آموزش ما همه بافنده فرش سرنوشت خود هستیم

[shahdokht.parsa 50877]

با درود خدمت تمام دوستان عزیزم

بنا به درخواست چند نفر از کاربرها و دوستای گلم مبنی بر آموزش بافت فرش تصمیم گرفتم در این مکان به آموزش این هنر زیبا و اصیل ایرانی بپردازم ....:icon_gol:

امیدوارم که مفید باشه برای علاقه مندان این هنر زیبا

هرچند همه چیز صنعتی شده و ماشینی ولی کسی نمی تونه منکر این بشه که هنر دست دل نشین تر از هنر ماشین هست..

میدونم این هنر چیزی نیست که بشه از راه دور آموزش داد ولی تا اونجایی که بشه سعی میکنم از پایه و تصویری براتون مراحل و بذارم امیدوارم که برای علاقه مندان مفید واقع بشه..

البته من در اون حدی نیستم که حرفه ای باشم ول یدوست دارم که تجربیات خودمو در اختیار دوستانم قرار بدم...

بعد اگر دوستان مشکلی داشتند یا در حین کار دچار مشکلی شدند اینجا مطرح کنند تا اونجایی که بتونم کمکشون میکنم..

[shahdokht.parsa 50877]

خوب اول یکم درمورد کل این فرش و مراحل بافتش توضیح میدم

 

اگر ناقص هستند به بزرگی خودتون ببخشید .....بعد وقت کنم یه دونه فرش دارمیکنم عکسهاشو براتون مرجله به مرحله میذارم

 

مراحل بافت فرش:

1· چله کشی

2· بافت

3· نقشه خوانی

4· پائین کشی

.

.

..

[shahdokht.parsa 50877]

خوب من متنها رو از سایت ها مختلف جمع آوری کردم و براتون میذارم...

کلا فرش به دو صورت چله کشی و بافت میشه

1 : ترکی

2 : فارسی

هر کدوم از این روشها کلا باهم فرق فاحش دارند

من خودم ترکی بافت بودم و فارسی بافت یکم سخت تره و به دستم بیشتر آسیب میرسونه

ولی در بافت ترکی بخاطر استفاده از قلاب دست کمتر با چله ها برخورد میکنه و کمتر آسیب میبنه...

من توضیح جفتشو براتون میذارم ........

خب تنوع در بافتم داریم

فرش ساده داریم

فرش گرد یا بیضی

فرش برجسته

تصویر بافی

مینیاتور

دو رو

.

.

.

دیگر بافتها که کمی آسونتر هستند ولی دقت و مهارت بیشتر هم میخواهند :

گبه

گلیم

.

.

.

.

در بافت فرشهای مختلف نوع چله دوانی آنها با هم فرق میکنند و همین باعث میشه که فرم بافت فرش عوض بشه

.

.

[shahdokht.parsa 50877]

مواد و مصالح مورد نیاز برای شروع

 

 

.آشنایی با دار قالی بافی و انواع آن دار قالی بافی در واقع مهمترین وسیله ای است که برای بافت یک فرش مورد نیاز است .اجزاء اصلی انواع دار های قالی بافی عبا رتند از

سر دار : وظیفه مهار چله ها را دارد و در بالای سر دار قرار می گیرد .

زیر دار : مانند سر دار وظیفه مهار چله را بر عهده دارد ولی در پایین دار قرار می گیرد . راست روها : در دو سمت دار قالی بافی قرار داشته و وظیفه نگهداری و مهار سر دار و زیر دار را دارد .

فندک : در پایین سر دار و به موازات آن و معمولا با فاصله ای در حدود 30 الی 50 سانتیمتر از آن قرار دارد و به جای سر دار چله ها را مهار می کند . در برخی از مانند دارهای معروف به تبریزی از ابتدا تا انتهای بافت بر روی دار حضور دارد ولی در دارهای موسوم به فارسی بسته به سنت و شیوه با فت زمان حضور آن متفاوت است .

چوب کوجی : در میانه دار قالی و جلوی چله ها قرار می گیرد و با مهار چله های زیر به کمک نخی به نام نخ کوجی وظیفه مهم جلو گیری از کجی فرش را بر عهده دارد . از این وسیله اغلب در دارهای معروف به فارسی استفاده می شود

چوب هاف : در لابه لای چله ها قرار گرفته ، محدوده حرکت آن از زیر سر دار تا پشت چوب کوجی می باشد . وظیفه چوب هاف حفظ وتشدید فاصله و زیر و رو در میان چله ها است ، وبا قابلیت حرکت به سمت بالا و پایین ، ردیف ضربدر ها را نیز به بالا و پایین حرکت داده و موجب تسهیل عملیات پود کشی می شود .

گوه : وسیله ای است عموما به شکل مثلث که در محل اتصال سر دار و زیر دار با راست روها قرار گرفته است و با ایجاد فشار و با بالا و پایین بردن سر دار و زیر دار در نهایت وظیفه شل وسفت کردن چله ها را عهده دار است و معمولا در دارهای چوبی استفاده می شود .

از دیگر اجزائ دارهای قدیمی می توان به اهرم بالا و اهرم پایین ، کمان ، سه پایه ، پیچ و زیر سری کوجی اشاره کرد .

 

[TABLE=width: 100%]

[TR]

[TD][/TD]

[TD=width: 611] دارهای زمینی : دار های زمینی یا افقی قدیمی ترین انواع دار های با فندگی و به عبارتی شاید اولین ابداع بشر برای بافت انواع زیر اندازها بوده است و هنوز هم پس از گذشت هزاران سال غالب دستباف ها و منسوجات قدیمی و سنتی ایران با استفاده از دارهای زمینی با فته می شود .

در واقع دار زمینی دارای دو جزء اصلی است : 1_ سر دار 2_ زیر دار .

سایر اجزای این دار عبارتند از چوب هاف ، چوب کوجی ، میخ های مهار کننده و سه پایه .

در این این نوع دارها در واقع میخهای مهار کننده همان وظیفه راست روها را به شکل دیگری انجام می دهد .

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

کمان جزء بسیار مهم دیگر ی است که تقریبا از روز اول بر روی تمامی دار های زمینی وجود داشته است . دارهای کمان دار زمینی در حال حاضر تقریبا رو به فراموشی رفته است و جز به طور محدود در میان عشایر فارس ، سیستان ، بهلوریهای خراسان و جنوب کرمان در میان عشایر عرب شرق جیرفت در سایر مناطق دیده نمی شود

دارهای عمودی

اين دار در جايي ثابت قرار دارد و به دليل جليگيري كمتر معمولاً در گوشه اي از فضاي موجود قرار مي گيرند. دار عمودي به سه نوع دار تقسيم بندي مي شود:

1- دار ثابت: در ساختمان اين دار، محلي براي حركت بافت نيست و بافنده خود، به وسيله نردبانهايي كه به دو طرف دار بسته شده اند و به بالا مي روند تغيير جا مي دهد. دار ثابت از ابتدايي ترين انواع دار است. در اين نوع دار گليم به اندازه كادر داخلي دار بافته مي شود.

2- دار تبريزي: اين نوع دار متداول ترين نوع دار عمودي است، در كار كرد نبا اين دار بافنده تغيير جا نمي دهد دو چوب تحتاني (زيردار) و فوقاني سردار) دارد. سردار به وسيله پيچ و مهره قابل حركت است.

در موقع ضروري، دار شل مي شود و پس از برگرداندن قسمت بافته شده به پشت، دوباره دار محكم مي گردد. با اين دار مي توان دو برابر اندازه آن بافت. در حال حاضر اين دارها با پيچ و مهره و به صورت آهني ساخته مي شون دكه اصولي تر است. دارهاي كوچك را مي توان تمام فلزي ساخت، اما دارهاي بزرگ به دليل سنگيني، اشكال حمل و نقل و همچنين كنترل ايست آن همچنان از چوب ساخته مي شوند.

3- دار گردان: در اين نوع دار، نخ به سردار و زير دار پيچيده مي شود و از شروع بافت به تدريج از سردار باز و بافته مي شود سپس به زير دار بر مي گردد. با اين نوع دار مي توان طول تارها، در نتيجه طول گليم را به مقدار كه مي توان رساند، در اين روش بافت، آنچه بافته شده است، به دليل پيچيده بودن قابل رؤيت نيست و بعد از اتمام كار، بافته از دار باز مي شود و قابل رؤيت است.

 

 

 

 

1 : دار

 

دار متوسط (تابلوئی)

بزرگترین سایز فرشی كه بر روی این دار بافته می شود90*200

مورد استفاده: مناسب برای اكثر تابلو فرشها (تاعرض 600 گره)

دار قالی سبز و قرمز در تصویر

 

 

 

 

دار مدارس ( آموزشی)

بزرگترین سایز فرشی كه بر روی این دار بافته می شود:40*80

مورد استفاده: بافت آموزشی

 

 

 

دار ( آموزشی) کاور دار

بزرگترین سایز فرشی كه بر روی این دار بافته می شود:40*80

برای این نوع دار یک عدد ساک برزنتی دسته دار برای سهولت حمل و نقل و نگهداری نیز تهیه شده است

 

 

 

 

 

 

دار بزرگ ( تابلوئی )

 

بزرگترین سایز فرشی كه بر روی این دار بافته می شود:150*250

مورد استفاده: مناسب برای همه تابلو فرشها (تا عرض 700 گره ) و قالیچه های یك در یك و نیم

دار قالی آبی در تصویر

 

 

دار قالی نیمكت دار (یکنفره)

 

اندازه داخلی چهار چوب 120*150

بزرگترین سایز فرشی كه بر روی این دار بافته می شود:105*205

مورد استفادهدار قالی آرگونومیك:بهداشتی )مناسب برای اكثر تابلو فرشها( تا عرض 700 گره

[shahdokht.parsa 50877]

خوب اینم علی الحساب وسایلش

قلاب

سیخ

دفه یا دفتین

قیچی

خامه

پشم

نخ چله

نخ پود.

