جستجو در تالارهای گفتگو

بازیابی شهرهای باستانی با استناد به متون تاریخی نمو

چکیده: باغ به مثابۀ تمثالی از بهشت، همواره در میان باورهای ایرانیان، جایگاه مقدسی داشته است. برخلاف اندیشه های رایج مبنی بر هویت و ساختار یکسان باغ ایرانی در طول تاریخ، شاخصه های اصلی باغ سازی در ادوار گوناگون بسیار متغیّر بوده است. به نظر می رسد این تفاوت ها با تغییر آیین های دینی که تعاریف متفاوتی از بهشت آرمانی ارائه می دهند، نمود بارزتری یافته و مستلزم تأملی دقیق تر است. این پژوهش سعی بر این دارد تا ضمن بررسی مصادیقی از دوران ساسانی و دستیابی به الگوی کلی باغ سازی در این دوران، تغییرات صورت گرفته در آن با ورود به دوران اسلامی را مورد ارزیابی قرار دهد؛ همچنین با بررسی شاخصه های بهشت آرمانی و مبانی نظری مرتبط با این مقوله در ادیان زرتشت و اسلام، حکمت دستیابی به این الگوها و دلایل تفاوت های کالبدی باغ های این دو دوره مشخص می شود. در این تحقیق، با استناد به آموزه های اوستا و قرآن و سایر منابع دینی، با روش تحقیق تفسیری تاریخی شاخصه های مورد اشاره در توصیف باغ های بهشتی تبیین می شود؛ سپس با روش تطبیقی به بازبینی مبانی نظری باغ سازی ایرانی در دوران ساسانی و اسلامی می پردازیم تا امکان انطباق مؤلفه ها و عناصر باغ ایرانی با مبانی نظری فرهنگ دینی (زرتشتی و اسلامی) فراهم شود. بررسی ها نشان می دهد صفات و مفاهیم نمادین مرتبط با باغ سازی، مبنایی فرهنگی و صبغه ای دینی دارد و ویژگی های خود را از صفات بهشت آرمانی مذهب و آیین حاکم بر جوامع می گیرد و همین تفاوت هاست که به ساختارها و الگوهای کالبدی متفاوت در هر برهه از زمان می انجامد. تمدن ایران در دورۀ رواج و گسترش آیین های میترایی، مزدیسنا و زرتشتی با تفسیر ویژه از طبیعت به تقدیس آن می پرداخت؛ اما با ورود دین اسلام، احترام به طبیعت جای تقدیس آن را گرفت و به تبع آن، تغییرات کالبدی چشمگیری از منظر برون گرایی درون گرایی، محوربندی، موقعیت قرارگیری، تعداد طبقات کوشک و... در باغ های ایرانی به وجود آمد. بررسی ها حاکی از آن است که کوشک های ساسانی نسبت به اسلامی، بعد درون گرای قوی تری نسبت به طبیعت پیرامونی داشته اند؛ با این حال، مرزبندی و تعریف حریمی مشخص برای باغ، با آغاز دورۀ اسلامی معنی و مفهوم می یابد. با گذر از دوران ساسانی به اسلامی، محوربندی و تقسیمات کلی پلان باغ ها از تقسیمات دوتایی به الگوی چهارباغ متحول و بر تعداد طبقات کوشک ها نیز افزوده شد. مشخصات مقاله:مقاله در 23 صفحه به قلم مهدی حمزه نژاد (استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران)،پریا سعادت جو (پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه تربیت مدرس، نويسنده مسئول)،مجتبی انصاری(دانشیار دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس).منبع:مطالعات معماری ایران بهار و تابستان 1393 شماره 5,ensani,ir بررسی تطبیقی باغ سازی ایران در دوران ساسانی و اسلامی .pdf

