معرفی پارک گوئل، جنبش کاتالونیا و آنتونی گائودی

[Mohammad Aref 120,438]

کاتالونیا، خواستگاه مدرنیسم بود و مرکز کاتالاسنتر را تأسیس نموند. معمارانی چون مونتانر و کادافالک پیروان سبک مدرنیسم و زیر شاخه این جنبش بودند. البته همزمان شاخص های سنت گرا و نوگرا در کارهایشان نمود یافته که در تمام هنرمندان آن زمان چه کاتالونیایی و چه آوانکاردی مشترک بوده است. آوانگاردهای اروپایی، به هنرمندان، نویسنگان و شاعرانی اطلاق می شود، که در یک دوره معین، پیشرفته ترین اسلوب ها و مضامین را در آثار خود به کار برده و بانی جنبش های نو بوده اند. (مدرنیسم) (پاکباز، 1387، ص143)

گائودی در 1852 - 1926 همکار دومینیک ای مونتانر بود. در آغاز کار به تأثر از تعالیم نظری ویوله لودک و راسکین و مانند آن دو برای تجدید نظر اساسی در اصول ساختار بنا، نقاط عطف قرون وسطایی را ترجیح داد. (بنه ولو، 1384، ص422)

سبک موجود در کارهای او نشان دهنده تمایل به نئوگوتیک امپراتوری روم دوم و ملهم از قرون وسطی بود. اما به تدریج شیوه خلاقانه جدیدی را به عرصه ظهور رساند. (بزرگ نیا، 1387، ص26) در پس تمام تزیینات و جزییات معماری کارهای او می توان احساسات عمیق عرفانی او را درک کرد. در واقع او با تمام عناصر می کوشد تمام جهان را به نمایش در آورد. ستایش او از زندگی، استفاده از طبیعت نه به صورت مستقیم و تقلیدی بلکه با الهام گرفتن و انتقال آن در فاکتورها معماری و ساختاری او مشهود است. رنگ هایی که استفاده شده، گیاهان و موجودات دریایی را به در ذهن تداعی می کند. در میان تصاویر و نقش ها می توان خط و خطوط زمینی و ماورایی را دید و تشخیص داد. به عنوان مثال وجود موتیف هایی شبیه به ستاره دریایی به دور زنگ برج های ساگرادا فامیلیا و یا ساختار مشعشع در روزنه ها و دریچه های کاساکالوت نمودی از این علائم و نشانه ها هستند. در آثار او می توان نشانه هایی از فرهنگ سلتیک، مودجار و موریسی(شمال آفریقایی) را دید. (Cirlot، ص 11 – 13)

آنچه کارهایی او را همیشه و در هر دورانی سرزنده و دل انگیز نگه می داشته، شناخت عمیق ماهیت مصالح و ابتکار در به کارگیری آنها به ویژه مصالح خشن و قریحه استثنایی او در تجلی جلوه های سرشتنی مصالح مانند دودکش ها، که از ابداعات سه بعدی انحصاری او بوده است. (بنه ولو،1384، ص423)

 

پارک گوئل (THE PARK GUELL)

شاید این پارک بی همتاترین کار از میان کارهایی باشد که اییوسبی گوئل به گائودی سپرده است. پارک گوئل در سال 1984 میلادی توسط یونیسکو، به همراه بیشتر از دو کار دیگر این معمار با استعداد، به عنوان یک اثر تاریخی جهانی شناخته و معرفی شد.

 

 

شکل 1: دروازه ورودی و درختان داخل باغ

[Mohammad Aref 120,438]

جزئیات و المان ها

گوئل در اصل می خواست تا اموال و دارایی هایش به یک باغ شهر - مانند نمونه هایی که در انگلستان ساخته شده اند - برای طبقه نسبتاً ثروتمند بارسلونا تبدیل شود. لذا تمام منطقه مورد نظر را به 60 قطعه، مساحتی بین 1000 و 2000 متر مربع، به شکل مثلث برای هماهنگی با توپوگرافی زمین تقسیم کرد. زمانی که عده ای بخشی را می خریدند، می بایستی قراردادی را امضاء می نمودند که آنها را ملزم به رعایت قوانینی شامل ممنوعیت در قطع کردن درختان، محدودیت سایز خانه که باید یک ششم 6/1 کل مساحت بخش را در برگیرد و ماکزیمم ارتفاع حصار 80 سانتی متر باشد، می کرد. تنها سه بخش فروخته شد: دو بخش برای خانه خانواده تریز، که هنوزم مالک آنجا هستند و دیگری برای ساخت خانه نمایش که گائودی آن را در سال 1906 خرید و اکنون موزه ای است که به معمار پارک اهداء شد. ساخت پارک گوئل سال 1900 آغاز گردید که دو بخش بر کوه بالد (به معنای کوه تنک) در همسایگی گراسیا در بارسلون را بر می گیرد.

