زندگی نامه شیخ بهایی

[panoram 5055]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

شیخ بهاء الدین ، محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند بنام دوره صفویه است. اصل وی از جبل عامل شام بود. بهاء الدین محمد ده ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی از بزرگان علمای شام بسوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول گردید.

 

 

مرگ این عارف بزرگ و دانشمند را به سال ۱۰۳۰ و یا ۱۰۳۱ هجری در پایان هشتاد و هفتمین سال حیاتش ذکر کرده اند.وی در شهر اصفهان روی در نقاب خاک کشید و مریدان پیکر او را با شکوهی که شایسته شان او بود ، به مشهد بردند و در جوار حرم هشتمین امام شیعیان به خاک سپردند.

شیخ بهایی مردی بود که از تظاهر و فخر فروشی نفرت داشت و این خود انگیزه ای برای اشتهار خالص شیخ بود.شیخ بهایی به تایید و تصدیق اکثر محققین و مستشرقین ، نادر روزگار و یکی از مردان یگانه دانش و ادب ایران بود که پرورش یافته فرهنگ آن عصر این مرز و بوم و از بهترین نمایندگان معارف ایران در قرن دهم و یازدهم هجری قمری بوده است. شیخ بهایی شاگردانی تربیت نموده که به نوبه خود از بزرگترین مفاخر علم و ادب ایران بوده اند، مانند فیلسوف و حکیم الهی ملاصدرای شیرازی و ملاحسن حنیفی کاشانی وعده یی دیگر که در فلسفه و حکمت الهی و فقه و اصول و ریاضی و نجوم سرآمد بوده و ستارگان درخشانی در آسمان علم و ادب ایران گردیدند که نه تنها ایران ،بلکه عالم اسلام به وجود آنان افتخار می کند. از کتب و آثار بزرگ علمی و ادبی شیخ بهایی علاوه بر غزلیات و رباعیات دارای دو مثنوی بوده که یکی به نام مثنوی “نان و حلوا” و دیگری “شیر و شکر” می باشد و آثار علمی او عبارتند از “جامع عباسی، کشکول، بحرالحساب و مفتاح الفلاح والاربعین و شرع القلاف، اسرارالبلاغه والوجیزه”. سایر تالیفات شیخ بهایی که بالغ بر هشتاد و هشت کتاب و رساله می شود همواره کتب مورد نیاز طالبان علم و ادب بوده است.

تا کی به تمنای وصال تو یگانه

اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه

خواهد که سرآید غم هجران تو یا نه

ای تیره غمت را دل عشاق نشانه

جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه

رفتم به در صومعه عابد و زاهد

دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد

در میکده رهبانم و در صومعه عابد

گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد

یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه

روزی که برفتند حریفان پی هر کار

زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار

من یار طلب کردم و او جلوه گه یار

حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار

او خانه همی جوید و من صاحب خانه

هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو

هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو

در میکده و دیر که جانانه تویی تو

مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو

مقصود تویی …کعبه و بتخانه بهانه

بلبل به چمن زان گل رخسار نشان دید

پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید

عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید

یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید

دیوانه منم ..من که روم خانه به خانه

عاقل به قوانین خرد راه تو پوید

دیوانه برون از همه آئین تو جوید

تا غنچهء بشکفتهء این باغ که بوید

هر کس به بهانی صفت حمد تو گوید

بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه

بیچاره بهایی که دلش زار غم توست

هر چند که عاصی است ز خیل خدم توست

امید وی از عاطفت دم به دم توست

تقصیر “خیالی” به امید کرم توست

یعنی که گنه را به از این نیست بهانه

“شیخ بهایی”

بهاء الدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن محمد بن صالح حارثی همدانی عاملی جبعی (جباعی) معروف به شیخ بهائی در سال ۹۵۳ ه.ق ۱۵۴۶ میلادی در بعلبک متولد شد. او در جبل عامل در ناحیه شام و سوریه در روستایی به نام “جبع” یا “جباع” می زیسته و از نژاد “حارث بن عبدالله اعور همدانی” متوفی به سال ۶۵ هجری از معاریف اسلام بوده است.

