رفتن به مطلب

ارسال های توصیه شده

تاريخ‌‌شناسي مهندسي صنايع

گاهي ، يافته‌هايي در گذر زمان به دست فراموشي سپرده مي‌شوند كه مي‌توانند در روزگار كنوني سازنده‌ترين درسها را به خود به همراه داشته باشند ؛ افزون بر اين ، مروري بر تاريخ دانش همواره افزايش آگاهي را با خود به همراه داشته است و ياريگر بزرگي در تكامل روند علوم بوده است . از اين رو در اين بخش به تاريخ‌شناسي مهندسي صنايع از دوران دور تا به امروز خواهيم پرداخت تا بدانيم در فرايند شكل‌گيري مهندسي صنايع به صورتي كه اينك مي‌شناسيم ، چه‌ كساني و با چگونه تلاشهايي سهم داشته‌اند و حوزه‌هاي گوناگون اين دانش ، چگونه سير تكاملي خود تا به امروز را پيموده‌اند . از ياد نبريم كه :

( تاريخ بزرگترين معلم انسانهاست)

 

33_persepolis.jpgleaning%20tower%20of%20pisa.jpg

 

P00311.jpg6myawpc68q.jpg

  • Like 9
لینک به دیدگاه

تاريخچه مهندسی صنايع به چه زمانی باز می‌گردد ؟

 

اهرام ثلاثه را حتما تاکنون بارها و بارها ديده‌ايد و بی‌شک می‌دانيد که يکی از عجايب هفتگانه جهان به شمار می‌آيند . آيا به دليل اين انتخاب انديشيده‌ايد ؟! آيا می‌دانيد که مهندسی پيچيده و انديشمندانه‌ای که در ساخت آنها به کار رفته ، اهرام ثلاثه را به يکی از معظم‌ترين آثار تمدن بشری تبديل ساخته‌است ؟! درست حدس زده‌ايد ؛ نخستين گامهای ملموس مهندسی را می توان در ساخت اهرام مصر ديد که تاريخ آنها به قرنها پيش از ميلاد مسيح باز می‌گردد .

مهندسين بين‌النهرين ( سرزمين مابين دجله و فرات در عراق کنونی ) نيز پی برده ‌بودند که برای ساخت ساختمانهای عمومی بايد زمين را گود کنند و بدين ترتيب آغازين کاربردهای بيل در کندن زمين مرسوم شد .

از سوی ديگر ، مهندسين يونانی نيز نقش بسيار زيادی در امر مهندسی و بويژه در ساختمان سازی و مکانيک داشته‌اند ...

گرچه در اين سوابق ، پيشينه بارزی از مهندسی صنايع به چشم نمی‌خورد ، اما کاربرد مهندسی صنايع در آنها نهفته و به سزاست ؛ در آن زمان هنوز تعريفی از مهندسی صنايع و حتی مهندسی وجود‌نداشته اما دست‌اندرکاران باستانی ما بی‌آنکه بدانند نخستين فعاليتهای مهندسی را پايه‌ريزی می‌کرده‌اند و هدف ما از بيان چنين مواردی نيز همين بوده تا دانسته‌ شود کوششهايی که ماهيت مهندسی داشته‌اند ريشه در اعماق تاريخ دارند و آغازشان صرفا به يک يا چندين قرن اخير باز نمی‌گردد . پس از بيان اين مقدمات گمان می‌کنيد اغراق می شود اگر ادعا کنيم : انسان از بدو خلقت مهندس آفريده شده ‌است ؟!

با همه اينها طليعه پيشرفت چشمگير در علوم مهندسی به اواخر قرن هيجدهم ميلادی باز می‌گردد : انقلاب صنعتی !

در گام‌هاي آتي و پس از تبيين مفهوم كار به تشريح اين پديده خواهيم پرداخت.....

  • Like 9
لینک به دیدگاه

مفهوم كار را چگونه تعريف نماييم ؟

 

كار ، حاصل‌جمع تمامي فعاليتهاي فيزيكي و فكري انسان در جهت توليد كالاها و خدمات موردنياز وي مي‌باشد . هنگامي‌كه اين فعاليت با هدف دريافت دستمزد انجام گيرد بايد آن را كار يا شغل با دستمزد عنوان نمود . كار انسان ابتدايي براي اطمينان از حفظ و بقاي خود و مستلزم رويارويي وي با طبيعت بود . با گذشت زمان ، با انجام كارهاي كشاورزي ميان ارتباط مسقيم نتايج كار و رفع نيازهاي فردي انسان فاصله افتاد كه به علت روند تكامل اقتصادي روزبه‌روز غير مستقيم‌تر از پيش مي‌شد .