شکل 2: نمای یکی از خانه ها

 

کوه به راستی سزاوار آن نام بود، زیرا پوشش گیاهی کم؛ فقط پوشش چمن ساده، بوته ها و تعدادی درخت خرنوب کل پوشش کوه را تشکیل می داد. او برای هماهنگی با محیط، به آفرینش مناطق طبیعی بومی بر اساس گونه های مدیترانه ای که قوی هستند اما به آب و نگهداری کمتری نیاز دارند، رو آورد. بر اساس نقشه توپوگرافی، وجود سطوح ارتفاعی و خاکریزهای - که باعث نابودی زیبایی زمین می شدند - برای ساخت راه ها بسیار ضروری بودند، گائودی برای مسیرهای حرکت پل های هوایی عالی را طراحی کرد تا شکل طبیعی کوهستان حفظ شود. این پل ها توسط ستون های مایلی حفظ می شوند، با هسته ای آجر ساخت که توسط سنگ هایی از خود سایت پوشش یافته اند. در مجموع 3 کیلومتر مسیر راه وجود دارد، 6% برای ماشین ها و تا 12% برای پیاده ها.

شکل 3: دید و منظر شهری و درختان خرنوب

 

کل پارک با دیواری از سنگ های لاشه، که توسط حرکت موجی سرامیک "ترنکادیس" (نوعی موزائیک که از تکه های شکسته کاشی ساخته شده) پوشش یافته و هفت دروازه احاطه شده است. بر روی دروازه اصلی، قاب های مدور بزرگی با لغات "پارک" و "گوئل" که با موزائیک "ترنکادیس" نوشته شده، مکان آغاز پارک را به ما اطلاع می دهند. شبکه های فلزی برای این دروازه از مرمت شبکه ساخته شده در قصر "ویسنس" در 1965 – به شکل برگ های نخل و شکوفه های گل - حاصل آمده است که جانشین درهای چوبی اصلی شده اند. در دو سمت ورودی، کلاه فرنگی هایی قرار دارند که خانه نان زنجبیلی را از افسانه معروف "هانسل و گرتل" ، نوشته "گریم برادرز" ، برای ما تداعی می کنند.

شکل 4: در فلزی ورودی

[Mohammad Aref 120,438]

این کلاه فرنگی ها، که بین سال های 1901 و 1902 ساخته شده اند، فرم تخم مرغی - بدون هیچ خط مستقیم و زاویه ای – دارند و بنای آنها بر روی تیرهای سرامیکی مقاومی قرار می گیرد و طاق های آجری توسط دیوارهای باربر نگهداری می شوند. بر روی پشت بام کلاه فرنگی سمت چپ با برجی به ارتفاع تقریباً 17 متر رو به رو می شویم، به شکل هذلولی متوسطی، که با دو منحنی حلزونی، در هم پیچیده و توسط موزائیک های آبی و سفید پوشش یافته است. کلاه فرنگی سمت راست به نظر می رسید که خانه دربان باشد که از دو طبقه و یک اتاق زیر شیروانی تشکیل شده است. در بخش هایی از پشت بام، گائودی از عناصر پیش ساخته ای که باعث انعطاف پذیری بیشتر در منظر و صورت طرح و بنا می شوند، بهره گرفته است. بعد از دو کلاه فرنگی، در سمت راست می توانیم نوعی از سردابه ای که به عنوان پناهگاهی برای کالیسکه ها و اسب ها در روزهای بارانی استفاده می کرده اند را ببینیم. عده ای از نویسندگان می گویند که گائودی ایده خود برای این کار را از سردابه صومعه "سانت پِره دِرودِس" در ایالت "جیرونا" گرفته است. غار یا سردابه توسط ستون مرکزی حفظ می شود که خیز آن را زیاد می کند که شکل یک جام را در ذهن تداعی می کند.

شکل 5: کلاه فرنگی های ورودی

 

در باغ بر خلاف آثار دیگر گائودی دنیای کودکانه و افسانه ای خلق شده است مانند: دنیایی جادویی به شکل خانه های بستنی و قلعه های مرموز. در کل باغ دیگر اثری از آرنوو نیست. بناها با طبیعت در ارتباط تنگاتنگی هستند و مرز مشخصی بین طبیعت و عناصر دست ساز وجود ندارد. در این باغ بیشتر سعی شده تا از خطوط منحنی و سیال استفاده شود تا مستقیم. مسیرهای پیاده فرم مارپیچی دارد که لبه های کناری آن با سرامیک های شکسته با رنگ زمینه سفید تزیین شده است. در میان سرامیک طرح هایی شبیه گل و یا برگ های نخل دیده می شود. وجود درختان نخل در امتداد مسیرهای اصلی به نحوی تأثیر معماری اسلامی قرون وسطی اسپانیا را نشان می دهد. در امتداد مسیرهای پیاده فضاهای نشستن تعبیه شده است.

