عوامل مؤثر بر پروتئین و چربی شیر

[Saze SHekasteh 1314]

● مقدمه

شیرهای تولیدی در آمریكا بر پایه چربی پروتیئن و مواد جامد در شیر خریداری می شوند. این روش قیمت گذاری جدید براساس ارزش اقتصادی اجزاء و تركیباتی است كه از شیر حاصل می گردد( پنیر، كره، شیر بدون چربی، شیر خشك یا شیر چرخ كرده) كه البته با تغییر شرایط بازار بالا یا پایین می رود. به عنوان یك نتیجه، سطوح تركییبات شیر رابطه مهمی با مدیریت گله دارد. به اضافه اینكه سلامتی و تغذیه گاو نقش بسزایی در درآمد مزرعه ایفا می كند. در حقیقت مجموعه فاكتورهایی هستند كه باعث تغییر در اجزاء و تركیبات شیر می شوند. عموماً چربی و پروتیئن شیر همبستگی مثبتی با جمعیت گاو شیری دارد. با این علم كه سطح تركیبات شیر در نژاد های مختلف فرق می كند. هلیشتان پایین ترین و جرزی و گرنزی بالاترین چربی و پروتیئن شیر را دارا می باشند. اما هلشتاین نسبت به جرزی و گرنزی تولید شیرش را با مدیریت و تغذیه خوب می توان افزایش داد.

[Saze SHekasteh 1314]

● فاكتور های مؤثر بر تركیبات شیر:

۱- فاكتورهای غیر تغذیه ای ۲- فاكتورهای تغذیه ای

● فاكتورهای غیر تغذیه ای:

▪ مرحله شیردهی: بالاترین درصد چربی و پروتیئن شیر اواخر شیردهی و پایین ترین سطح آنها در بعداز زایمان مخصوصاً پیك تولید می باشد.

▪ سن: از اولین تا پنجمین دوره شیردهی به علت افزایش سطح تولید شیر به ازای هر دوره، چربی شیر ۰.۲% و پروتیئن شیر ۰.۰۲ تا۰.۰۵% كاهش می یابد.

▪ فصل: در فصول گرم و مرطوب كاهش درصد چربی و پروتیئن شیر اتفاق می افتد و در فصل زمستان افزایش تدریجی در تركیبات(چربی و پروتیئن) شیر را شاهد هستیم. این تغییرات تحت تأثیر نوع خوراك و نحوه خوراك دادن تعدیل یا افزایش می یابد.

▪ ورم پستان: ورم پستان چربی و كازویین شیر را كاهش می دهد ولی در مقابل حجم پروتیئن خون( گاما گلبولین) موجود در شیر را افزایش می دهد. حجم سلولهای بدنی(scc) شیر در طی ورم پستان زیاد می شود. گله هایی كه در آنها ورم پستان وجود دارد scc موجب كاهش ۲-۳ برابر قیمت شیرشان می گردد. در برخی كشورها برای اینكه گاودار ها ترقیب به تلاش برای كاهش scc در شیر گله شان شوند جایزه قرار داده اند.

▪ اشتباهات فنی: از قبیل مشكلات خنك كردن شیر و تانك، مشكلات نمونه گیری و لوله كشی بی دقت در انتقال شیر می تواند منجر به كاهش چربی و پروتیئن شیر گردد.

▪ ژنتیك و وراثت: ژنتیك تا ۵۵% می تواند روی چربی و پروتیئن شیر در گاو های مختلف تأثیر داشته باشد البته نباید محیط و اثرات متقابل بین محیط و ژنتیك را نادیده گرفت. چربی و پروتیئن شیر خیلی بیشتر از خود شیر وسایر تركیباتش قابل توارث می باشند. شیر همبستگی مثبتی با مقدار چربی و پروتیئن خود دارد ولی با درصد چربی و پروتیئن دارای همبستگی منفی می باشد.