چکیده: چهارتاقی، از فُرم های پایه در معماری ایرانی است که از عهد ساسانی تا دوره ی اسلامی در ابنیه ی بسیاری تکرار شده و دیده می شود. در مورد چهارتاقی های دوره ی ساسانی غالباً این پرسش مطرح است که آیا این بناها، معبد یا بخشی از آتشکده بوده و کارکرد مذهبی داشته اند یا این که دارای کاربری های دیگری بوده اند؟ فقدان اطلاعات روشمند در این خصوص، اقدامات مرمتی، کاوش های باستان شناسی و ساماندهی محوطه ی این ابنیه ی تاریخی را به صورت منفی تحت تأثیر قرار می دهد. در این تحقیق، علاوه بر کاربری مذهبی، به کاربری های دیگری که برای چارتاقی های ساسانی می توان متصوّر بود، پرداخته می شود؛ کاربری هایی نظیرِ راه نشان و میلِ راهنما بودن، نشانِ مزار و گور بودن و یا همچون یک سازه ی خورشیدی، کاربری تقویمی داشتن. نیز ضمنِ تشریحِ نظامِ پیمون در چارتاقی ها، بدین پرسش پاسخ داده می شود که چرا اکثر چارتاقی های دوره ی ساسانی، خارج از آبادی و دور از محل سکونت جمعی واقع شده اند. در پایان، فرضیه ی کاربری تقویمی چهارتاقی ها، با تمرکز بر سه نمونه ی متفاوت، مورد نقد و بررسی قرار گرفته؛ و فرضیه ا ی نو در خصوص کارکرد تقویمیِ ایوان های دوگانه ی آتشکده ی کوه خواجه ی سیستان، طرح ریزی و تبیین می گردد. روش انجام این تحقیق، «تفسیری تاریخی» و نیز مبتنی بر مطالعات میدانی (مواجهه ی مستقیم با آثار، اندازه گیری ها و مشاهدات عینی) است. مشخصات مقاله:مقاله در 60 صفحه به قلم اغش کاظمی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامسر).منبع:دانش مرمت و میراث فرهنگی دوره جدید سال دوم زمستان 1393 ویژه نامه نخست.ensani.ir چهارتاقی ها و آتشخانه های ایران.pdf

خصال انوشیروان مورخین شرقی انوشیروان را بزگترین شاه ایران قدیم دانسته اند . جهت آن معلوم است : شاهانی مانند کوروش و داریوش بزرگ از خاطره ها فراموش شده بودند ، ولی حالا که معرفت به اوضاع و احوال ایران قدیم بیشتر است نمی توان انوشیروان را دارای این مقام دانست ، اما در این که او بزرگترین شاه سلسله ساسانی بوده تردیدی نیست . بطور کلی تاریخ نشان می دهد نادر است که شخصی صفات سرداری را با خصایص مملکت داری جمع کرده باشد درباره انوشیروان نیز می توان گفت که صفات و خصایص مزبور در او جمع بوده : این شاهی است عادل و سخت ، جنگی و مدیر ، سردار و سائس . چنانکه از کارهای او این صفات در او هویداست . در زمان او سلسله ساسانی به اوج عظمت خود رسید : امپراتورهای روم شکستها خوردند و غرامتها دادند. دولت هیاطله از صفحه روزگار نابود گردید . خزرهای وحشی گوشمال شدند ترکهای آن طرف جیحون بجای خود نشستند . حبشی ها را از یمن راندند این مملکت دست نشانده ایران گردید . از طرف دگر اصلاحات او در امور داخلی ایران روح جدیدی به کالبد ایران دمید و ایرانی برای مرتبه اول با علوم یونانی آشنا شد این نکته نیز جالب توجه است که انوشیروان آخرین ستاره ای بود که در افق ایران باستان درخشید، چه ایران ساسانی بعد از افول آن به واسطه خبطهای جانشینهای او و جهات دیگر با سرعت رو به انحطاط رفت و دیری نگذشت که دولت اردشیر بابکان منقرض و از برای ایران تاریخ جدیدی شروع شد. بنابراین انوشیروان عادل آخرین شاهی است که عظمت ایران باستانی را در شخص خود مجسم کرده است . موافق روایات ایرانی ، شخصی که به انوشیروان در اصلاحات مملکتی کمکهای گرانبهایی کرده ، بوزرجمهر ( بزرگ مهر) است . این شخص در ابتدا معلم هرمز پسر انوشیروان بود و چون شاه دانایی و لیاقت او را مشاهده کرد ، او را به وزارت انتخاب نمود در باب عقل و کفایت این وزیر ، حکایتهای زیاد گفته و نوشته اند که در این مختصر نگنجد . گویند بوزرجمهر در زمان خسروپرویز به قتل رسید . منبع: تاریخ ایران،حسن پیرنیا

