نقد و بررسی برای برنامه ریزی کاربری های شهری، چه نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد؟

[ho0da 2321]

سلام سلام ...:dancegirl2:

 

با یه کمی گپ و گفتگو چطور مطورین؟

 

واضحه که از مهم ترین عناصر هر شهر، کاربری ها و فعالیت اونهاست...نکته جالب اینه که هر کدوم از جوامع، برای

 

برنامه ریزی کاربری اراضی شهریشون اصول خاصی رو دارن... اقتصاد،مذهب، فرهنگ،مسائل اجتماعی و حتی

 

اقلیمی هر شهر، نوعی خاص از کاربری ها رو طلب می کنه.. به نظر شما هر کدوم از این اصول چه تأثیری می تونه

 

روی تعیین کاربری ها و حتی نحوه بهره وری از اونها داشته باشه و یا برعکس، کاربری ها چه تأثیری می تونن روی هر

 

کدوم از این موارد داشته باشن؟

[SH E I KH 18713]

هدی جان به نظر من لطفا یکم موضوع رو جزئی تر مطرح کن. راستش برای من خیلی کلی و مبهم بود جریان.

[ho0da 2321]

هدی جان به نظر من لطفا یکم موضوع رو جزئی تر مطرح کن. راستش برای من خیلی کلی و مبهم بود جریان.

 

چشم...:icon_gol:

 

فکر خوبیه که موضوع ها رو طبقه بندی کنیم و یواش یواش بریم جلو :girl_yes2:

 

اول از مذهب شروع کنیم خوبه؟

 

به نظرتون مذهب، آیین ها و باور های هر جامعه، در طول تاریخ چه تأثیری روی تعیین کاربری ها یا

 

حتی عناصر دیگه شهر داشته و داره؟ (باور ها شامل باور های دینی و مذهبی، و حتی خرافات)

[Mohammad Aref 120452]

حالا فقط تو همین ایران اشاره میکنم، اگه به گذشته هم نگاه بشه، قبل از اسلام، اعتقادات مذهبی تو ساختار شهر تأثیر زیادی داشت، از زیگورات ها گرفته تا آتشکده ها و خیابان های عمود برهمی که در دوره ساسانی بود و بعد از اسلام هم که باز مسجد به عنوان یکی از کاربری های اصلی شهر بود و میشه گفت مسجد جامع مهمترین کاربری تو شهر بود که نقش زیاده داشت و شاهد بودیم که مساجد تو شهرها و تو محلات به عنوان یکی از کاربری ها تو محلات بود.

از طرفی تو اسلام جدایی زن و مردا رو تو شهر داریم. طوری که حتی پارک های مخصوص بانوان داریم و یا ورودی های مختلف و جدا از هم. این مسئله باعث حضور کمتر دختر و پسر با هم تو یک فضا میشه که این مسئله باز تو فضاهای شهری و طراحی اونا می تونه موثر باشه.

مسئله دیگه ای که هست، مراسم مذهبی خاص که باعث میشه تو شهرها فضاهای خاصی رو واسه این مراسم خاص در نظر بگیرن. مراسمی واسه مولودی ها و عزاداری ها هستش (طوری که مصلی یکی از بزرگترین و مهمترین کاربری های شهر میشه) یا مثلاً اعتقاداتی که در مورد شمع روشن کردن و اینا هستش که جاهای خاصی رو واسه اینکار در نظر میگیرن.

مسئله دیگه جدایی اقلیت های مذهبی تو شهر هستش. فکر کنم اصفهان یکی از بارزترین مثال ها واسه این قضیه باشه.

فکر کنم از بین عواملی که گفتی، مذهب بیشترین تأثیر رو تو تعیین کاربری ها و ساختار شهر داره.

[ho0da 2321]

مرسی محمد، به مسائل خیلی خوبی اشاره کردی...

