معرفی شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی

[YAGHOT SEFID 29302]

شهر بیرجند .... :w139:

 

شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۵۷٬۸۴۸ نفر جمعیت داشته‌است.

 

 

شهر بیرجند، اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهری در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران ، از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.

 

 

مدرسه شوکتیه این شهر، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم ، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.

 

 

 

 

نام

 

 

نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده‌است.

پنج وجه تسمیه برای بیرجند بیان شده‌است.

• بیرجند یعنی نصف شهر/نیم شهر
  
• بیرجند یعنی شهر بلند
  
• بیرجند یعنی شهر چاه
  
• بیرجند یعنی شهر طوفان
  
• بیرجند یعنی برزن
  

آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود تحت عنوان "تأملی در نام بیرجند"، بیرجند را مرکب از دو جزء "بیر" و "جند" می‏داند. "بیر" در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و "جند" که معرّب "کند" است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده‌است. با توجه به نامهای مناطق و شهرها در خراسان بزرگ ، مانند تاشکند، خجند، سمرقند و ...، این وجه تسمیه درست تر به نظر می‌رسد.

[YAGHOT SEFID 29302]

شهر بیرجند .... :w139:

 

شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال ۱۳۸۵، تعداد ۱۵۷٬۸۴۸ نفر جمعیت داشته‌است.

 

 

شهر بیرجند، اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهری در ایران است که در سال ۱۳۰۲ و پیش از تهران ، از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.

 

 

مدرسه شوکتیه این شهر، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال ۱۳۱۲ پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم ، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.

 

 

 

 

نام

 

 

نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده‌است.

پنج وجه تسمیه برای بیرجند بیان شده‌است.

• بیرجند یعنی نصف شهر/نیم شهر
  
• بیرجند یعنی شهر بلند
  
• بیرجند یعنی شهر چاه
  
• بیرجند یعنی شهر طوفان
  
• بیرجند یعنی برزن
  

آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود تحت عنوان "تأملی در نام بیرجند"، بیرجند را مرکب از دو جزء "بیر" و "جند" می‏داند. "بیر" در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و "جند" که معرّب "کند" است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده‌است. با توجه به نامهای مناطق و شهرها در خراسان بزرگ ، مانند تاشکند، خجند، سمرقند و ...، این وجه تسمیه درست تر به نظر می‌رسد.

[YAGHOT SEFID 29302]

تاریخ ِ بیرجند ...

 

پیش از اسلام

 

علاوه بر نام بیرجند که ساختار آن برگرفته از زبان پهلوی بوده و به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد، بنا به روایتی ، بیرجند، احتمالاً در اواخر حکومت ساسانیان و توسط زرتشتیان یزدی و کرمانی به عنوان منزلگاهی در حاشیه کویر و در مسیر عبور از کویر به سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بنا شده‌است .

 

 

اشعار حکیم نزاری، وجود محله‌ای به نام گبرآباد در بافت قدیمی شهر، کاوشهای به عمل آمده از قلاع دختر در "بند دره" و "قلعه دره"، و نیز کتیبه به‏دست آمده از کال جنگال در روستای ریچ از توابع خوسف، "تخته سنگ لاخ مزار" واقع در روستای کوچ ، سنگ نگاره و کتیبه‏های پهلوی اشکانی در دره "استاد تنگل"، حکایت از قدمت چند هزار ساله بیرجند دارد.

 

 

همچنین علاوه بر وجود گورستانهای زرتشتی‌ها در اغلب روستاها و نیز وجود آتشکده‌های سفلی و علیا . که دال بر قدمت تاریخی این منطقه‌است، نام برخی از روستاهای اطراف شهر بیرجند دارای ریشه پهلوی و اساطیری هستند، مانند: گیو، سهراب، ماژان، سلم آباد، درخش، خراشاد، رودک، دستجرد، چاج، چهکند، جمشیدآباد و ...

 

پس از اسلام

 

 

 

قدیمی ترین اثر درون شهری بیرجند، مسجد جامع آن است که در سال ۷۵۰ هجری قمری بنا شده‌است.

 

 

احتمالا یاقوت حموی اولین جغرافیدانی است که از «پیرجند» به عنوان یکی از شهرهای منطقه قهستان یاد کرده‌است. حمدالله مستوفی «بیرجند» را از شانزده ولایت قهستان و مرکز ولایتی با توابعی چند دانسته که در آن مقدار فراوانی زعفران, انگور, میوه و اندکی غله به دست می‌آمده‌است.

 

 

زین العابدین شیروانی, بیرجند را قصبه‌ای شهر مانند از توابع خراسان و دارالملک قهستان معرفی کرده و افزوده‌است که قریب به چهار هزار خانه دارد. آب بیرجند از کاریز تأمین می‌شود و مردمش همگی شیعه اند. اعتمادالسلطنه نیز آن را از قرای قهستان دانسته‌است. برخی بیرجند را به علت کوچکی آن «برکند» ثبت کرده‌اند بر به معنای «نصف» و کند به معنای «شهر» در مجموع به مفهوم قصبه.

 

 

بیرجند در قدیم چند بار به علت زلزله ویران شده‌است. در فرهنگ عامه بیرجند، داستانهای بسیاری درباره ویرانی بیرجند در یک زلزله عظیم و سکونت دسته‌ای از کولی‌‌های چادرنشین در آن، نقل شده‌است. این شهر از عهد صفویه که خانواده امیریه در آنجا امارت یافتند رو به اعتبار گذاشته‌است.

 

 

 

صفویه

 

در اواخر دوره صفوی و پس از قتل نادر شاه با استقرار خاندان خزیمه , بیرجند مرکز قهستان شد. با زوال دولت صفوی و رسوخ کشورهای اروپای غربی به هند و آسیای شرقی از راههای دریایی و زمینی , بیرجند که در مسیر عمده ترین راه زمینی این ارتباط قرار داشت محل عبور اغلب سیاحان, جهانگردان یا مأمورانی شد که در نوشته‌های خود اطلاعات فراوانی درباره شهر و منطقه به جا گذاشته‌اند.

