معرفی رشته اقتصاد کشاورزی

[phyto 1264]

معرفی رشته اقتصاد کشاورزی

 

در جهان امروز یکی از مشکلات اساسی بشر تأمین نیازهای غذایی است، به گونه‌ای که امنیت غذایی به عنوان یکی از اهداف مهم سرلوحه برنامه‌های دولتها قرار گرفته است. بدون شک به منظور نیل به امنیت غذایی علاوه بر اتخاذ سیاستهای مطلوب و برخورداری از منابع کافی باید تولید کشاورزی به گونه‌ای باشد که تمامی نیازهای جامعه را برآورده کند. از سوی دیگر تولید کشاورزی خود نیازمند دو گروه عوامل تولیدی می‌باشد. گروه اول، عوامل فیزیکی تولید از قبیل: زمین، بذر، آب، نیروی کار و غیره که وجود آنها از نظر کمی و کیفی شرط لازم تولید است و گروه دوم عوامل غیرفیزیکی تولید که ریشه در مدیریت و اقتصاد کشاورزی دارند. با توجه به اهمیت و ضرورت مدیریت و اقتصاد کشاورزی، این عامل به عنوان شرط کافی تولید تلقی می‌گردد. بنابراین به منظور تولید کشاورزی مطلوب و بهینه، وجود عوامل فیزیکی و غیرفیزیکی تولید در کنار یکدیگر لازم و ملزوم هم می‌باشند.

 

1) مهندسی اقتصاد کشاورزی

 

(1-1) تعریف و هدف

اقتصاد کشاورزی به مجموعه‌ای از علوم و روشها اطلاق می‌شود که عوامل اقتصادی موثر در امور کشاورزی، روابط اقتصادی موجود بین عوامل تولید کشاورزی و کاربرد اصول اقتصادی را در تولید و توسعه کشاورزی مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. به بیان دیگر اقتصاد کشاورزی عبارت از کاربرد اصول و نظریه‌های اقتصاد عمومی در فرآیند تولید، مبادله، توزیع و مصرف مواد غذایی و مواد خام اولیه مورد نیاز سایر بخش هاست. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که اقتصاد کشاورزی، روش‌های چگونگی استفاده مطلوب و بهینه از منابع طبیعی در بخش کشاورزی را از طریق شیوه‌ها و ابزار کارآمد خود مورد مطالعه قرار می‌دهد. هدف از ایجاد این رشته، تربیت نیروهای متخصص و کارآمدی است که بتوانند با تکیه بر دانش و اندوخته‌های علمی و تجارب عملی خود به عنوان کارشناس اقتصاد کشاورزی به تهیه و تدوین طرح‌های توسعه کشاورزی و ارزیابی اقتصادی آنها در سطوح مختلف منطقه‌ای و یا ملی بپردازند و همچنین از طریق بکارگیری روش‌های تجزیه و تحلیل کمی و ارائه مدل‌های ریاضی در حل مسائل و مشکلات تولید، توزیع و یا مصرف مواد غذایی و مواد خام، راهکارهای مناسبی را ارائه می‌نمایند. متخصصان اقتصاد کشاورزی در فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی مرتبط با مسائل اقتصادی بخش کشاورزی نیز می‌توانند همکاری نمایند.

(2-1) اهمیت و جایگاه در جامعه

با عنایت به اهمیت تولید کشاورزی در امنیت غذایی جامعه و نیز ضرورت توجه به ابعاد اقتصادی تولید، اقتصاد کشاورزی به عنوان یکی از شاخه‌های علوم کشاورزی از حدود یک قرن پیش در کنار سایر رشته‌های کشاورزی به تدریج مطرح شد و با سیر تکاملی‌اش امروزه به شکل یک دانش منسجم و مدرن در مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی در اختیار مشتاقان علم و جامعه کشاورزی قرار گرفته است. در عرصه فعالیت‌های زراعی، حضور متخصصانی که علاوه بر دانش کشاورزی، اصول علم اقتصاد را نیز فراگرفته باشند و بتوانند با استفاده از تجربیات و دانش خود، در زمینه برنامه‌ریزی و تهیه طرح‌های تولیدی محصولات کشاورزی بطور اقتصادی فعالیت کنند، از ضروریات تحول کشاورزی کشور است و این امر، جایگاه و اهمیت رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی را به خوبی مشخص می‌کند.