 

دین اسلام یا همون فرهنگ اسلامی، با شعار برابری و برادری سرزندگی و تکاپوی خاصی رو توی شهر ها به وجود

 

آورد، این موضوع روی کالبد ساختمون ها، متناسب با کاربری هاشون تأثیر گذاشت، مثلا ساختمون ها با کاربری

 

مسکونی به ویژگی هایی مثل درونگرایی، سادگی و خودکفایی رو می آرن، عنصری که برای شهر های قبل از اسلام

 

به عنوان نشانه های بارز شهری مطرح بودن مثل دیوارهای دور شارستان ها از بین می ره و همه توجه ها به ربض

 

جلب می شه...بعد از اسلام توی شهر ها کاربری های مذهبی با فعالیت های متنوعی مثل مساجد جامع، مساجد

 

محله ای، حسینیه ها و تکیه ها به وجود می آد و مسائلی مثل وقف کردن زمین و ... روی کاربری زمین و نحوه بهره

 

برداری از اون تأثیر می ذاره..

[Moment 15228]

اعتقادات مذهبی خیلی مهمه چون حتی روی شکل کلی شهرها تاثیر گذاشته برای مثال شهرهای چینی به شکل مربع طراحی شدن ، در واقع حصار شهرها با توجه به عقاید مذهبی و مباحث کیهانی و ماورایی طراحی شدن!

خب حالا برای کاربری های شهری هم همین اتفاق افتاده، مثلا در دوره قرون وسطی مهمترین کاربری برای شهرهای اروپایی کلیسای جامع بوده و یا در شهرهای اسلامی مسجد جامع مهمترین کاربری بوده برای شهرهای آمریکای لاتین و مرکزی معابد و زیگورات ها مهم بودن و یا توی شهرهای باستانی ایران آتشکده از اهمیت بالایی برخوردار بوده!

حتی در زمان حاضر هم کاربری مذهبی از مهمترین کاربری هاست به طوری در برخی موارد مرکزیت محلات با یک مسجد مشخص میشه

تقسیم بندی محلات هم با توجه به مسائل مذهبی شکل گرفته همونطور که محمد گفت اصفهان نمونه بارز این امره که شهر به چند محله مختلف مثل محله یهودی ها و مسلمان ها و زرتشتیان و ارامنه تقسیم میشه و یا در دوره صفویه به محله نعمتی ها و حیدری ها تقسیم بندی میشه

[Miladt 3681]

مرسی از هدی به خاطر بحث خوبش!در مورد مذهب که هم خود هدی هم محمد و جوزف بیشتر نکات رو گفتند!

همونطور که بش اشاره شد مذهب یک عامل خیلی اساسی در شکل گیری شهرها به ویژه شهر های شرقی بود!

همچنین در زمان یونان اساطیری هم مذهب عامل خیلی مهمی بوده و معابد رب النوع های هر دولت شهر در مرکز و در بالاترین نقطه ی ارتفاعی شهر قرار میگرفته و در اطراف اون و قلمرو رب النوع بارو کشیده میشده که این نشان از اهمیت مذهب در شکل گیری شهرهاست

 

در دوره آغازین اسلام در ایران مذهب به قدری مهم بوده که جهت گیری شهر های جدید رو به سمت قبله کشونده و خانه ها هم جهت گیریشون به اون سمت کشیده شده

 

در اصفهان به ویژه این امر در دوره صفوی نمود داشت!به طوری که تمامی عناصر شاخص شهر از هویتی اسلامی برخوردار شدند!و میدان اصلی شهر شامل مدرسه مسجد بازار و دارالحکومه که عناصر اصلی شهر اسلامی میباشند تشکیل شد.محلات اون هم که امروزه تا حدودی اون تقسیم بندی وجود داره بر اساس مذهب بوده!(محله کوله پارچه وسیچان مربوط به زرتشتیان ، محله جلفا محل سکونت ارامنه ، محله جویباره و جی محل سکونت یهودیان)

[Mohammad Aref 120452]

مرسی از هدی به خاطر بحث خوبش!در مورد مذهب که هم خود هدی هم محمد و جوزف بیشتر نکات رو گفتند!

همونطور که بش اشاره شد مذهب یک عامل خیلی اساسی در شکل گیری شهرها به ویژه شهر های شرقی بود!