 

قاجاریه

 

در سال ۱۲۵۴ خورشیدی، مک گرگور درباره شهر بیرجند مطالبی نوشته و شمار خانه‌های شهر را سه هزار باب ذکر کرده‌است. در سال ۱۲۷۳ خورشیدی، ادوارد ییت گزارشی درباره تجارت بیرجند از طریق بندرعباس و نیز جمعیت ۰۰۰ ۲۵ نفری آن داده‌است.

 

 

سرپرسی سایکس در سفر خود به منطقه , از کوههای معین آباد (ظاهراً همان میناباد)، امیران ناحیه قائنات, محصولات زراعی بویژه زعفران و زرشک و ابریشم، قالی بافی ساکنان منطقه و مذهب آنها و نیز شهر بیرجند ـ که آن را متفاوت با سایر شهرهای ایران دانسته ـ مطالبی آورده‌است.

 

 

لمتون نیز در سالهای قبل از ۱۳۲۹ خورشیدی به وضع مالکیت اراضی و قنات‌های قائنات و نیز نظامهای آبیاری در آبادیهای پیرامون بیرجند اشاره کرده‌است.

 

در دوره قاجاریه به سبب کمبود آب, شهر بیرجند به کندی توسعه می‌یافت ولی همچنان مرکز ناحیه بود.

 

پهلوی

 

در سالهای نخستین دوران پهلوی، شهر به مرکز عمده نظامی تبدیل شد. لوله کشی آب در ۱۳۰۲ خورشیدی - که اولین لوله کشی شهری در ایران به حساب می‌آمد - و تغییر مسیر رود بیرجند دو عامل مهم در تحول شهر بود. در ۱۳۱۰ خورشیدی به نوشته روزنامه کیهان به سبب فراوانی آب قنات در شهر، بر جمعیت آن هنگام کم آبی افزوده می‌شد.

 

 

به علت اهمیت راهبردی شهر بیرجند در شرق ایران، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، فرودگاه شهر بیرجند - سومین فرودگاه کشور پس از قلعه مرغی و بوشهر - مورد بهره برداری قرار گرفت.

در سالهای پس از ۱۳۲۰ شمسی , توسعه شهر سرعت یافت و در جنگ جهانی دوم متفقین , شاهراه مشهد ـ زاهدان را ساختند که به صورت یکی از شاهرگ‌های ارتباطی متفقین ـ که با راه آهن ایران رقابت می‌کرد ـ درآمد.

 

انقلاب

پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی توجه بیشتری به بخشهای اداری، آموزشی، صنعتی و کشاورزی مناطق محروم گردید. ایجاد شهرک صنعتی در غرب بیرجند، تاسیس دانشگاههای علوم پزشکی ، آزاد، پیام نور، صنعتی و ..، ارتقا سازمانهای اداری مانند اداره راه و ترابری بیرجند به اداره کل و تحت پوشش قرار دادن کلیه راههای شرق کشور، مهاجرت افغان‌ها به سبب اشغال افغانستان توسط شوروی و مهاجرت روستاییان ، سبب توسعه روزافزون بیرجند گردید، به طوری که پنجمین شهر استان خراسان گردید.

 

 

اکنون بخش شمالی شهر, کارگرنشین با خانه‌های ارزان قیمت است. بخش مرکزی بافت قدیمی دارد و تقریبا تمام بیرجند قبل از قرن چهاردهم را در بر می‌گیرد و اماکن تاریخی شهر مانند قلعه، حسینیه‌ها، مساجد تاریخی و آب انبارها در آنجا واقع اند. بخش جنوبی نیز بیش از نیمی از مساحت شهر را شامل می‌شود و قسمت جدید شهر است.

 

تاسیس استان خراسان جنوبی

 

در تابستان سال ۱۳۸۳ این شهر، پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، مرکز استان تازه تاسیس خراسان جنوبی گردید

[YAGHOT SEFID 29302]

تاریخ ِ بیرجند ...

 

پیش از اسلام

 

علاوه بر نام بیرجند که ساختار آن برگرفته از زبان پهلوی بوده و به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد، بنا به روایتی ، بیرجند، احتمالاً در اواخر حکومت ساسانیان و توسط زرتشتیان یزدی و کرمانی به عنوان منزلگاهی در حاشیه کویر و در مسیر عبور از کویر به سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بنا شده‌است .

 

 

اشعار حکیم نزاری، وجود محله‌ای به نام گبرآباد در بافت قدیمی شهر، کاوشهای به عمل آمده از قلاع دختر در "بند دره" و "قلعه دره"، و نیز کتیبه به‏دست آمده از کال جنگال در روستای ریچ از توابع خوسف، "تخته سنگ لاخ مزار" واقع در روستای کوچ ، سنگ نگاره و کتیبه‏های پهلوی اشکانی در دره "استاد تنگل"، حکایت از قدمت چند هزار ساله بیرجند دارد.

 

 

همچنین علاوه بر وجود گورستانهای زرتشتی‌ها در اغلب روستاها و نیز وجود آتشکده‌های سفلی و علیا . که دال بر قدمت تاریخی این منطقه‌است، نام برخی از روستاهای اطراف شهر بیرجند دارای ریشه پهلوی و اساطیری هستند، مانند: گیو، سهراب، ماژان، سلم آباد، درخش، خراشاد، رودک، دستجرد، چاج، چهکند، جمشیدآباد و ...

 

پس از اسلام

 

 

 

قدیمی ترین اثر درون شهری بیرجند، مسجد جامع آن است که در سال ۷۵۰ هجری قمری بنا شده‌است.

 

 

احتمالا یاقوت حموی اولین جغرافیدانی است که از «پیرجند» به عنوان یکی از شهرهای منطقه قهستان یاد کرده‌است. حمدالله مستوفی «بیرجند» را از شانزده ولایت قهستان و مرکز ولایتی با توابعی چند دانسته که در آن مقدار فراوانی زعفران, انگور, میوه و اندکی غله به دست می‌آمده‌است.

 

 

زین العابدین شیروانی, بیرجند را قصبه‌ای شهر مانند از توابع خراسان و دارالملک قهستان معرفی کرده و افزوده‌است که قریب به چهار هزار خانه دارد. آب بیرجند از کاریز تأمین می‌شود و مردمش همگی شیعه اند. اعتمادالسلطنه نیز آن را از قرای قهستان دانسته‌است. برخی بیرجند را به علت کوچکی آن «برکند» ثبت کرده‌اند بر به معنای «نصف» و کند به معنای «شهر» در مجموع به مفهوم قصبه.