[Saze SHekasteh 1314]

● فاكتورهای تغذیه ای:

فاكتورهای تغذیه ای تأثیر گذارترین فاكتورها بر روی شیر و تركیبات آن می باشند كه با نحوه مدیریت همبستگی مستقیم دارد. اگر تغییری در جیره حاصل گردد چربی شیر بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرد تا پروتیئن. برای مثال چربی شیر ظرف ۷-۲۱ روز با عوض شدن جیره تغییر خواهد كرد در صورتی كه پروتیئن ۳-۶ هفته طول می كشد تا این تغییر را نشان دهد.

[Saze SHekasteh 1314]

● منشاء تركیبات شیر:

با هضم میكروبی فیبر جیره درشكمبه اسید استیك و اسید بوتیریك تولید می شوند كه پس از انتقال به پستان در تولید نیمی از چربی شیر شركت می كنند، نیم دیگر چربی شیر از طریق چربی موجود در جیره و چربی قابل تبادل در بدن تأمین می گردد. میكروبهای شكمبه، پروتیئنهای جیره را به پروتیئنهای میكروبی تبدیل می كنند كه حاوی اسید آمینه های ضروری می باشد. این اسید آمینه ها توسط غدد پستانی برای تولید پروتیئن شیر مورد استفاده قرار می گیرند؛ انرژی مورد نیاز برای این مسیر متابولیكی را گلوكز تأمین می كند. گلوكز خود یا از اسید پرپیونیك تولیدی در شكمبه فراهم می شود و یا از گلوكز جذب شده در دیواره روده مهیا می گردد. بنابراین اگر پرپیونات كمی تولید شود اسید آمینه كمی نیز تولید می شود كه اینها نیز وارد پروسه گلی كونئوژنز شده و به گلوكز تبدیل می گردند. البته كازویین شیر از اسیدهای آمینه قابل دسترس تولید می شود كه مجموعاً همراه با آلبومین ها و ایمنوگلوبولینهای خون مترشحه در شیر به عنوان پروتیئن شیر محسوب می شوند ولی كیفیت آن به دلیل عدم حضور اسیدهای آمینه ضروری موجود در شیر پایین می باشد.

[Saze SHekasteh 1314]

● تأثیر شكمبه:

حضور مقادیر كافی پروتیئن، فیبرمؤثر و هیدروكربن های سریع تخمیر قابل دسترس در جیره برای عملكرد صحیح شكمبه و حفظ سطح اپتیمم تركیبات شیر مورد نیاز می باشند.

مدیریت در خوراك دادن: به دو شكل TMR وTMR-non می باشد. در نوع TMR-non اجزاء خوراك به طور جداگانه در اختیار دام قرار می گیرد به طوری كه دام توانایی انتخاب را دارا می باشد. در مدل TMR اجزاء خوراك به گونه ای باهم مخلوط می شوند كه دام قدرت انتخاب نداشته باشد و بدین ترتیب تمام احتیاجات غذایی دام با مصرف آن تأمین می گردد. عیب TMR-non اینست كه شاید دام در خوردن یكی از اجزاء خوراك زیاده روی كند و در مقابل از خوردن جزء دیگر امتناء ورزد كه منجر به عوارضی مانند اسیدوز، سندرم چاقی، كاهش چربی شیر و غیره خواهد شد. در TMR این احتمال وجود دارد كه غذا خوش خوراك نباشد و دام میلی به خوردن آن در حد كامل ظرفیت دستگاه گوارش خود نداشته باشد، در چنین حالتی مقدار تولید بسته به مقدار مصرف پایین می آید.

[Saze SHekasteh 1314]

● وضعیت بدنی:

در دوره شیردهی آینده گاوهای لاغر و چاق اواخر دوره آبستنی، چربی و پروتیئن شیر كاهش خواهند یافت. در ابتدای شیرواری كاهش وزن برای یك دوره كوتاه می تواند چربی شیر را افزایش دهد كه در گاو های لاغر این پتانسیل وجود ندارد و گاو های چاق نیز دچار بیماری كتوز می گردند.

[Saze SHekasteh 1314]

● انرژی جیره:

اگر انرژی جیره بالا و فیبر جیره پایین باشد موجب كاهش چربی و افزایش پروتیئن شیر می گردد و برعكس. عدم كیفیت علوفه، عدم بالانس جیره از نظر پروتیئن و مواد معدنی، پایین بودن كنسانتره در جیره از عواملی هستند كه موجب كاهش سطح پروتیئن شیر می گردد.