همچنین در زمان یونان اساطیری هم مذهب عامل خیلی مهمی بوده و معابد رب النوع های هر دولت شهر در مرکز و در بالاترین نقطه ی ارتفاعی شهر قرار میگرفته و در اطراف اون و قلمرو رب النوع بارو کشیده میشده که این نشان از اهمیت مذهب در شکل گیری شهرهاست

 

در دوره آغازین اسلام در ایران مذهب به قدری مهم بوده که جهت گیری شهر های جدید رو به سمت قبله کشونده و خانه ها هم جهت گیریشون به اون سمت کشیده شده

در اصفهان به ویژه این امر در دوره صفوی نمود داشت!به طوری که تمامی عناصر شاخص شهر از هویتی اسلامی برخوردار شدند!و میدان اصلی شهر شامل مدرسه مسجد بازار و دارالحکومه که عناصر اصلی شهر اسلامی میباشند تشکیل شد.محلات اون هم که امروزه تا حدودی اون تقسیم بندی وجود داره بر اساس مذهب بوده!(محله کوله پارچه وسیچان مربوط به زرتشتیان ، محله جلفا محل سکونت ارامنه ، محله جویباره و جی محل سکونت یهودیان)

 

این جهت گیری فکر کنم بیشتر به خاطر اقلیم و تابش آفتاب بود تا مذهب

[Miladt 3681]

این جهت گیری فکر کنم بیشتر به خاطر اقلیم و تابش آفتاب بود تا مذهب

تابش آفتابب دلیل خیلی مهمی بوده واسه این کار اما مذهب به نظرم(با توجه به جزوه تاریخ ایران پاکزاد و کتاب تاریخ ایران پیرنیا) تاثیر بیشتری داشته!

[ho0da 2321]

بحث از اصفهان شد، خوبه که یک اشاره هم به دلیل ایجاد 33 دهنه برای پل ا... وردیخان اصفهان دوره صفوی

 

داشته باشیم... واسه من که خیلی جالب بود.!

 

این 33 دهنه از یک طرز تفکر قدیمی نشأت گرفته که 33 ثواب را برای سعادتمند شدن انسان ذکر می کنه، و دین

 

زرتشت برای انسان های پاک دامن و درستکار پلی رو برای رسیدن به بهشت تصور می کرده، که 33 پل نمادی از

 

همین پل بهشتیه..

 

این تفکرات مذهبی و اعتقادی توی دوره های دیگه و بر جوامع دیگه تأثیر گذار بوده، مثلا دلیل اعتقادی ساخت اهرام

 

ثلاثه مصر، اعتقاد مردم به زندگی معنوی به جای زندگی مادی بوده و اهرام نمادی از پایداری و مقاومت هستند. این

 

شکل کوه مانند برای مصریان از تقدس ویژه ای برخوردار بوده...

[Moment 15228]

این جهت گیری فکر کنم بیشتر به خاطر اقلیم و تابش آفتاب بود تا مذهب

 

هم مذهب و هم اقلیم نقش مهمی رو روی جهت گیری خونه ها بازارها و مساجد در شهرهای ایران به سمت قبله داشته (خودمم نفهمیدم چی گفتم ولی میگم دوتاش مهمه دیگه)

دکتر پیرنیا سه جهت گیری اصلی برای شهرهای ایرانی رو معرفی میکنن که رون راسته و رون اصفهانی و رون کرمانی هستش که از بین اینا رون راسته که به سمت قبله بوده بیشترین کاربرد رو در ایران داشته یعنی بیشتر شهرهای ایران به سمت قبله بودن! ولی رون اصفهانی به سمت جنوب شرقی بوده

من هم قبول دارم که جهت گیری شهرها بیشتر تحت تاثیر اقلیم بوده تا مذهب! ولی عامل مذهبی هم خیلی مهم بوده چون رون راسته به سمت قبله بوده و رون اصفهانی به سمت جنوب شرقی در حالی که بیشتر شهرهای ایران به سمت قبله هستند.

