جستجو در تالارهای گفتگو

فرو نشستن دشت بیستون کرمانشاه : عواقب زیست محیطی و اقتصادی این زلزله خاموش چیست ؟ سونامی سفره های زیرزمینی در راه است؛ خبر کوتاه است اما نگران کننده. فرو نشستن زمین در چندین شهر کشور به مرحله خطر نزدیک شده است اما همچنان برداشت بی رویه از طریق چاه ها ادامه دارد و هنوز هم بهره وری ما در بخش آب کشاورزی، پایین ترین در دنیاست! تعجب نکنید؛ «ایران رتبه سوم برداشت آب را از منابع زیرزمینی در جهان دارد و نیمی از دشت های کشور ممنوعه و نیم دیگر هم با اضافه برداشت مواجه است». گفته می شود کل آبخوان کشور، ظرفیت برداشت حدود ۷۰ میلیارد متر مکعب آب در سال را دارد که هم اکنون ۸ میلیارد مترمکعب بیش از حد متوسط برداشت می شود که مقدار کسری مخزن را نشان می دهد، آن هم در شرایطی که مقدار متوسط بارش کشور نسبت به میانگین دوره 40 ساله، 21 درصد کاهش دارد. همچنین بر اساس آمارها، در کشور بیش از یکصد هزار چاه غیر مجاز با برداشت سالانه پنج میلیارد متر مکعب آب وجود دارد ! کارشناسان اظهار میدارند که اگرچه افت سطح آب های زیر زمینی یک معضل جهانی است، اما ایران در بحرانی ترین شرایط قرار دارد. از طرف دیگر، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران، نسبت به فرو نشستن زمین در دشت های کشور هشدار داده است. این سازمان، عمده ترین دلیل فرونشست زمین را برداشت بی رویه آب از ذخایر سفره های زیر زمینی اعلام کرده است. ایران از جمله کشورهایی است که در منطقه خشک واقع شده و ریزش باران در این کشور کم است. به همین منظور استفاده از سفره های آب زیر زمینی از دیرباز در ایران مرسوم است. دکتر اسماعیل کهرم، استاد برجسته دانشگاه و کارشناس صاحب نظر محیط زیست، با تاکید بر این مسئله که نگرانی از فرو نشستن دشت ها در ایران، مدتها است که توسط کارشناسان مطرح می شود، به قرار گرفتن ایران در منطقه آب و هوایی خشک اشاره می کند و می گوید یکی از راهها برای تامین آب که به شکل غیر معمول از آن استفاده شده، برداشت از سفره های زیر زمینی است؛ اما مسئله این است که این آبهای زیر زمینی هم پایان پذیرند. دکتر کهرم با اشاره به از بین رفتن سفره های آب زیرزمینی در یزد و کرمان گفته است این تخریب ها سبب شده قنات هایی با قدمت چند صد ساله از بین بروند. به گفته او، آبهای زیر زمینی مثل ستون عمل می کنند و سطح خاک بالای سر را نگه می دارند. در نتیجه اگر مقدار زیادی از آب زیر زمینی مصرف شود، سطح فوقانی خاک فرو می ریزد و این رویداد در بسیاری از دشت های پهناور کشور کاملا دیده شده است از جمله در بخشی از دشت بیستون کرمانشاه. محمد درویش کارشناس برجسته محیط زیست و منابع طبیعی می گوید در سالهایی که ایران با خشکسالی روبرو می شود، فشار مضاعفی بر سفره های آب زیرزمینی وارد می آید. او با اشاره به آمارها می گوید ایرانی ها در سال حدود هفت تا نه میلیارد مترمکعب بیش از ورودی آب به سفره های زیر زمینی ، از آن برداشت می کنند. این روند سبب شده در طول ۳۰ سال از ۱۹۷۱ تا ۲۰۰۱ میلادی، در حدود ۱۵ متر سطح آب زیر زمینی در کل کشور افت پیدا کند. این رقم بسیار زیاد است و باعث شده در برخی از مناطق در ایران زمین بیش از نیم متر نشست کند از جمله در دشت کبودر آهنگ همدان و دشت جنوب تهران. برخی از صاحبنظران، بخشی از این برداشت های بی رویه از سفره های آب زیر زمینی را ناشی از سیاست های غلط نهادهای دولتی و عدم برنامه ریزی برای تغییر الگوها می دانند. دکتر کهرم با یادآوری مصوبه مجلس برای حفر چاه در سراسر ایران برای برداشت آب از سفره های آب زیر زمینی می گوید که چنین کاری به آن معنا است که "ما به شکل غیر منطقی منابع آب زیر زمینی را تاراج کنیم." این کارشناس، تنها راه برای نجات سفره های آب های زیرزمینی را، صرفه جویی در مصرف آب می داند و می گوید که حفر چاه های جدید باید ممنوع شود. او می گوید دریاچه پریشان در استان فارس به دلیل حفر بیش از ۷۵۰ حلقه چاه خشک شد. به اعتقاد برخی کارشناسان، با استفاده از روش های نوین آبیاری و همچنین استفاده از پساب های شهری تصفیه شده، می توان بهره برداری از سفره های زیر زمینی را کاهش داد؛ در غیر این صورت، فرونشست ها سبب تغییرات مخرب و متعدد می شود. آقای درویش در این خصوص گفته است که بسیاری از دکل های انتقال برق، پلها، جاده ها، ریل های خط آهن و ... در اثر فرو نشستن خاک در دشتها دچار صدمه می شوند. این فرو نشست ها بسیاری از اراضی کشاورزی را هم از بین می برد و این کاملا در دشت قهاوند قابل مشاهده است. آقای درویش اظهار داشت که برداشت بی رویه آب از ذخایر سفره های زیر زمینی در درازمدت، سبب افزایش ناپایداری سرزمین می شود و کشوری که پایداری اکولوژیک خود را از دست بدهد، به راحتی قادر به بازگرداندن آن نیست. او گفت اگر در این منطقه تخریبی رخ دهد، جانوران، گیاهان و چشم اندازهای طبیعی از بین می روند و شرایط طبیعی به ما اجازه بازیافت یا احیا مجدد را نمی دهد. بررسی و تحقیقات سازمان نقشه برداری کشور درباره پدیده فرونشستن دشت های ایران چندی است آغاز شده است اما به دلیل مشخص نبودن بودجه مورد نیاز، این بررسی ها با روند مناسبی ادامه پیدا نکرده است. کارشناسان معتقدند در این شرایط باید بررسی ها با تخصیص بودجه مناسب به دقت انجام شود. خطر فرو نشت جدی است و در برخی مناطق حتی با بارندگی مناسب هم امکان بازگشت به شرایط عادی وجود ندارد. منابع : سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران پایگاه خبری فضای سبز و محیط زیست ایران ( سبز پرس ) [Hidden Content] [Hidden Content]