(3-1) توانایی‌های لازم برای داوطلبان این رشته وادامه تحصیل در آن

با توجه به کمیت وکیفیت درسهایی که در این رشته تدریس می‌شود, برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی داوطلبان باید علاوه بر زمینه‌های عمومی مورد نیاز در آزمون سراسری، از قدرت وتوان نسبتاً بالایی در زمینه ریاضی برخوردار باشند. علاوه بر این مشتاقان این رشته باید دارای قوه ادراک بسیار بالا و قدرت تجزیه وتحلیل وتصمیم گیری صحیح واصولی باشند. گذشته از همه اینها ,علاقه وشوق شخصی افراد از عوامل تعیین کننده در میزان موفقیت در این رشته است و شاید شرط لازم ادامه تحصیل در این رشته همین امر باشد

(4-1) تواناییهای فارغ التحصیلان

همان طور که بیان شد، دانش آموختگان مهندسی اقتصاد کشاورزی پس از پایان تحصیلات و دوره آموزشی خود، می‌توانند در زمینه‌های مختلف تولید، توزیع ومصرف مواد غذایی و مواد خام مورد نیاز سایر بخش‌ها مسئولیت‌هایی را بپذیرند که برخی از موارد مهم این مسئولیت‌ها به شرح زیر است.

1- تهیه وتدوین طرح‌های کشاورزی وارزیابی اقتصادی آنها.

2- توجیه یک طرح کشاورزی از نظر اقتصادی و یا مقایسه چند طرح.

3- بررسی ومطالعه اقتصادی طرح‌های عظیم مرتبط با بخش کشاورزی مانند سدها و.....

4- تهیه الگوی کشت و یا تولیدی برای واحدهای کوچک و بزرگ کشاورزی از ابعاد اقتصادی .

5- بررسی هزینه‌ها ودرآمدهای تولیدات کشاورزی.

6- مدل سازی ریاضی برای تعیین ضرایب فنی عوامل تولید، میزان کارایی آنها و یا تخصیص زمینه منابع تولید .

7- بازار یابی و بازار رسانی محصولات کشاورزی در داخل و خارج از کشور .

8- همکاری با مهندسان مشاور طرح‌های کشاورزی منطقه‌ای و یا ملی در ارتباط با توجیه اقتصادی آنها .

9- ارائه طرح‌های تحقیقاتی در ارتباط با مسائل مختلف اقتصاد کشاورزی

10-آموزش نظریه‌های علمی اقتصاد کشاورزی.

 

(5-1) موقعیتهای شغلی و محل‌های کار

مراکز و واحدهای مختلفی در تولید، تبدیل، توزیع ومصرف محصولات کشاورزی نقش دارند و به گونه‌ای با مسائل اقتصاد کشاورزی مرتبط می‌باشند ؛ بنابراین هر یک از این مراکز و واحدها به تناسب ماهیت فعالیت خود، اقدام به جذب فارغ التحصیلان این رشته برای تأمین نیازهای خود می‌نمایند. برخی از این مراکز به شرح زیر است:

1- وزارت کشاورزی- سازمان‌ها وادارات کل کشاورزی.

2- سازمان تحقیقات وآموزش و ترویج کشاورزی .

3- وزارت جهاد سازندگی- بخش تحقیقات اقتصادی و اجتماعی .

4- بانکها، بویژه بانک کشاورزی

5- شرکتهای مهندسان مشاور در امور کشاورزی .

6- کشت وصنعتهای بزرگ تولید کشاورزی .

7- دانشگاهها ومراکز آموزش عالی .

8- سازمان تعاون روستایی.

9- سازمان اتکا (وزارت دفاع).

10- تعاونی‌های تولید روستایی.

شایان ذکر است که در مورد اشتغال دانش آموختگان مهندسی اقتصاد کشاورزی باید به این نکته مهم توجه نمود که متاسفانه در دوره‌های گذشته وتا سالهای اخیر به اقتصاد کشاورزی چندان اهمیتی داده نشده است و زمینه اشتغال تا چند سال پیش برای این رشته مناسب نبود اما پس از برنامه پنج ساله دوم خوشبختانه اهمیت وضرورت اقتصاد کشاورزی مورد توجه و اقبال مسئولان و دولتمردان قرار گرفته وروز به روز بر اهمیت آن افزوده می‌گردد این امر میزان نیاز به مهندسان اقتصاد کشاورزی را به طورچشمگیری افزایش داده است به گونه‌ای که می‌توان گفت تقریباً تمامی فارغ التحصیلان این رشته جذب بازار کار شده و مشغول فعالیت می‌باشند ؛ در آینده نیز بازار کار بهتری برای این فارغ التحصیلان فراهم خواهد بود.