ناحیه “جبل عامل” همواره یکی از مراکز شیعه در مغرب آسیا بوده است و پیشوایان و دانشمندان شیعه که از این ناحیه برخاسته اند، بسیارند. در هر زمان، حتی امروزه فرق شیعه در جبل عامل به وفور می زیسته اند و در بنیاد نهادن مذهب شیعه در ایران و استوار کردن بنیان آن مخصوصاً از قرن هفتم هجری به بعد یاری بسیار کرده و در این مدت پیشوایان بزرگ از میان ایشان برخاسته اند و خاندان بهائی نیز از همان خانواده های معروف شیعه در جبل عامل بوده است.

بهاءالدین در کودکی به همراه پدرش به ایران آمد و پس از اتمام تحصیلات، شیخ الاسلام اصفهان شد. چون در سال ۹۹۱ هجری قمری به قصد حج راه افتاد، به بسیاری از سرزمینهای اسلامی از جمله عراق، شام و مصر رفت و پس از ۴ سال در حالی که حالت درویشی یافته بود، به ایران بازگشت.

وی در علوم فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت، مجموعه تألیفاتی که از او بر جای مانده در حدود ۸۸ کتاب و رساله است. وی در سال ۱۰۳۱ ه.ق در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام جنب موزه آستان قدس دفن کردند.

[panoram 5055]

خدمات شیخ بهائی

در عرف مردم ایران، شیخ بهائی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و هنوز هم به همین صفت معروف است، چنانکه معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به او نسبت می دهند. و نیز شاخصی برای تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب یا به اصطلاح فنی، ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام (مسجد ش-ا-ه سابق) در اصفهان هست که می گویند وی ساخته است.

در احاطه وی در مهندسی مساحی تردید نیست و بهترین نمونه که هنوز در میان است، نخست تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و قرای مجاور رودخانه است که معروف است هیئتی در آن زمان از جانب ش-ا-ه عباس به ریاست شیخ بهائی مأمور شده و ترتیب بسیار دقیق و درستی با منتهای عدالت و دقت علمی در باب حق آب هر ده و آبادی و محله و بردن آب و ساختن مادیها داده اند که هنوز به همان ترتیب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان هست.

دیگر از کارهای علمی که به بهائی نسبت می دهند طرح ریزی کاریز نجف آباد اصفهان است که به نام قنات زرین کمر، یکی از بزرگترین کاریزهای ایران است و از مظهر قنات تا انتهای آبخور آن ۹ فرسنگ است و به ۱۱ جوی بسیار بزرگ تقسیم می شود و طرح ریزی این کاریز را نیز از مرحوم بهائی می دانند.

دیگر از کارهای شیخ بهائی، تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب و خاتمه دادن به یک سلسله اختلاف نظر بود که مفتیان ابتدای عهد صفوی راجع به تشخیص قبله عراقین در مدت یک قرن و نیم اختلاف داشته اند.

یکی دیگر از کارهای شگفت که به بهائی نسبت می دهند، ساختمان گلخن گرمابه ای که هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهائی یا حمام شیخ معروف است و آن حمام در میان مسجد جامع و هارونیه در بازار کهنه نزدیک بقعه معروف به درب امام واقع است و مردم اصفهان از دیر باز همواره عقیده داشته اند که گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته که با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدتهای مدیدهمچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد و خود گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می افتد و چون پس از مدتی به تعمیر گرمابه پرداختند و آن محوطه را شکافتند، فوراً شمع خاموش شد و دیگر از آن پس نتوانستند بسازند. همچنین طراحی منارجنبان اصفهان که هم اکنون نیز پا برجاست به او نسبت داده می شود.