 

 

بیرجند در قدیم چند بار به علت زلزله ویران شده‌است. در فرهنگ عامه بیرجند، داستانهای بسیاری درباره ویرانی بیرجند در یک زلزله عظیم و سکونت دسته‌ای از کولی‌‌های چادرنشین در آن، نقل شده‌است. این شهر از عهد صفویه که خانواده امیریه در آنجا امارت یافتند رو به اعتبار گذاشته‌است.

 

 

 

صفویه

 

در اواخر دوره صفوی و پس از قتل نادر شاه با استقرار خاندان خزیمه , بیرجند مرکز قهستان شد. با زوال دولت صفوی و رسوخ کشورهای اروپای غربی به هند و آسیای شرقی از راههای دریایی و زمینی , بیرجند که در مسیر عمده ترین راه زمینی این ارتباط قرار داشت محل عبور اغلب سیاحان, جهانگردان یا مأمورانی شد که در نوشته‌های خود اطلاعات فراوانی درباره شهر و منطقه به جا گذاشته‌اند.

 

قاجاریه

 

در سال ۱۲۵۴ خورشیدی، مک گرگور درباره شهر بیرجند مطالبی نوشته و شمار خانه‌های شهر را سه هزار باب ذکر کرده‌است. در سال ۱۲۷۳ خورشیدی، ادوارد ییت گزارشی درباره تجارت بیرجند از طریق بندرعباس و نیز جمعیت ۰۰۰ ۲۵ نفری آن داده‌است.

 

 

سرپرسی سایکس در سفر خود به منطقه , از کوههای معین آباد (ظاهراً همان میناباد)، امیران ناحیه قائنات, محصولات زراعی بویژه زعفران و زرشک و ابریشم، قالی بافی ساکنان منطقه و مذهب آنها و نیز شهر بیرجند ـ که آن را متفاوت با سایر شهرهای ایران دانسته ـ مطالبی آورده‌است.

 

 

لمتون نیز در سالهای قبل از ۱۳۲۹ خورشیدی به وضع مالکیت اراضی و قنات‌های قائنات و نیز نظامهای آبیاری در آبادیهای پیرامون بیرجند اشاره کرده‌است.

 

در دوره قاجاریه به سبب کمبود آب, شهر بیرجند به کندی توسعه می‌یافت ولی همچنان مرکز ناحیه بود.

 

پهلوی

 

در سالهای نخستین دوران پهلوی، شهر به مرکز عمده نظامی تبدیل شد. لوله کشی آب در ۱۳۰۲ خورشیدی - که اولین لوله کشی شهری در ایران به حساب می‌آمد - و تغییر مسیر رود بیرجند دو عامل مهم در تحول شهر بود. در ۱۳۱۰ خورشیدی به نوشته روزنامه کیهان به سبب فراوانی آب قنات در شهر، بر جمعیت آن هنگام کم آبی افزوده می‌شد.

 

 

به علت اهمیت راهبردی شهر بیرجند در شرق ایران، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، فرودگاه شهر بیرجند - سومین فرودگاه کشور پس از قلعه مرغی و بوشهر - مورد بهره برداری قرار گرفت.

در سالهای پس از ۱۳۲۰ شمسی , توسعه شهر سرعت یافت و در جنگ جهانی دوم متفقین , شاهراه مشهد ـ زاهدان را ساختند که به صورت یکی از شاهرگ‌های ارتباطی متفقین ـ که با راه آهن ایران رقابت می‌کرد ـ درآمد.

 

انقلاب

پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی توجه بیشتری به بخشهای اداری، آموزشی، صنعتی و کشاورزی مناطق محروم گردید. ایجاد شهرک صنعتی در غرب بیرجند، تاسیس دانشگاههای علوم پزشکی ، آزاد، پیام نور، صنعتی و ..، ارتقا سازمانهای اداری مانند اداره راه و ترابری بیرجند به اداره کل و تحت پوشش قرار دادن کلیه راههای شرق کشور، مهاجرت افغان‌ها به سبب اشغال افغانستان توسط شوروی و مهاجرت روستاییان ، سبب توسعه روزافزون بیرجند گردید، به طوری که پنجمین شهر استان خراسان گردید.

 

 

اکنون بخش شمالی شهر, کارگرنشین با خانه‌های ارزان قیمت است. بخش مرکزی بافت قدیمی دارد و تقریبا تمام بیرجند قبل از قرن چهاردهم را در بر می‌گیرد و اماکن تاریخی شهر مانند قلعه، حسینیه‌ها، مساجد تاریخی و آب انبارها در آنجا واقع اند. بخش جنوبی نیز بیش از نیمی از مساحت شهر را شامل می‌شود و قسمت جدید شهر است.

 

تاسیس استان خراسان جنوبی

 

در تابستان سال ۱۳۸۳ این شهر، پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، مرکز استان تازه تاسیس خراسان جنوبی گردید

[YAGHOT SEFID 29302]

آب و هوای بیرجند

 

 

آب و هوای بیرجند، نیمه بیابانی بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای خشک و گرم است. میزان بارش در این شهر با توجه به آب و هوای آن، کم بوده و بیشترین میزان آن، از آذر تا اردیبهشت رخ می‌دهد که در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است.

 

 

ایستگاه هواشناسی بیرجند در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵ میلادی) راه اندازی گردید بر اساس اطلاعات این ایستگاه، میانگین سالیانه بیشترین و کمترین درجه حرارت این شهر برابر با ۲۴ و ۸ درجه سانتیگراد است. کمترین دمای ثبت شده در این شهر در ۱۶ ژانویه ۱۹۹۳ و برابر با ۲۱/۵ - درجه سانتیگراد و بیشترین آن در تاریخ ۱۱ جولای ۱۹۶۷ و برابر با ۴۴ درجه سانتیگراد بوده است. شهر بیرجند، به طور میانگین در ۷۶ روز از سال دارای دمای زیر صفر درجه و در ۱۴۲ روز از سال دارای دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد است.