2) واحدهای درسی

تعداد واحدهای درسی که دانشجویان این دوره باید بگذرانند در مجموع 137 واحد به صورت زیر می‌باشد درسهای عمومی: 20 واحد درسهای علوم پایه :23 واحد درسهای اصلی کشاورزی: 49 واحد

درسهای تخصصی الزامی :37 واحد

درسهای تخصصی اختیاری :6 واحد کار آموزی: 2 واحد

3) ادامه تحصیلات

ادامه تحصیل در دوره‌های تحصیلات تکمیلی شامل کارشناسی ارشد(فوق لیسانس) ودوره دکترای رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی است که در بعضی از دانشگاه‌های کشور ارائه می‌شود. هدف از این دوره‌ها آموزش و پرورش متخصصانی است که با تکیه بر دانش و تجارب خود بتوانند نظریه‌های اقتصادی و اصول و موازین اقتصاد کشاورزی را تجزیه وتحلیل نموده و راههای توسعه موزون کشاورزی را بررسی و به اجرای آنها بپردازند. طول دوره کارشناسی ارشد حدود 2 سال و مجموع واحدهای آن32 واحد است.

(1-3) توانایی‌های فارغ التحصیلان مقطع‌های کارشناسی ارشد و دکترا در رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی

فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد می‌توانند در زمینه‌های پژوهشی وآموزشی در دانشگاه‌های کشور و مؤسسه‌های تحقیقاتی ونیز اجرای طرح‌های اقتصادی و همچنین در مقام یک برنامه ریز، تحلیل گر و ارزشیاب در برنامه‌های توسعه کشاورزی به کار مشغول گردند با توجه به پیچیدگی‌های موجود در راه توسعه اقتصاد کشاورزی ومشکلات موجود آن، نیاز اساسی کشاورزی به برنامه ریزانی است که با استفاده از نظریه‌های اقتصادی به تحلیل اوضاع موجود پرداخته، آسان‌ترین راه را برای توسعه کشاورزی ارائه کنند و مهندسان کشاورزی در گرایش اقتصاد کشاورزی که وظیفه تحلیل گری اقتصاد در بخش کشاورزی را به عهده دارند در توسعه کشاورزی نوین کشور از جایگاه ویژه برخوردارند.

(2-3) موقعیت‌های شغلی ومحل‌های کار فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی ارشد ودکترا

فارغ التحصیلان دوره‌های تحصیلات تکمیلی رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی، می‌توانند در همان محل‌هایی که برای فارغ التحصیلان دوره کارشناسی معرفی گردید در رده‌های بالاتر مشغول به کار شوند و در صورت اتمام دوره دکترا به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه‌ها فعالیت کنند.

[phyto 1264]

