جستجو در تالارهای گفتگو

یادی از یک طبیعت مرد/ «ورنر ترنز»، سرباز، پژوهشگر و نویسنده [h=5]سبزپرس – گروه محیط طبیعی؛ کوشان مهران: تصاویری که چند روز قبل از بهار زیبای «جنگل دز» در سبزپرس منتشر شد، ناخوداگاه یادآور تلاش آقای «ورنر ترنز» (Werner Trense)، نجات بخش نسل گوزن زرد میان رودان (ایرانی) بود.[/h] ورنر ترنز متولد سال 1922 آلمان است و در طی جنگ جهانی دوم در نیروی هوایی آلمان (لوفت وافه) خدمت می نمود و شرح کاملی از تحصیل و فعالیت ایشان برای یافتن گوزن زرد در خوزستان در شماره های 83 و 84 ماهنامه «شکار و دوستداران طبیعت» به قلم مهندس عبدالعلی یزدانی نگاشته شده است. در سال 1957 میلادی ایشان با ماموریت از سوی IUCN و پشتیبانی مالی «جورج فن اپل» مالک شرکت خودرو سازی اپل و موسس باغ وحش خصوصی اپل برای یافتن آخرین نمونه های گوزن زرد میان رودان (بین النهرین) به خوزستان آمدند. چند سال پیش از این گروهی پژوهشگر به کرمانشاه و کردستان ایران آمده ولی موفق یه یافتن این گونه نشدند البته در سال 1950 میلادی یک نمونه گوزن زرد نر در منطقه زاخوی کردستان عراق در نزدیکی مرز ایران گزارش شده بود. آقای ترنز به مدت 35 سال دبیر کل سازمان جهانی شکار ( CIC ( بوده و در طی این مدت کتاب هایی به شرح زیر را نگاشته است : • 1981: The hunting trophies in the world • 1989: The big game of the World • 1998: The deer in the world • 2003: Wildlife knows no boundaries - stations of an extraordinary life as hunters (autobiography) 2005: Big Game world (translation of The big game of the World) آقای ترنز از سال 1959 تا 1964 در کشور آنگولا در صنعت شکار سافاری فعال بوده و در کنار آن یک مزرعه به وسعت هفتاد و پنج هزار هکتار ایجاد نمودند. ایشان اکنون در جنوب آلمان در منطقه Pullach در خانه خود که یک گنجینه بی همتا از تروفی های ممتاز و بی نظیر است ساکن هستند. در طی نخستین سفر و اثبات وجود گوزن زرد در خوزستان دو گوساله به باغ وحش فن اپل انتقال یافته و ناخواسته با گوزن زرد اروپایی دورگه (هیبرید) شدند و بنابر قرارداد بین ایران و آلمان تعدادی از این نسل دورگه به ایران واگذار شد که در جنگل سمسکنده ساری به دور از نمونه های پاکنژاد، نگهداری شده و گویا از همین جمعیت افرادی را برای تکثیر به دیگر کشورها ارسال و یا اهدا کردند. به دلیل اینکه جمعیت پایه مولد گوزن زرد موجود در ایران در حدود هفت و یا هشت گوزن بوده که در سال 1342 توسط «خسرو سریری» از کارشناسان کارا و بنام کانون وقت شکار، زنده گیری شده و به دشت ناز انتقال یافتند اکنون جمعیت کنونی کشور به اصطلاح گرفتار عارضه «گردن بطری» شده و گویا مشکلاتی در زایمان و بقای نسل این گونه تاریخی در شرف پدیدار شدن است. در گزارش سبز پرس اشاره به مشاهده یک گوزن زرد به وسیله محیط بانان خارج از فنس تکثیر در اسارت شده است. درکتاب راهنمای پستانداران ایران در سال 1355 اشاره شده که «... تعداد گوزن های زرد در نواحی جنگلی و انبوه پناهگاه حیات وحش دز را در حال حاضر از روی رد پا و شاخ های پیدا شده در حدود 30 راس حدس می زنند.» در آگهی رسمی کانون شکار ایران مورخ 2/9/1339 که به موقع برای پایداشت زیستگاه گوزن زرد صادر شد، حدود