[panoram 5055]

استادان شیخ بهائی

آن طور که مؤلف عالم آرا آورده است، استادان او بجز پدرش از این قرار بوده اند: “تفسیر و حدیث و عربیت و امثال آن را از پدر و حکمت و کلام و بعضی علوم منقول را از مولانا عبدالله مدرس یزدی مؤلف مشهور حاشیه بر تهذیب منطق معروف به حاشیه ملا عبدالله آموخت. ریاضی را از ملا علی مذهب ملا افضل قاضی مدرس سرکار فیض کاشانی فرا گرفت و طب را از حکیم عماد الدین محمود آموخت و در اندک زمانی در منقول و معقول پیش رفت و به تصنیف کتاب پرداخت.”

“مؤلف روضات الجنات استادان او را پدرش و محمد بن محمد بن محمد ابی الطیف مقدسی می شمارد و گوید که صحیح بخاری را نزد او خوانده است.”

علاوه بر استادان فوق در ریاضی؛ “بهائی نزد ملا محمد باقر بن زین العابدین یزدی مؤلف کتاب مطالع الانوار در هیئت و عیون الحساب که از ریاضی دانان عصر خود بوده نیز درس خوانده است.”

[Mahnaz.D 61915]

شیخ بهایی اسوه علم و تقوا

 

 

هیچ ملتی بدون نگاه عمیق و دقیق به گذشته خود و بررسی احوال و اثار هنرمندان، صنعتگران، سیاستمداران و از همه مهمتر متفکران و دانشمندان نمیتواند مسیر حرکت به سوی ایندهای روشن و پربار را ترسیم و در ان پیش رود.

 

 

در این میان مطالعة زندگی برخی از این شخصیتهای تاریخ‌ساز اثر دیگری بر انسان دارد و زندگی شیخ بهائی از ان جمله است. زیرا وی از زمره متفکرانی است که علم و عمل، سیاست و اخلاق، مدارا با مردم و عرفان و سیر و سلوک را همزمان و در تار و پود شخصیت خود امیخته بود و بر اثر این جهاد علمی و معنویت درونی و خدمت به مردم به مقامی رسید که نامش نگین لوحة علما و دانشمندان است.

 

خدمات علمی

 

دانش و هنر دو گوهر گرانبها هستند كه با هم پیوند نزدیك دارند و شیخ بها‌ء‌الدین، دانش و هنر را به خدمت آرمان‌های دینی گرفت و به راستی كه نمونه شاخصی از هنر متعهد بود. هنر معماری شیخ یادگارهای زیادی دارد كه در تاریخ اصفهان و ایران، بلكه جهان، پرآوازه است. این دانشمند بزرگ در این زمینه منشأ آثار گران‌قدری شد كه عمده‌ترین آنها عبارتند از: مسجد امام، ساعت شاخص اوقات شرعی، حمام شیخ بهایی، شهر نجف‌آباد و طرح تقسیم آب زاینده‌رود كه در این مقاله به آنها می‌پردازیم.

[Mahnaz.D 61915]

مسجد امام اصفهان‌

ساختمان مسجد جامع عباسی (مسجد امام) در ضلع جنوبی میدان تاریخی اصفهان در سال 1020 ق به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شد و به منظور تزئین میدان بزرگ، در سال 1025 ق و در حالی كه هنوز مشغول پی‌ریزی قسمتهای دیگر مسجد بودند، سردر نفیس كاشی كاری معرق آن را به اتمام رسانیدند.

 

این مسجد شاهكاری جاویدان از معماری و كاشی‌‌كاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است. كتیبه‌های مسجد، كار خطاطان معروف عهد صفویه و تزئینات عمده ‌آن از كاشیهای خشت هفت رنگ و معرق می‌باشد. در مدرسه جنوب غربی مسجد، قطعه سنگ ساده‌ای به شكل شاخص در محل معینی تعبیه شده است كه ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل نشان می‌دهد و چنان‌كه می‌گویند محاسبه آن را انجام داده است.

