اصول کنترل بو در مهندسی محیط زیست

[spow 44,195]

The Principles of Odor Control in the Environmental Engineering

Amirreza Talaiekhozani: Faculty Member of Jami Institute of Technology,

Department of Civil & Environmental Engineering,

 

 

مقدمه

انسانها و حیوانات حضور آلاینده های شیمیایی معلق در هوا را از طریق تحریک عضو بویائی در بینی تشخیص می دهند. ترکیباتی که سبب تحریک این عضو می شوند بو نامیده می شوند. با توجه به واکنش نسبت به محرک، بوها ممکن است خوشایند (عطر، بوهای آشپزی و…) یا ناخوشایند (تخم مرغ فاسد شده، بوی فاضلاب و…) باشند. در طی عملیات جمع آوری فاضلاب و تصفیه آن ترکیبات مولد بو بوسیله تجزیه بی هوازی مواد آلی حاوی گوگرد و نیتروژن ایجاد می شود. این ترکیبات فرار دارای وزن ملکولی نسبتاً کم بوده و عموماً بوسیله کارماتوگرافی گازی (GC) شناسایی می شوند. ترکیبات بودار دارای یک عدد آستانه بو TON (Threshold Odor Number) هستند که عبارتند از غلظتی که زیر آن غلظت، بو توسط شامه انسان قابل شناسایی نیست. حدود آستانه معمولاً به صورت ردیفی از تراکم ارائه می شوند. این ردیف می تواند به دلایل مختلف، گسترده باشد. حد آستانه بوی سولفید هیدروژن بین 00047/0 تا 6/4 قسمت در میلیون (ppm) گزارش شده است. در مورد آمونیاک این حد از 1 تا 8/46 ppm می باشد. معمولاً ترکیباتی که بوی بیشتری دارند از وزن ملکولی کمتری برخوردارند. ترکیبات گازی که وزن ملکولی بیش از 300 دارند معمولاً بدون بو در نظر گرفته می شوند.

طبقه بندی آلاینده های گازی را به صورت های مختلفی انجام می دهند. در یکی از این طبقه بندی ها این گازها به:

• گازهای خورنده

• گازهای محرک

• گازهای بودار

تقسیم بندی می گردند. گازهای خورنده، ترکیباتی هستند که سبب تخریب یا آسیب قسمت های داخلی ساختمان یا اجزاء موجود در آن می شوند. گازهای محرک ترکیباتی هستند که در افراد باعث ناراحتی و آسیب دائمی می شوند. بسیاری از گازهای محرک سبب درد یا ناراحتی چشم ها، پوست، غشاهای مخاطی یا سیستم تنفسی می گردند. گازهایی که در درجه اول بر احساس بویائی تاثیر می گذارند، تحت عنوان "گازهای بودار" شناخته می شوند. این گازها معمولا مفهومی ناخوشایند و منفی به همراه دارند. هنگامی که از افراد خواسته می شود تا "ترکیب بودار" را شرح دهند، اکثر افراد از آن به عنوان بوهای ناخوشایند یاد می کنند، هر چند حتی بوهایی که در تراکم های معمولی، خوشایند و مطلوب هستند در تراکم های بالا ممکن است ناخوشایند باشند. روش های گوناگونی برای کنترل آلاینده ها وجود دارد که روش های زیر بیشترین کاربرد را دارند:

• کنترل در چشمه تولید آلودگی

• کنترل از طریق تهویه

• کنترل از طریق برداشت آلاینده

در بسیاری از موارد با تمیز نمودن تاسیسات تصفیه آب و فاضلاب و خارج نمودن دانه های شن و لجن اضافی و راهبری بهینه می توان تولید بو را در تاسیسات فاضلاب به طور چشم گیری کاهش داد. در بعضی موارد می توان با وارد کردن هوای تمیز بیرون، و یا برعکس با خارج نمودن هوای آلوده در تاسیسات سرپوشیده میزان آلاینده های بوزا را ترقیق نمود. گاهی با انجام این کار ما باعث انتشار این آلاینده ها به بیرون از قسمت سرپوشیده شده که این عمل اعتراض ساکنین منطقه را به دنبال خواهد داشت. در این شرایط ما باید کنترل آلاینده را از طریق برداشت آلاینده و یا تصفیه هوای خروجی انجام دهیم.

ایندولها، اسکاتولها، مرکاپتانها، برخی ترکیبات آلی فرار، هیدروژن سولفوره، آمونیاک، دی اکسید گوگرد، متان و… تعدادی از ترکیبات بوزا می باشند که در تاسیسات فاضلاب نیز ایجاد میگردند و گاهاً موجب تولید بوهای نامطبوع می شوند. در جدول یک ترکیبات اصلی مولد بو و اطلاعات مربوط به هر یک از آنها لیست شده است.

گازهای محبوس تولید شده در لوله های جمع آوری فاضلاب را که عامل خوردگی و بوهای نامطبوع می باشند را بایستی جمع آوری و تصفیه نمود. روش تصفیه ای که در هر مورد به کار می رود، به خواص ترکیبات بوزا بستگی دارد.