علوم اقتصادي

ديباچه: آيا خياباني را مي شناسيد که در آن نانوايي, خواروبار فروشي, ميوه فروشي يا آرايشگاه نباشد؟ بي شک در هر خياباني مراکز خدماتي ياد شده و دهها واحد خدماتي ديگر به چشم مي خورد. اما چرا در حالي که هيچ سازمان يا نهادي مسوول ايجاد اين مراکز در خيابان هاي مختلف نيست ما در هر خياباني به واحدهاي فوق دسترسي داريم؟راستي چرا بسياري از واحدهاي خدماتي 50 سال پيش مثل لحاف دوزي, چيني بندزني و حلبي سازي از بين رفته اند و در مقابل مغازه هاي تزئينات ساختماني و فروشگاه هاي لوازم صوتي و تصويري ايجاد شده است؟ علم اقتصاد به سوال هاي فوق پاسخ مي دهدو اين که در يک جامعه چه عواملي باعث تخصيص منابع مي شود. به عبارت ديگر علم اقتصاد، علم تخصيص بهينه منابع است. منابعي که کم يا محدود هستند. اين علم در مراکز آموزش عالي تحت عنوان رشته علوم اقتصادي ارائه مي شود. رشته اقتصاد در مقطع کارشناسي داراي شش شاخه اقتصاد نظري, بازرگاني, کشاورزي, پول و بانکداري, صنعتي و حمل و نقل است و داوطلبان هر سه گروه آزمايشي علوم رياضي و فني, علوم تجربي و علوم انساني مي توانند اين رشته را انتخاب کنند. البته براي داوطلبان علوم انساني شاخه اقتصاد نظري ارائه نشده است. اما به گفته استادان اين رشته تفاوت شاخه هاي مختلف اقتصاد در مقطع کارشناسي کمتر از 30 واحد درسي است و چون دانشجويان مي توانند 9 واحد اختياري خود را از شاخه ديگر انتخاب کنند، تفاوت قابل توجهي بين شاخه هاي مختلف اين رشته وجود ندارد. بويژه اين که بين دروس تخصصي هر شاخه نيز تشابه هاي بسياري وجود دارد براي مثال از يازده درس اختصاصي شاخه اقتصاد پول و بانکداري , چهار درس آن با شاخه اقتصاد بازرگاني مشترک است. با اين همه ما براي آشنايي شما با شاخه هاي رشته اقتصاد, به معرفي اجمالي آن ها مي پردازيم.شاخه اقتصاد نظري: هسته اصلي تئوري هاي اقتصادي مثل اقتصاد رياضي و اقتصاد سنجي در شاخه اقتصاد نظري مطالعه مي شود; يعني اين شاخه بيشتر جنبه انتزاعي و تئوري دارد و تاکيد آن بر روي تئوري هاي رياضي است و دانشجوي اقتصاد نظري کمتر پديده هايي از قبيل تجارت را مطالعه مي کند.

 

دروس تخصصي اقتصاد نظري :

اقتصاد کشاورزي, اقتصاد مديريت, اقتصاد رياضي, اقتصاد سنجي, تاريخ عقايد اقتصادي, برنامه ريزي اقتصادي, اقتصاد منابع .

شاخه اقتصاد بازرگاني:

اقتصاد بازرگاني يکي از شاخه هاي کاربردي اقتصاد است که در آن دانشجو با جنبه هاي توصيفي و تحليلي مديريت توليد, مديريت بازاريابي و کاربردهاي آن، قوانين و مقررات ماليات در ايران, انواع حسابرسي و اصول حسابداري آشنا مي شود. همچنين با استفاده از يک سري مدل هاي تصميم گيري و متدهاي کمي, تعيين خط مشي مطلوب را در مسائلي که يک مدير با آن مواجه مي شود، فرا مي گيرد.

 

دروس تخصصي اقتصاد بازرگاني :

اقتصاد مديريت, روش هاي مقداري در بازرگاني, مديريت توليد, ارزيابي طرح هاي اقتصادي, حسابداري شرکت ها, حسابداري صنعتي, اصول بازاريابي, اصول بيمه, مديريت مالي.

شاخه اقتصاد صنعتي: در شاخه اقتصاد صنعتي دانشجويان طي چند واحد با ساختار بازار صنعت, بازرگاني بين المللي, منافع و مضرات انحصار, سياست رقابت, منافع مصرف کننده, هزينه ها و حقوق و مقررات کاري که تنظيم کننده روابط بين کارگران و کارفرمايان است, آشنا مي شوند.

 

دروس مشترک در همه شاخه هاي علوم اقتصادي :

زبان خارجه تخصصي, اصول سازماني و مديريت, حقوق تجارت, مباني جامعه شناسي, رياضيات, آمار, روش تحقيق, اصول حسابداري, جغرافياي اقتصادي ايران, اقتصاد خرد, اقتصاد کلان, پول و بانکداري, مباني فقهي اقتصاد صدر اسلام, نظام هاي اقتصادي, تجارت بين الملل, اقتصاد توسعه, اقتصاد ايران.

 

دروس تخصصي اقتصاد نظري :

اقتصاد صنعتي, حسابداري شرکت ها, حسابداري صنعتي, اقتصاد منابع, مديريت توليد, ارزيابي طرح هاي اقتصادي, اقتصاد سنجي, حقوق کار و روابط صنعتي, پژوهش عملياتي.

