شهرسالم ساختن در روزهاي سده ۲۱

[SH E I KH 18713]

شهر سالم ساختن در روزهاي سده ۲۱

 

محمدمنصور فلامكي

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[SH E I KH 18713]

آن روزهايي كه نخستين سمپوزيوم شهر سالم در ايران برگزار شد آذر ماه 1370 هنوز نمي دانستيم كه تا چه اندازه آدميان پي جوي سخني ديگر در باب شهر خواهند بود و تا كجا در راه جهاني ديدن شهر گام بر خواهند داشت. در آن روزها نيز مي شد، بر مبناي تعريفي كه به ويژه ما ايرانيان براي شهر مي شناختيم، اين پرسش را به ميان آورد كه از چگونه شهري سخن در ميان است: از آنچه زير عنوان شهر جديد در كشورمان مي ساختيم و هنوز مي سازيم يا شهر به معناي گسترده اش، جايي كه به هرگونه تحركي كه در پهنه اش مي توانيم دست يابيم؟

به كدام شهر بايد پرداخت، شهري كه بسته مي خواهيمش و در محدوده اش سالم سازي مي كنيم يا شهري كه به روي همگان گشوده اش مي داريم و آنگاه به سالم سازي اش مي پردازيم؟

دانسته ايم كه در پهنه شهرها، تمامي پديده ها، عامل ها و رويدادهايي كه چه به شكلي مستقيم و چه غيرمستقيم با زندگي آدمي مرتبطند حضور فعال پيدا مي كنند و شهر، به نيروي آنها، فراگيرترين شكل زندگي يكجانشيني و سازمان يافتگي آدمي را به دست مي دهد؛ سازمان يافتن و همسو و همدل شدن چه براي به نيكي زيستن، چه براي بهره وري متعارف از موهبت ها و چه به قصد سودجويي هايي كه، براساس معيارهاي اخلاقي و فرهنگي و مدني آدميان، نابخرد شمرده مي شوند و دون شان آدمي.

شهرسازي، به مثابه يك دانش تجربي، درست كاري و سالم سازي فضايي را كه از به ميدان آمدن پديده ها و عامل ها و رويدادهاي مرتبط با شهر به وجود مي آيد، هدف اصلي خود مي داند. درست كاري در برگزيدن مكان و موقع و اندازه عامل هاي اثر گذار بر زندگي شهروندان و سالم سازي فضايي كه از تكاثر يا فشردكي سنجيده نشده پي آورد عالم ها و پديده ها و رويدادهايي كه گفتيم به وجود مي آيد؛ فضايي كه به دليل تحرك اجتماعي شهروندان به معناي علمي اين اصطلاح با نظم و با مديريت برنامه ريزي شده شهر مغايرت پيدا مي كند.

دانش شهرسازي براي تامين درست كاري و سالم سازي شهرها، به ويژه در دوران پس از انقلاب صنعتي دوم، بر دانش هايي متفاوت اما در واقع مكمل يكديگر متكي مي شود، اين دانش ها را بي جا نيست نام ببريم تا مگر بتوانيم به موضوع شهر سالم ساختن به روزها و سال هايي كه پيش روي داريم وقوف بيشتر پيدا كنيم.

در يك سوي دانش شهرسازي رشته هاي اقتصاد و اقتصاد شهري، جمعيت شناسي، حقوق شهروندي و ابزارهاي قانون آن، جامعه شناسي شهري، مردم شناسي فرهنگي، ارتباطات اجتماعي، معماري و شهرسازي قرار مي گيرند و در سوي ديگر، دانش هاي جغرافيا و اقليم شناسي، بوم شناسي، زيست شناسي و بهداشت سكونتي شهري، آمد و شدها يا ترافيك و زمين شناسي و مانند اينها. تفاوت اين دوگونه رشته هاي علمي را بي جا نيست يادآور شويم، اولي ها، هم مستقيم و هم غيرمستقيم بر شالوده ساختاري شهر اثرگذاري دارند و دومي ها، ضمن متكي بودن بر قدر علمي و توان معيني كه در گستره خاص خود دارند، اثرگذاري هايي ثانوي بر حيات شهر دارند، در عين اينكه از عامل ها و پديده ها و رويداد هايي كه در نهاد گروه اولند پيروي مي كنند. چگونگي هاي اكوبيولوژيك هر شهري ، به هر ميزاني كه مقدس دانسته شوند و براي تضمين استمرار زندگي شهر و شهروندان حياتي به شمار آيند و زير پوشش حفاظتي و صيانتي قرار گيرند، نمي توانند به دست كارگزاران اقتصادي شهر و سرزمين آن كه هم تحرك اجتماعي و رشد و توسعه كاربردي، كالبدي شهر و هم حركت هاي درون كوچي و برون كوچي شهروندان را و نيز ميزان مصرف مواد سوختي و توليد و مصرف انرژي را زير پوشش مي برند، به مثابه سدهايي كه نمي توان از آنها عبور نكرد، شناخته شده اند. از اين روي است كه بحران شهرها را فرا مي گيرد و عدم تعادل را در مديريت فضاي زيستي آدميان، به مقياسي گسترده، مطرح مي كند.

شهر سالم را چگونه تعريف كنيم، بيآن كه عنايت كنيم به اينكه شهر موجوديتي است ذاتا سرزميني كه به تناسب تحرك اجتماعي خاصي كه در آن تحقق پيدا مي كند، تا آن اندازه گسترده مي شود كه مرز نمي شناسد، آلودگي هاي محيطي مرز نمي شناسند، بزهكاري اجتماعي پاي بند به محدوده هاي جغرافيايي نيست، بهداشت محيط تنها در شرايط متعارف و محدود درون مرزهاي شهري براي مدتي كوتاه پايدار مي ماند و اين به روزهايي كه پيش روي داريم، هر لحظه بيشتر از ما مي خواهد كه به جامعيت شهر و در چارچوب تمامي عامل ها و پديده ها و رويدادهاي تعيين كننده مديريت فضاي شهري بنگريم.