مناطق اینگونه بیان شده است: «کانون شکار ایران به اتکای اختیارات ناشی از قانون شکار مصوب اسفند ماه 1335 آئین نامه اجرایی آن سواحل دز و کرخه واقع در استان خوزستان محدود به حدود زیر را مناطق حفاظت شده اعلام و به اصلاع عموم می رساند که هر نوع شکار در مناطق مزبور ممنوع خواهد بود . الف – حدود مناطق حفاظت شده دز : جنگل های واقع در دو طرف رودخانه دز از سردار آباد در امتداد رودخانه به طرف جنوب تا قریه عناقچه به انضمام 100 متر حریم جنگل از هر طرف و کلیه جزایر واقع در محدوده فوق . ب- حدود منطقه حفاظت شده کرخه : جنگل های واقع در دو طرف رودخانه کرخه از سرخه شیخ عزیز در امتداد رودخانه به طرف جنوب تا ایل حلاف به انضمام 100 متر حریم جنگل از هر طرف و کلیه جزایر و شبه جزایر واقع در محدوده فوق متخلفین طبق ماده 5 قانون شکار مجرم و توسط مامورین دستگیر و در دادگاه های عمومی محاکمه خواهند شد .» معرفی این دو زیستگاه منحصر به فرد در رده نخستین مناطق حفاظت شده ایران در آن زمان بسیار به جا بود چون در همان دوره بسیاری از نواحی دارای پوشش جنگلی و یا بوته زار خوزستان برای کشت گسترده نیشکر که برای کشور بسیار ضروری بود، قطع شدند. در کتابچه نظری به قانون و مقررات شکار و صید در ایران (سال 1357) وسعت این جنگل های رودخانه ای این گونه معرفی شده است: «منطقه حفاظت شده دز: 10633 هکتار ؛ پناهگاه حیات وحش دز: 5240 هکتار منطقه حفاظت شده کرخه: 9427 هکتار ؛ پناهگاه حیات وحش کرخه: 3600 هکتار» در کتاب «محیط زیست در ایران» در سال 1353 به وجود گونه آهو در این دو زیستگاه اشاره شده و گزارش های مبنی بر مشاهده «کاراکال» و «رودک عسلخوار» هم وجود داشته و نباید فراموش کرد که روزگاری این جنگل ها کنام شیران آسیایی بوده است. جستجو برای یافتن نمونه هایی از گوزن زرد در جنگل های حاشیه دز و کرخه بسیار پر اهمیت است چون تنها این نمونه ها توانایی احیای ژنتیکی نمونه های موجود را دارا هستند. نکته مهم در این زیستگاه ها احیای گوزن زرد و سایر گونه ها چون «دراج» در کنار هدف بلند مدت احیای این زیستبوم منحصر بفرد جنگلی است؛ وگرنه نگهداری تعدادی گوزن در یک محوطه فنس کشی شده عاقبتی جز تخریب شدید پوشش گیاهی درون فنس و هزینه بالای نگهداری و مسائل جانبی چون به سرقت بردن گوزن ها نخواهد داشت. در نیمه دوم قرن نوزدهم که برادران «لینچ» بریتانیایی امتیاز کشتی رانی را در کارون و دز گرفتند، سوخت کشتی های بخاری که بعدها به عنوان لنج شناخته شد از تنه درختان حوالی رودخانه تامین می شد. در حال حاضر نیاز است تا پژوهشی درباره احیای پوشش جنگلی کناره های رودخانه های خوزستان انجام گیرد که تا حد مقدور از افزایش فرسایش و ایجاد جزایر در پایین رود کارون جلوگیری به عمل آید. (هرچند بیشتر فرسایش خاک مربوط به چرای بی رویه دام در زاگرس است.) بسیار بجا بود که با ایجاد لوح و یا مجسمه از آقایان ترنز و سریری به عنوان بانیان نجات دهنده گوزن زرد میان رودان قدردانی می شد و ای کاش مدیران سازمان و به ویژه اداره کل محیط زیست خوزستان با دعوت از آقای ترنز به منطقه، اهمیت پروژه نجات گوزن زرد و مهم تر از آن زیستگاه آن را به جهان یاداوری می کردند و به احتمال زیاد از کمک های سازمان های بین الملی بهره مند می شدند.