی كه در برنامه مسابقه پیش‌بینی شده باشد.
3ـ7. تعداد اعضای اصلی هیئت داوری باید فرد باشد، از حداقل 1 نفر تا حداكثر 7 نفر. تعداد داوران بسته به نوع و موضوع و برنامه مسابقه، به پیشنهاد مدیر و تأیید برگزاركننده تعیین می‌شود. در صورتی كه تعداد داوران بیش از یك نفر باشد، باید به ازای هر سه نفر عضو اصلی، یك عضو علی‌البدل تعیین شود.
3ـ8. در انتخاب داوران باید حسن سلیقه آنان، مناسبت تخصص و تجربه آنان با موضوع و پیچیدگی مسابقه، و عدالت ایشان مراعات گردد.
3ـ9. در مسابقاتی كه به تشخیص مدیر، حضور داورانی متخصص در رشته‌هایی جز معماری، شهرسازی، یا مرمت بناها و بافت‌های تاریخی لازم است، انتخاب ایشان به داوری بلامانع است، مشروط بر آن‌كه اكثریت اعضای هیئت داوری همواره با معماران (یا شهرسازان، یا كارشناسان مرمت ابنیه و بافت‌های تاریخی در موضوعات ذی‏ربط) باشد.
3ـ10. داوران باید در روند تعریف مسابقه، خصوصاً تهیه برنامه مسابقه و بالاخص برنامه معماری، مشاركت داشته باشند.
3ـ11. هیئت داوری باید در ابتدای نخستین جلسه خود یكی از اعضای هیئت را به ریاست هیئت انتخاب كند. رئیس هیئت داوری مسئولیت هدایت جریان داوری و تهیه گزارش نهایی داوری و ایجاد ارتباط لازم میان هیئت و مدیر را بر عهده دارد.
3ـ12. فقط كارهایی به مرحله داوری راه می‌یابد كه مدیر قبلاً مطابقت آنها با شرایط اعلام‌شده مسابقه را تأیید كرده باشد. مدیر پیش از آغاز داوری در باره نحوه بررسی محصولات، مشخصات محصولات مردود و محصولات تأییدشده، به هیئت داوری گزارش شفاهی می‌دهد، و محصولات تأییدشده را همراه با نامه رسمی حاوی شماره هر محصول كه به امضای برگزاركننده رسیده است به رئیس هیئت تسلیم می‌كند.
3ـ13. در جلسات هیئت داوری به‌جز داوران، مدیر، و دستیاران رسمی مدیر، كسی حق حضور ندارد.
3ـ14. حضور كلیه داوران اصلی، و در غیاب برخی از ایشان، داوران علی‌البدل، در جلسات داوری الزامی است. در موارد استثنایی به تشخیص مدیر، تشكیل جلسات هیئت با حضور اكثریت اعضا بلامانع است. در این موارد اگر جلسه با تعداد زوج تشكیل شد، در صورت تساوی آرای مثبت و منفی در دو بار رأی‌گیری، رأی رئیس هیئت داوری تعیین‌كننده خواهد بود.
3ـ15. آگاهی از برنامه مسابقه و مراعات آن در طول داوری برای كلیه داوران الزامی است، و مسئولیت حصول اطمینان از آن بر عهده رئیس هیئت داوری است.
3ـ16. هیئت داوری می‌تواند دو شركت‌كننده را شایسته مقام اول تشخیص دهد و انتخاب نهایی برنده اول را به نظر برگزاركننده (و در طرح‌های بزرگ ملی، به نظر رئیس جمهور یا نماینده تام‌الاختیار وی) منوط سازد. در این صورت اعلان رسمی نتایج مسابقه به پس از اعلام نظر برگزاركننده (یا رئیس جمهور) موكول می‌شود؛ و در آن، شركت‌كننده‌ای كه برگزاركننده او را شایسته تشخیص دهد برنده اول، و شركت‌كننده دیگر برنده دوم اعلام می‌گردد.
