جستجو در تالارهای گفتگو

نام مکتب رواقی برگرفته از واژه یونانی « استوا» (Stoi) به معنای ایوان منقوش است. زنون کیتیونی در حوالی سال 310 قبل از میلاد در آتن در یکی از همین رواق ها تعلیماتش را عرضه می کرد. فلسفهٔ اخلاقی رواقی تاثیرگذارترین جریان اخلاقی-فلسفی در طول تاریخ است، که پانصد سال به درازا انجامید و از دوره فروپاشی امپراتوری اسکندر مقدونی يعني ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، تا ۲۰۰ سال بعد از میلاد مسیح ادامه داشت. طبق نظر یکی از مفسران: «فلسفه جهان هلنیستی فلسفه رواقی بود و باقی فلسفه ها حاشیه ای بر آن بودند.». بعد از سقراط، علاوه بر مكتب افلاطون و مكتب ارسطو، چهار مكتب ديگر نيز به وجود آمد كه هر كدام به نحوى ادامه مكتب سقراط به شمار مي‌رفتند. هر كدام از اين مكتبها در حقيقت، شاخه‏‌اى از فلسفه سقراط را تعقيب مي‌كردند. آن مكتب­ها عبارت است از مكتب كلبيان، مكتب شكاكان، مكتب اپيكوريان و مكتب رواقيان. مؤسس مكتب رواقى مردى است به نام زنون اهل قبرس. (توجه شود كه زنون رواقى غير از زنون اليائى است. زنون اليائى در حدود دو قرن پيش از زنون رواقى مي‌زيسته است.) رواقيان از آن جهت رواقى خوانده شدند كه زنون در يك رواق مي‌نشسته و تدريس مي‌كرده است. رواقيان در برخى نظريات خود تحت تاثير نظريات كلبيان مي‌باشند، ولى اساس نظريه شان در حكمت عملى، مستقل است. سقراط بيش از هر شخصيت ديگر مورد تقديس رواقيان بوده است. راسل مي‌گويد: «رفتار سقراط هنگام محاكمه، سرپيچي‌‏اش از فرار، متانتش در برابر مرگ، و اين دعوي‌ش كه ستمگر، به خودش بيش از ستمكش آسيب مي‌رساند، همه با تعاليم رواقيان موافق بود. بي‌پروائي‌ش از سرما و گرما، سادگي‌ش در خوراك و پوشاك، و وارستگى كاملش از همه اسباب راحت جسم نيز با تعاليم رواقيان موافق بود.» روح نظريه اخلاقى رواقيان اين است كه «فضيلت‏» عبارت است از اراده خوب، فقط اراده است كه خوب يا بد است، فضيلت و رذيلت هر دو در اراده جاى دارند. مي‌گفتند: «اگر انسان اراده‌‏اى نيك داشته باشد و بتواند نسبت به رويدادهاى بيرونى بي‌اعتنا و سهل‏گير بماند، وقايع خارجى نمي‌تواند شخصيت ذاتى او را تباه سازند.» در حقيقت از نظر رواقيان، رستگارى به شخصيت انسان و شخصيت انسان به اراده او وابسته است. رواقيان اراده خوب را اراده‏‌اى مي‌دانستند كه اولا نيرومند و تاثير ناپذير باشد و ثانيا موافق با طبيعت باشد. اپيكتتوس كه يكى از رواقيان سرشناس است مي‌‏گويد: «اگر هر يك از شما خود را از امور خارجى كنار كشد به اراده خويش باز مي‌گردد و آن را با كوشش و رياضت به پيش مي‌برد و اصلاح مي‌كند بدان سان كه با طبيعت‏ سازگار شود و رفيع و آزاد و مختار و بي‌معارض و ثابت قدم و معتدل گردد؛ و اگر آموخته باشد كه آن كس كه خواستار چيزى يا گريزان از چيزى است كه در حيطه اقتدار او نيست، هرگز نخواهد توانست ثابت قدم و آزاد باشد بلكه بالضرورة بايد با آنها متغير گردد.» آنان معتقد بودند كه خير و شر بودن حادثه‏‌اى براى انسان، امرى مطلق نيست بلکه به طرز تلقى انسان بستگى دارد. مي‌گفتند: «اشخاص ديگر بر امور خارجى كه بر تو مؤثرند اقتدار دارند، مي‌توانند تو را به زندان افكنند و شكنجه دهند يا برده سازند، اما اگر تو اراده‏‌اى نيرومند داشته باشى، آنها بر تو اقتدارى نخواهند داشت.» منبع اين نوشته: پژوهشكده باقرالعلوم (ع)