 

 

مجموع بارش سالیانه در شهر بیرجند به طور میانگین برابر با ۱۷۱ میلی متر در سال است. بیشترین میزان بارش در یک روز، در دوم ماه می ۱۹۵۷ رخ داد و ۵۲ میلیمتر باران در این شهر بارید. همچنین میانگین سالیانه رطوبت نسبی در ابن شهر ، ۳۶٪ است و به طور میانگین ۳۰ روز از سال، آسمان این شهر کاملاً ابری است. هوای بیرجند به طور میانگین در ۱۲ روز از سال، با طوفان و گرد و خاک شدید همراه است

[YAGHOT SEFID 29302]

آب و هوای بیرجند

 

 

آب و هوای بیرجند، نیمه بیابانی بوده و دارای زمستانهای سرد و تابستانهای خشک و گرم است. میزان بارش در این شهر با توجه به آب و هوای آن، کم بوده و بیشترین میزان آن، از آذر تا اردیبهشت رخ می‌دهد که در فصل زمستان اغلب به صورت بارش برف است.

 

 

ایستگاه هواشناسی بیرجند در سال ۱۳۳۴ خورشیدی (۱۹۵۵ میلادی) راه اندازی گردید بر اساس اطلاعات این ایستگاه، میانگین سالیانه بیشترین و کمترین درجه حرارت این شهر برابر با ۲۴ و ۸ درجه سانتیگراد است. کمترین دمای ثبت شده در این شهر در ۱۶ ژانویه ۱۹۹۳ و برابر با ۲۱/۵ - درجه سانتیگراد و بیشترین آن در تاریخ ۱۱ جولای ۱۹۶۷ و برابر با ۴۴ درجه سانتیگراد بوده است. شهر بیرجند، به طور میانگین در ۷۶ روز از سال دارای دمای زیر صفر درجه و در ۱۴۲ روز از سال دارای دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد است.

 

 

مجموع بارش سالیانه در شهر بیرجند به طور میانگین برابر با ۱۷۱ میلی متر در سال است. بیشترین میزان بارش در یک روز، در دوم ماه می ۱۹۵۷ رخ داد و ۵۲ میلیمتر باران در این شهر بارید. همچنین میانگین سالیانه رطوبت نسبی در ابن شهر ، ۳۶٪ است و به طور میانگین ۳۰ روز از سال، آسمان این شهر کاملاً ابری است. هوای بیرجند به طور میانگین در ۱۲ روز از سال، با طوفان و گرد و خاک شدید همراه است

[YAGHOT SEFID 29302]

نقشه استان خراسان جنوبی

 

 

 

 

شهرستان های خراسان جنوبی

 

بشرویه ** بیرجند ** درمیان ** سرایان ** سربیشه ** فردوس ** قائنات ** نهبندان

 

 

شهر ها

 

آرین‌شهر ** اسدیه ** اسفدن ** اسلامیه ** آیسک ** بشرویه ** بیرجند(مرکز استان) ** حاجی‌آباد ** خضری دشت بیاض ** خوسف ** زهان ** سرایان ** سربیشه ** سه‌قلعه ** شوسف ** طبس مسينا ** فردوس** قائن ** قهستان ** مود ** نهبندان ** نیمبلوک

 

 

دیدنی های خراسان جنوبی

 

 

آبگرم معدنی فردوس

آب انبار ها

آرامگاه ابن حسام خسفی

آرامگاه ابوحامد

ارگ کلاه‌فرنگی

باغ شوکت‌آباد

تخت سردار

زیارتگاه باش‌آباد

عمارت اکبریه

غار چنشت

قلعه پائین

قلعه حسن‌آباد

قلعه فورگ

قلعه نیه

قنات بلده فردوس

کوه قلعه فردوس

مجموعه تاریخی کوشک

مدرسه علمیه علیا

مسجد جامع تون

مسجد جامع هندوالان

موزه بیرجند

آبنمای موزیکال

[YAGHOT SEFID 29302]

نقشه استان خراسان جنوبی

 

 

 

 

شهرستان های خراسان جنوبی

 

بشرویه ** بیرجند ** درمیان ** سرایان ** سربیشه ** فردوس ** قائنات ** نهبندان

 

 

شهر ها

 

آرین‌شهر ** اسدیه ** اسفدن ** اسلامیه ** آیسک ** بشرویه ** بیرجند(مرکز استان) ** حاجی‌آباد ** خضری دشت بیاض ** خوسف ** زهان ** سرایان ** سربیشه ** سه‌قلعه ** شوسف ** طبس مسينا ** فردوس** قائن ** قهستان ** مود ** نهبندان ** نیمبلوک

 

 

دیدنی های خراسان جنوبی

 

 

آبگرم معدنی فردوس

آب انبار ها

آرامگاه ابن حسام خسفی

آرامگاه ابوحامد

ارگ کلاه‌فرنگی

باغ شوکت‌آباد

تخت سردار

زیارتگاه باش‌آباد

عمارت اکبریه

غار چنشت

قلعه پائین

قلعه حسن‌آباد

قلعه فورگ

قلعه نیه

قنات بلده فردوس

کوه قلعه فردوس

مجموعه تاریخی کوشک

مدرسه علمیه علیا

مسجد جامع تون

مسجد جامع هندوالان

موزه بیرجند

آبنمای موزیکال

[YAGHOT SEFID 29302]

سوغات:

 

 

خراسان جنوبي داراي محصولات استراتژيك در سطح كشور وجهان مي باشد كه ازآن جمله ميتوان به محصولات زعفران،زرشك،انار نام برد از ديگر محصولات مي توان به عناب اشاره كرد كه شهرستان بيرجند ، بيشترين توليد را درسطح كشور دارد واز ديگر محصولات آلو بخارا ،كشك ،قره قروت، توت خشك،قالي و.. را ميتوان اشاره كرد كه به عنوان سوغات به اقصي نقاط كشور وجهان به عنوان محصولات ممتاز وسوغات عرضه ميشود .

 

صنايع دستي استان خراسان جنوبي:

 

 

 

خراسان جنوبي داراي هنرمندان چيره دست وماهري ميباشد كه با ظرافت خاص آثار خارق العاده اي را خلق ميكنند كه شامل سفالگري ،آهنگري،حصير بافي،سبد بافي، نمد مالي، زيلو بافي،پارچه بافي،ريسندگي،دباغي،سوزن دوزي ،قلاب بافي وقالي بافي ميباشد.