3ـ17. داور یا هیئت داوری نمی‌تواند هیچ شركت‌كننده‌ای را شایسته احراز مقام اول نداند؛ اما می‌تواند عیوب محصول برنده اول را اعلام كند، و وی را شایسته واگذاری ادامه كار نداند.
3ـ18. در مسابقات دومرحله‌ای، داور یا هیئت داوری در مرحله اول تعدادی از محصولات برتر را كه دارای شرایط ورود به مرحله نهایی‌اند انتخاب، و با ذكر دلایل انتخاب آنها را به مدیر اعلام می‌كند. برگزاركننده، صاحبان آن محصولات را كتباً به شركت در مرحله دوم مسابقه دعوت می‌كند. داور یا هیئت داوری می‌تواند پیشنهادهای خود برای بهبود محصولات را جداگانه با هریك از شركت‌كنندگان مرحله دوم مطرح كند.
3ـ19. داور یا هیئت داوری می‌تواند مسابقه‌ای یك‌مرحله‌ای (نوع "3ـ1") را به دومرحله‌ای (نوع "3ـ2") تبدیل كند. این تصمیم در صورت موافقت برگزاركننده معتبر است. در این صورت باید مراتب به اطلاع شركت‌كنندگان رسانده شود، و مسابقه مطابق ضوابط مسابقات نوع "3ـ1" در میان راه‌یافتگان به مرحله دوم ادامه یابد.
3ـ20. پس از اتمام داوری نهایی، داور هیئت داوری موظف است گزارشی كتبی مشتمل بر دلایل داوری خود را به مدیر عرضه كند. مدیر این گزارش را همراه با گزارش تكمیلی خود به برگزاركننده عرضه می‌كند.
3ـ21. رأی داور یا هیئت داوری قطعی و تغییرناپذیر است، و كسی (از جمله مدیر و برگزاركننده) مجاز به تغییر و تصرف در آن نیست.
3ـ22. پس از اتمام داوری پاكت‌های شناسایی شركت‌كنندگان با حضور نماینده برگزاركننده، مدیر، و داور یا هیئت داوری گشوده می‌شود، هویت برندگان تعیین و ثبت می‌گردد و طی صورت جلسه‌ای به امضای حاضران مذكور می‌رسد.
4. دبیرخانه دائمی و هیئت رسیدگی به اختلافات
4ـ1. دبیرخانه دائمی مرجع ثابت همه مسابقات معماری و شهرسازی كشور است.
4ـ2. دبیرخانه دائمی توسط وزارت مسكن و شهرسازی تشكیل، و دبیر دائمی، به انتخاب و زیر نظر هیئت رسیدگی به اختلافات اداره می‌شود.
4ـ3. رئیس دبیرخانه دائمی را هیئت رسیدگی به اختلافات منصوب می‌كند.
4ـ4. كلیه هزینه‌های دبیرخانه دائمی و هیئت رسیدگی به اختلافات توسط وزارت مسكن و شهرسازی پرداخت می‌گردد.
4ـ5. هیئت رسیدگی به اختلافات پنج عضو دارد كه به مدت دو سال انتخاب می‌شوند: نماینده تام‌الاختیار وزیر مسكن و شهرسازی، نماینده تام‌الاختیار رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، نماینده تام‌الاختیار رئیس فرهنگستان هنر، نماینده تام‌الاختیار جامعه مهندسان مشاور ایران، و یك نفر از استادان سرشناس و زبده معماری و شهرسازی به انتخاب وزیر علوم، تحقیقات، و فنآوری. جلسات این هیئت، حسب درخواست یكی از اعضای آن و یا به موجب دعوت دبیرخانه دائمی به محض وصول شكایت، در محل دبیرخانه دائمی منعقد می‌شود.
4ـ6. نحوه كار و رسیدگی به شكایات و تصمیم‌گیری در هیئت رسیدگی به اختلافات طی آیین‌نامه‌ای توسط خود هیئت تعیین خواهد شد.