[ho0da 2321]

هم مذهب و هم اقلیم نقش مهمی رو روی جهت گیری خونه ها بازارها و مساجد در شهرهای ایران به سمت قبله داشته (خودمم نفهمیدم چی گفتم ولی میگم دوتاش مهمه دیگه)

دکتر پیرنیا سه جهت گیری اصلی برای شهرهای ایرانی رو معرفی میکنن که رون راسته و رون اصفهانی و رون کرمانی هستش که از بین اینا رون راسته که به سمت قبله بوده بیشترین کاربرد رو در ایران داشته یعنی بیشتر شهرهای ایران به سمت قبله بودن! ولی رون اصفهانی به سمت جنوب شرقی بوده

من هم قبول دارم که جهت گیری شهرها بیشتر تحت تاثیر اقلیم بوده تا مذهب! ولی عامل مذهبی هم خیلی مهم بوده چون رون راسته به سمت قبله بوده و رون اصفهانی به سمت جنوب شرقی در حالی که بیشتر شهرهای ایران به سمت قبله هستند.

 

کاملا درسته... در اصل جهتگیری رو به قبله بهترین نورگیری رو در طول روز برای ساختمان تأمین می کنه...

 

یه جورایی می شه گفت یک تیر و دو نشونه...

[Moment 15228]

کاملا درسته... در اصل جهتگیری رو به قبله بهترین نورگیری رو در طول روز برای ساختمان تأمین می کنه...

 

یه جورایی می شه گفت یک تیر و دو نشونه...

 

ایول خولوصه کلوممو گفتی دمت گرم!همین یه تیر ودو نشونه

[ho0da 2321]

خوب این از بحث مذهب... مرسی از همه بابت نکات خوبی که بهش اشاره کردن...

 

فکر کنم بحث بعدی راجع به فرهنگ باشه بهتره، چون فرهنگ و مذهب ارتباط خاصی باهم دارن...

 

سؤال اینه: فرهنگ هر جامعه چه تأثیری بر ساخت شهر و کاربری اراضی شهری می گذارد؟؟

[Mohammad Aref 120452]

قسمتی از فرهنگ که برگرفته از مذهب هستش و یه سری عقاید تبدیل به عرف شده و جز فرهنگ جوامع

اما خب قسمتی از اونم که برگرفته از مذهب نیست و سنت ها و مسائل دیگه توش تأثیر داره.

 

یه سری آداب سنتی و مراسم سنتی تو شهرها هستش که بعضیاش فقط تو شهر خاص و یه روز خاص برگزار میشه که میشه یه فضایی واسش در نظر گرفته بشه.

یه سری فرهنگا تو رفتارها تأثیرش رو میذاره. رفتارهایی که واسه استفاده از یه فضایی جهت پذیرایی، خرید و رفتار توی حرکت کردن تو فضاها.

مسائل مختلفی از جمله فرهنگ تو تعریف حریم شخصی موثر هستش که کشور به کشور و حتی شهر به شهر فرق میکنه. که خودش یه عامل مهم تو طراحی فضاهای شهری هستش.

فرهنگ استفاده از نوع کاربری ها و ساعات مختلف استفاده. فرضاً تو یه شهر، ساعت 9 همه چی تعطیله و رسمه که از اون ساعت همه در کنار خانواده باشن. حالا اون تعریفی که .واسه فضاهای 24 ساعته هست واسه این شهرها فرق میکنه.

فرهنگ حضور زن تو جامعه که تو بعضی از شهرها فوق العاده محدوده ولی تو بعضی از شهرها خیلی عادی هستش. تو جوامع سنتی این مسئله کاملاً مشخصه.

[Moment 15228]

فرهنگ و آداب و رسوم هر ملتی تاثیر زیادی رو روی ساخت شهر و کاربریا میذاره...