 

سطح فوقانی این شاخص به شكل مثلث قائم‌الزاویه است ، وتر مثلث در جهتی است ظهر را تعیین می‌كند و یك ضلع مجاور زاویه قائمه وصل به دیوار و ضلع دیگر نماینده قبله مسجد است. از نكات جالب این مسجد انعكاس صوت در مركز گنبد بزرگ جنوبی آن است، ارتفاع گنبد این مسجد 52 متر و ارتفاع مناره‌های داخل آن 48 متر و ارتفاع مناره‌های سردر آن در میدان نقش جهان 42 متر است. قطعات بزرگ سنگهای مرمری یكپارچه و سنگابهای نفیس، مخصوصا سنگاب نفیس شبستان غربی گنبد بزرگ كه به تاریخ سال 1095 هجری است، از دیدنیهای جالب این مسجد است.‌

 

جهت ورود به حیاط مسجد ناگزیر باید از یكی از راهروهای سرپوشیده طرفین چپ یا راست عبور كرد كه پس از گذر از فضایی نیمه تاریك، زاویه 45 درجه‌ای را تا رسیدن به صحن مسجد طی می‌كنیم. در واقع این دو مسیر به عنوان تونلی انتقالی برای گذر از شكست دو محور متقاطع موجود در محورهای طولی میدان و مسجد بوده كه وجود این شكستگی را بر فرد پنهان می‌دارند. به علاوه این شگرد، تامین‌كننده كلیه اهداف طراح میدان و مسجد از نقطه نظر میزان جذب حداكثر تابش نور در میدان و رو به قبله كردن مسجد است.

[Mahnaz.D 61915]

ویژگیهای گنبدخانه مسجد امام‌

ایوان سرپوشیده شمالی مسجد فضای وسیع و بلندی است كه سر تا سر آن را كاشی‌كاری بسیار زیبایی فراگرفته است.

گنبد با عظمت و رفیع مسجد كه به صورت دوپوش ساخته شده، بر روی این صحن قرار دارد. این گنبد را بزرگ‌ترین و پركارترین و استادانه‌ترین آثار معماری قرن یازده هجری می‌دانند.

گنبدخانه اصلی مسجد امام، كه دیواره آن به ضخامت 5/4 متر بوده و ابعاد داخلی‌اش 6/22متر 225/x متر می‌باشد، بر فراز این قسمت گنبد دوپوشی قرار دارد كه از كف گنبدخانه تا تیزه (نوك) داخلی آن 38 متر و تا تیزه خارجی آن معادل 52 متر برآورده می‌شود. در واقع می‌توان فضای خالی میان دو گنبد را به اندازه 13 متر (با احتساب یك متر ضخامت در تیزه دو گنبد) در ناحیه مركزی تعیین كرد. وزن این گنبد دوپوش حدود 650 تن ارزیابی می‌گردد كه در یك چنین ارتفاع و وزنی، قطعا دارای محاسبات بسیار دقیق و پیچیده‌ای از نظر سازه‌ای بوده كه این قسمت از كار را به نسبت می‌دهند. یكی از ویژگی‌های آكوستیكی این گنبد آن است كه اگر بیننده‌ای از ابتدای ورودش به فضای گنبدخانه شروع به ضربه زدن در كف نماید و به آهستگی به سمت نقطه مركزی حركت كند، مشاهده می‌نماید كه در این عبور توام با تانی، در ابتدا برای هر ضربه تا 18 بار انعكاس به گوش می‌رسد كه هرچه به سمت مركز نزدیك‌تر شود، این تعداد تا هفت بار انعكاس كاهش می‌یابد. در عوض هر چه تعداد دفعات انعكاس كاهش می‌یابد، بر تقویت دامنه صوت انعكاسی ناشی از ضربه افزوده می‌گردد، و این مطلب را به اثبات می‌رساند كه عملا حاصل‌ضرب عدد انعكاس (ناشی از هر ضربه در هر قسمت از فضای زیر گنبد) و دامنه صوت تقویت شده مقداری است ثابت و با افزوده شدن بر یك عامل، از میزان عامل دیگر كاسته می‌شود.

