شاخص رانت Rent چیست؟

[spow 44,195]

فرض کنیم بعضی افراد جامعه برای کسب درآمد کارکنند و دستمزد بگیرند،پس تابع درآمد انها مساوی است با دستمزد و مشتق این تابع برابر با صفر که شیب منحنی عرضه نیروی کار نیز هست:

 

I=w

 

I'=0

 

حال فرض کنیم بعضی افراد علاوه براینکه توان کار کردن را دارند از سرمایه خود نیز درآمد داشته باشند، به این شکل:

 

I=a(1+r)+w

 

که اگر فرض کنیم افراد فقط سود سرمایه را هزینه کنند و اصل سرمایه ثابت باشد پس تابع درآمد سرمایه داران به این شکل ساده میشود:

 

I=ra+w

 

I'=r

 

مشتق این تابع برابر است با نرخ سود سرمایه که "آر" شیب منحنی تقاضای نیروی کار است.

 

نقطه برخورد این دو منحنی بازار کار است که با علامت "w"به معنای نرخ دستمزد نیروی کار نشان داده میشود.

 

حال فرض کنیم به هردلیلی نرخ سود کاهش یابد،در این صورت دستمزد نیروی کار زیاد میشود.

 

 

 

این تغییر یک رابطه دو طرفه است، یعنی اگر دستمزد نیروی کار زیاد شود با افزایش هزینه تولید نرخ سود کاهش میابد یا اینکه اگر تعداد رقبا زیاد شود ازطرفی افزایش تقاضا برای نیروی کار دستمزدها را افزایش میدهد و از طرفی بازار رقابتی قیمتها را کاهش خواهد داد.

 

 

 

حال این سوال پیش میاید که از طرفی نرخ سود سرمایه در ایران بالای 25درصد تا 85درصد است اما حدود3میلیون بیکار در کشور موجود است پس دلیل این واکنش معکوس نرخ سود و نرخ استخدام چیست؟!

 

برای رسیدن به این پاسخ ابتدا میزان تمایل به سرمایه گذاری را بوسیله کشش عرضه کل مشخص میکنیم:

 

F'(x)= lim ΔΥ/ΔX

 

ΔU/ΔR=r

 

(درصد تغیرات بیکاری به درصد تغیرات نرخ سود)

 

بوسیله این فرمول میتوان میزان تمایل به سرمایه گذری را سنجید.

 

راه حل بعدی برای محاسبه کشش این است که بجای نرخ سود نرخ تورم را جایگزین کنیم.

 

فرمول دوم میتواند شاخصی برای ارزیابی عمکرد دولتها در رفع بیکاری و تورم باشد ضمن اینکه شاخصی برای سطح رفاه درجامعه نیز هست، به این صورت که اگر رفاه درجامعه کم باشد انگیزه مردم درهنگام وام گرفتن تامین مخارج عادی زندگی مانند مسکن و شهریه دانشگاه و درمان و ... است نه سرمایه گذاری.

 

این فرمولها شاخصی برای رانت اقتصادی نیز هستند، زیرا اگر عرضه کل کم کشش یا بدون کشش،بهره وری نیروی کار پایین ولی نرخ سود بالا باشد این یعنی اینکه نرخ سودهای بالا ناشی از بهره وری نیست بلکه ناشی از رانت است.

 

این قضیه توسط فرمول دوم اثبات میشود،یعنی اگر تغیرات نرخ بیکاری کم تراز تغیرات نرخ تورم باشد، این یعنی تکنیک تولید به سمت سرمایه گرایش داد، یعنی بهره وری نیروی کار پایین است، پس چرا نرخ سود بالا است حتی بالا تر از تورم؟!

 

ضمنا شاخص رانت شاخصی برای بررسی اثربخشی سیاستهای دولت نیز هست ،درواقع شاخص رانت یک شاخص نظارتی و دولت سنجی محسوب میشود.

 

نکته مهم این است که شاخص رانت کشش عرضه کل را محاسبه میکند،نه کشش عرضه صنعت!

 

تعاریف رانت "Rent" :

 

واژه ایست لاتین به معنای اجاره بها اما در مدیریت:

 

1) سودی که ناشی از ارزش کار،بهره وری یا ارزش افزوده نباشد رانت نام دارد.

 

2) درآمدی که بوسیله اعمال قدرت و محدود کردن دیگران دررسیدن به حقوق خود بوجود آمده باشد.

 

3) ازنظر تکنیکی(محاسباتی) رانت به درآمدی گفته میشود که به فاکتورهای تولید بدون کشش عرضه یا کم کشش(معمولا کم تر از یک تا یک ونیم) پرداخت میشود.

 

نمونه بسیار خوب رانت با توجه به بند 2و3دانشگاه های علوم پزشکی درایران است که باوجود تقاضای بالا از پذیرش دانشجو خودداری میکنند تا بتوانند با کاهش تعداد پزشکان جامعه درآمد بیشتری را برای خود بوجود بیاورند که این قضیه نشانگر کشش بسیار پایین عرضه و اعمال قدرت است و پدیده های شومی چون بیکاری حدود900هزار نفر،فاصله طبقاتی و... را بوجودآورده است.

 

حدیث از امام علی(ع):

 

هیچ ثروتی در جایی جمع نمیشود،مگر اینکه حق گروهی از بین رفته باشد.(بند 2)

 

عوامل اقتصادی ایجاد کننده کشش های پایین عرضه و رانت:

 

1) تورم

 

2) فرانشیز

 

3) انحصار

 

4) سیاستهای مالی نامناسب دولتی

 

5) ضریب قیمت بردرآمد آزاد بورس

 

6) عدم عدالت در پرداخت وام

 

7) عدم عدالت جغرافیایی و سرمایه گذاری دولتی

 

8) ریسک بالا و نبود مدیریت حرفه ای

 

9) بهره وری پایین نیروی کار

 

عوامل فرهنگی و اجتماعی:

 

1) نبود هژمونی ملی و منطقه ای

 

2) سرکوب ناسیونالیسم بویژه بعد از انقلاب 57

 

3) نبود فرهنگ سرمایه گذاری

 

4) عوامل سیاسی

 

راهکارهای پر کشش کردن عرضه کل:

 

1) توسعه اینترنت پرسرعت

 

2) تبلیغات هژمونیک و وطن پرستانه

 

3) حذف یا اصلاح ضریب قیمت بردرآمد و مکانیسم بورس

 

4) توازن سرمایه گذاری دولتی و جمعیت

 

5) توسعه شرکتهای سرمایه گذاری سهامی عام،تضامنی و تعاونی

 

6) تمایل بیشتر به علوم مدیریتی و اقتصادی

 

7) انحصار شکنی

 

8) گرایش به تکنیک تولید بر پایه نیروی انسانی بویژه در دولت

 

9) اخلاق کار

 

 

 

توجه: تا اینجای مطلب ازدروس تخصصی مدیریت مالی دولتی است.