شاخه اقتصاد پول و بانکداري: دانشجويان اين شاخه با نحوه عملکرد بانک هاي داخلي و خارجي, اسناد اعتباري ارزي, سياست هاي پولي و مالي به عنوان مهم ترين سياست هاي تثبيت اقتصادي و چگونگي تجزيه و تحليل صورت حساب هاي مالي آشنا مي شوند.

دروس تخصصي اقتصاد پول و بانکداري :

عمليات بانکي داخلي, عمليات بانکي خارجي, سياست هاي پولي و مالي, بانکداري اسلامي, روش هاي مقداري در بازرگاني, سازمان هاي پولي و مالي بين المللي, حسابداري شرکت ها, تجزيه و تحليل صورت هاي مالي, ارزيابي طرح هاي اقتصادي, تامين منابع مالي و بورس اوراق بهادار, مديريت مالي.

شاخه اقتصاد کشاورزي: دانشجويان اين شاخه, اقتصادي را که به محصولات کشاورزي و زمين و زراعت باز مي گردد, مطالعه مي کنند. زيرا بازار محصولات کشاورزي به دليل اين که در بسياري از موارد، پيوستگي توليد را ندارد همچنين متغيرهايي مثل آب و هوا و خاک در آن اثر عمده اي مي گذارد, به مطالعه تخصصي و ويژه اي نيازمند است; يعني کارشناس اقتصادي اين بخش بايد علاوه بر آشنايي با اصول و مباني علم اقتصاد, با مسائل کشاورزي از قبيل توليد کشاورزي و بازارهاي محصولات کشاورزي آشنايي داشته باشد.

 

دروس تخصصي اقتصاد کشاورزي :

اقتصاد کشاورزي, توسعه و سياست کشاورزي, اقتصاد منابع, اقتصاد سنجي, ارزيابي طرح هاي اقتصادي, بازاريابي محصولات کشاورزي, مديريت مزرعه, جامعه شناسي روستايي, پژوهش عملياتي.

توانايي هاي لازم :

در مقطع متوسطه, کتاب اقتصاد تنها براي دانش آموزان رشته علوم انساني ارائه شده است و چون مباحث اين کتاب جنبه حفظي دارد, بسياري از داوطلبان آزمون سراسري تصور مي کنند که براي موفقيت در رشته اقتصاد بايد حافظه قوي داشت تا بتوان مفاهيم و نظريه هاي متعدد را حفظ کرد. در حالي که به گفته استادان و دانشجويان اين رشته, دانشجوي اقتصاد بيش از هر چيز بايد در درس رياضي قوي باشد تا بتواند در اين رشته موفق گردد.همچنين دانشجوي اقتصاد لازم است که به مباحث اجتماعي علاقه مند بوده و الفباي جامعه شناسي, علوم سياسي و روانشناسي را بداند چون اقتصاد يک حلقه از علوم اجتماعي است و زنجيره علوم اجتماعي نيز به هم مرتبط است.

موقعيت شغلي در ايران :

دانشجويان دوره کارشناسي اقتصاد بيشتر اطلاعات اوليه و پايه را مطالعه مي کنند در نتيجه نبايد انتظار داشته باشند که پس از فارغ التحصيلي به طور تخصصي و کاربردي فعاليت نمايند مگر دانشجوياني که خودشان مطالعه و فعاليت بيشتري داشته و تئوري هايي را که مطالعه مي کنند, به کار نيز مي گيرند. يعني مي توانند مدلهاي اقتصادي نوشته, تجزيه و تحليل کرده و پيشنهادهاي تازه اي براي رفع مشکلات اقتصادي موسسه و سازمان هاي مختلف ارائه دهند.البته اين به آن معنا نيست که در حال حاضر فارغ التحصيلان اين رشته بازار کار ندارند بلکه مي توانند در بخش هاي مختلف وزارت اقتصاد مثل بخش ماليات, وزارت صنايع, سازمان برنامه و بودجه, بانک مرکزي و مرکز آمار فعاليت کنند و مهمتر از همه اينکه حتي اگر فارغ التحصيلان اقتصاد در رشته تخصصي خود فعاليت نکنند, به دليل داشتن ذهني باز و تحليل گر و آشنايي صحيح با مسائل و مباحث اقتصادي, نگاه کارشناسانه اي نسبت به جامعه و پيرامون خود دارند و مي توانند در هر شغلي موفق و کارآمد باشند.