تاریخِ زیر خاک! این شاید بهترین تعبیری باشد که بتوان برای شهر باستانی بیشاپور به کار برد. شهر شگفت انگیزی که روزگاری متمدن ترین پایتخت ساسانی به شمار می رفت و با سبک معماری خیره کننده اش، کم نظیرترین آثار باستانی را در خود جا داده بود. شهر انگور و ابریشم و عسل و گل های شب بو که به یاد حکم دوران، بیشاپور نام گرفته بود. کتاب های تاریخی را که بگردید، ردپای این شهر را با عنوان های به شاپور،بیشاپور، بیشابور، بیشاور و «به اندیوشاپور» پیدا خواهید کرد. شهر حیرت آوری که ارزشمندترین آثار دوران ساسانیان را در خود جای داده و اگر گذارتان به آنجا بیفتد، می توانید معبد آناهیتا، تالار شاپور، ایوان موزائیک، قلعه (دختر) با نقش برجسته‌های ساسانی، قلعه پسر، نقش‌های تنگ چوگان و کاخ والرین را در آن ببینید.

طاق بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دوره‌ی ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه در غرب ايران واقع شده است. وجود کوه و چشمه در اين مکان، آن را به گردشگاهی روح‌فزا تبديل نموده که از زمان‌های ديرين تا به امروز مورد توجه بوده است. طاق بستان در زبان بومی (کردی) طاق وسان گفته می‌شود. «سان» به معنی سنگ می‌باشد و به اين ترتيب طاق بستان طاق سنگی معنی می‌دهد. اين مجموعه در قرن سوم ميلادی ساخته شده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشيد را برای تراشيدن تنديس‌های خود برگزيدند، اما از زمان اردشير دوم و شاهان پس از او طاق بستان را انتخاب کردند که در بين راه جاده‌ی ابريشم قرار داشت و دارای طبيعتی سرسبز و پر‌آب بود.

از «هفت گنج» یا عجایب بارگاه خسروپرویز بارها در منابع مختلف نامى به میان آمده است. «ساسانیان» اثر «كریستین سن» یكى از منابعى است كه به این عجایب اشاره كرده است و از گنج گاو، دستمال نسوز، تاج یاقوت‌نشان، تخت طاقدیس، طلاى مشت افشار، گنج بادآورد و شطرنجى از یاقوت و زمرد به عنوان عجایب هفت‌گانه بارگاه پادشاه ساسانى نام برده است. فردوسى نیز در قصیده ای، از «هفت گنج» خسروپرویز نام مى‌برد. هندیان بودایى هم به تقلید از «هفت گنج» خسروپرویز، پادشاه ساسانى، «هفت گوهر» را ترتیب داده بودند.

منظره پردازی و طبیعت در معماری ساسانی مرتضی بهروز چکیده: بسیاری اعتقاد دارند معماری و هنر ساسانی مبنای شکل گیری هنر و معماری اسلامی بوده است و عنصر پیوند دهنده این دو دوره مهم در تاریخ هنر ایران و نیز دوره های پیشین توجه به طبیعت است .در این مقاله تعدادی از مشهورترین آثار معمار ی دورۀ ساسانی با تاکید بر جنبه های طبیعت گرایانۀ آن مورد بررسی قرار گرفته است . علاوه بر نقش مایه های گیاهی از قبیل برگ کنگر و گل نیلوفر که در تزئینات به چشم می خورد ، معماری ساسانی در کلیات از الگوهایی همچون ( ایوان مشرف به آب و باغ) و (ایجاد دید به بیکرانگی از طریق احداث بنا بر روی صفه) پیروی می کند ، کوه با قلل رفیع در استقرار شده های ساسانی نقش اساسی ایفا کرده است . دریافت متن کامل مقاله [ دریافت فایل ] ماخذ