مقاله تحليل سريهاي زماني

[Field Marshal Mis@m 259]

آينده از آن كساني است كه به نحو مناسبي براي آن برنامه‌ريزي كنند. هر تاجر، مؤسسه يا سازمان موفقي بايد با توجه به پيش‌بيني وضع آينده،‌برنامه‌ريزي‌هاي لازم را به انجام رسانند. براي اين منظور روشهاي متعددي وجود دارد. اين روشها مي‌تواند تجارب گذشته را به پيش‌بيني حوادث آينده بدل سازد. بعنوان مثال، مدير خريد يك فروشگاه بزرگ مي‌تواند تجارب گذشته را مورد استفاده قرار دهد تا تصميم‌گيري كند كه چه موقع و به چه ميزان كالا خريداري نمايد و يا شركت برق مي‌تواند بر اين باور باشد كه تقاضا براي نيروي برق با نرخ مشابهي همچون 10 سال گذشته افزايش خواهد يافت و درنتيجه ظرفيت توليدي مورد نياز خود را براي 5، 10 و يا 20 سال آينده پيش‌بيني كند.

در هر مورد آمار مربوط به متغيري كه پيش‌بيني مي‌شود در دوره‌هاي زماني گذشته موجود است. اين آمار را اصطلاحاَ سري زماني مي‌گويند. منظور از يك سري زماني مجموعه‌اي از داده‌هاي آماري است كه در فواصل زماني مساوي و منظمي جمع‌آوري شده باشند. روشهاي آماري كه اين گونه داده‌هاي آماري را مورد استفاده قرار مي‌هد تحليل سريهاي زماني ناميده مي‌شود.

 

 

 

اجزاء تشكيل دهندة سري زماني :

 

مي‌توان نمودار خطي مربوط به سري زماني را با قرار دادن زمان بر روي محور افقي و متغير مورد نظر بر روي محور عمودي رسم كرد. شكل زير نمودار خطي مربوط به يك سري زماني را بصورت كلي نشان مي‌دهد.

 

نمودار زير نيز مربوط به يك سري زماني فصلي را بصورت كلي نشان مي‌دهد.

 

 

در اين نمودار اجزاء تشكيل دهندة سري زماني و يا بعبارت ديگر انواع مختلف تغييراتي كه مي‌تواند در يك سري زماني وجود داشته باشد، نمايش داده‌ شده است. خط مستقيمي كه در شكل نمايان است،‌ جهت كلي حركت متغير را در رابطه با زمان نشان مي‌دهد. در اين مثال يك حركت كلي به صورت صعودي مشاهده مي‌شود. اين گونه تغييرات را اصطلاحاً، روند بلند مدت گويند. روند بلند مدت جهت حركت خويش را براي مدت زماني طولاني حفظ مي‌كند.

 

 

خط با انحنائي كه از يك طرف خط روند بلند مدت به طرف ديگر حركت مي‌كند، نمايانگر تغييرات ادواري در سري زماني است. اين تغييرات مربوط به تغييرات پشت سر هم رونق و ركود تجاري است كه هر يك ممكن است چندين سال ادامه داشته باشد.

تغييراتي كه توسط پاره‌خطهايي كه نقاط را به يكديگر وصل مي‌كنند، نشان دهنده نوسانات فصلي است. اين تغييرات معمولاً از سالي به سال ديگر همانند است. اين نمودار مي‌تواند نشان دهندة فورش بستني، مار مسافرت و يا تقاضاي نفت براي سوخت منازل باشد.

 

 

چهارمين نوع تغييرات كه نمي‌تواند بنحو مؤثر و منظمي بر روي نمودار نشان داده شود، تغييرات پسماند يا نامنظم است. اين تغييرات همان طور كه از نامش پيداست تغييراتي است كه پس از در نظر گرفتن تغييرات مربوط به روند بلند مدت، ادوار تجاري و نوسانات فصلي باقي مانده است. تغييرات نامنظم يا توسط عوامل تصادفي همچوا اعتصابات، بروز مصائب طبيعي و از اين قبيل ايجاد مي‌شود و يا بر اثر خطاي گرد كردن اعداد در هنگام جمع‌آوري آمار بوجود مي‌آيد.

 

 

برآورد اجزاء تشكيل دهندة سري زماني :

 

سري زماني داراي چهار جزء روند بلند مدت( T)، ادوار تجاري(c )، نوسانات فصلي(S ) و تغييرات نامنظم(R ) است. يك سري زماني مشخص ممكن است از هر چهار جزء و يا فقط برخي از اين اجزاء تشكيل شده باشد. يك سري زماني مشاهده شده را به اجزاء تشكيل دهندة آن تجزيه مي‌كنيم.