.

.

.

.

بعد عکس از وسایل خودمم میگیرم میذارم براتون تک تک:wubpink:

[shahdokht.parsa 50877]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

 

 

قبل از آشنایی با چله کشی ترکی اول باید با اصطلاحات زیر آشنا شویید.

فرش: کلمه است عربی وریشه آن مفروش می باشد.به معنای هرآنچه گستردنی است.

خامه: درهنر فرشبافی اصطلاحا به کلافهای پشمی مورداستفاده در پرز فرش را که بصورت دولا تهیه می شود،گویند.

تار (چله) : مخفف چهل لا وبه معنی نخهای نازکی هستند که به هم تابیده شده است. تار لایه اولیه فرش راتشکیل می دهدو بطورعمودی برروی دار نصب

می گردد.برای قالیهای معمولی (رجشمار ۲۵تا ۴۵) از تارهای پنبه ای، برای بافت فرشهای ظریف ( رجشمار۴۵ به بالا ) ازچله های ابریشمی وبرای فرشهای

عشایری (رجشمار زیر۲۵ ) از تارهای پشمی استفاده می شود.

گره زدن: به تابانیدن خامه ها به دور چله جهت بافت فرش، گره زدن می گویند.

ذرع: واحد اندازه گیری طول فرش را ذرع می گویند که درمناطق فارسی باف ۱۰۴ سانتی مترو درمناطق ترکی باف ۱۱۲ سانتی متر است.

گره ذرعی: به ۱۶/۱ ذرع، گره ذرعی میگویند. درمناطق فارسی باف ۵/۶ سانتی متر ودرمناطق ترکی باف ۷ سانتی متر می باشد.

رج: به هر ردیف ذرعی گره ها رج می گویند.

رجشمار: به تعداد رجهای بافته شده یا گره های زده شده دریک گره ذرعی رجشمار می گویند.

رجشمار ۴۰ یعنی، ۴۰ گره در ۷ سانتی متر ویا ۸۰ تار چله درمناطق ترکی باف.

ریشه: ازجفت چله های زیر ورو تشکیل شده که اگر نباشد فرش ازهم گسیخته می شود.

پود: معمولا ازجنس پنبه بوده که بصورت افقی در بافت فرش استفاده می شود. وظیفه آن نگهداری چله ها درکنار یکدیگر است.

 

.

.

.

[shahdokht.parsa 50877]

چله کشی ار مراحل مهم بافت یک فرش هست که اگر به درستی انجام نشه روی کل کار تأثیر سو میذاره

 

نخ چله

 

نخي است از نوع نخ پنبه اي، ابريشمي و يا پشمي چندلا شده كه در ضخامتهاي مختلف و مشخصات متناسب با نقشه و رجشمار قالي كه در دست بافت قرار خواهد گرفت، به روشهاي مختلف تهيه مي گردد. انواع نخ چله

 

به طور معمول نخ چله بر سه نوع است:

 

نخ چله از نوع پنبه اي: نخ چله از نوع پنبه اي، نخي است كه از الياف غوزك، گياه پنبه به دست مي آيد. اين نوع نخ از طريق كارخانجات پنبه پاك كني و پنبه ريسي به صورت نخ خام و يا نخ تك لا توليد و به بازار عرضه مي گردد. نخ خام (نخ يك لا) مجدداً به صورت دستي يا ماشيني به انواع نخهاي مورد مصرف در قاليبافي تبديل خواهند شد. نخ توليدي به تناسب اينكه براي تهيه چلة قالي و يا ساير موارد مصرفي قاليبافي مورد نياز باشد با مشخصات معين و مناسب توليد مي شود. نخ چله مورد مصرف در قاليبافي را از لحاظ قطر و ضخامت با نمره تعيين مي كنند. نمره هاي نخ مورد استفاده در چلة قالي به طور معمول شامل نمره هاي 40،32، 20، 10 است كه براي هر نوع چله كشي متناسب با ريزي و درشتي بافت قالي (رجشمار) چندلاشده و مورد استفاده قرار مي گيرد. بنابراين رجشمار قالي است كه نمره نخ و تعداد لاي نخ تابيده شده را مشخص مي كند. تعداد لاي هاي معمول براي تهيه چلة قالي در نمره هاي بالا عبارتند از 6لا ، 7لا ، 8لا ، 9لا ، 10لا ، 12لا ، 15لا ، 18لا ، 24لا.

 

نخ چله از نوع ابريشمي : براي چله كشي قاليهاي ظريف و ريز بافت از نخ ابريشمي استفاده مي كنند. نخ ابريشمي كه از پيلة كرم ابريشم و توسط كارخانجات ابريشم كشي به دست مي آيد، متناسب با رجشمار قالي تهيه شده مورد استفاده قرار مي گيرد. نخ چله ابريشمي داراي ظرافت و لطافت و استحكام زيادي است.

 

نخ چله از نوع پشمي: در گذشته به دلايل مختلف از جمله سهولت دسترسي و خاصيت گرمازايي و دوام و استحكام و نبودن امكانات كافي جهت تهيه نخ پنبه اي براي چله از پشم گوسفند استفاده مي كردند امروزه به جاي استفاده از پشم براي تهيه چله به دليل كيفي و آثار بعدي آن در سلامت قالي از نخ پنبه اي استفاده مي شود. مگر در بعضي مناطق ايل نشين و عشاير كه هنوز از نخ پشمي در قالي بافي استفاده مي كنند.

 

نقشه

 

عبارتست از طرح و برنامه كار قاليباف براي بافت قالي مورد نظر با توجه به اينكه صنعت قاليبافي از ساده ترين مرحله آن كه تهيه وسايل و ابزار مي باشد تا مراحل پاياني بافت قالي، هر كدام داراي ويژگيهاي مختلف هنري و صنعتي مي باشد، مي بايست به آنها اهميت و توجه كافي به عمل آيد.

 

نقشه قالي و رابطه آن با چله كشي

 

در واقع نقشه قالي عبارتست از نماي قالي بر روي كاغذ شطرنجي كه بافنده با نگاه كردن به خانه هاي نقشه و انتقال رنگهاي آن خانه ها به كمك گره زدن خامه بر روي چله نقشه را به طور كامل بر روي قالي پياده مي كند.

 

طراح نقشه قالي به صورت ذهني و يا بر اساس الگو طرح مورد نظر را تهيه و بر روي كاغذ شطرنجي پياده مي نمايد.سپس طرح تهيه شده توسط نقاش كپي و رنگ آميزي مي گردد. چله كش بايد تعداد تارهاي چله را طبق خانه هاي نقشه قالي تعيين نمايد. با توجه به اينكه نقشه هاي قالي ممكن است حالتهاي متفاوتي داشته باشد، آشنا بودن چله كش به هر يك از اين حالتها به او كمك مي كند كه به انجام چله كشي بپردازد.

 

در اين بخش به بررسي حالتهاي مختلف نقشه قالي مي پردازيم:

 

حالت سراسري (نقشه سراسري)

 

نقشه اي است كه به اندازه تمام قالي تهيه و ترسيم مي شود يعني نقشه كامل است و در قسمتهاي اصلي خود حالت قرينه ندارد. در اين گونه نقشه ها چله كش تعداد كل خانه هاي اولين رديف افقي (عرض نقشه) را مي شمارد و براي هر كدام از خانه ها، يك جفت تار در نظر مي گيرد.

 

 

حالت يك دوم (نقشه يك دوم) و حالت يك چهارم (نقشه يك چهارم يا ربعي)

در اين گونه نقشه ها چله كش بايد براي به دست آوردن تمام تارهاي مورد نياز، خانه هاي يك رديف افقي نقشه ربعي (عرض نقشه) را شمارش كند و آن را دو برابر نمايد و براي هر كدام يك جفت تار در نظر بگيرد.

 

حالت واگيره (نقشه واگيره يا تكراري)

 

نقشه اي است با شكل و طرح خاص، در مقياس كوچك كه در سراسر عرض و طول متن قالي تكرار مي گردد. براي به دست آوردن تعداد تارهاي مورد نياز در اين نوع نقشه ها اينگونه عمل مي كنند:

 

تعداد تارهاي مورد نياز=

 

+ ( تعداد دفعاتي كه واگيره بايد تكرار شود × تعداد خانه هاي يك رديف عرضي واگيره )}2× {(2× تعداد خانه هاي يك رديف عرضي حاشيه)

 

چله كشي تركي (چله كشي بر روي دستگاه)

 

 

 

در اين روش كه چله مستقيماً روي دار قالي كشيده مي شود ابتدا خانه هاي اولين رديف افقي عرض تمام نقشة قالي را حساب مي كنيم، سپس عمل سينه بندي را به شرح زير انجام مي دهيم:

 

سينه بندي

 

براي اجراي اين روش، ابتدا وسط سر دار و زير دار را مشخص مي كنيم و علامت گذاري مي نمائيم، سپس دو طرف نقطة مذكور واحدهاي 10 سانتيمتري را علامت مي گذاريم، به طور مثال چنانچه بخواهيم چلة يك قالي را به عرض 2 متر بكشيم طرفين نقطة وسط سر دار و زير دار هر كدام يك متر خواهند بود كه به 10 قسمت مساوي 10 سانتي تقسيم شده است و مجموعاً 20 واحد 10 سانتي در عرض قالي وجود خواهد داشت. اگر تعداد تارهاي قالي فوق 1920 تار باشد (1920= 2× 960) در هر واحد 10 سانتيمتري 96 تار بايد به طور مساوي و با پخش يكسان كشيده شود، اين عمل را اصطلاحاً در قاليبافي سينه بندي گويند.

