گذار از ارزش ها به هویت

[Mohammad Aref 120,438]

گذار از ارزش ها به هویت، پایان بخش مباحث نظری مربوط به تحلیل جایگاه ارزشها و به ویژه ارزش های شهری، بیان این واقعیت است که چگونه باید ارزشها را به نظام برنامه ریزی و طراحی شهری اضافه نمود و آنها (باورها و اعتقادات) را به عناصر کالبدی و عینی (هویت) تبدیل نمود که باعث تشخیص و تمیز صفات محله ای، منطقه ای و حتی یک شهر از دیگر شهرها شود.

 

آنچه مسلم است در شهرسازی مدرن و فن گرا “بحث ارزشها و هویت” بر معیارهای کارکردی (شعاع دسترسی به مراکز آمورشی و سلسله مراتب فضایی آن) قرار داشته و کمتر به ویژگیهای فرهنگی- اجتماعی و میراثی توجه شده است. لذا احتمال اضافه نمودن ارزشها به برنامه ریزی و طراحی شهری، دغدغه متخصصان و مسئولین اجرایی در بسیاری از کشورهاست؛ در همین راستا در بسیاری از کشورها سعی شد تا عناصر ارزش هویتی بومی و محلی، به نظام برنامه ریزی و طراحی شهری وارد گردد که می تواند کمک ارزشمندی به سوق مباحث نظری و علمی به سوی راهکارهای عملی نماید.

 

هویت مجموعه ای از صفات و مشخصاتی است که باعث تشخیص یک فرد از افراد دیگر و یا یک شیء از اشیاء دیگر می شود. مراد از تعیین هویت، شناسایی و کشف تفاوت اشخاص و اشیاء از یکدیگر است. تشخیص هویت در واقع نوعی ارزش گذاری و یا تعیین کیفیت است. به گفته کوین لینچ برای داشتن تصویر ذهنی مطلوب می بایستی در وهله اول بتوان آن شیء را از دیگر اشیاء بازشناخت و استقلال آن را در مقابل دیگران احساس نمود که نام آن را تشخیص هویت می گذاریم.

 

گرین (1992,180) هویت را به عنوان «تصویر بصری از محیط که کیفیت های بی مانند یا معینی را منعکس می سازد» تعریف می نماید. وی هویت را به عنوان یکی از مفاهیم چهارگانه طراحی اجتماع همراه با کارکرد، نظم و جاذبه تعریف می نماید و تمایز را به عنوان جزء اصلی تشکیل دهنده هویت مکان می نگرد.

 

ارزش ها عمدتاً ممکن است جنبه نظری و تئوریکی داشته و به صورتی بصری قابل مشاهده نباشد. از این رو تبدیل ارزش های نظری به صورت تصاویری بصری که هویت نامیده می شود، می تواند نقش عمده ای در ابقا و آشکارسازی آن داشته باشد.

 

به دلایل مختلفی گرایش به هویت محله ای وجود دارد. چادیرجی پدیده های اجتماعی این گرایش را بصورت زیر شناسایی کرده است:

 

1- انگیزه های سیاسی و ایدئولوژیکی

2- نیاز به احساس تعلق

3- واکنش در برابر تغییر که با پیوستگی مخالفت دارد

4- نیاز به تنوع فرهنگی در جهانی که فرهنگ عمدتاً یکنواخت شده است

5- افتخار به ملیت، نژاد، قومیت یا دیگر مشخصه های اجتماعی

 

ایجاد هویت اجتماعی با انتخاب مکان و بهره برداری آن در طراحی، شروع می شود. مکان شامل تاریخ جغرافیایی، آب و هوا، جغرافیای طبیعی، خاکها و گیاهان است. این تأکید بر مباحث محیطی توسعه پایدار، تمرکز بیشتر بر حفظ منابع طبیعی و بدین طریق نزدیکتر کردن جوامع به طبیعت را مطرح می نماید. هنگامی که شهرها بر روی مکانهای زیبا، چشمگیر و غنی ساخته شوند، برتری آنها اغلب به جای پاک سازی استعداد مکانی، از حفاظت، بهره برداری و تقویت آن استعدادها نتیجه می شود.

 

روش های مختلفی برای ایجاد هویت اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد. این روش ها می تواند بصورت مجزا یا با هم کاربرد داشته باشند. از جمله:

 

1- حفظ آثار باستانی

2- اجتناب از روند یکنواخت سازی و یک شکل نمودن توسعه های جدید

3- استقرار هویت فرهنگی در کاربرد طراحی، مصالح و تزئینات

4- فشار بر تمرکز جاده ها، سیستم های حمل و نقل و ساختمانهای عمومی

 

منابع:

 

[*=left]Steele, Fritz: The sense of place. Author, Fritz Steele. Edition, illustrated. Publisher, CBI Pub. Co., 1981.
[*=left]McHarg, Ian L. : Design with Nature, 1969, Wiley, New York, 1969.

• عباسزاده، غلامرضا: شناسایی ارزشهای شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر رهنما، دانشگاه فردوسی مشهد.
  

 

منبع: پژوشکده شهرسازی و معماری سپیدار