دنا با همه زخم هاي وارده همچنان در زاگرس مرکزي مي درخشد

[sookut 13735]

دنا با همه زخم هاي وارده همچنان در زاگرس مرکزي مي درخشد

ايرن: از سال 1354 که به طور همزمان 9 منطقه حفاظت شده ارژن و پريشان،ارسباران و گنو و پارک هاي ملي گلستان، کوير و درياچه اروميه و پارک ملي و پناهگاه حيات وحش توران و ميانکاله به عنوان ذخيره گاههاي زيستکره ايران به عضويت شبکه ذخيره گاههاي زيستکره جهان در يونسکو درآمدند ، تاکنون هيچ منطقه ديگري درايران موفق به کسب اين عنوان نشده بود . تا اينکه سرانجام در سال 1389 کميته انسان و کره مسکون(M&B) يونسکو با الحاق بخشي از منطقه دنا به عنوان دهمين ذخيره گاه زيستکره ايران موافقت کرد.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

هر چند دنا در سالهاي گذشته زخم هاي زياديرا بر پيکر خود ديده اما دنا همچنان به عنوان نگين تنوع زيستي زاگرس مرکزي در غر بايران مي درخشد و در صورت اجراي مديريت مشارکتي مي تواند همچنان براي نسل هاي آينده اين سرزمين باقي بماند.

منطقه حفاظت شده دنا با وسعتيمعادل 93660 هکتار در سلسله جبال زاگرس و در شمال استان کهگيلويه و بويراحمد، جنوب استان اصفهان و بخش کوچکي از جنوباستان چهار محال و بختياري قرار گرفته است. اين منطقه در بهمن ماه 1369 و با مصوبه شماره 126 شوراي عالي حفاظت محيط زيست به شبکه مناطق حفاظت شده کشور پيوست اما در سال 1389 يونسکو نه فقط منطقه حفاظت شده دنا که بخش هاي ديگري از پيرامون دنا را جمعا به وسعت 255 هزار و 537 هکتاربه عنوان دهمين ذخيره گاه زيستکره ايران در شبکه ذخيره گاههاي بيوسفري جهان به ثبت رساند.

مهمترين پديده طبيعي در محدوده اين ذخيره گاه، رشته کوه دناست که از شمال غرب به سمت جنوب غرب همچون ديواره اي سترگ به طول 80 کيلومتر امتداد يافته و با دارا بودن 47 قله مرتفع تر از 4000 متر در زمره نواحي ارزشمند کوهستاني کشور و منطقه مي باشد. اين ناحيه بخش مهمي از سرچشمه هاي رودخانه کارون بزرگ و بخشي از حوزه آبخيز رودخانه دز را شامل مي شود. شهرتوريستي سي سخت و روستاهاي ، بيده، توت نده، ميمند، خفر، سيور و نورآباد نيز مهم ترين مراکزجمعيتي پيرامون و داخل منطقه حفاظت شده دنا را تشکيل مي‌دهند.

اکولوژي منطقه

منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرايط ويژه اکولوژيکي هم در کشور منحصر به فرداست. اين منطقه در طي ميلوينها سال در اثر تغييرات اقليمي در دورانهاي مختلف زمين شناسي و پشت سر گذاشتن اعصار و يخبندان به پناهگاهي براي گونه هاي مختلف گياهي و جانوري مبدل شده که بسياري امروز تبديل به گونه هاي بومي شده اند.

شرايطتوپوگرافي ويژه، وجود آبشارها و رودخانه‌هاي پرآب در منطقه، شرايط سخت و سردارتفاعات بلند و برفگير و در نهايت حضور حيات وحش متنوع در آن سبب شده که اين منطقهبه عنوان نمونه‌اي بارز در غرب کشور در رشته کوه زاگرس مشخص شود.

از سوي ديگر، اين منطقه از نظر شرايطاقليمي به سه بخش کاملا مجزا شامل ارتفاعات بلند، جنگل‌هاي خشک و نيمه خشک و نيمهاستپي سرد تقسيم مي‌شود. چنين تنوع اقليمي سبب شده که تنوع حيات وحش و پوشش گياهيبسيار غني در منطقه پديد آيد.

 

حيات وحش منطقه

ذخيره گاه زيستکره دنا حدود 15.6 درصد از کل تنوع گياهي ايران را در خود جاي داده است به طوريکه تاکنون حدود 1201 گونه گياهي در اين منطقه شناسايي شده که از اين تعداد 25 گونه اندميک ايران و بيش از 40 گونه هم اندميک دنا است، همچنين يک جنس اندميک به نام Acanthocardum هم در اين منطقه رويش دارد.

اين منطقه داراي بالاترين غناي گونه اي پستانداران (دست کم 25 گونه) درميان مناطق بررسي شده زاگرس مرکزي مي باشد و در عين حال با بيشترين احتمال خطر انقراض محلي نيز روبرو است به همين دليل الويت حفاظتي آن از مناطق ديگر بيشتر است. پلنگ و شنگ دو گونه از تهديد شده ترين گونه هاي منطقه هستند که درفهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت به ترتيب آسيب پذير (در سطح زيرگونه "در خطر انقراض") و "تقريبا تهديد شده" ارزيابي شده اند. از سوي ديگر سنجاب ايراني، شنگ و ول آبزي مي توانند به عنوان گونه هاي شاخص براي اهداف پايشي مختلف به کار روند. مهمترين عوامل تهديد گونه هاي پستانداران در منطقه حفاظت شده دنا توسعه مناطق مسکوني و شهري،دامداري و گله داري، شکار و تله گذاري است.