 

توضيح: براي بافت شيرازه مي بايد از دو تار تا 6 تار به نسبت ظرافت و اندازه قالي در هر يك از طرفين چله اضافه تر منظور گردد.

 

پس از عمل سينه بندي دو رشته نخ چندلا فراهم كرده يكي را در حدود 25 تا 30 سانتيمتر بالاتر از زير دار و ديگري را با فاصلة 20 سانتيمتر بالاتر از آن به طور افقي به راست روها مي بنديم، سپس سر گلوله نخ چله را به فاصله لازم متناسب با تارهاي منظور شده براي شيرازه نزديك به اولين محل علامتگذاري در روي زير دار گره مي زنيم و به وسيله شخصي كه در پايين نشسته است به ترتيب يك بار از زير نخ پاييني و از روي نخ بالايي عبور مي دهيم و به بالا كه نفر دوم نشسته است گلوله را تحويل داده، شخص دوم آن را از اولين محل علامت زده با رعايت فاصله لازم براي تارهاي شيرازه از روي سر دار عبور داده و از پشت آن به شخص پاييني مي دهد، شخص نشسته گلوله نخ چله را از پشت زير دار عبور داده و به روي زير دار هدايت مي نمايد. سپس از روي نخ پائيني و زير نخ بالائي عبور داده و به شخص دوم مي دهد (در هر رفت و برگشت گلوله نخ يك تار زير و يك تار رو كشيده مي شود) اين عمل را به طور مساوي و با كشش يكسان به تعداد تارهاي لازم آن قدر تكرار مي كنيم تا تمام سينه بندي به طور مساوي چله لازم را داشته باشند.در ضمن بايد توجه داشت كه براي جلوگيري از كجي قالي پخش چله در سر دار از 5 تا 20 سانتيمتر به نسبت عرض قالي بيشتر از پخش چله در زير دار باشد و اين عمل بهتر است در موقع سينه بندي در نظر گرفته شود. براي آنكه تقسيم بندي چله ها در اندازه سينه بندي كاملاً مشخص باشد مي توان نخهايي كه در علامتهاي سينه بندي قرار مي گيرند براي متمايز شدن از بقيه چله ها با وسيله اي چون ماژيك رنگ شوند.

 

روش ديگر سينه بندي استفاده از اندازة ذرع است به اين ترتيب كه هر ذرع 104 يا 112 سانتيمتر و 16 گره ذرعي است و بنابراين هر گره 5/6 يا 7 سانتيمتر (يك گره ذرعي) سينه بندي مي شود و براي تعيين تعداد تارهاي هر گره ذرعي (هر يك از سينه بندي ها) از يك تناسب استفاده مي نمايند.

 

به طور مثال، اگر عرض قالي مورد بافت 208 سانتيمتر (دو نوع) و كل تارهاي قالي طبق نقشه نيز 1120 عدد باشد تعداد تارهايي كه بايد در هر سيه بندي كشيده شود به شرح زير به دست مي آيد.

 

70= 208 /6× (1120×2)

 

عدد 70 تعداد تارهاي لازم در اين سينه بندي است. همانطوريكه قبلاً اشاره شد تعداد خانه هاي كوچك از عرض نقشه كه هر كدام در چله كشي دو برابر شده (تارهاي زير و رو) در نقشه مورد مثال 1120خانه بوده كه در محاسبه براي به دست آوردن كل تار دو برابر شده است و نصف هر سينه بندي به منزله رجشمار آن مي باشد.

 

مهار كردن چله ها

 

پس از پايان يافتن چله كشي به طريقه فوق براي صاف بودن عرض اوليه قالي و همچنين گليم بافي يك تسمه چوبي يا فلزي را از لابلاي چله ها روي زيردار به طور يك در ميان عبور داده و آن را كاملاً به زيردار محكم كرده تا گليم بافي روي آن صورت گيرد. سپس نخ پائين را از راست روها باز نموده به همان حالت تا روي تسمه فوق پائين مي آورند و در پائين دستگاه مجدداً به راست روها بسته و مهار مي كنند و اولين پود گليم روي آن قرار مي گيرد. سپس نخ بالائي را باز نموده به همان صورت بالا مي برند و دوباره به راست روها مي بندند و چوب هاف را در جاي آن قرار مي دهند. در دستگاههاي تركي باف به خصوص در منطقه آذربايجان از چوب كوجي استفاده نمي شود ولي بهتر است براي جلوگيري از كجي فرش و زير و رو كردن چله از اين وسيله استفاده گردد.

 

زنجيره بافي

 

عمل زنجيره بافي در ابتداي قالي قبل از شروع بافت گليم انجام مي گيرد به اين ترتيب كه يك نخ چندلا انتخاب و يك سر آنرا در پائين دستگاه به راست رو بسته و سر ديگر چله ها را دوبدو دور زده و يا گره مي زنند و اين كار را تا اتمام تارهاي چله ادامه داده، در انتها به راست رو ديگر بسته مي گردد. اين عمل را زنجيره بافي مي گويند. معمولاً چله كش ها و بافندگان با سليقه از روش فوق براي مهار نمودن پودهاي گليم بافي استفاده مي نمايند.

 

گليم بافي چله كشي تركي

 

در اين نوع گليم بافي (صوف بافي) پس از بافت زنجيره از دو نوع پود ضخيم و نازك (هر دو معمولاً به رنگ سفيد يا آبي مي باشند) استفاده مي شود. ابتدا به وسيله سيخ پود كشي از سمت قلاب دار پود ضخيم را از زير زيگزاك(محل تلاقي چله هاي زير و رو) در سرتاسر عرض چله عبور داده، آن را با كوبيدنهاي ملايم به وسيلة دفه به روي زنجيره هدايت مي نمايند. سپس از بالاي زيگزاك پود نازك را به آرامي و با دفه از لا بلاي زيگزاك عبور داده، به لبه كار مي آورند به طوري كه پود در پشت گليم و يا روي آن جمع نشود. تكرار كشيدن يك پود ضخيم و يك پود نازك و كوبيدن آنها و دور زدن و عبور دادن از تارهاي شيرازه متناسب با اندازة قالي از 5 الي 15 بار بايد انجام شود. ناگفته نماند كه اگر رنگ پودها سفيد باشد بهتر خواهد بود.

 

 

نحوه انجام چله کشی

 

ابتدا بايد عرض چله در سر دار و عرض ابتداي قالي اندازه گيري شود و در صورت اطمينان از پخش صحيح چله در سر دار، دو طرف چله را در سر دار و دو طرف عرض اول قالي را در زير دار علامت گذاري نموده، سپس نخهاي گليم را از دو طرف راست روها آزاد مي كنند و پيچهاي دستگاه را شل مي نمايند. در همين حالت مقدار قالي بافته شده را پايين آورده، با دقت لازم، به طوري كه نظم چله ها در سر دار از بين نرود چله هاي پشت دستگاه را از بالاي سر دار به روي دستگاه هدايت مي كنيم. قالي بافته شده را از زير دار به پشت پرده، به طوري كه دم كار در دو طرف قالي نسبت به علامتگذاري زير دار و پخش چله ها نيز در سردار متناسب با علامتگذاريها قرار گرفته و چله تراز باشد. حال نسبت به سفت نمودن پيچها به طور يكنواخت اقدام مي شود. ابتدا كمي پيچ سمت چپ سپس كمي پيچ سمت راست و به همين ترتيب كم كم پيچ ها را سفت مي كنند تا چله ها سفتي و كشش لازم را براي ادامه بافت پيدا نمايند.

 

چله كشي به روش فارسي

 

يكي از روشهاي معمول چله كشي، روش چله كشي به روش شيوه فارسي است. بر خلاف روش تركي كه مستقيم روي دستگاه قاليبافي انجام مي شود، در اين روش ابتدا روي زمين به صورتي كه شرح داده خواهد شد، چله آماده و سپس روي دار قالي انتقال داده مي شود. اين روش چله كشي در مناطقي كه قاليبافي به روش فارسي بافي انجام مي گيرد، متداول است. براي دواندن چله در اين نوع چله كشي، شخص چله كش ابتدا با در نظر گرفتن طول قالي كه قرار است چله كشي براي آن انجام گيرد با يك متر اضافه تر (يك متر نخ اضافه مربوط است به جاي دست بافنده در پايان بافت و همچنين در نظر گرفتن ريشه هاي دو سر قالي) فضاي مناسب را در نظر مي گيرد و تعداد سه عدد ميله فلزي به قطر 5/1 سانت و طول حدود يك متر را تهيه مي كند و ميله اول را بطورعمودي در زمين جا مي دهد و ميله دوم را به فاصله يك متر و ميله سومي را به فاصله 3 متر از دومي (چنانچه طول قالي 3 متر باشد) به صورتي در زمين جا مي دهند كه ميله دومي (وسطي) در امتداد ميله اول و ميله سوم قرار نگيرد تا كنترل چله كشي با سهولت امكان پذير باشد. سپس نخ چله را دور ميله اول گره مي زنند و از زير ميله دوم رد نموده، ميله سوم را دور مي زند در برگشت از روي ميله دوم و زير ميله اول عبور داده خواهد شد به طوري كه نخهاي بين ميله اول و دوم به صورت ضربدر قرار مي گيرند.

 

اين عمل به تعداد تارهاي محاسبه شده براساس نقشه قالي، آنقدر تكرار مي شود تا كل تارهاي چله مورد نظر به دست آيد. البته هر مرحله از شروع و دور زدن ميله ‌‌‌ها و‌ ‌برگشت به جاي اول، دو تار (زير و رو) به دست مي آيد. تعداد 2 الي 6 عدد تار كه بستگي به اندازه قالي دارد براي شيرازه پيچي يا كناره پيچي قالي به تعداد تارهاي محاسبه شده در طرفين چله اضافه شده است و عمل چله دواني انجام مي گيرد.