از نقطه نظر مهندسی تكنیك‌های به كار گرفته شده در ساخت این گنبد، علاوه بر ویژگی‌های منحصر به فرد آكوستیكی‌اش، تحسین‌انگیز و كم‌نظیر است.

گنبد بیرونی به صورت دلنما(به شكل مقطع یك قلب) بوده، اما گنبد درونی به صورت شلجمی(سهمی) طراحی شده است.

[Mahnaz.D 61915]

از این رو، وزنشان به استوانه زیر گنبد وارد می‌شود. در این نقطه به دلیل شكل متفاوت مقطع هر كدام، نیروهایی رانشی به ترتیب به سمت مركز دایره گنبد خارج از مركز وارد می‌گردند. اندازه‌ها، اشكال و ضخامت‌ها به گونه‌ای در طراحی منظور شده‌اند كه این دو نیروی رانشی مختلف الجهت یكدیگر را خنثی نموده و تعادل گنبد را تضمین می‌كنند. در واقع همین امر باعث می‌گردد بدون به كارگیری عناصری چون تیرهای چوبی، خرپاهای چوبی با زنجیرهای فلزی در گریو آن، كه عموما باعث زشتی فضای داخلی گنبدها می‌گردند، تعادل و ایستایی لازم را داشته باشد.

در اینجا باید اشاره نماییم یكی دیگر از كاركردهای كانون اكوستیكی در مركز گنبدخانه آن است كه در هنگام اقامه نماز، صدای مكبر با سردادن ذكرهایی متناسب با هر قسمت از اركان نماز، در مركز فضای گنبد خانه تقویت شده و به گوشه‌ گوشه فضای داخلی مسجد، آن هم با این وسعت 15000 مترمربعی، رسیده و كل نمازگزاران را قادر می‌سازد در هماهنگی كامل به امام جماعت واحدی اقتدا كنند.

از طرفی امواج صوتی‌ آن با عبور از روی حوضی كه در میانه صحن اصلی قرار داردو فضایی به وسعت 283 مترمربع را پوشش می‌دهد، به دلیل وجود تفاوت در میزان درجه حرارت بر فراز آن، تحت فشار و مكش قرار می‌گیرد و امواج صوتی مكبر با عبور از روی حوض به گونه‌ای سریع‌تر و واضح‌تر به سمت شمال درب ورودی هدایت شده كه با قرار گرفتن یك مكبر دیگر در درب اصلی مسجد امكان ایجاد هماهنگی برای اقامه نماز جماعت چند ده هزار نفری فراهم می‌آمده است.

در مدرسه سلیمانیه (تابستانی)، یعنی در مغرب مسجد امام نیز سنگی مثلثی (قائم‌الزاویه) در میانه ضلع شمالی‌اش وجود دارد كه وتر آن، دقیقا در امتداد شمال - جنوب طراحی شده و در واقع همین امر باعث می‌گردد در چهار فصل سال، در هنگام ظهر شرعی سایه متشكله در مقابل وتر آن صفر شود. به همین علت آن را یا یا به زبان ساده‌تر می‌نامند. البته یافتن این امتداد نیاز به محاسباتی داشته كه دانستن جغرافیا، نجوم، هندسه و ... از لوازم آن بوده است. برخی كارشناسان ویژگی‌های منحصر به فردی را برای این مسجد برمی‌شمارند؛ از جمله: طاووس‌های ورودی، پیچ‌های سه‌تایی بسیار نفیس بر فراز گلدان‌های مرمر، گنبد عظیم دوپوش ، ویژگی‌ آكوستیكی منحصر به فرد كه باعث تقویت و تكرار صدا می‌گردد، حجم عظیم سنگ مرمر به كار گرفته شده ، تعداد بی‌شمار كاشی‌های به كار رفته و نقوش كم‌نظیر هر كدام، محراب عظیم با دریچه موجود در فرازش، منبر یكپارچه عظیم مرمر، سنگاب‌های نفیس ، تناسبات بسیار بی‌نظیر به كار گرفته در عناصر ساختمانی كه فضا را بی‌نهایت جذاب، آرام‌بخش و انسانی نموده، و ...‌