اين ارتباط با تبلور نخستين نظام معامله پاياپاي بود كه منجر به پيشرفت اقتصاد پولي شد . به مرور با تقسيم كار و تخصصي كردن آن ، ارتباط مستقيم ميان كار و نيازهاي انسان فاصله افتاده و درك معناي نهايي كار از سوي او به صورت غير مستقيم درآمده است .

در دوران باستان كار به معناي فعاليت پَستي‌ بود كه براي افرادي پايينتر از يك شهروند تحصيلكرده و اشرافي در نظر گرفته مي‌شد . در يونان باستان طبقات اشرافي طراحان دقيق فعاليتهايي بودند كه برتري خود را در انجام موفقيت‌آميز آن در حوزه‌هاي نظامي و شهري به اثبات برسانند ؛ اين فعاليتها به معناي انجام كارهاي فيزيكي نبود ، بلكه كار توسط برده‌ها يا عوام به انجام مي‌رسيد . عوام جزو شهروندان آزاد بودند با اين وجود مجبور بودند براي امرار معاش خود كار كنند ؛ از اين‌رو نمي‌توانستند حتي بخشي از فعاليتهاي خود را صرف فعاليتهاي اجتماعي برتر همانند هنرآموزي يا تجارت كنند . بعدها ، تحت تاثير تعاليم مسيحيت ، كار تعريف اجتماعي مثبت و ارزشمندي پيدا نمود .

در سفر پيدايش تورات آمده است كه دنيا در شش روز كار دقيق و پرزحمت خلق گرديد و انسان به عنوان مظهر خداوند خوانده ‌شد تا نه‌تنها در كار خود ، بلكه در اعمال ديگر نيز ، در روز هفتم از خالق پيروي كند .

كار فيزيكي و فكري ، هر دو به عنوان فضيلت اخلاقي محسوب مي‌شدند ؛ اين واقعيت كه بسياري از جوامع اروپايي به عنوان جامعه كاري ناميده مي‌شوند ، مي‌تواند ثمره اصول اخلاقي كار در كليساي پروتستان باشد كه از پايان قرن پانزدهم به بعد ، صرفنظر از طبقات اجتماعي گسترش يافته ‌است . بدين‌ترتيب ، مفاهيم اديان الهي همچون اسلام كار را به عنوان برترين فعاليت ، مقدس و موجب نزديكي انسان به خداوند مي‌دانند .

در گام آتي با انقلاب صنعتي همراه خواهيم بود ...

  • Like 9
لینک به دیدگاه

میلاد جان واقعا مطالبت خوب بود ازت ممنونم

راستی من یه مطلب اضافه کنم که میلاد از اهرام ثلاثه گفت من از میدان امام اصفهان میگم نمیدونم کیا رفتند و دیدند اگر دقت کرده باشید تو ساخت آن هم نقش مهندسی زیاد بوده آن زوایایی که در ساخت رواق ها استفاده شده یا اینکه وارد مسجد امام میشی روی هرکدوم از موزاییک ها که میزنی صدا در کل عمارت می پیچه و راهی بوده که قبلا از این امکان در عوض بلندگو استفاده کنند و صدا به همه برسه

البته اضافه کنم که این عمارت نسبت به اهرام ثلاثه خیلی جدیدتر است ولی وقتی مطلب میلاد را خوندم گفتم منم یه مطلب بذارم

  • Like 4
لینک به دیدگاه

انقلاب صنعتی را بيشتر بشناسيم !

 

در گام پيشين در بيان تاريخچه مهندسی به سرفصل جديدی رسيده بوديم : انقلاب صنعتی ! براستی از انقلاب صنعتی به عنوان موج نوين پيشرفت توليد و صنعت چه می‌دانيم ؟!

در اواخر قرن هيجدهم فعاليتهای صنعتی توسعه بسياری يافت ؛ ظهور اختراعات جديد به خصوص در زمينه صنعت نساجی همانند ماشين‌های ريسندگی ، دستگاه نختابی و دستگاه بافندگی برقی در اين زمينه حائز‌ اهميت بودند . از سوی‌ ديگر ، استفاده از موتور بخار اين امکان را برای کارخانه ها فراهم ساخت تا روش کهن بهره جستن از آب به عنوان نيرو را کنار بگذارند . در کنار اين و با گسترش اختراعات و توسعه تکنولوژی ، امکان استفاده از ماشين به جای انسان فراهم آمد و کارگاههای کوچک و سنتی جای خود را به کارخانه‌های بزرگتر و پيشرفته‌تر دادند و توليد دستی و محدود به توليد انبوه تبديل گرديد . اين تحولات به واسطه وسعتی که داشت انقلاب صنعتی ناميده شد . تحت شرايط جديد اداره کارخانه‌ها ديگر به صورت سنتی امکان‌پذير نبود ؛ با گذشت زمان و توسعه کارخانه‌ها ، نياز به روشهای علمی جهت مديريت اين گونه واحدها افزايش يافت و بدينسان زمينه‌های لازم جهت شکل‌گيری و ظهور مهندسی صنايع فراهم آمد .