 

با توجه به اينكه چله هاي آماده شده روي سه عدد ميله كوچك پس از آماده شدن بايد به روي دار قالي منتقل گرددو امكان بهم خوردگي و بي نظمي در چله وجود دارد، براي جلوگيري از اين امر يك نخ چندلا شده را به اندازه دو برابر عرض قالي در نظر مي گيرند و نخهاي دوانده شده را روي ميله اول 2تا2تا و به شكل گيس باف گره مي زنند يعني دو عدد نخ زير و رو را داخل نخ مذكور كرده، نخ را چپ و راست مي كنند و آن را كاملاً تاب مي دهند سپس دو سر اين نخ 6لا شده را به صورت كلاف درمي آورند كه در اصطلاح قاليبافي به اين نخ نَزْلِه يا نَزَلِه مي گويند. سپس نخهاي چله را كه نزديك به ميله سوم هستند در دسته هاي شش تائي يا 8 تائي به وسيله نخ نزله از همديگر جدا نموده، با چپ و راست كردن نخ نزله به صورت گيس باف در مي آورند. اگر قالي مورد نظر 30 رجي است، 6 تائي و اگر 40 رجي است 8 تائي جدا مي گردند.

 

هر 10گره آن به منزله رجشمار قالي است و از اين رقم براي گره زدن ريشه هاي اضافي روي سر دار در دستگاه قاليبافي به روش فارسي و تقسيم چله ها به طور يكنواخت روي سر دار استفاده مي كنند.

 

پس از اينكه چله به ترتيب بالا آماده شد، آن را از ميله ها درآورده، جاي ميله ها را با نخ ضخيم يا طناب عوض مي كنند. سپس چله را طناب پهن مي كنند و با احتياط روي دار قاليبافي مي اندازند. در اين مرحله سر دار را از يك طرف چله ها (فاصله ميله دوم و نخ نزله) وارد چله ها نموده (در اين حالت چله ها روي دستگاه آويزان مي شود) بعد گيس باف ميله اول را به طناب پيچ مربوط به زير دار دوخت مي زنند. پس از اتمام آن چله ها را از سر بالاي دار و روي نخ نزله كه در وضعيت فعلي بالاتر از سردار قرار گرفته است در دسته هاي چند تائي متناسب با نخ نزله به هم گره مي زنند. (نخ نزله وظيفه تفكيك چله ها در عرض قالي و جدا كننده نوبت هاي پائين كشي قالي را بر عهده دارد). پس از اطمينان از پخش صحيح چله در سردار و زيردار و يكنواختي آن، به وسيله گاوه و يا پيچ مربوطه چله را سفت مي نمايند. در اين نوع چله كشي معمولاً از تسمه چوبي يا آهني براي مهار چله ها، قبل از شروع گليم بافي استفاده نمي شود چون مهار چله به زير دار در اين نوع چله كشي براي جلوگيري از كيسي و چرخش چله كافي مي باشد.

 

كوجي پيچي (بستن كوجي)

 

براي بستن كوجي يا نيرگي، چوب يا ميله فلزي به قطر 4تا6 سانتيمتر و به اندازه عرض دستگاه انتخاب مي كنيم . اين چوب را در قاليبافي اصطلاحاً كوجي يا نيرگي مي گويند.

 

ابتدا دو طرف چوب يا ميله مذكور را با دو رشته طناب محكم به راست روها مي بندند و سپس نخ چندلا شده ديگري كه طول آن بيش از طول چوب كوجي باشد، به دو سر چوب كوجي بسته و يا ميخ مي شود. اين نخ كه در سرتاسر چوب كوجي قرار گرفته، با نخ باريك ديگري كه يك در ميان چله ها را به وسيله آن جدا مي كنند گره مي خورد.با كشيدن نخ اصلي در سر كوجي امكان پخش بيشتر چله روي چوب كوجي وجود خواهد داشت.از آنجا كه چله ها در پائين كوجي حالت ذوزنقه گرفته است، از جمع شدن قالي در طرفين (كجي قالي) جلوگيري مي شود. بعد از كامل نمودن كار پيوند نخ چله به نخ كوجي، دو قطعه چوب زير سري در دو طرف چوب كوجي در روي راست روها قرار مي دهند تا چوب كوجي بلندتر از سطح چله قرار گرفته و نخهاي زير و رو نيز مشخص تر گردند.

 

زنجيره بافي

 

عمل زنجيره بافي، در ابتداي قالي و قبل از شروع بافت گليم انجام مي گيرد. اين عمل جهت مهار كردن پودهاي گليم بافي انجام مي شود. در اين نوع چله كشي نيز مي توان قبل از شروع گليم بافي و درابتداي قالي مشابه چله كشي تركي اين عمل را انجام داد.

 

مليله بافي

 

در زمان بافت گليم (وقتي كه نيمي از گليم بافته شده و يا پس از اتمام آن) چله كشها و يا بافندگان با سليقه، خامه(نخ پشمي) را به طول 5/1 برابر عرض قالي به صورت دولا در رنگ لاكي و با همين مشخصات خامه ديگري مثلاً به رنگ سبز انتخاب مي نمايند. در رج اول خامه لاكي را از لابه لاي چله ها دو تار زير و دو تار رو عبور داده، سپس با دفه يا دفتين روي آن مي كوبند، در رج بعدي برعكس رج قبلي دو تار زير در رو قرار گرفته و دو تار رو در زير واقع مي شوند و خامه سبز را از لابه لاي چله عبور داده مي شود و كوبيده مي شود. اين عمل را كه به گليم بافي نقش خاصي مي دهد مليله بافي مي گويند.

 

گليم بافي چله كشي فارسي

 

در اين نوع گليم بافي پس از بافت زنجيره فقط از پود ضخيم استفاده مي شود. اين پود مي بايد از جنس چله و برابر رنگ آن باشد. پود مذكور را از روي زيگزاك به وسيله انگشتان و كف دست در سرتاسر چله عبور داده، با كوبيدن به وسيله دفتين به روي زنجيره هدايت مي نمايند و پس از كوبيدن اولين پود، از طريق كوجي و پائين آوردن چوب هاف مجدداً زيگزاك دم كار را به وجود مي آورند و سر پود قبلي را براي كشيدن پود بعدي با دور زدن و عبور دادن از تارهاي شيرازه به روش فوق در سرتاسر چله از بالاي زيگزاك عبور داده و با دفتين آنرا مي كوبند تا روي پود قبلي قرار گيرد. اين امر متناسب با اندازه قالي از 6 تا15 بار تكرار مي شود. در اين نوع گليم بافي چون نخهاي پود و چله باهم حالت(+) بعلاوه دارند يكي از زيرو يكي از رو قرارگرفته و چنانچه خوب كوبيده شود و پود از جنس چله باشد، حالت بافت پارچه را دارد و دوام قالي را زياد مي كند.

 

 

 

آموزش چله کشی ترکی و فارسی

 

 

 

چله کشی

فارسی: به دلیل سرعت بالا درچله کشی آنرا چله دوانی میگویند.( به معنای دوانیدن چله ها)چله کشی برروی دارانجام نمی شود.بلکه ۳ عدد میله

 

رادرزمین فرو می کنند بطوریکه فاصله میله اول ودوم ۱ متر وفاصله میله دوم تاسوم به اندازه طول قالی می باشد.دراین نوع چله کشی چله به میله اول

 

گره خورده واز زیرمیله دوم رد می شود. درپایان چله دوانی، چله رابرروی دار انتقال می دهند.دربالای سردار آنها رابه تعدادهای معین به هم گره می زنند. بعداز

 

رسیدن به مقداری معین، چله های محکم شده به زیردار راباز نموده وفرش بافته شده درپشت دار رها می شود.دراین نوع چله کشی می توان فرشهایی با

 

طول نامحدود بافت.

 

ترکی (آذری) نکاتی را که بایدهنگام چله کشی درنظر گرفت:

 

الف) متناسب بودن طول وعرض دارقالی با نقش.

 

ب) عمودبودن چوبهای سردار وزیرداربه یکدیگر وکج نبودن دار قالی( گونیا کردن دارها).

 

ج) استحکام ومقاومت دار دربرابر فشارچله ها.

 

د) سمباده کشی چوبهای سردار وزیردار برای جلوگیری ازاحتمال پاره شدن چله ها.

 

* چله کشی به روش ترکی برعکس چله دوانی درمناطق فارسی باف برروی دار انجام می گیرد.درمرحله اول دارقالی رابراساس اندازه انتخاب می

 

کنیم.بوسیله متر یا نخ دوگوشه دار را اندازه می گیریم که بای یک اندازه باشد. سپس برروی راست روها دوعدد نخ (ترجیحا چندلا) براست روها به فاصله ۲۰

 

سانتی متری ازیکدیگر گره می زنیم. وسط سرداروزیردار را پیدا نموده واز وسط آنرا به هرطرف به فاصله های ۷ سانتی متری تقسیم می کنیم. حال چله رااز

 

طرف چپ به زیردرار، روی خط اول گره زده سپس چله را از روی نخ اول وزیر نخ دوم رد می کنیم، گلوله نخ ازبالای سردار به دورآن چرخیده واززیر برگشت داده

 

می شود.در سری بعد تار(چله) را اززیر نخ اول وروی نخ دوم رد می کنیم.

 

 

* سیه بندی: به تقسیم چله ها برروی سردار وزیردار، سیه بندی می گویند. معمولا سیه بندی را درسردار به فاصله های ۲/۷ سانتی متری ودرزیردار۷ سانتی

 

متری تقسیم می کنند وعلت آنجلوگیری ازعیب سره دارشدن می باشد.