 

 

 

رقص وموسيقي محلي استان خرسان جنوبي:

 

 

در استان خراسان جنوبي از دايره ،سرنا ،دهل،ني،و...جهت نوازندگي استفاده ميشود موسيقي در منطقه خراسان جنوبي،از سابقه بسيار طولاني وقديمي برخوردار است ورقص هاي محلي اصيل ،چنشتي،چپ وراست،شيرچه، سه ضرب ،چوب بازي و.. ميباشد

ويژگي موسيقي محلي در حركات ريتميك ونمايشي آن است .

[YAGHOT SEFID 29302]

سوغات:

 

 

خراسان جنوبي داراي محصولات استراتژيك در سطح كشور وجهان مي باشد كه ازآن جمله ميتوان به محصولات زعفران،زرشك،انار نام برد از ديگر محصولات مي توان به عناب اشاره كرد كه شهرستان بيرجند ، بيشترين توليد را درسطح كشور دارد واز ديگر محصولات آلو بخارا ،كشك ،قره قروت، توت خشك،قالي و.. را ميتوان اشاره كرد كه به عنوان سوغات به اقصي نقاط كشور وجهان به عنوان محصولات ممتاز وسوغات عرضه ميشود .

 

صنايع دستي استان خراسان جنوبي:

 

 

 

خراسان جنوبي داراي هنرمندان چيره دست وماهري ميباشد كه با ظرافت خاص آثار خارق العاده اي را خلق ميكنند كه شامل سفالگري ،آهنگري،حصير بافي،سبد بافي، نمد مالي، زيلو بافي،پارچه بافي،ريسندگي،دباغي،سوزن دوزي ،قلاب بافي وقالي بافي ميباشد.

 

 

 

رقص وموسيقي محلي استان خرسان جنوبي:

 

 

در استان خراسان جنوبي از دايره ،سرنا ،دهل،ني،و...جهت نوازندگي استفاده ميشود موسيقي در منطقه خراسان جنوبي،از سابقه بسيار طولاني وقديمي برخوردار است ورقص هاي محلي اصيل ،چنشتي،چپ وراست،شيرچه، سه ضرب ،چوب بازي و.. ميباشد

ويژگي موسيقي محلي در حركات ريتميك ونمايشي آن است .

[Mohammad Aref 120452]

مجموعه باغ و عمارت اکبریه

 

این مجموعه شامل باغ ، عمارت ، سردر ورودی ، اصطبل ، حمام ، خمخانه ، بخش اداری ، تشریفات ، استخر و غیره می باشد قدیمی ترین بخش از شرق مجموعه قرار دارد بنای شوکت الملک است که در زمان شوکت الملک در دو طبقه ساخته شده است این قسمت اکنون به کتابخانه و حوزه پژوهشی و معاونت گردشگری میراث فرهنگی بیرجند اختصاص داده شده است بخش مرکزی از لحاظ معماری جالب ترین بخش مجموعه است در دو طبقه ساخته شده که اکنون به عنوان موزه های باستان شناسی و مردم شناسی استفاده می شود این بخش دارای میانخانه ، تالار آیینه ، ایوان ستون دار و اطاق های متعدد است این قسمت از لحاظ تزئینات نیز جذابترین بخش است به طوری که دارای تزئینات مقرنس ، گچبری و آیینه کاری در داخل و آجر کاری نمای خارجی بنا می باشد آخرین بخش که به عنوان بخش اداری ساخته شده در غرب مجموعه قرار دارد و شامل یک راهرو طویل با اطاق هایی در دو طرف است

 

باغ و عمارت رحیم آباد

 

این عمارت در داخل روستای رحیم‌آباد و در حاشیه خیابان شهیدمدرس قرار گرفته است این از بناهای دوره قاجار به شمار می‌رود و تاریخ ساخت این بنا سال 1315ه.ق است. این مجموعه شامل بخش‌های متعددی از جمله عمارت اصلی با راهروها و اتاق‌های متعدد، اصطبل و حوضخانه که دارای گنبدی کلاه‌فرنگی است. عمارت رحیم‌آباد دارای سه تالار بزرگ است که از لحاظ کاربری به عنوان پذیرایی از مهمانان و تشریفات استفاده می‌شده است و دارای تزئینات مقرنس، آینه‌کاری، گچبری است. درب‌ها و پنجره‌‌های تالار دارای کتیبه‌هایی به شکل هلالی و تزئینات مشبک با طرح اسلیمی است که استفاده از شیشه‌های رنگی بر زیبایی آن افزوده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این بنا می‌توان به وجود انبوه تزئینات و در انواع مختلف اشاره کرد.

[Mohammad Aref 120452]

باغ و عمارت بهلگرد

 

این مجموعه در فاصله یک کیلومتری روستای بهلگرد و حدود 15 کیلومتری شرق بیرجند قرار گرفته و شامل دو باغ، دو عمارت، اصطبل، محل سکونت خدمه و نیز یخدان طبیعی است. نکته‌ای که درباره تزئینات این عمارت قابل ذکر است تزئینات کمتر این باغ نسبت به سایر باغ‌هاست. طبقه اول این عمارت دارای چهار ستون دایره‌ای آجری است که مهم‌ترین عناصر تزئینی باغ را در خود جای داده‌اند. این مجموعه دارای دو باغ مجزای اندرونی و بیرونی است که باغ اندرونی از نظر وسعت بسیار کوچک‌تر از باغ بیرونی است. در مرکز این باغ استخری وجود دارد که جزیره‌ای با طرح هشت ضلعی در مرکز آن واقع شده است. نکته جالب توجه در این باغ وجود یخچالی است که عملکرد آن تولید یخ در زمستان و ذخیره آن تا تابستان است. اصول کار این یخچال به این صورت است که از طریق نهری در زمستان آب به استخر وارد می‌شده که این آب در زمستان یخ می‌بندد و کارگران با پاشیدن آب بر قطر آن می‌افزودند و هنگامی که قطر یخ به اندازه کافی رسید، یخ را شکسته و برای استفاده در تابستان به مخزن منتقل می‌کرده‌اند.