[Saze SHekasteh 1314]

● پروتیئن جیره:

در سه هفته آخر آبستنی و ابتدای زایش، دام بیش از هر چیز در جیره به پروتیئن نیاز دارد درغیر این صورت پروتیئن شیر به شدت پایین می آید. قابل ذكر است كه فزونی بیش از حد پروتیئن درجیره موجب افرایش پروتیئن شیر نگشته و مازاد بر نیاز دام دفع می گردد. پروتیئن جیره باید از نظر پروتیئن قابل تجزیه و غیر قابل تجزیه درشكمبه، سطح سیلاژ علوفه ای، پروتیئن محلول و npn بالانس باشد حتی برای گاو های پرتولید نیاز به بالانس اسید های آمینه نیز می باشد.

[Saze SHekasteh 1314]

● كنسانتره جیره:

به كار بردن كنسانتره و كربوهیدراتهای غیرفیبری(nfc) بالا وعلوفه پایین در جیره سسب افزایش تولید اسید پرپیونیك و كاهش اسید استیك در شكمبه گشته درنتیجه پروتیئن شیر افزایش و چربی شیر پایین می آید. معمولاً مقدار ۳۸-۳۶ % از ماده خشك جیره را nfc تشكیل دهد تولید تركیبات شیر در حد مطلوت خواهد بود.

[Saze SHekasteh 1314]

● علوفه جیره:

۴۰-۴۵% ماده خشك جیره گاوهای شیری راعلوفه تشكیل می دهد كه شامل سیلوی ذرت وعلوفه هایی با درصد فیبر بالا می گردد. اندازه خرد كردن علوفه نباید آنقدر ریز باشد كه منجر به تولید بیشتر اسید پرپیونیك نسبت به اسید استیك شود و همینطور نباید آنقدر بلند باشد كه از لحاظ فیزیكی برای خوردن خوراك كافی جهت تأمین احتیاجات دام محدودیت ایجاد كند. اندازه علوفه باید مناسب باشد تا جیره به صورت tmr به دامها ارائه گردد.

[Saze SHekasteh 1314]

● چربی یا روغن افزودنی به جیره:

وقتی چربی از ۵% ماده خشك جیره تجاوز كند برای میكروبهای شكمبه سمی خواهد بود و همینطور موجب كاهش هضم فیبر می شود. اگر مقدار مصرفی چربی(مخصوصاً اسید های چرب غیر اشباع) ۶-۷% باشد شكمبه از حركت طبیعی خود باز می ایستد. باید به عدم فاسد بودن چربی نیز توجه كرد چراكه درصورت مصرف چربی فاسد چربی شیر تا سطح حداقل خود پایین می آید. البته طبق یك فرضیه اثبات نشده اگر چربی بكار رفته در جیره پایین ۵% باشد موجب افزایش چربی شیر خواهد شد.

[Saze SHekasteh 1314]

● چربی شیر بالا:

اگر گله با علوفه خوب و باكیفیت همراه با سطح مناسبی از كنسانتره تغذیه شود، چربی شیر گله در سطح بسیار مناسبی خواهد بود. لازم به ذكر است كه چربی خیلی بالا در شیر نیز بدلیل كاهش تولید شیر، غیر اقتصادی می باشد.

خلاصه مطب اینكه، تولید مناسب شیر و تركیبات آن به شرط تنظیم جیره ای از نظر فیزیكی و شیمیایی متناسب با تمام احتیاجات دام دست یافتنی می باشد. تست منظم انرژی، پروتیئن و مواد معدنی علوفه، تست منظم tmr از جهت تأمین تمام احتیاجات دام، ارزیابی اندازه علوفه و tmr، دیدن ركوردهای قبلی تركیبات شیر و بازرسی وضعیت بدنی دام جهت صحیح بودن برنامه های تغذیه ای كه در گله اعمال می شود از جمله راههایی می باشند كه می توانند مدیر گله را به هدف فوق برساند.

منبع:ترجمه: مهندس امید كرمانیها

نشریه الکترونیک فارم