در کنار هم و از گذشته‌های دور به قرن حاضر نزديک شده‌ايم ؛ داستان ما با تبلور مهندسی صنايع ادامه خواهد يافت ؛ در گام آتي پيشتازان تقسيم كار را خواهيم شناخت ...

  • Like 6
لینک به دیدگاه
  • 2 هفته بعد...

پيشتازان تقسيم كار چه كساني بودند ؟

همزمان با افزايش حجم توليد ، مساله تقسيم كار مطرح شد تا كارها تخصصي‌تر شده و بتوان كارگران را به كارهاي متفاوتي واداشت . عموما تصور مي‌شود روشهاي تقسيم كار ، در قرن بيستم و با تئوريهاي مديريت علمي شكل گرفتند اما بايد دانست كه با شروع انقلاب صنعتي و تكاملش ، اين‌گونه روشها نيز توسط بزرگاني چون آدام اسميت به تدريج ابداع ‌گرديدند اما از آنجا كه كميت محصولات در سطح پاييني بود ، تاثير اين متدها نيز چشمگير نبود .

كريستوفر پولهم ، مخترع سوئدي را مي‌توان نخستين به‌كارگيرنده روشهاي تقسيم كار به شمار آورد ؛ از جمله اقدامات وي ساخت ماشينهاي سكه‌زني براي جرج اول پادشاه بريتانيا بود . كريستوفر پولهم از طرفداران سرسخت استفاده از نيروي بخار بود ؛ او مي‌كوشيد تا در كليه مراكز صنعتي نيروي بخار را جانشين نيروي انساني كارگران سازند و خود در سال 1700 كارخانه‌اي براي ساخت ماشين‌آلات بخاري ساخت كه با نيروي بخار كار مي‌كرد .

اما كسي كه براي اولين بار به اصل تقسيم كار در دنياي جديد توليد ، صورتي گسترده و نظام‌يافته داد ، هنري فورد صنعت‌پيشه آمريكايي بود . فورد نخستين اتوموبيل خود را در سال 1893 ساخت كه داراي دو سيلندر بود و پس از آ‌نكه خودش آن را 1600 كيلومتر راند ، به بهاي دويست دلار فروخت و متعاقبا در سال 1899 يك شركت براي ساخت اتوموبيلي كه خرج آن را خود تهيه كرده بود ، تاسيس نمود . نظر اصلي فورد ، ساخت نوعي اتوموبيل ارزان براي استفاده عموم بود و قصد داشت تا با بالابردن محصول كارخانه ، قيمت تمام‌شده محصول نهايي ارزان گردد ؛ بدين‌منظور وي دستور داد به‌جاي آنكه كارگران به‌سراغ قسمتهاي مختلف اتوموبيل بروند و آنها را بر روي يكديگر سوار كنند ، بر جاي خود متوقف بمانند ؛ مطابق منظور فورد ، اجزاي اساسي اتوموبيل كه در انبارهاي مخصوص گردآوري شده بودند ، در خطوط فرعي - كه هر يك از آنها به سوار كردن يكي از واحدهاي سازاي اتوموبيل ( نظير شاسي ، موتور و ... ) تخصيص داده شده بود - به راه مي افتادند و جملگي اين خطوط به خط اصلي سوار كردن اتوموبيل منتهي مي‌شدند .

بعدها اصولي كه فورد براي توليد كالا در حجم بالا به كار برده بود در ساير موسسات صنعتي نيز اعمال گرديدند . هنري فورد در عين حال طرحهايي براي سهيم كردن كارگران در سود كارخانه‌ها به مورد اجرا گذارد ، به‌نحوي كه به عنوان نمونه در سال 1914 ، معادل سي ميليون دلار سهم از آن كارگران شد . داستان تقسيم كار در صنعت ، با مطالعات فردريك تيلور در باب مديريت علمي شكل آكادميك گرفت و يكي از اركان زمينه‌ساز شكل‌گيري مهندسي صنايع در سالها بعد گرديد .

  • Like 5
لینک به دیدگاه
  • 2 هفته بعد...