 

باغ و عمارت شوکت آباد

 

مجموعه تاریخی شوکت‌آباد در فاصله 5کیلومتری شرق شهر بیرجند قرار گرفته است. این مجموعه نیز همانند سایر مجموعه‌ها شامل بخش‌های متعددی است که هر بخش تزئینات خاص خود را دارد، از جمله حوضخانه که دارای بیشترین ویژگی‌های معماری و تزئینی است. این قسمت دارای گنبدی بزرگ است که در مرکز آن یک کلاه فرنگی با پنجره‌هایی که از طریق آن بخشی از نور حوضخانه تامین شده تعبیه شده. از دیگر فضاهای مهم تشکیل‌دهنده این مجموعه می‌توان به اندرونی یا محل خصوصی خانواده حاکم اشاره کرد. این بخش که در جنوبی‌ترین قسمت مجموعه قرار گرفته از لحاظ معماری و طرح شباهت فراوانی به خانه‌های مسکونی واقع در بافت قدیم بیرجند دارد. از مهم‌ترین تزئینات این عمارت می‌توان به قاب‌های گچی ایوان اندرونی، رخبام‌های تزئینی و طاق‌نماهای اطراف حوضخانه اشاره کرد. از عناصر معماری مهمی که مربوط به مجموعه است اما در فاصله500 متری از باغ قرار دارد یخچال طبیعی است که از خشت و گل ساخته شده است.

[Mohammad Aref 120452]

باغ و عمارت امیرآباد

 

باغ و کوشک امیرآباد در 5 کیلومتری غرب واقع شده است. احداث این بنا به اوایل دوره قاجار بر می‌گردد. آنچه در طراحی این باغ به عنوان الگوی باغ‌های ایرانی ملحوظ شده است تا حد زیادی به دلیل استفاده از مضمون‌های آشنا با معماری اسلامی و نمایش نمادهای سنتی تصویری است که به صورتی موفقیت‌آمیز و تقریبا ابتکاری بوده است از جمله فرم چلیپایی طبقه همکف و به وجود آوردن همان فرم در فضای داخلی طبقه اول بنا که نوعی وحدت و یکپارچگی را در کل ساختمان کوشک به‌وجود آورده است. از نظر تزئینات نیز تزئینات تقریبا ساده‌ای در این عمارت به‌کار رفته است.

 

باغ و عمارت معصومیه

مجموعه معصومیه در نزدیکی غرب بیرجند در دوره «پهلوی» احداث شده است. بارزترین ویژگی این بنا نوع خاص معماری آن است چرا که این عمارت به‌گونه‌ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملا بازتاب می‌کند، به نحوی که عمارت چهلستون اصفهان را تداعی می‌کند. این عمارت همچون سایر بناهای تاریخی تمام فضاها و اتاق‌های آن به یکدیگر راه دارند. به صورتی که امکان ورود به داخل ساختمان از هر سوی عمارت میسر است. در این عمارت، علاوه بر باغ اصلی دو باغ دیگر نیز به چشم می‌خورد که در یکی از آنها عمارتی ساده خودنمایی می‌کند و دیگری فاقد عمارت است.

[Mohammad Aref 120452]

ارگ کلاه فرنگی

 

این بنا که در شش طبقه به فرم زیگورات ساخته شده از بناهای شاخص بیرجند می باشد از شش طبقه بنا ، تنها دو طبقه آن قابل کاربری است و بقیه طبقات تنها به منظور فرم بخشی ساخته شده اند در مرکز بنا حوض خانه با ویژگی های معماری جالب توجهی وجود دارد ورودی اصلی بنا در ضلع جنوبی آن قرار دارد فضای حوض خانه از لحاظ تزئینات مهم ترین بخش بنا است تزئینات انبوه مقرنس کاری از جمله ویژگی های این بنا است که در سقف دیده می شود این بنا محل حکمرانی حسام الدوله بوده است و زمان ساخت آن به دوره زندیه برمی گردد در حال حاضر استانداری خراسان جنوبی در مجاورت این بنا قرار دارد

 

بند دره

 

بنای این بند در اواخر دوره قاجار توسط شوكت الملك علم صورت گرفته‌ولی عده‌ای دیگر ساختمان آن را قدیمی می‌دانند. این بند در حال حاضر دایر است. طول بند در حدود 35 متر ، عرض تاج بند بین 3 تا 4 متر و ارتفاع دیواره در حدود 15 متر است. در حال حاضر ، یك سرریز در بدنه بند تعبیه شده كه عرض آن چهار متر و عمق آن 50 سانتی‌متر است. عمل آبگیری از بند به وسیله یك برج آبگیر صورت می‌گیرد كه دارای چهار مجرا در سطوح مختلف است. این طریقه آبگیری، همان شیوه ای است كه در دیگر سدهای قدیمی هم‌چون سد ساوه نیز مشاهده شده است. در پایین سد دره ، مجرایی برای تخلیه مخزن سد در نظر گرفته شده كه به وسیله آن، محوطه مخزن را شست و شو می‌كنند تا دریاچه از رسوبات انباشته نشود. حجم دریاچه پشت سد به طور تقریبی در حدود 150 هزار متر مكعب است كه نسبت به دیگر سدهای قدیمی ،‌ از گنجایش كمی برخوردار است

[Mohammad Aref 120452]

کنسولیاری انگلیس

بناي كنسولياري در مزرعه منظريه در فاصله حدود يك كيلومتري جنوب بيرجند قرار گرفته است. مجموعه ساختمانهاي كنسولياري در داخل باغي قرار گرفته و به علت اينكه بر روي شيب زمين قرار گرفته، با استفاده از سكوهايي زمين را هموار كرده‌اند. جبهه اصلي ساختمان در سمت شمال شرق آن قرار دارد كه شامل ايواني است ستوندار با ستونهاي چهارضلعي و تزئينات آجركاري . به طور كلي مجموعه داخلي كنسولياري از يك سري اتاقهاي متمركز و مرتبط به هم تشكيل شده‌اند.