 

برای اینکه مشخص شود که تار یاچله با رجشمار ما یکی است، چله یا تار را ۲۰ دور به دور یک خودکار می پیچانیم طوریکه چله ها درکنار هم محکم ویک دست

 

باشند. آنرا اندازه می گیریم. مثلا اندازه آن ۲ سانتی متر است. میگوییم، ۲۰ تار معادل ۱۰ گره است واندازه آن ۲ سانتی متر حال در۷ سانتی متر م چند گره

 

داریم:

 

۲۰ تار ۱۰ گره = ۲ سانتی متر

 

؟ ۷ سانتی متر (۷) ضربدر ۱۰ = ۷۰ (تقسیم بر) ۲ = ۳۵ گره

 

 

پس رجشمار قالی ما باید ۳۵ وتعداد چله ها باید ۷۰ چله یا تار در۷ سانتی متر باشد.

-آخرین نخ چله اگر چله کشی از طرف راست باشد اززیر نخ اول وبالای نخ دوم واگر ازطرف چپ باشد ازروی نخ اول وزیر نخ دوم رد می شود.

 

-آخرین نخ در هرهفت سانت باید علامت گذاری شود.

 

-بعداز اتمام چله کشی نخ اولی که به راست روها گره خورده پایین کشیده می شود وعمل پلاس برروی آن انجام می گیرد.

 

-از لای نخ بالا چوبی را رد می کنند که به آن هاف یا کوجی می گویند.

 

ابراهیم صالحی

[shahdokht.parsa 50877]

فرآيند بافت :

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

1ـ آماده‌سازی مواد اوليه شامل نخ‌چله، نخ پشمي(خامه)، نخ پود.

 

2ـ آماده‌سازی دستگاه (دار) و ابزار.

 

3ـ آماده‌سازی نقشه مورد نظر.

 

4ـ چله‌كشی (نصب نخ چله يا تارها بر روی دار قاليبافي).

 

5ـ بافت گليم، ابتدای فرش.

 

6ـ ساده‌بافی ابتدای فرش، انجام عمل گره زدن بر روی تارها به وسيله خامه.

 

7ـ نقشه‌خواني، انجام عمل گره زدن براساس خانه‌های رنگی نقشه.

 

8ـ انجام عمل پودكشی (پود زير يا ضخيم و پود رو يا نازك) و عمل كوبيدن پودها.

 

9ـ شيرازه پيچی كناره‌ها.

 

10ـ عمل كوبيدن رج‌ها و قيچي‌زدن سرپرزهای اضافي.

 

11ـ رعايت در جلوگيری از معايب احتمالی هنگام بافت.

 

12ـ پايين‌كشی :اتمام كار يك فرش بافته شده.

 

توضيح اينكه در يك فرش تراكم گره‌ها و ظرافت آنها نمايانگر ميزان مرغوبيت و كيفيت فرش است. بدين معنی كه هر چه تعداد گره‌ها زيادتر و در اصطلاح

 

فرشبافی هر چه پرتر باشد كيفيت آن بالاتر خواهد بود.

 

بطور كلی در قاليبافی ايران دو نوع گره متداول است.

 

1ـ گره تركی (قيورد ـ متقارن) تبريز، هريس همدان، عشاير فارس و ....

 

2ـ گره فارسی (سنه ـ نامتقارن) فارسي‌زبانان، اراك، اصفهان، مشهد، بيرجندؤ كرمان، نائين، كاشان، قم و ....

رجشمار

 

رجشمارهای رايج در فرشبافی ايران از 20 تا 90 رجی مي‌باشد.

 

معمولاً فرشهای درشت‌باف 20 و 25 رجی و فرشهای ايلياتی درشت‌بافت معمولاً حدود 30 رجی هستند فرشهای متوسط خوب 40، 45 و 50 رجی هستند.

 

فرشهای خوب 50 تا 90 رجی هستند.

[shahdokht.parsa 50877]

مراحل مقدماتي بافت قالي

 

 

 

منبع: سايت شرکت فرش

 

پس از پايان چله‌كشي مراحل مقدماتي بافت قالي آغاز مي‌شود. نخستين مرحله در بافت قالي را صوف مي‌گويند و آن عبارت است از رشته نخي دولا همانند

نخهاي چله كه با بافتي ساده از ميان چله‌ها يك در ميان از زير و رو مي‌گذرد. انجام اين كار براي جلوگيري از فروپاشي و حفظ استحكام رجهاي اوليه و نظم

تارهاي قالي و ثابت شدن فاصله ميان آنها و آماده ساختن دم كار است. بين اين قسمت و اصل قالي، گاهي دو سه رج با چله و نخ رنگي به نام مليله بافته

مي‌شود.

مليله‌كشي (دندان موشي)

به منظور حفظ و نگهداري گره‌ها در پايين قالي قبل از گليم‌بافي و در بالاي قالي بعد از گليم، با نخهاي رنگي انجام مي‌شود. بدين ترتيب كه دو رشته نخ رنگي از

ميان تارهاي چله كه شش تار، شش تار و يا سه تار، جدا كرده‌اند گذرانيده مي‌شود به طوري كه نخهاي رنگي به تناوب در زير رو روي نخهاي چله قرار مي‌گيرند.

انتخاب تعداد تارهايي كه در زير و روي نخ رنگي قرار مي‌گيرد اختياري و به دلخواه بافنده است.

گليم‌بافي، كرباس‌بافي، مليله‌بافي و شله‌بافي

همة اينها منظور واحدي را افاده مي‌كنند و آن عبارت است از بافت ساده‌اي به اندازة سه تا چهار سانتيمتر كه با نخ پنبه‌اي سفيد از جنس نخ تار مي‌بافند. اين

عمل كه به نام مهر يا قفل قالي ناميده مي‌شود از ريزش گره‌ها جلوگيري مي‌كند.

با توجه به اهميت گليم‌بافي اينكار به وسيلة استادكار انجام مي‌شود. بي‌دقتي و بي‌توجهي در اين كار موجب عارض شدن عيبهايي چون گوشه‌دار شدن و

كجي فرش (سره‌داشتن) و بالاخره شانه انداختن خواهد شد. به همين جهت دم‌ كار گليم‌بافي بايد صاف و يكنواخت باشد و به اصطلاح بالا و يا پائين نباشد.

.

.

.

.

.

[shahdokht.parsa 50877]

پودكشي بخش گليم‌باف (پود‌دادن)

 

براي انجام گليم‌بافي از پود ضخيم استفاده مي‌شود اينكار در ترك‌بافي با استفاده از سيخ پودكشي انجام مي‌شود، بدين شكل كه در فاصله دم كار تا محلي كه

 

تارها بصورت زيگزاگ درهم فرو رفته‌اند، سيخ پودكشي را از سمت قلابدار، به آرامي و از كنار فرش به داخل چله‌ها (بين چله‌هاي زير و چله‌هاي رو) در سرتاسر

 

عرض چله داخل نموده و سرپود را به قلاب آن آويخته و مجدداً (در جهت عكس) سيخ را بيرون مي‌كشيم. سپس با شانه يا كركيت كه در دست داريم پود را بدون

 

چين‌خوردگي به طرف پايين محكم مي‌كويند. در مراحل اوليه كار حتماً بايد نحوه كوبيدن طوري باشد كه دم كار صاف بوده و كوتاه و بلند نباشد.

 

پس از كوبيدن اولين پود نخها زير رو رو را با فشار كف دست روي چله‌ها عوض نموده و مجدداً شروع به پودكشي به روش فوق‌الذكر مي‌نماييم. در بافت گليم

 

نخهاي پود و چله با هم حالت بعلاوه يا زيگزاگ را دارند يعني يكي از زير و يكي از رو بوده و اگر خوب تنظيم و كوبيده شوند حالت پارچه را پيدا مي‌كنند. در بافت

 

بصورت فارسي بجاي استفاده از سيخ پودكشي از انگشتان دست براي عبور پود استفاده مي‌شود.

 

گليم‌بافي در فرش از 3 تا 6 سانتيمتر با توجه به اندازه فرش بعد از تنظيم تارها بايد انجام شود. معمولاً مقدار گليم‌بافي براي پشتي 6 رج، براي قاليچه 12 رج،

 

براي پرده‌بافي 3×2 متر 25 رج و براي 4×3 متر 30 رج خواهد بود). با بالابردن هاف و جابجايي دوباره تارهاي چله نخستين مرحله بافت و زدن گره آغاز مي‌شود

 

و قاليباف با پيروي از نقشه مورد نظر كار گره زدن را آغاز مي‌كند. اولين قسمت، بافت كناره است كه به صورت ساده و بدون طرح همچون نواري دور تا دور فرش

 

را در برمي‌گيرد و معمولاً در حدود 10 رج است و براي انجام آن از گره تركي و يا فارسي همانطور كه مفصلاً در مبحث گره توضيح داديم استفاده مي‌شود. بافنده

 

از سمت چپ، كار بافت را آغاز مي‌كند و پس از اتمام بافت يك رج كامل و جلوكشي گره‌ها كه عبارت از گرفتن پرزها و كشيدن آن بطرف پايين است به دوانيدن پود

 

ضخيم همانطوري كه قبلاً از آن بحث رفت، اقدام مي‌نمايد. پس از دوانيدن پود با استفاده از ضربات دفتين يا شانه كه دندانه‌هاي آن به اندازه فاصله تارهاست، پود

 

را كاملاً در بين تارها جايگير نموده و بر روي رديف گره‌ها مي‌خوابانيم.