مثلا در فرهنگ مردم کشورای اروپایی و آمریکایی که به فضاهای عمومی و تعاملات با مردم اهمیت بیشتری میدن ، ایجاد فضاهای عمومی و میادین و فضاهای شهری اهمیت بیشتری میدن و بالعکس در کشورای دیگه مثلا ایران فضاهای خصوصی اهمیت بیشتری از فضاهای عمومی دارن

ما ایرانیا تا میتونیم دکوراسیون داخلی منازلمون رو که وقت بیشتری از زندگیمون رو توی اون می گذرونیم، تزئین می کنیم و کمتر به بخش بیرونی منزل و محوطه جلو خونمون فکر می کنیم... ولی به نظر من توی کشورای غربی این تا حدودی بالعکسه البته منظورم این نیست که اونا به دکوراسیون داخلی خونه هاشون اهمیت نمیدن بلکه منظورم اینه که بیشتر به فکر با هم بودن در خارج از منازلشونن و فضاهای بیرون خونشون خیلی براشون مهمتره

پس کاربری تفریحی و سبز برای شهرهای غربی مهمتره

[bpcom 10070]

در بحث مذهب دوستان اکثر اطلاعات رو بیان کردند از شهرهای یونانی گرفته تا شهرهای دوره اسلامی که توجه به جهت قبله در جهت گیری ساختمانها تاثیر به سزایی داشته است.

در شهرهای ایرانی که دارای ساختار ارگانیک و کوچه های پیچ در پیچ و تنگ بود توجه عمده به مساجد به خصوص مسجد جامع به عنوان رکن مرکزی شهر که به نوعی مرکز اصلی تعاملات اجتماعی ، فرهنگی و گاها سیاسی مردم بود میشد.به طوری که معمولا مساجد جامع علاوه بر اینکه بزرگترین مسجد شهر محسوب میشدند به عنوان نشانه شهری نیز به کار میرفتند و مسافران در مسیر منتهی به شهر اولین نشانه ای که از شهر میدند همان گلدسته و گنبد مسجد جامع شهر بوده است. همچنین در بحث توسعه شهر نیز همواره تا آنجا که مسایل توپوگرافی اجازه میداد سعی میشد مرکزیت مسجد جامع در شهر حفظ شود. همینطور مساجد و باز به خصوص مسجد جامع هویت بخش شهر بوده و نشانه ای محسوب میشده که هر تازه واردی با حرکت به سوی آن به مرکز شهر و شاخصه های خاص آن نظیر بازار که همواره در جوار مسجد جامع قرار داشته راهنمایی و هدایت میشده است.

[bpcom 10070]

لیکن در شهرهای امروزی با وجود اینکه هنوز مسجد جامع و در کل مساجد جایگاه خود را در شهرها دارند با توجه به اهمیتی که سایر فضاهای شهری در تعاملات اجتماعی پیدا کرده اند نظیر فضاهای عمومی و به خصوص خیابانهایی که محورهای تجاری محسوب میشوند تا حدی از اهمیتشان کاسته شده است و صرفا مکانهایی برای برگزاری فرایض دینی افراد و همینطور مراسم های خاص دینی گشته اند و دیگر به آنها به دید مرکز تعاملات اجتماعی نگریسته نمیشود.

همچنین به نظر من تاثیر مذهب در شکل گیری ساختار روابط اجتماعی در فضاهای عمومی امروزی و محدودیتهای حاصل از آن بیش از آنکه جنبه عمومی و بر اساس خواست آحاد جامعه باشه ، نوعی ابزار اعمال قدرت گردیده است و جدایی گزینی مرد و زن در بیشتر فضاها تحت تاثیر شعار مذهب در ذهن مردم نبوده بلکه بر اساس فشار و اعمال زوری است که با توسل به نام مذهب صورت میگیرد.

نمونه بارز این مطلب را در بیشتر شهرهای متوسط و بزرگ کشور و به خصوص شهرهایی که دارای ساختاری دانشگاهی هستند میتوان دید که با وجود مذهبی بودن تمایل به آزادی و تعاملات اجتماعی زن و مرد در آنها بسیار بالاست. لیکن فضاهای عمومی مناسب جهت برخورداری از اینگونه تعاملات محدود بوده و سطح نظارت در آنها به نسبت بالاست.