 

روستای ماخونیک

روستاي ماخونيك در منطقه اي كوهستاني و در دامنه جنوبي كوهي بنام ماخونيك واقع شده است .اين روستا مركزيت منطقه اي را داراست كه متشكل از 12 روستا است كه ماخونيك بزرگترين آنهاست و اهالي 21 روستاي ديگر اصل و نسب خود را از ماخونيك مي دانند .اين روستا ها از نظر مذهب ،معيشت ،شيوه زندگي و اوضاع اجتماعي با يكديگر وجه اشتراك زيادي دارند .ويژگي جالب اين روستا قوام و دوام سنتها وآداب ورسوم مردم آن است كه با گذشت زمان دستخوش كمترين تغيير وتحول نشده است . رسوم و سنتها ي مستحكم روستا در كليه امور اجتماعي ، اعتقادي اقتصادي و حتي مسكن كاملا دست نخورده باقي مانده اند . نكته جالب ديگر معماري و بافت روستايي ماخونيك است . به گونه اي كه معماري در اين روستا بسيار ابتدايي اجرا مي شود و به حداقلها اكتفا مشود

 

قنات قصبه

این قنات که مادر چاه آن در دشت بجد قرار دارد و هنوزی جاری است ، در شرقی ترین نقطه شهر و مظهر آن درست در مقابل حسینیه شوکتیه است . آب این قنات چون از لایه های نمکی عبور می کند شور است از این آب برای کشاورزی استفاده می شود قنات قصبه از حمله قنات های قدیمی است که پیش از ظهور اسلام به دست زرتشتیان و همزمان با قنات گناباد احداث دشه است .

[Mohammad Aref 120452]

قلعه پایین شهر

 

قلعه بيرجند (قلعه ته ده يا پايين شهر)، بزرگترين و قديمي ترين بناي تاريخي بیرجند به شمار مي رود و بر فراز بلندترين نقطه غربي تپه ماهورهاي شهر ساخته شده است. بناي مذكور با وسعتي بالغ بر 3000 مترمربع در دوره صفويه احداث شده و در واقع هسته اوليه شهر بيرجند محسوب مي شود. البته برخي نيز بناي اين قلعه را به پيش از آن دوره نسبت مي دهند. قلعه بيرجند از خشت و گل و چينه ساخته شده و از دوره صفويه تا قاجاريه مردم اين شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ويژه تركمن‌ها و ازبك‌ها محافظت مي‌كرده است. قلعه بيرجند در دوره قاجاريه به طور كامل بازسازي و مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به وسيله نقب هاي زيرزميني به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ كلاه فرنگي و قنات قصبه مرتبط بوده است. اين قلعه داراي هفت برج بوده كه هم اكنون شش برج از آن باقي مانده است.

 

مدرسه شوکتیه

 

مدرسه شوکتیه در داخل بافت تاریخی شهر بیرجند قرار دارد این بنا تک ایوانی بوده و دارای بخش های مختلفی می باشد سر در ورودی بنا دارای طاق جناقی با تزینات مقرنس می باشد هشتی ، دهلیز ، ایوان رفیع ، حیاط ، حجره های دور تا دور حیاط ، شاه نشین و حمام از متعلقات این بنا است این بنا دارای دو در ورودی در ضلع جنوب و ورودی دوم در ضلع غرب بنا دارد این بنا در سال 1312 ه.ق به منظور برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم ساخته شده و در سال 1326 ه.ق اولین مدرسه جدید بیرجند در آن تاسیس شده است

[Mohammad Aref 120452]

سنگ نگاره های لاخ مزار کوچ

 

مجموعه نگاره های لاخ مزار در روستای بیرجند جزو معتبرترین اسناد تاریخی مربوط به جنوب خراسان به شمار می آید این نگاره ها که بر سطح صخره ای به رنگ سبز مایل به سیاه و به ابعاد حدود 5 در 5 متر ایجاد شده اند ، دوره طولانی پیش از تاریخ تا دوران متاخر اسلامی را در بر می گیرند مجموعه نگاره های لاخ مزار به 307 مورد می رسد که شامل نقش انسان ، حیوان ،گیاه ، علامت و نشانه ، کتیبه های پهلوی ، اشکانی ، ساسانی ، کتیبه های عربی و کتیبه های فارسی می شود

 

سنگ نگاره های کال جنگال

کال جنگال نام یکی از دره های عمیق کوه ریچ است و در نزدیکی روستای زمان آباد از توابع بخش مرکزی قرار دارد . در قلل نسبتا مرتفع کوهای این دره و بر روی سنگ های صیقلی ٬پیکره ها و نوشته هایی به خط پهلوی اشکانی نقش بسته که نشانی از زندگی با عظمت پیشینیان این خطه است. در میان این کتیبه ها تصویر جدال مرد پارتی با شیر دیده می شود. در این تصویر مرد جنگجو دست راست را به کمر زده و با دست چپ با شیر مبارزه می کند.

[Mohammad Aref 120452]

حسینیه و مدرسه نواب

این حسینه در زمان شاه عباس صفوی به فرمان امیرزاده خاتون ملقب به بی بی نواب ساخته شده است تاریخ 1001 ه. ق موجود در کتیبه سر در ورودی سال ساخت آن را نشان می دهد این بنا به صورت دو ایوانی ساخته شده است سر در ورودی ، هشتی ، صحن ، دو ایوان و اطاق ها و پنجره های متعدد از ویژگی های این بنا است تزئینات این بنا شامل مقرنس کاری ، رسمی بندی ، کتیبه های گچی و گچبری های اسلیمی و گل و گیاه است

 

ردپای حیوانات ماقبل تاریخ

توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی جنوب خراسان و تایید مقامات علمی دانشگاه بیرجند ، ردپای حیوانات عظیم الجثه مربوط به 30 تا 50 میلیون سال قبل به روی لایه های موسوم به فلیش بر روی صخره های مربوط به دوران سوم زمین شناسی و به صورت حفره های بیضی شکل مشاهده شده است این لایه ها در آغاز توسط لایه پوشیده شده و به صورت صخره در آمده ، لیکن با گذشت زمان عوامل فرسایشی باعث نمایان شدن آنها گردیده است این رد پاها در سال 1377 کشف شده است

 

باغ و عمارت مود

باغ و قلعه مود در روستای مود از توابع شهرستان بیرجند و در فاصله 40 کیلومتری شرق بیرجند قرار دارد.این عمارت طی دو مرحله ساخته شده است که مرحله اول آن شامل: ساخت قسمت‌های اصلی بنا در دوره زندیه و عمارت دوم بنایی است مربوط به دوران قاجار. آنچه از بررسی بنا به دست می‌آید این است که این بنا در اصل قلعه‌ای بوده است دفاعی و وجود حصاری قوی و قطور با برج‌های متعدد. این بنا در مجموع دارای 20 برج مدور است یک خندق نیز دور تا دور قلعه حفر شده که دفاع از قلعه را آسان‌تر می‌کرده است. از جمله تزئینات این بنا می‌توان به نقوش اسلیمی، گل‌بته و نقوش پرندگان اشاره کرد که متاسفانه توسط عوامل طبیعی نظیر باد و باران و تابش آفتاب این نقوش تا حد زیادی تخریب شده‌اند.