 

آنگاه با فشار دست بر روي چله‌ها و پايين آوردن چوب هاف بطور همزمان، چله‌هاي رو و زير را تعويض نموده و زيگزاگ چله‌ها را بطور يكدست و يكنواخت به دم

 

كار نزديك مي‌كنيم و چوب هاف را به جاي خود برمي‌گردانيم؛ اكنون نوبت كشيدن پود نازك است. اين پود كه اغلب رنگي بوده و در جهت عكس پود اول بطور

 

مارپيچ از لابه‌لاي چله‌ها عبور مي‌كند در تركيب با پود زير (پود ضخيم) استحكام خاصي به فرش مي‌دهد. كوبيدن پود نازك از بالاي زيگزاگ به سمت پايين و با

 

شانه سبك‌تري بنام كركيت صورت مي‌گيرد، در صورتي كه بافنده در كوبيدن آن دقت نداشته باشد، پشت فرش تميز و يكدست نبوده و بين رجهاي بافته شده در

 

پشت فرش فاصله ايجاد مي‌گردد. لذا براي عبور اين پود بايد از يك طرف فرش با دقت شروع نمود و با گوشه شانه يا كركيت آن را آرام‌آرام به خورد فرش داد و

 

قسمت ديگر پود كه عموماً با دست چپ بافنده آزاد مي‌شود بايد طوري رها باشد كه به راحتي بر روي پود زير و پرز ريشه‌ها بخوابد و در پشت فرش بين رجهاي

 

بافته شده فاصله نيفتد.

 

در پودكشي و كوبيدن آن‌ها دقت كافي نياز است. بي‌دقتي در كوبيدن پودها سبب جمع شدن پود در دور تارها و ايجاد فاصله‌اي بين پود و رديف گره‌ها خواهد شد

 

كه از پشت فرش كاملاً قابل تشخيص است و ملاكي در جهت نامرغوبي فرش به شمار مي‌آيد.

 

ناگفته نماند، انتخاب شيوة تخت باف و يا لول‌باف كه اختلافشان در تعداد پود و نحوة دوانيدن آنهاست، در همين مقطع اتخاذ شده و با توجه به آن بافت قالي صورت

 

مي‌پذيرد.

.

.

[shahdokht.parsa 50877]

چله شيرازي، شيرازه، كنارپيچ، لور

با اتمام اولين رج از بافت كناره بافنده با استفاده از خامه‌اي به رنگ كناره سه يا چهار تار انتهايي

را به خامه‌اي به رنگ خامة مورد استفاده در طره گره زده و با دوران آن به دور تارها موجب

پيدايش شيرازه يا كنارپيچ مي‌شود.

كلاف خامه‌اي كه براي دوران به دور سه يا چهار تار شيرازه استفاده مي‌شود هميشه بصورت

مستقل در كنار دار باقي مي‌ماند و بافنده پس از هر بار دوران آن بدور شيرازه با به كار بردن

سليقه و رد كردن كلاف از بين نخهاي دوران يافته و كشيدن آن شيرازه را محكم كرده كلاف را

براي استفادة دوباره در كنار دار باقي مي گذارد، با استفاده از بالا و پايين شدن هاف يا نيزه و رد

كردن ارقج كلفت و نازك و يا پود زير و رو بخش شيرازه شده به متن فرش متصل مي‌شود. با

اتمام يك رج بافنده گره‌ها را سركش مي‌كند. در اين عمل كه به آن سركشي، جلوكشي،

پايين‌كشي مي‌گويند، بافنده براي قرارگيري و استحكام گره‌ها، سرپرزها را گرفته به طرف خود

مي‌كشد تا گره‌ها در جاي خود محكم شود. در بافت فرشهاي بسيار نفيس اين كار بسيار با دقت

انجام گرفته حتي در موقع لزوم با استفاده از ذره‌بين و با توجه به پشت فرش پايين‌كشي و

هم‌رديفي گره‌ها كنترل مي‌شود.

مقراض‌كاري

در فرشهاي ظريف پس از پودگذاري و قبل از شروع به بافتن رج جديد بايد رج بافته شده را

قيچي كرد. يعني خامه‌هاي اضافي آن را بريد. براي انجام اين عمل كه به مقراض‌كاري يا به طور

خلاصه مقراض موسوم است، نخست به كمك يك شانة چوبي يا يك ابزار فلزي شانه مانند،

رشته‌هاي خامه را شانه مي‌كنند تا همة پرزها در يك جهت قرار گرفته و عمل بريدن خامه‌ها

يك‌نواخت و منظم انجام گيرد. آنگاه قيچي را در دست راست گرفته سطح آن را كاملاً بر روي

قالي مي‌چسباند و با انگشت دست چپ كه در دو طرف سرتيغه‌اي قيچي قرار گرفته، در به هم

آوردن لبه تيغه‌ها به دست راست كمك مي‌دهند. پس از هر چند بار قيچي زدن، يعني حدود

بيست سي‌ رج يكبار بدنة قيچي را بر روي قسمت بافته شده مي‌كشند تا خورده نخهاي اضافي

بريزد و اگر پرز اضافي از دهانة قيچي گريخته و باقي ‌مانده باشد قيچي شود. در پاره‌اي نقاط

بافندگان در گره زدن و مقراض، ريشه‌ها را بلند قطع مي‌كنند و در نتيجه قاليهاي اين گونه مناطق

پر پشم، سنگين و پرگوشت است و طرح آنها كاملاً پديدار نيست.

عمل مقراض‌كاري اهميت مخصوصي داشته و انجام آن به طور صحيح بر مرغوبيت فرش

مي‌افزايد و كار كمتري براي پرداخت ايجاب مي‌كند.

اگر اين عمل يكنواخت و هم‌سطح انجام نشود، در پاره‌اي موارد موجب ضايعات جبران‌ناپذيري

خواهد شد. كوتاه كردن پرزها گرچه موجب پديدار شدن طرح قالي مي‌شود ليكن كوتاهي بيش از

حد آنها نخ فرش را نمايان مي‌كند، حالتي كه به آن ذرتي‌شدن مي‌گويند.

قيچي‌كاري براي فرشهاي 60 تا 70 رج معمولاً هر 4 رج يا 5 رج و در فرشهاي 40 رج هر 15 تا 20

رج و در فرشهاي 30 رج پس از بافت هر 30 رج مقراض مي‌شود

[shahdokht.parsa 50877]

پايين‌كشي و دوخت يا گرداندن قالي

 

پايين كشي

 

پايين كشي چله در روش تركي

 

پايين كشي قالي عمدتاً بر عهدة چله كش مي باشد. زماني كه بافنده كار بافت را به اندازه اي رسانده است كه ارتفاع قالي بافته شده مانع از ادامه كارش مي شود و يا تسلط لازم را در بافت ندارد، مي بايد مقدار بافته شده پايين كشيده شود تا تسلط لازم را براي ادامه بافت پيدا نمايد.

پايين كشي چله در روش فارسي

 

براي پائين كشي قالي در روش فارسي، ابتدا بايد عرض چله در سردار و عرض ابتداي قالي را اندازه گيري كرد در صورت اطمينان از پخش صحيح چله در سردار، دو طرف چله را در سردار و دو طرف عرض قالي را در زيردار علامتگذاري مي كنند سپس نخ مهار گليم و يا زنجيره را از دو طرف راست روها آزاد نموده، پيچهاي دستگاه را به اندازه لازم باز مي نمايند. و يا اگر چله هاي دستگاه با گاوه محكم(سفت) مي شود، گاوه ها را درمي آورند و زير سري هاي كوجي را برداشته و كوجي را نيز آزاد مي كنند. در چنين حالتي چله ها كمي شل شده، گرههاي بالاي سردار به راحتي قابل باز شدن هستند. پس از باز كردن گره هاي چله در سردار، قالي بافته شده را پايين تر از زيردار تا مي زنند و مراحل تراز نمودن عرضي و طولي قالي بافته شده را انجام مي دهند و با فاصله حدود 10 سانتيمتر به دم كار و رعايت اين فاصله در سرتاسر قالي آنرا به محل گليم باف، ضمن قرار دادن نوار چرمي دوخت مي زنند و سپس چله هاي اضافه و باقي مانده در سردار را به روش قبلي دسته دسته، گره مي زنند و چله ها را محكم مي كنند. در اين مرحله بايد توجه داشت كه پخش چله در سردارهمانند مرحله اول بوده و دو سر آن بايد در علامت گذاري قبلي قرار گيرد. در اين حال با سفت كردن پيچها و يا قرار دادن گاوه ها، سفتي و كشش لازم را براي ادامه بافت به چله ها مي دهند و زير سري هاي كوجي را مجدداً در جاي خود قرار داده و چوب كوجي را محكم مي كنند.

 

در عمل دوخت بايد دقت شود كه فاصله هاي سوزن دوخت كوتاه باشد. و نخهاي دوخت نيز زياد ضخيم نباشند و حتماً از نوار چرمي استفاده گردد تا جاي سوزن دوخت با سفت نمودن چله ها پاره نشود. در ضمن اندازه عرض قالي در دم كار ممكن است با اندازه اصلي در اول قالي تفاوت داشته باشد در اين مورد بايد دقت شود كه مقدار اضافه يا كم شدن عرض به نحو مساوي در طرفين قرار گيرد در غير اين صورت قالي از ناحيه دوخت كجي پيدا مي نمايد. موضوع تراز نمودن دم كار در طرفين قالي در زيردار و سردار امري الزامي است و عدم رعايت آن باعث سر، داشتن قالي و سركجي آن خواهد شد.

 

اخيراً در دستگاه هاي آهني، مفتولي در روي زيردار به فاصله 1/5 سانتيمتر نصب مي گردد كه هم به جاي اتصال چله به طناب پيچ زيردار از آن استفاده مي شود و هم در پائين كشي دم كار به جاي دوخت به گليم باف، به اين مفتول دوخت مي خورد و نياز به نوار چرمي ندارد. و جاي دوخت نيز گليم را پاره نمي نمايد.