طبقه فوقانی كه در قسمت شمالی مسجد واقع شده دارای غرفه‌هایی است كه در دوران صفویه به محل زندگی طلاب علوم دینی اختصاص داشت. همان‌طور كه گفته شد كتیبه‌های موجود در مسجد علاوه بر آنكه شاهكارهای هنر خوشنویسی و به خصوص خط ثلث را به نمایش می‌گذارند، برخی وقایع تاریخی را نیز بیان می‌دارند.به طور كلی مسجد امام اصفهان با مناره‌های رفیع، ایوانهای سر به فلك كشیده، شبستان‌های عالی ، محرابهای نفیس و همچنین با طرح یكپارچه و متوازن خود از شاهكارهای بی‌نظیر و مسلم معماری زمان صفویه است. مسجدی كه در عصر خود از عجایب زمان بوده و در حقیقت به دلیل زیبایی طرح، عظمت، ابعاد و شكوه و جلال كاشی‌كاری‌هایش ستاره درخشان هنر عصر صفوی است.

[Mahnaz.D 61915]

حمام شیخ بهایی‌

در شعاع یكصد متری از جنوب (جنوب مسجد جامع عتیق) در محله اصفهان حمامی وجود دارد كه بر در ورودی آن، بر كاشی آبی لاجوردی نوشته شده و این بیت شعر بر آن نگاشته شده:

چون یكی، از درون برون آید

كه صحت و عافیت، بود تاریخ ‌

با محاسبه دو كلمه سال 1065 ق به دست می‌آید كه این سال با تاریخ فوت شیخ بهایی، یعنی سال 1031ق، 34 سال تفاوت دارد، مع‌الوصف طراحی این حمام را به شیخ بهایی نسبت می‌دهند. به هر حال در متون و اقوال چنین آمده كه این حمام دارای خزینه‌ای بوده كه آب آن به طور خودكار و بدون مصرف مستقیم انرژی می‌دهد. البته كتابی از شیخ بهایی در ارتباط با ساخت حمامها باقی مانده كه در آن به صورت تفصیلی نحوه ساخت حمام و روشهای عایق حرارتی(ایزوله) كردن خزینه را شرح داده كه نهایتا باعث كمترین میزان اتلاف انرژی می‌شود. لازم به ذكر است كه طراحان در ساخت حمام‌های قدیمی همواره بر این مساله تاكید داشته‌اند كه آنها را تا حد امكان در ترازهایی پایین‌تر از سطح زمین بسازند و این عاملی بسیار موثر در ذخیره انرژی داخل حمام جهت جلوگیری از تبادل آن با فضای خارج بوده كه در این حمام نیز مشاهده می‌گردد.

اكنون می‌توان فرضیه‌ای قابل طرح را عنوان نمود كه تاكنون به صورت عملی و مستدل به اثبات نرسیده است. مثلا آنكه بر مبنای اصل جلوگیری از اتلاف انرژی مواد زاید، كه براساس آن در كشوری همچون چین حداقل از یك هزار سال قبل از انرژی گرمایی موادی چون فضولات استفاده می‌شده، می‌توان گفت احتمالا یك سیستم سفالینه لوله‌كشی زیرزمینی حد واسط توالت مسجد جامع و این حمام بوده كه با روش مكش طبیعی، گازهایی چون متان (4(‌‌‌CH واكسیدهای گوگردی به مشعل خزینه حمام هدایت می‌شده و به عنوان منبع گرما در مشعل می‌سوخته و یا آنكه مستقیما این گازها را از مواد زاید دفع شده در خود حمام جمع‌آوری می‌نموده و استفاده می‌شده است كه این روش را تحت عنوان (استفاده از انرژی موجود در مواد زائد كه به صورت گاز از آنها متصاعد می‌‌شود) می‌شناسیم. ابعاد فعلی سطحی كه این حمام اشغال نموده حدود 24 متر 40x متر می‌باشد و دسترسی به داخل آن فعلا میسر نیست.