[Mohammad Aref 120452]

مسجد ازبک

بناهاي بافت و محيط پيرامون خودنمايي مي‌كند. ورودي مسجد شامل طاقي است جناغي كه در اطراف آن دو سكو به منظور نشستن و استراحت مراجعان ساخته شده. پس از سردر مستقيماً صحن بنا قرار دارد. به طور كلي معماري مسجد شامل سردر ورودي، صحن و شبستان تابستاني و ايوان مي‌باشد. ايوان كه مهمترين بخش مسجد را شامل مي‌ِود با استفاده از طاق و تويزه و به فرم جناغي ساخته شده است. در انتهاي ايوان محراب بنا و در دو سرف چپ وراست ايوان دو ايوانچه كوچكتر قرار دارند. مجموعه ايوان داخلي و ايوانهاي دو طرف به عنوان شبستان تابستاني كاربرد داشته‌اند. نماي ايوان اكنون داراي اندودي از سيمان است كه طبق گقته اهالي داراي تزئيناتي احتمالاً تزئينات آجركاري بوده است. اين بنا از لحاظ سبك وفرم معماري شباهت كامل به بناهايي مانند مسجد عاشورا در داخل شهر و مسجد جامع درخش دارد. هرچند مدركي در خصوس زمان ساخت اين بنا وجود ندارد اما بر اساس نقشه بنا و فرم معماري آن مي‌توان آنرا به دوره تيموري منتسب كرد.

 

مصلی

در سمت شمال غربي سه راه اسدي بيرجند بنائي آجري وجود دارد كه به مصلي مشهور است . مصلي بنائي است شامل ايوان و حياطي مربع و شبستان است طاق كليل آذري رفيع ايوان بر فراز دو جرز ضخيم برافراشته شده و بر هر طرف ايوان دو غرفه ايجاد گرديده كه به حجره هائي منتهي ميگردد . بر جوف پايه هاي ايوان در ناحيه پاكار سقف راهروي ايجاد گرديده كه ايوان را دور مي زده است. در سمت شمالي ايوان شبستاني وجود دارد كه پايه هاي قطور پوشش آن را بصورت چند چشمه طاق امكان پذير كرده اند . رويه جرزها را آجرهاي خفته راسته زينت داده اند . مصلي از جمله ابنيه دوران قاجاريه در بيرجند است كه سالم و مستحكم باقي مانده است .

 

خانه تاجور

بناي تاريخي خانه تاجور در داخل بافت تاريخي شهر خوسف، از بناهاي مسكوني با ارزش به شمار مي‌رود. اين بنا داراي ورودي، هشتي، دهليز، صحن، دو ايوان و اطاقهاي اطراف حياط مي‌باشد. ورودي اصلي بنا كه در ضلع شرقي آن قرار دارد، داراي سردري است با قوس جناغي و تزئينات رسمي‌بندي. پس از ورودي هشتي و سپس دهليز ارتباطي قرار دارد. ايوانهاي بنا در دو طرف شرقي و غربي صحن قرار دارند و داراي قوس جناغي و پوشش طاق و تويزه مي‌باشند. ايوان ضلع غربي داراي تزئينات كاربندي در سقف مي‌باشد. اطاقها نيز در دو طرف شمال و جنوب صحن و در دو طرف ايوانها قرار دارندو به صورت چهارترك، كليل و يا طاق و تويزه پوشيده شده‌اند. از جبهه جنوبي بنا در دوره‌هاي بعدي ورودي ديگري باز شده كه داراي تزئينات آجركاري با آجرهاي قالبزده دوره پهلوي مي‌باشد. اين بنا از بناهاي دوره قاجار است كه در دوره پهلوي تغييرات مختصري درآن داده شده است.

[Mohammad Aref 120452]

یخچال بهلگرد

 

يخچال بهلگرد يكي از سالمترين نمونه يخچالها در محدوده شهرستان بيرجند است. و تخريبهاييي كه در آن صورت گرفته تنها محدود است به تخريب قسمتي از پوشش مخزن و اطاقهاي كارگران و بنيان و اصل بنا در سلامت كامل مي‌باشد.اين يخچال نيز همانند ساير يخچالهاي اين منطقه بوده و از فرم معماري و مصالح همانند آنها برخوردار مي‌باشد. مهمترين اجزاي معماري اين بناي باارزش تاريخي عبارتند از: 1- ديوار يخچال 2- مخزن 3- پوشش مخزن 4- اطاقهاي كارگران 5- آبگير ديوار يخچال به طول 42 و ارتفاع 5 متر و ضخامت يك متر احداث شده است. اين ديوار در دو انتها داراي خميدگي نامحسوس مي‌باشد. هدف از تعبيه اين خميدگيها به حداكثر رساندن پايه بر روي آبگير هنگام طلوع و غروب خورشيد مي‌باشد. ديوار در جهت شرقي – غربي احداثشده است. در قسمت جنوب ديوار دو اصاق براي استراحت كارگران و نگهبانان و در قسمت شمالي ديوار آبگير يخچال احداث شده است.

 

قلعه چهکندوک

با انقراض حكومت صفويه و پس از دوره افشاريه و زنديه به تدريج قدرت حكومت مركزي در ايران تحليل رفته و بسياري از روستاها و شهرهاي دور از مركز مورد هجوم قبايل ازبك و تركمن قرار مي‌گرفتند وجود تعداد فراواني قلعه‌هاي گلي در روستاهاي اطراف بيرجند و ساير شهرهاي جنوب خراسان نشاندهنده اين امر است. با توجه به اين امر زمان ساخت اين بناها را مي‌توان به دوره قاجار نسبت داد.