بعد عبور از در ورودی و طی مسیر کوتاهی، توسط دو ردیف پله عظیم، که از دو مسیر پله متقان و پاگردها تشکیل یافته، به تئاتر یونانی "سالاهیپوستیلا" - یعنی فضایی پوشیده از ستون- و تئاتر یونانی می رسیم. پله ها توسط 3 المان ارگانیک از هم جدا شده اند: نخستین به یک غار ، دومین به شکل سر حیوانی که از قاب مدوری بیرون آمده به همراه پرچم "کاتالونیا" و سومین به شکل اژدهای چند رنگ-سمندر- شبیه است. در میان این فرم¬ها سمندر از همه معروف تر بوده و نماد باغ نیز می باشد. در هر دو سمت راه پله، می توانیم موزائیک های مقعر و محدب را مشاهده کنیم، پوششی با سرامیک "منیسِس" و زمینه با سرامیک سفید، که با الگوی مواج ساخته شده که بر روی ترازهای مختلفی از آجر و کاشی قرارگرفته است- بر روی ملات آهک- گائودی تنها تکه های مشخصی را باهم ترکیب نموده و تک هایی که باقی مانده اند در مراحل بعدی استفاده شده اند. "سالاهیپوستیلا"، که قرار بود کارکردی جهت توسعه بازارگاه داشته باشد، از 86 ستون کلاسیک با ارتفاع 6 و قطر 3/1 تشکیل یافته است، بخش های پایین تر پوشیده از سرامیک سفید و مابقی با سنگ های بومی مایل به خاکستری. ستون های بیرونی مایل ساخته شده اند تا به نما سیمایی یک پارچه تر بدهند.

شکل6:کلاه فرنگی ورودی

 

در میان ستون ها، تیرهایی از بتن مسلح وجود دارند که سقف را به مربع هایی تقسیم نموده اند، و بر روی آنها گوی های ناقصی که با سرامیک سفید پوشیده شده، قرار گرفته اند( فضای داخلی با خورده های سرامیکی مزین شده و سقف آن شبیه به ابرهای آسمان است که بلوک دایره شکلی با موتیف های خورشید در آن می درخشد)(شکل61). سقف داخلی تالار ستوندار توسط "جوجل" طراحی شده است. تئاتر یونانی گردشگاه بزرگی است که بر روی "سالاهیپوستیلا" و کوه قرار گرفته و توسط نیمکت قوس دار عجیبی در نزدیکترین ضلع به دریا و فضای گردش نیم دایره در تراز دیگری در نزدیکترین ضلع به کوهستان کادربندی شده است. قوس سکوها مطابق با شکل زمین ستون هایی است که آن را حفظ می کنند، همان ایده های ارگانیک گائودی، به این طریق او به کارش جان می بخشد. در ضمن فضاهای نیم دایره دیگری نیز وجود دارد که به بازدیدکنندگان این اجازه را می دهد که دور هم جمع شوند. در پارک فضاهای سرپوشیده ای وجود دارد که غارهای طبیعی را تداعی می کند دو ضلع قوس بر زمین عمود نمی باشد.

شکل 7: مسیر درختان نخل

[Mohammad Aref 120,438]

در طول ترازیابی و تسطیح پارک، چشمه آب معدنی در داخل آن کشف شد. گوئل می خواست آب را با نام تجاری"ساروا" بفروشد.

 

شکل 8: راه پله جهت رسیدن به تئاتر و سالن

 

 

شکل 9: راه پله و المان های موجود

 

 

شکل 10: سمندر در راه پله

[Mohammad Aref 120,438]

به علاوه پلان های بنای یک کلیسای بزرگ برای باغ شهر گوئل، بر روی تپه "مینس" وجود داشت، اما به خاطر فروش کم هیچ وقت ساخته نشد (باغ تنها یک نمازخانه کوچک داشته که به مرور فرم آن تغییر کرده است - به شکل یک برج سنگی). گوئل مقر زندگی خود را به خانه ای که نامش را به دارایی هایش داده بود، "کوه کَن" که اکنون مدرسه است، انتقال داد و تا روز مرگش در آنجا زندگی نمود. بعد از مرگ گوئل، پارک گوئل تبدیل به یک پارک شهری شد و از سال 1922 برای بازدید عموم باز است.

 

شکل11: مسیرهای پیاده

 

 

شکل 12: سقف تئاتر یونانی

[Mohammad Aref 120,438]

 

 

شکل13: نمونه ای خاکریزها جهت ایجاد ایوان و سکوهای حرکت در داخل باغ

 

 

شکل14: نمونه ای از کارهای سنگی بر روی ستون های و حاشیه ایوان ها

 

 

شکل15: فضای داخل سردابه

[Mohammad Aref 120,438]

 

 

شکل 16: نمونه ای از پل های پیاده در داخل باغ

 

 

 

 

 

شکل 17: نمونه هایی از سرامیک کاری های دیواره ها

[Mohammad Aref 120,438]

پلان و مقطع

پلان این پارک به صورت ارگانیک طراحی شده است. فرم مارپیچ همیشگی که در نمای آثار گائودی در مسیرهای حرکتی به وضوح دیده می شود. وقتی در پلان دقیق می شوید به نظر سر یک گوزن را می بینید که به رو به رو نگاه می کند. درست شبیه سر بره ای که در ابتدای راه پله ورودی قرار دارد. (برداشت های نگارنده)

 

شکل 18: پلان و مقطع

 

نینا الماسی فر / دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه تربیت مدرس / نشریه اینترنتی معماری منظر