جستجو در تالارهای گفتگو

[h=4]کودهای آلی و زیستی گامی در جهت حفظ محیط زیست جهانگیر پرهمت* [/h] کشاورزی با آغاز بهره گیری از فن آوری های نوین در دنیای پیشرفته امروز، به استفاده مداوم از کودها و آفت کشهای مصنوعی وابسته شده است. از سوی دیگر نیاز روزافزون به غذا که عمدتاً ناشی از افزایش جمعیت و تغییر الگوی مصرف می‌باشد، نیاز به افزایش تولید غذا را ضروری نموده و با توجه به محدودیت‌های افزایش سطح زیر کشت در سالهای اخیر، اهم تلاش ها به افزایش عملکرد در واحد سطح محدود می‌شود. برآوردها نشان میدهد که حداقل 33 درصد افزایش تولید مواد غذایی در 3 دهه گذشته در جهان، مرهون مصرف کودهای شیمیائی بوده است. اما متاسفانه با شیوه فعلی کشاورزی متمرکز و استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، خاکها دیگر حاصلخیزی اولیه را ندارند . مصرف کودهای شیمیایی در ایران از سال 1325 با وارد کردن انواع کودهای شیمیایی آغاز شد. ابتدا بین مصرف انواع کودهای آلی و معدنی، تعادل مناسبی وجود داشت.اما هم اکنون به دلیل سهولت تهیه و کاربرد، قیمت مناسب و تاثیر سریع و قابل ملاحظه این مواد بر رشد گیاهان، مصرف کودهای شیمیایی به حدی افزایش یافته است که مصرف سایر انواع کودها، به حداقل رسیده است. کود، یکی از رایجترین و مهمترین نهاده‌ای می‌باشد که درکشاورزی امروز دنیا، تولید محصول در واحد سطح را افزایش می‌دهد و کشور ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست. با وجود اثرات مثبت کود بر عملکرد و افزایش کمی تولید محصول، این مواد خود دارای یک سری عوارض منفی نیز می‌باشند که یکی از این عوارض استفاده بیش از حد و تاثیرات آن می‌باشد. استفاده بی رویه کودهای‌ شیمیایی‌ علاوه‌ بر اتلاف‌ سرمایه‌ و خسارات‌ مالی‌، موجب‌ آلودگی‌منابع‌ آب و خاک‌، بر هم‌ خوردن‌ تعادل‌ عناصر غذایی‌ در خاک‌، کاهش‌ بازده‌ محصولات‌ کشاورزی‌ در اثر کمبود یا سمی‌ بودن‌ بعضی‌ عناصر، تجمع‌ مواد آلاینده‌ (نظیر نیترات‌) در اندام‌های‌ مصرفی‌ محصولات‌زراعی‌ و به‌ طور کلی‌ به‌ خطر افتادن‌ حیات‌ و سلامتی‌ انسان‌ها و سایر موجودات‌ زنده‌ می‌گردد. بروز مشکلات‌ اقتصادی‌ و زیست‌ محیطی‌ ناشی‌ از ‌ کودهای‌ شیمیایی‌ ازته‌ (در نتیجه‌ فرایندهایی‌ چون ‌تصاعد آمونیاک‌، دنیتریفیکاسیون‌ و آبشویی‌ نیترات‌)، موجب شده که‌ در سال‌های‌ اخیر سیستم‌های‌ بیولوژیک‌ تثبیت‌ کننده‌ ازت‌ همراه با استفاده از کودهای سبز یا بقایای مواد آلی در خاک، به‌ عنوان‌ بخشی‌ از برنامه‌های‌ کشاورزی‌ پایدار جایگزین‌ کودهای‌ شیمیایی‌گردند. اثرات زیست محیطی و بهداشتی کودهای شیمیایی، متخصصین را بر آن داشت که هر چه بیشتر از موجودات زنده در خاک برای تأمین نیازهای غذایی گیاه کمک بگیرند و بدین ترتیب تولید کودهای زیستی آغاز شد. نخستین کود زیستی در اواخر قرن نوزدهم مورد استفاده قرار گرفت و از آن زمان به بعد سایر کودهای بیولوژیک ساخته شدند. ارگانیزم‌هایی که در تولید کودهای بیولوژیک مورد استفاده قرار می‌گیرند عمدتاً از محیط زیست جداسازی می‌شوند و سپس در شرایط آزمایشگاه در محیط‌های کشت مخصوص تکثیر و پرورش پیدا کرده، آماده و مصرف می‌شوند. کودهای زیستی به مواد حاصل‌‌خیز‌کننده‌ای