نخستين پيشگامان شكل‌گيري مهندسي صنايع چه كساني بوده‌اند ؟

با ظهور انقلاب صنعتي و پيشرفت چشمگير دانش تكنولوژيكي بشر در قياس با گذشته ، به تدريج مفاهيم نويني در باب مديريت و صنعت گشوده شد ؛ اگر چه در آن زمان هنوز مهندسي صنايع به زبان امروزين آن وجود نداشت اما ارائه‌دهندگان اين نظريات را آغازين پژوهشگران علم مهندسي صنايع به شمار مي‌آوريم . بي‌ترديد پروسه تكامل مهندسي صنايع تا مرز كنوني آن مرهون تمامي اين تلاشها و تفكرات است . با هم به معرفي بزرگان انديشه در قرون پيشين مي‌پردازيم ؛ اين روند را با متفكرين قرن هجدهم آغاز مي‌نماييم :

آدام اسميت ، بي‌ترديد نامي آشنا در عرصه علم و دانش بشريست . وي در دوراني مقارن با انقلاب صنعتي ( نيمه دوم قرن هجدهم ) فوائد تخصصي كردن كارها براي كارگران كارخانه را مورد توجه قرار‌داده و درباره مفاهيم نظارت و محاسبات بازده سرمايه ، نظرياتي ارزشمند ارائه نمود . آدام اسميت كه از وي به عنوان مبتكر تقسيم كار ياد مي‌شود يكي از پيشگامان ارزشمند پيشرفت دانش و آگاهي بوده‌ است .

توماس جفرسون نيز در اواخر قرن هجدهم در طي تحقيقات خود ، توجه متخصصين را به قسمتهاي قابل تعويض سازمان جلب نمود .

الي ويتني نيز نظريه‌پرداز ديگري بود كه در سالهاي پاياني دهه 1790 ميلادي نظرياتي ارزشمند در ارتباط با كنترل‌كيفيت ، مديريت و نيز حسابداري قيمت تمام شده ارائه نمود .

بايد اذعان نمود كه بي‌شك اين سه تن تنها نمونه‌اي هستند از تمامي آناني كه آشكارا و نهان براي روند صعودي دانش مهندسي و بويژه مهندسي صنايع در قرن هجدهم كوشيده‌اند و نتيجه اين تلاشها امروزه در اختيار ما قرار گرفته ‌است ؛ برماست كه راه آنان را در جهت نيل به تكامل حقيقي و همه جانبه انساني ادامه دهيم .

  • Like 4
لینک به دیدگاه
  • 1 ماه بعد...

متفكران و نظريه‌پردازان عرصه صنعت در نيمه نخست قرن نوزدهم چه كساني بودند ؟

جيمز وات ، نامي آشناست كه بيشتر از او در درسهاي فيزيك و مكانيك شنيده‌ايم ؛ اما جالب است بدانيم كه وي در اوائل قرن نوزدهم نظرياتي ارزشمند در باب روشهاي استاندارد عملياتي، متدهاي كار ، طرح ريزي ، دستمزد ، زمانهاي استاندارد ، اطلاعات استاندارد ، بيمه كاركنان و موارد كاربرد بازرسي و حسابداري بيان نموده ‌است . ليستي طويل و موضوعاتي پراهميت هستند ، چنين فكر نمي‌كنيد ؟!

رابرت اون ، نظريه‌پرداز ديگري بود كه احتياج به استفاده و كاربري عمليات كارگزيني را صراحتا بيان نمود و مسئوليت آموزش كارگران را بر عهده مديريت نهاد ؛ وي همچنين براي كارگران ، خانه و امكانات معيشتي مناسب در‌نظر گرفت .

جيمز ميل ، در دهه 1820 حركات انساني را تجزيه ، تحليل و تلفيق نمود .

چارلز بيچ متفكر ديگري بود كه در دهه 1830 روشهاي علمي انجام كار را مورد تاييد قرار‌داد ؛ تشريح مختصات شغل را تاكيد نمود و در موضوعاتي چون تقسيم كار ، مطالعه حركت ، زمان حسابداري قيمت تمام‌شده و نيز عوامل موثر بر كارايي كاركنان ، نظرياتي ارزشمند بيان نمود .

جيمز استوارت ميل ، اين بار در دهه 1850 ، مباحثي در باب حوزه نظارت ، وحدت فرماندهي ، نظارت كاري و اداري ، تقسيم كار و نيز حقوق و دستمزد ارائه نمود .

هنري يور ، در همان زمان ( دهه 1850 ) درمورد اصول سازمان ، ارتباطات و اطلاعات مورد استفاده در سازمان نظرياتي ارائه داد .

  • Like 3
لینک به دیدگاه
×
×
  • اضافه کردن...