 

منبع:سایت قالی ایران

 

بعد از بافته شدن قسمتي از قالي بايد آن را پايين كشيد تا بافندگان بتوانند به بافت بقية قالي

 

ادامه دهند. براي پايين كشيدن بايد به چله دوان يا نجار متخصص اين كار مراجعه كرد. در دارهاي

 

«چرخان» نوع تبريزي قالي به دور تيرهاي افقي بالا و پايين (سردار و زيردار) مي‌چرخد و بدين

 

سان قسمت بافته شده در پشت دار قرار مي‌گيرد. بعلت آساني گردش، قالي پس از بافت هر

 

30 الي 40 سانتيمتر پايين‌كشي مي‌شود. ممكن است اين عمل تا پنج بار براي بافت يك قاليچه

 

تكرار شود كه البته صاحبنظران معتقدند اين به ضررر قالي بوده و انضباط چله‌ها را بهم مي‌زند و

 

هر قدر هم وقت صرف شود كار مثل اول قرار نمي‌گيرد. پس هر قدر تعداد حركت قالي كمتر

 

باشد سلامت فرش تضمين بيشتري دارد.

در دارهاي ثابت اينكار با باز كردن چله‌ها از سردار و شل كردن گروه‌ها انجام مي‌شود و قسمت

 

بافته شده پس از آنكه به پشت دار رانده شد به زير پيچ يعني قسمت طناب‌پيچ شده زير دار

 

دوخت مي‌شود. بدين ترتيب كه با تسمة چرمي و با استفاده از ميخهايي ريز 10 سانتيمتر مانده

 

به آخرين رج بافته شده را به چوب زيردار ميخكوب مي‌كنند در چله‌هاي فارسي‌باف ذرع و نيم يك

 

بار پايين‌كشي شده و دوخت مي‌خورد. در فرشهاي بزرگتر از قبيل 3×2 متر و 4×3 متر بيشتر از

 

دو بار اين عمل انجام مي‌شود و بافنده موظف است تا آنجا كه دست لاي كار برود به بافت ادامه

 

دهد زيرا بعلت نزديك شدن چله‌ها به يكديگر و بخصوص بعد از بافت ده سانتيمتر بالاتر از نيمة

 

فرش اينكار بسيار مشكل خواهد بود

[shahdokht.parsa 50877]

پرداخت ماشيني

پس از اتمام قالي بايد آن را با ماشين پرداخت كرد تا عمل مقدماتي پرداخت روي دار تكميل شود

و خواب متن قالي يكنواخت و صاف گردد. هر گاه خامه قالي به رنگهاي جوهري رنگين باشد،

براي تثبيت رنگ و براق كردن آن، فرش را به كارگاه‌هاي شستشو برده، دواشور مي‌كنند.

داركشي يا دستگاه‌بندي

قاليهاي معيوب و سركج‌دار را بعد از اينكه از دستگاه پايين آوردند، نخست اصلاح كرده و پس از

برطرف ساختن سركجي، آنها را به بازار عرضه مي‌كنند. اين عمل را داركشي يا ميخ‌كشي

مي‌نامند. طرز عمل به شرح زير است:

پس از آنكه جهت بدست آوردن اندازه حقيقي قالي و پناخت مقدار كجي و سمت كشش، قالي

را نخ‌بندي نمودند، كناره‌هاي صاف قالي را ميخكوب نموده آنرا نم مي‌زنند، سپس تا اندازه‌اي كه

پاره نشود آنرا در جهت برطرف نمودن سركجي مي‌كشند و آنگاه آنرا محكم مي‌كنند و در آفتاب

قرار مي‌دهند تا خشك شود. سپس آنرا هر دفعه نم مي‌زنند تا پودها در جهت كشيده شده

بايستد. چنانچه اندازه دلخواه تأمين شد كار تمام است والا آنرا مجدد در جهت اوليه كش

مي‌دهند. اينكار ممكن است چندين بار و در طي چند روز انجام شود تا قالي در مكان اصلي و به

اندازه دلخواه قرار گيرد. براي خشك كردن قالي گاه از كوره‌هاي هواي گرم نيز استفاده

مي‌شود. ليكن تجربه نشان داده است كه نوع آفتابي آن بهتر و دوام آن بعد از رها كردن فرش در

حالت عادي بيشتر است. به همين منظور در شهرهايي نظير كاشان كه آفتاب كافي دارند اينكار

صحيح‌تر انجام مي‌پذيرد.

زنجيره

پس از اتمام بافت قالي، تارهاي انتهايي كه قدري فراتر از بخش گليم‌باف بريده شده‌اند، در

دسته‌هاي چندتايي به طرق مختلف به يكديگر بسته مي‌شوند. اين عمل نه تنها باعث استحكام

و جلوگيري از فروپاشي بخش گليم‌باف قالي است بلكه به زيبايي سر و ته دستبافت نيز

مي‌افزايد.

□

[shahdokht.parsa 50877]

گره‌هاي مورد استفاده در قاليبافي

به طور كلي در قاليبافي ايران دو نوع گره متداول است :

ـ گره تركي : (پيشينه تاريخي): براي انتخاب وجه تسميه قيورد و سنه، دلايل كافي در دست نيست، زيرا گرچه قصبة قيورد سابقه‌اي طولاني در قاليبافي دارد، اما اين نمي‌تواند دليل كافي براي انتساب گرة تركي به اين قصبه باشد. چون قاليها و قاليچه‌هاي مناطق مختلفي مثل شيروان، گنجه، قره‌باغ، قفقاز، تبريز، هريس و همدان و انواع مختلف دستبافتهاي عشاير فارس، با اين گره بافته مي‌شوند و نيز دليل قاطعي در دست نيست كه اين گره اولين بار در قيورد بافته شده باشد. بنابراين، چون اين نوع گره در مناطق ترك به كار برده مي‌شود، اگر آن را تنها گرة تركي بناميم منطقي‌تر خواهد بود

ـ گره فارسي: يا سنه‌ گره‌اي است كه به وسيلة قاليبافان ايراني هژاد و قاليبافان فارسي‌زبان مانند اراك، مشهد، بيرجند، كرمان، اصفهان، نائين، كاشان و قم به كار مي‌رود، قالي‌هاي سنه (سنندج) برخلاف تصور مانند كلية قاليچه‌هاي كردباف، با گره تركي بافته مي‌شود، بنابراين كلمه‌ «سنه» براي گرة فارسي اسمي بي‌مسمي و انتخابي نامعقول است و تنها مي‌توان بر اين باور بود كه سير تاريخ و وقوع حوادث و جريانهاي تاريخي و مهاجرت اقوام به ديگر نقاط مسائلي را فراهم مي‌آورد كه به تبع آن استفاده‌كنندگان از هر يك از دو گرة مورد بحث، در مقاطي مجزا از گروه ديگر قرار گرفتند

[shahdokht.parsa 50877]

گره تركي: طرز عمل

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

اين گره روي دو تار رو و زير به كار مي‌رود. بدين ترتيب كه بافندة خامه يا پرز، را در دست چپ گرفته و به صورت عمود يا خط مستقيم بر روي تارهاي رو و زير قرار مي‌دهد.

هر يك از دو سر خامه به پشت يكي از تارها رفته پس از پيچيدن به دور آنها از بين دو تار بيرون آمده به طرف بافنده كشيده مي‌شود.

اين نوع گره كه تركي (متقارن) ناميده مي‌شود بيشتر به كمك قلاب انجام مي‌گيرد و نسبت به ساير بافتها محكمتر است. گرة تركي در تركيه و آذربايجان و همدان و ديگر نقاط ترك‌نشين به كار مي‌رود، ولي در سطح جهاني كمتر مورد استفاده است

اين گره با استفاده از قلاب تبريزي بدينصورت انجام مي‌شود كه ابتدا يك جفت چلة زير و رو را به كمك قلاب جلو كشيده، بخشي از خامة موردنظر را در دست چپ گرفته يك سر خامه را به كمك قلاب بين دو چله برده و آنرا از پشت تار اول بيرون آورده از روي دو تار عبور مي‌دهيم، آنگاه آنرا پشت تار دوم برده و سپس سر خامه را از بين دو تار مجدداً بيرون مي‌آوريم و هر دو سر را با هم بطرف پايين مي‌كشيم و اضافه آنرا با لبة تيز قلاب قطع مي‌كنيم. (بافندگان زبده به نحوي عمل مي‌كنند كه از يك سمت نياز به بريدن سرپرز ديگر گره نباشد و تقريباً پرز به اندازه مورد نياز بيرون آمده و فقط قسمت بلند آنها بريده مي‌شود).

 

اين گره با استفاده از قلاب تبريزي بدينصورت انجام مي‌شود كه ابتدا يك جفت چلة زير و رو را به كمك قلاب جلو كشيده، بخشي از خامة موردنظر را در دست چپ گرفته يك سر خامه را به كمك قلاب بين دو چله برده و آنرا از پشت تار اول بيرون آورده از روي دو تار عبور مي‌دهيم، آنگاه آنرا پشت تار دوم برده و سپس سر خامه را از بين دو تار مجدداً بيرون مي‌آوريم و هر دو سر را با هم بطرف پايين مي‌كشيم و اضافه آنرا با لبة تيز قلاب قطع مي‌كنيم. (بافندگان زبده به نحوي عمل مي‌كنند كه از يك سمت نياز به بريدن سرپرز ديگر گره نباشد و تقريباً پرز به اندازه مورد نياز بيرون آمده و فقط قسمت بلند آنها بريده مي‌شود).

ضمناً بايد دقت شود كه در موقع جلو كشيدن دو سر گره اندازه آنها يكسان باشد و يكي كوتاهتر و ديگري بلندتر نباشد

[shahdokht.parsa 50877]

حالات فرعي

(متقارن 2 ـ متقارن 3)

حالتهاي فرعي متناسب با ميزان كشش و ضخامت پود ضخيم در تغيير است. پس از بافت يك رج و عبور پود ضخيم از روي رديف گره‌ها، برحسب ميزان ضخامت و كشش پود، گره‌ها در دو حالت قرار مي‌گيرند. عبور ود ضخيم سبب مي‌شود كه تار زير به طرف پايين و پشت فرش و تار رو به طرف سطح قالب و رو به بافنده رانده شده، در نتيجه تارهاي زير و رو در دو سطح متفاوت نسبت به پشت و روي قالي قرار مي‌گيرد (رجوع كنيد به شيوه‌هاي بافت لول و تخت در بخش پودها).