 

این حمام كه تا سه دهه قبل دائر بوده است، سنگابی (برخی هم به جای سنگاب از جام برنجی یاد كرده‌اند) داشته كه بر روی آن چهل بار عبارت همراه با آیاتی دیگر از قرآن مجید حكاكی شده بود و مردم به جهت گشایش كارها و رفع حوایج خویش از آب آن می‌نوشیدند و این سنگاب یكی دیگر از جاذبه‌های حمام بوده است.‌

[Mahnaz.D 61915]

نجف‌آباد

شهرستان نجف‌آباد در غرب شهر زیبای اصفهان است. این شهر در 45 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 31درجه و 5 دقیقه عرض شمالی و با ارتفاع 1650متر از سطح دریا واقع شده است.

این شهر چهار قرن پیش، یعنی میان سالهای 1010 - 1022 ق، همزمان با حاكمیت شاه‌عباس اول صفوی و به همت دانشمند بزرگ مرحوم شیخ بهایی (ره) بنا گردیده است. این شهر بر اساس اسلوب خاص مهندسی و معماری دوره صفویه بنا گردیده است. در خصوص بنای آن روایات گوناگون ذكر شده ا ست.

انگیزه ایجاد شهر نجف‌آباد چه بوده است؟ اظهار نظرهای مختلفی وجود دارد؛ اما مشهورترین آنها این است: نذورات و عایدات موقوفات منطقه، به وسیله كاروانی، از اصفهان به سوی نجف اشرف برده می‌شد كه پس از پیمودن 25 كیلومتر از حركت باز ایستاد، شیخ‌بهایی چاره را در این دید كه با اذن شاه عباس، بار شتران را هزینه بنای شهری كند به نام نجف‌آباد، و چنین شد كه این شهر متولد شد. قول دیگر این است كه تولید و گسترش صنایع نظامی در اصفهان كه به تازگی توسط برادران شرلی به ایران آمده بود، نیازمند مكانی خارج از شهر اصفهان بود و نجف‌آباد احداث شد تا صنعتگران اطراف آن كشور در این شهر گرد آیند و آمادگی دفاعی صفویان توسعه طلب را از طریق ساخت انواع سلاحهای آتشین افزایش دهند.

[Mahnaz.D 61915]

تقسیم آب زاینده‌رود

یكی از كارهای شگفت شیخ بهایی طومار تقسیم آب زاینده‌رود است. وی در عهد سلطنت شاه طهماسب صفوی، سندی تهیه كرد كه به معروف است، براساس این سند سال به 360 روز، و برنامه استفاده از آب به دو فصل مشخص تقسیم شده است. طبق طومار شیخ بهایی فصل سیلابی، كه 195 روز بود، از اول آذر هر سال آغاز و تا 15خرداد سال بعد ادامه داشت و فصل جریان عادی، كه 165روز بود، از 16 خرداد تا اول آذر همان سال بود.

این چشمه جوشان و مارپیچ از زردكوه بختیاری تا مرداب گاوخونی را سیراب می‌سازد و در این راه هشتاد فرسنگی، همواره جیره بلوكات و مزارع مختلف را داده است. شیخ بهایی در پی پیدا كردن راه علاجی برای تقسیم عادلانه این آب، به تنظیم طومار تقسیم آب زاینده‌رود پرداخت و كل آن را به 33 سهم و 275 سهم جزئی‌تر تقسیم نمود و آن را با طراحی 13 نهر توزیع نمود.‌استفاده و برداشت از آب زاینده‌رود در زمانی كه استفاده زراعی ندارد، آزاد است؛ ولی در زمان نیاز و كم‌آبی، به صورت سهم‌بندی تقسیم می‌شود كه اشتراك آن برای بلوك‌های ششگانه، به روش طومار شیخ بهایی، شامل 33 سهم به شرح زیر است:‌

1‌- بلوك لنجان: شش سهم؛2 - بلوك النجان: چهار سهم؛3 - بلوك ماربین: چهار سهم؛4- بلوك جی: شش سهم؛5 - بلوك كراج: سه سهم؛6 - بلوك رودشین / برآن: ده سهم.