اطلاق می‌شود که حاوی تعداد کافی از یک یا چند گونه از ارگانیسمهای مفید خاکزی هستند که روی مواد نگهدارنده مناسبی عرضه می شوند. کودهای زیستی بصورت مایه تلقیح میکروبی و به عنوان یک ترکیب حامل سوش‌های میکروبی موثر و با راندمان بالا برای تامین یک یا چند عنصر غذایی مورد نیاز گیاه تعریف می‌شوند. این مواد قادرند عناصر غذایی را از شکل بلا استفاده به شکل قابل استفاده تبدیل کنند و این تبدیل در یک پروسه بیولوژیکی انجام می گیرد. شایان ذکر است این فرایند به نحوی می‌باشد که باعث شده هزینه تولید کودهای بیولوژیک عمدتا کم و در اکوسیستم آلودگی ایجاد ننماید. امروزه خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک کشور با مشکل جدی کمبود مواد آلی مواجه می باشند. مقدار مواد آلی موجود در خاکهای کشور به جز مناطق محدودی در شمال کمتر از 0.5 درصد می باشد، در شرایط فقدان مواد آلی در خاک، جذب کودهای شیمیایی نیز دچار اختلال گشته و کارائی لازم برای رشد گیاه را نخواهد داشت. در حقیقت مواد آلی (کاه و کلش و بقایای گیاهی، کود حیوانی، کمپوسیت و کود سبزو ...) فرآورده های طبیعی و بی خطری هستند که یکی از پایه های اساسی کشاورزی پایدار را تشکیل می دهند. بطوریکه محققین از مدیریت مطلوب ماده آلی در خاک، بعنوان قلب کشاورزی پایدار نام می‌برند. آنچه مسلم است، بدون افزایش کودهای شیمیائی نیز می توان حاصلخیزی خاک را افزایش داد. بنابراین برای تامین و تضمین سلامت غذا که یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی محسوب می شود، حفظ کیفیت و حاصلخیزی خاک، ضرورتی انکار ناپذیر به شمار می آید. به حداقل رسانیدن تجمع کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی، منابع آب، خاک و سایر موجودات زنده، راهکاری جز توسعه استفاده علمی و صحیح از کودهای آلی و زیستی ندارد. این امر در خط مشی و سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی بروز و ظهور پیدا نموده و علاوه بر توسعه تحقیقات کاربردی در این زمینه، ساختارهای قانونی، اعتباری و اجرائی لازم به منظور تحقق کامل آن پیش بینی گردیده است. اتخاذ سیاستهای حمایتی از تولیدکنندگان کودهای آلی و زیستی، بازگرداندن مواد آلی به خاک از طریق توسعه تولید کودهای کمپوست و ورمی کمپوست از پسماندهای فساد پذیر خانگی و کشاورزی وایجاد نظام نظارت بر تولید و توزیع و فرآوری محصولات کشاورزی گواهی شده (سالم و ارگانیک که مستلزم به کارگیری گسترده از کودهای آلی و زیستی می باشند) از راهکارهای وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه می باشد. در پایان باید گفت، خاک گوهر گرانبها و از برکات حیات بخش الهی است که بهره برداری بهینه و اصولی ازآن به عنوان یک وظیفه ملی قلمداد شده و نیاز به عزم ملی دارد. خاک بعنوان محیطی که در آن موجودات زنده زیادی فعالیت می‌نمایند و بستر طبیعی رشد موجودات زنده می‌باشد، نیازمند حفاظت و بهره‌برداری بهینه بوده و مستلزم افزایش شناخت و آگاهی همه افراد جامعه در زمینه شیوه صحیح بهره برداری و تغذیه صحیح محصولات کشاورزی می باشد . * معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات ،آموزش وترویج نقل از: پایگاه اطلاع رسانی دولت