بر حسب آنكه خامة دوران يافته به دور تار سمت راست در موضعي پايين‌تر و يا بالاتر نسبت به تار سمت چپ قرار گيرد، نوع گره به ترتيب به متقارن نوع دوم و در حالت عكس به گرة متقارن نوع سوم موسوم خواهد شد

گره فارسي (سنه) يا نامتقارن يا گره ميان دررفته

در اين نوع گره خامه يا پرز گره تنها به دور يك تار پيچيده و سر ديگر آن از پشت تار دومي آزاد مي‌گذرد. بدين طريق كه بافنده ابتدا مقداري از خامه (نخ پشمي) را از توپك جدا كرده در حالي كه چاقوي فارسي بافت را بدست راست دارد با دو انگشت سبابه و مياني دست چپ سرخامه جدا شده را نگه مي‌دارد. سپس بوسيله سرانگشت سبابه دست راست يك جفت چله (زير و رو) را جلو آورده و ضمن اينكه حدود 2 سانتيمتر خامه از بين انگشتان دست چپ بيرون آمده، آنرا از پشت چله اول رد نموده و پس از خم كردن سر آن، خامه را از روي چله دوم به سمت پشت آن عبور داده و از ما بين 2 تار به سمت روي فرش جلو كشيده و كاملاً پايين مي‌آورد.

اين كار با انگشت مياني و سبابه دست راست صورت مي‌گيرد، سپس بوسيله لبه كاردك سرنخ اضافي را مي‌برند. گره فارسي را گره نامتقارن نيز مي‌نامند، زيرا گره بطور متقارن به دور هر دو تار پيچيده نمي‌شود و تنها بدور يك تار پيچيده مي‌شود

[shahdokht.parsa 50877]

حالات فرعي

گرة نامتقارن بر دو نوع است: اگر خامه به دور تار راست پيچيده و از پشت تار چپ بيرون آمده باشد آن را گرة نامتقارن راست و اگر خامة دور تار چپ پيچيده از پشت تار راست بيرون آمده باشد آن را گرة نامتقارن چپ مي‌گوييم

همانطور كه در مورد گرة تركي نيز بيان شد، پس از عبور پود ضخيم و به هنگامي كه بر اثر كشش پود، تارهاي سمت راست و يا چپ در موضعي عقب يا جلو نسبت به يكديگر و يا پايين و بالا نسبت به پشت روي قالي قرار مي‌گيرند دو حالت مدنظر است

اگر گره دوران يافته به دور تار سمت راست، در موضعي پايين‌تر از دنبالة خودش كه از پشت تار سمت چپ گذشته قرار گيرد گره نامتقارن نوع سوم ناميده مي‌شود، و اگر عكش اين حالت باشد به آن نامتقارن نوع چهارم مي‌گويند

[shahdokht.parsa 50877]

گرة جفتي : تقلبي

در پاره‌اي موارد به جاي اينكه پرز خامه تنها به دور يك تار بپيچد، گاهي چهار تا شش تار را دربرمي‌گيرد. به اين نوع گره، گرة جفتي ايلمه و يا گرة تقلبي مي‌گويند. از تصاوير دو نوع گرة اصلي مي‌شود استنباط كرد كه تغييرات جزئي در اين دو گره را نمي‌توان به صورت انواع مختلف آن تلقي كرد، چه روش گره زدن يكي است، فقط به جاي آنكه گره‌ها به دو رشته تار بسته شود به چهار رشته اتصال مي‌يابد.

بستن اين نوع گره مخصوص كسامي است كه به مرغوبيت فرش نمي‌انديشند و قصد دارند در مدتي كوتاه كار بافت فرش را تمام كنند. يعني به جاي دو گره تنها يك گره به كار مي‌برند و به اين ترتيب به كيفيت فرش زيان وارد آورده و كميت آنرا به نصف تقليل مي‌دهند. در نتيجه جنسي كه بدين سان تهيه مي‌شود نصف تراكم لازمه را خواهد داشت و مقاومت آن كم خواهد بود و خيلي زود ساييده و فرسوده مي‌شود

تشخيص اين موضوع در قاليهاي ريزباف قبل از گذرانيدن پود مشكل است و پس از گذرانيدن آن تقريباً غيرممكن خواهد بود و تنها با لمس كردن قالي اين موضوع را مي‌توان فهميد؛ چون در قالي يا قاليچه‌اي كه در بافت آن تعداد زيادي از گره‌ها به جاي بسته شدن به دو تار به چهار تار بسته شود تراكم تارها و وزن قالي كمتر مي‌شود و اين خود از دوام آن به ميزان قابل‌ملاحظه‌اي مي‌كاهد

گرة جفتي گاه تنها در مركز فرش استفاده مي‌شود و اين از چشم خريداراني كه اغلب كنار فرش را مدنظر قرار مي‌دهند دور است. بعضي بافندگان ديگر گرة جفتي را در زمينه و بخشهايي از قالي كه خالي از نقشهاي ظريف است، به كار مي‌برند. كاربرد گرة جفتي در بخشهايي كه داراي نقشهاي ريز و ظريف است، سبب مي‌شود نقشها درهم رفته، از جلوة لازمه بي‌بهره شوند

[shahdokht.parsa 50877]

بافت گرة كمانشي بي‌گره‌بافي

نوع ديگري از بافت فرش است كه اصطلاحاً بافت بدون گره كمانشي (كمانه‌شيب) ناميده مي‌شود. بدين نحو كه نخ بعد از اينكه دور چله گردش كرد، بدون اينكه گره بخورد بر روي رج محكم شده همچنان رها مي‌شود و در نهايت با پايين آوردن كمان (نيره به اصطلاح كاشانيها و كوجي به اصطلاح ترك‌زبانان) و تغيير چله چيزي شبيه گره حاصل مي‌شود و بر روي رج محكم شده همچنان رها مي‌شود. گرة بافت كمانشي گرچه از پشت فرش قابل تشخيص نيست اما به راحتي مي‌توان آن را از پشت فرش كشيد. فرشهايي كه با اين طريقه بافته مي‌شوند، قبل از كهنه‌شدن از بين مي‌روند

گرة تك‌تاري

گرة تك‌تاري همان طوري كه از نامش پيداست تنها بر روي يك تار انجام مي‌گيرد. در بسياري موارد در بافت قاليهاي ظريف و بخصوص تصويري براي اجراي كامل نقطه‌ها و خطوط ظريف نظير اجزاي چشم، گره تنها بر روي يك تار اعمال مي‌شود.

گرة تك تاري مي‌تواند، در مواردي كه يكي از تارهاي چله پاره شده باشد تا بافت بخشي از قالي و رسيدن دوبارة تار پاره شده به همتاي خود بالاجبار مورد استفاده قرار گيرد

گرة آويز

گره‌اي است كه از مجموع چهار گره تشكيل مي‌شود ولي بجاي يك گره بكار مي‌رود و با استفاده از آن كار بافت طرحهاي تصويري بويژه «صورت» در فرشهاي درشت‌بافت امكان‌پذير مي‌شود

توضيحي چند در ارتباط با دو گرة فارسي و تركي

صرف‌نظر از نحوه استفاده دو گره بصورت دستبافت و قلاب‌باف دو گره هيچ برتري بر يكديگر ندارند. در سطور ذيل پژوهندگان به ويژگيهاي هر يك از دو گره پي خواهند برد

[shahdokht.parsa 50877]

ـ ميزان مصرف مواد اوليه (كرك، ابريشم، پشم) در گره تركي به مراتب بيشتر از گره فارسي است به عنوان مثال چنانچه مقدار كرك مورد استفاده در يك قاليچه زرع و نيم با گره فارسي 9 كيلوگرم باشد براي قاليچه‌اي با همان اندازه با گره تركي ميزان مصرف 11 كيلو خواهد بود

ـ در بافت يكي قالي با گره تركي پرز مصرفي داراي ضخامتي كمتر از پرز مصرفي با گره فارسي و همان رجشمار است. مثلاً اگر فرشي قابل بافت با كرك 6 لا در فارسي‌باف باشد، حتماً در بافت آن بطريق تركي بايد از كرك 5 لا استفاده شود. اين مورد در كاربرد پود نيز مصداق دارد و چنانچه در بافت فرشي بطريقي فارسی ‌باف از پود 12 لا استفاده شود در بافت آن بطريق تركي حتماً بايد از پود 9 لا استفاده شود والا فرش بالا مي‌زند

ـ معمولاً فرشهاي قلاب‌باف (ترك‌باف) زبرتر از فرش دستباف هستند و اين با لمس سر انگشتان به راحتي قابل درك است

گفته مي‌شود كه دوام ريشه‌ترك‌باف بيشتر است.

وجود فرشهاي چندصدساله فارسي‌باف و سلامت آنها و نيرون نيامدن ريشه‌ها بطلان اين عقيده را به اثبات مي‌رساند زيرا عاملي كه ريشه‌ها را در اصل نگه مي‌دارد پودهاي زير و رو است كه در خلال آنها مي‌گردد

برخلاف عقيدة بسياري كه معتقدند در بافت بطريق فارسي دستها دچار آسيب مي‌شود، امروزه خوشبختانه براي گرفتن ريشه از كاردهاي قلاب استفاده مي‌شود و از گرفتن تار با دست مي‌توان اجتناب كرد. اين روش در شمال ايران متداول است

در ضمن مي‌توان از قلاب هم در روش دست‌باف جهت گرفتن ريشه‌ها استفاده كرد و سپس ريشه را با دست بدور تار پيچيد و بعبارت ديگر دو روش را ممزوج نمود