در طومار دیگری كه به شیخ بهایی نسبت داده می‌شود، تقسیمات جزئی دیگری نیز وجود دارد؛ اما انتساب این طومار به شیخ بهایی، شاید صحیح نباشد؛ چون تقسیم‌نامه آب زاینده‌رود به فرمان شاه‌طهماسب صفوی است كه سواد آن در مالیه اصفهان موجود و مربوط به سال 923 هجری است، بنابراین طومار اخیر را به میرفضل‌الله شهرستانی نسبت می‌دهند كه گویا فقط به تایید شیخ بهایی رسید و تغییراتی جزئی در آن انجام شد.‌

[Mahnaz.D 61915]

آموزه‌های دینی در هنر و معماری‌

 

معماری ایرانی برجسته‌ترین شاخص هویت فرهنگی ما محسوب می‌شود كه در طول تاریخ حفظ و به نسل ما منتقل شده است؛ معماری تفكر و نوعی از اندیشه بشری است كه حوزه وسیعی از زندگی انسان‌ها را دربرمی‌گیرد و تمام عناصر زندگی و آنچه كه در اطراف می‌بینیم، متاثر از اندیشه و روح معماران است. از آنجایی كه معماری اصیل ایرانی به نوعی شناسنامه فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود و تاریخ و فرهنگ ایران با عناصر و نمادی چون آثار معماری از قبیل سی‌وسه پل اصفهان، منارجنبان شیخ بهایی و تخت جمشید عجین شده، می‌توان فرهنگ ایرانی را به جهانیان معرفی كرد.‌

در مكتب اصفهان هم بین علوم مختلف پیوستگی دیده می‌شده است.‌دوره اول بهترین‌ها را در خود جمع كرده‌ كه در میان آنها شیخ بهایی دیده می‌شود. دوره شیخ‌بهایی، اوج مكتب اصفهان است. هنر، علم و دین در شیخ بهایی تجلی پیدا كرده است. شیخ بهایی، هم هنرمند و معمار بزرگی بوده و هم در شعر، فقه، حكمت و بقیه علومی كه به علوم دینی برمی‌گردد، جزء بهترین‌های روزگار خود بوده است.

شیخ‌بهایی برنامه توسعه خویش را در دوره‌ای آغاز كرد كه شرق‌، غرب و جنوب ایران توسط عثمانیها و پرتغالیها اشغال شده و وضعیت بسیار آشفته‌ای به وجود آمده بود.

وی ابتدا به تربیت دانشمندان بزرگی همت گماشت و حدود 4000 نفر را در رشته‌های مختلف تربیت كرد، در این دوره بود كه ملامحمدباقر مجلسی، میرداماد و ملاصدرا ظهور كرده و طرح آبادانی و توسعه كشورمان را تدارك دیدند. در این دوره 999 كاروانسرا ساخته شد و در واقع با این اقدام شبكه راههای ایران تعریف شد.‌

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[civilamir 85]

[TABLE]

[TR]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[TD]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

شیخ بهایی

[TABLE]

[TR]

[TD]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD][/TD]

[/TR]

[TR]

[TD][/TD]

[/TR]

[TR]

[TD][/TD]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[TR]

[TD]شیخ بهاء الدین، محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند بنام دوره صفویه است. اصل وی از جبل عامل شام بود. بهاء الدین محمد ده ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی از بزرگان علمای شام بسوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول گردید.

مرگ این عارف بزرگ و دانشمند را به سال ۱۰۳۰ و یا ۱۰۳۱ هجری در پایان هشتاد و هفتمین سال حیاتش ذکر کرده اند.وی در شهر اصفهان روی در نقاب خاک کشید و مریدان پیکر او را با شکوهی که شایسته شان او بود ، به مشهد بردند و در جوار حرم هشتمین امام شیعیان به خاک سپردند.[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD][/TD]

[/TR]

[TR]

[/TR]

[/TABLE]

منبع : سایت دانشجویان عمران و معماری