بر اساس مطالعات انجام شده در سال 1389 در ذخيره گاه زيستکره دنا 85 گونه پرنده و 25 گونه خزنده نيز تاکنون شناسايي شدند. پرندگان شناسايي شده شامل زادآور، زمستان گذر، مهاجر عبوري و يا بومي ديده مي شوند. همچنين 5 گونه هم شامل کبک دري، هما، عقاب طلايي، جغد جنگلي و سنگ چشم پيشاني سفيد جزء گونه هاي شاخص منطقه به شمار مي روند که از نطر طبقات بين المللي در طبقات مورد تهديد نيستند اما از نظر قوانين داخلي هما و عقاب طلايي در زمره گونه هاي در معرض خطر انقراض و کبک دري و جغد جنگلي در فهرست گونه هاي حمايت شده قرار گرفته اند.

رودخانه ماربر نيز يکي از مهمترين رودخانه هاي موجود درمنطقه است که تاکنون 7 گونه ماهي در آن شناسايي شده که از اين تعداد يک گونه به نام Gyyptothoraxsilviae بومي انحصاري يا اندميک ايران است.

ذخيره گاه زيستکره دنا همچنين تنوع بالايي از پروانه ها را در خود جاي داده است هر چند از تعداد دقيق گونه هاي پروانه ها در دنا اطلاعي در دست نيست ولي اين ارقام به حدود 100 گونه مي رسد که از اين تعداد 18 گونه جزءگونه هاي شاخص منطقه محسوب مي شوند . اخيرا نيز يک گونه به نام Callophrysmystaphia در ليست قرمز اتحاديه جهاني حفظت قرار گرفته است . اين پروانه از گياه ريواس تغذيه مي کند که بدون شک برداشت بي رويه آن از مراتع، اين گونه را بيش از پيش در معرض تهديد قرار مي دهد.

تهديدات زيست بوم دنا

افزايش جمعيت جنگل نشين و حاشيه نشين منطقه، احداث جاده هاي متعدد و خطوط انتقال گاز از داخل جنگل، تغيير کاربري اراضي جنگلي و مرتعي به زراعي و شهري و روستايي، قطع بي رويه درختان براي مصارف سوختي، شکار و صيد بي رويه، چراي دام و برداشت بيش از حد گياهان دارويي و خوراکي، آفات و بيماري هاي گياهي ، توسعه ناموزون و نامتناسب با ظرفيت برد گردشگري در دنا، تخليه فاضلاب به داخل رودخانه ها، استفاده بيش از حد از سموم ارگانوکلره و فلزات سنگين درمزارع از مهمترين تهديدات تنوع زيستي منطقه حفاظت شده و ذخيره گاه زيستکره دنا محسوب مي شود که دراين بين تاثير چراي بي رويه دام و شکار و صيد بي رويه و اجراي طرح هاي توسعه اي همچون خطوط انتقال گاز در قلب منطقه بيشترين تاثيرات منفي را بر تنوع زيستي منطقه به جا گذاشته است. ضمن اينکه ورود دامهاي عشاير در زمان نامناسب به منطقه حفاظت شده دنا نيز صدمات جبران ناپذيري را به پوشش گياهي اين منطقه وارد ساخته است که اميد مي رود با اعلام اين منطقه به عنوان ذخيره گاه زيستکره بتوان الگويي از مديريت مشارکتي تنوع زيستي را با همکاري مردم محلي ، عشاير و دستگاههاي متولي توسعه و سازمان محيط زيست در دنا به نمايش گذاشت.

با اين همه هيچ کس نمي تواند منکر وجود مردم محلي و روستاييان و عشاير در اين منطقه باشد چرا که اين منطقه علاوه بر تنوع زيستي ارزشمندش مظهر و نمود سرافرازي و آزادگي عشاير سخت کوش و مردمي است که در کوهپايه هاي اين ناحيه کوهستاني در طول هزاران سال زندگي کرده و غناي فرهنگي خاصي به اين ناحيه از ميهن بخشيده اند و امروز خود جزئي از تنوع زيستي اين منطقه محسوب مي شوند که در صورت برنامه ريزي اصولي و ارائه الگوي بهره برداري پايدار مي توان منطقه را با وجود ساکنانش بيش از پيش حفظ کرد.

ناگفته پيدا ست که تفاوت ذخيره گاه هاي زيستکره با ساير مناطق تحت مديريتسازمان محيط زيست در روش برنامه ريزي و مديريت آنهاست که بر پايه استفادههاي چند منظوره و سپردن نقش اساسي و سازنده به جوامع محلي و مشارکت مردم در برنامه ريزي و اجراي طرح هاي مديريت آنها خلاصه مي شود و اميد مي رود با اجراي اين شيوه مديريتي، دنا همچون نگين درخشان بر تارک زاگرس همچنان بدرخشد.