[bpcom 10070]

در کنار بحث مذهب ، بحث فرهنگ نیز نقشی موازی با آن داره و تعاملی بین این دو برقراره ، اینکه ساختار یک شهر در گذشته و حال مذهبی بوده یا نبوده در شکل گیری فرهنگ ساکنین آن نقش داشته است ، مشاهد اینکه فرهنگ شهروندان وقتی دارای ریشه های قوی مذهبی باشد ، اماکن مذهبی نیز در شهر نمادهایی شاخص محسوب میگردند و نقش بالایی در ساختار کالبدی شهر خواهند داشت . به طور مثال تکیه ها و حسینیه ها و همینطور مسجد محله در شهر به وفور دیده میشود و بیشتر روابط مردم در این اماکن رقم میخورد و خارج از آن هنگامی که فرهنگ مردم بر اساس نوگرایی ، آزادی روابط و ... شکل گرفته باشد ، توجه به ساخت و توسعه اماکن مذهبی کاهش یافته و در کنار آن توجه بیشتر به مراکز تفریحی و عمومی مانند سینما ، تاتر ، فرهنگسراها و گالری ها ، پارک ها و ... جلب میشود و در بحث ساختار فضایی شهر این اماکن به عنوان کانون های فعال جمعیتی در نظر گرفته میشوند.

توجه به هر کدام از دو گونه فوق در ایجاد زیر ساختها و بسترهای مورد نیاز آنها نظیر خیابانها و مسیرهای دسترسی و فضاهای مورد نیاز جهت پارکینگ خودرو ، مراکز خرید در محدوده این اماکن و غیره تاثیر داشته و در شکل گیری کالبد شهر موثر است.

[ho0da 2321]

در کنار بحث مذهب ، بحث فرهنگ نیز نقشی موازی با آن داره و تعاملی بین این دو برقراره ، اینکه ساختار یک شهر در گذشته و حال مذهبی بوده یا نبوده در شکل گیری فرهنگ ساکنین آن نقش داشته است ، مشاهد اینکه فرهنگ شهروندان وقتی دارای ریشه های قوی مذهبی باشد ، اماکن مذهبی نیز در شهر نمادهایی شاخص محسوب میگردند و نقش بالایی در ساختار کالبدی شهر خواهند داشت . به طور مثال تکیه ها و حسینیه ها و همینطور مسجد محله در شهر به وفور دیده میشود و بیشتر روابط مردم در این اماکن رقم میخورد و خارج از آن هنگامی که فرهنگ مردم بر اساس نوگرایی ، آزادی روابط و ... شکل گرفته باشد ، توجه به ساخت و توسعه اماکن مذهبی کاهش یافته و در کنار آن توجه بیشتر به مراکز تفریحی و عمومی مانند سینما ، تاتر ، فرهنگسراها و گالری ها ، پارک ها و ... جلب میشود و در بحث ساختار فضایی شهر این اماکن به عنوان کانون های فعال جمعیتی در نظر گرفته میشوند.

توجه به هر کدام از دو گونه فوق در ایجاد زیر ساختها و بسترهای مورد نیاز آنها نظیر خیابانها و مسیرهای دسترسی و فضاهای مورد نیاز جهت پارکینگ خودرو ، مراکز خرید در محدوده این اماکن و غیره تاثیر داشته و در شکل گیری کالبد شهر موثر است.

 

دقیقا همینطوره

 

به عنوان مثال، فرهنگ سوسیالیسم، رویکرد خاصی رو توی شهرسازی به وجود آورد که به نوبه خودش ساخت شهر

 

ها رو هم تغییر داد..فرهنگ سوسیالیسم اجازه ایجاد خونه های تک خانواری رو نمی داد،

 

تراکم بالای جمعیت + سرانه پایین کاربری ها+ بی نظمی+ نبود تنوع و تفاوت های فضایی همه از ویژگی های فرهنگ

 

سوسیالیستی در ساخت شهرهاست.

 

اما بعد از منحل شدن این فرهنگ، تحولات متفاوت دیگه ای وارد بحث ساخت شهرها شد، تحولاتی که روی مسائلی

 

از قبیل تراکم شهری و حتی جنبه های نو آوری و تنوع فضایی- کالبدی تأثیر گذاشت.